Белазаровіч В.А Гістарыяграфія гісторыі Беларусі

Подождите немного. Документ загружается.

У Польшчы і ВКЛ праца Кромэра была прынят а варожа, т аму

што ўсхваляла касцёл і ўладу магнацкай алігархіі, асцярожна вы-

казывалася да шырокіх правоў шляхты, непрыхільна ставілася да

ВКЛ. Гэт а моцна абурыла шляхту і магнатэрыю княства . На сей-

мах 1556 – 1557 гг., а потым на сейме 1563 – 1564 гг. супраць Кро-

мэра выступіў М.Радзівіл Чорны. Пасля Люблінскай уніі гэтыя

настроі паступова зніклі. У 1580 г. сейм выказаў Кромэру публіч-

ную падзяку.

Аляксандр Гваньіні (1534 – 1614 гг.) – гісторык, вайсковец,

дзейнасць якога ў ВКЛ да канца не высветлена не толькі ў бе-

ларускай, але ў польскай і літоўскай гістарыяграфіі. Імя яго

звязваюць з працай «Апісанне еўрапейскай Сарматыі» (1578 г.),

прысвечанай каралю Стэфану Баторыю. Гэты вялікі твор, у якім

налічваецца 203 лісты, багата ілюстраваны, складаецца з чаты-

рох частак, дзе змешчаны гісторыя і геаграфія Польшчы, Літвы,

Інфлянтаў, Прусіі, Масковіі і татар аж да часоў караля Генрыха

Валуа. Скончваецца апісаннем пахавання Жыгімонт а Аўгуста

ў 1574 г.

Вядома, што Стрыйкоўскі абвінавачваў Гваньіні ў тым, што

той прысвоіў сабе ягоны рукапіс «Сарма тыі» і апублікав аў пад сваім

прозвішчам. 14 ліпеня 1580 г. кароль Стэфан Ба торый выдаў Стрый-

коўскаму дакумент, дзе сцвярджалася, што «Апісанне еўрапейскай

Сарматыі» з’яўляецца яго літаратурнай уласнасцю. Большасць да-

следчыкаў лічаць, што менавіта гэтая абставіна стала прычынай

выезду Гваньіні ў Швецыю. Але смерць Стрыйкоўскага, якая на-

ступіла ў канцы 80-х – пачатку 90-х гг. XVI ст., дала магчымасць

Гваньіні фактычна без перашкод карыстацца плагіятам.

Барталамей Папроцкі (ка ля 1543 – 1614 гг.) – польскі гісто-

рык, паэт. Знакаміты як геральдык, аўтар першага польскага

гербоўніка «Гербы польскага рыц арства», дзе даецца пахо-

джанне гербоў і інфармацыя аб некаторых родах. Папроцкі ка-

рыстаўся не толькі хронікамі, але і шматлікімі дакументамі, якія

захоўваліся ў замках, кляштарах, час ам сямейнымі хронікамі.

Генезіс асобных гербаў і пачаткі шляхецкіх родаў прадст аўляў

некрытычна. Верыў у старажытнарымскае паходжанне шлях-

ты. 92 гербы выводзіў з-за мяжы і толькі 58 лічыў тут эйшымі.

Некрытычна карыстаўся крыніцамі.

Твор падзелены на пяць кніг. Чацвёртая з іх прысвечана сімвалу

ВКЛ – Пагоні, а таксама Гедзімінавічам і Ягелонам разам з хроні-

кай іх панавання. Паколькі «з-за далёкасці і шырокасці не ўсіх мог

знаць», даў толькі кароткія генеалагічныя інфармацыі аб найвы-

датнейшых баярскіх родах, продкі якіх у 1413 г. у Гародлі прынялі

польскія гербы. Дадаў таксама кароткія ўзгадкі аб іншых сем’ях,

галоўным чынам валынскіх. Усяго называе каля 130 прозвішчаў

шляхты ВКЛ.

4. Адлюстраванне гісторыі беларускіх зямель у нататках

замежных дыпламатаў і падарожнікаў XV – XVIІ ст ст. Адным з

першых апіс анняў Беларусі, зробленых замежнымі падарожнікамі,

лічацца нататкі ф лам андца Жылібера дэ Ланаа. Камергер бургунд-

скага герцага ў 1413 г. быў накіраваны паслом у Ноўгарад. Назад, у

Францыю, ён вяртаўся праз Дынабург – Вільню – Трокі – Коўна –

Мемель. На зваротным шляху суст ракаўся з вялікім князем

літоўскім Вітаўтам, атрымаў ад яго падарункі. У сваім кароткім і

вельмі агульным апісанні адзначыў наяўнасць у жыхароў ВКЛ асоб-

най мовы і 1 2 епархій.

Большую інфармацыю аб Беларусі ў ХV ст. аставілі два вене-

цыянцы – пасол Амброджа Кантарыні і Джозафат а Барбара.

Магчыма, апошні тут не быў, а тэкст скампіляваў у Кантарыні (вы-

дадзены ў 1543 г.). Кантарыні ў лютым 1477 г. праязджаў праз ВКЛ,

накіроўваючыся з Масковіі ў Заходнюю Еўропу, а праз дзесяць га-

доў апублікаваў свае ўражанні.

У ХVI ст. рымскага папу наведаў рускі пасол Дзмітрый Гера-

сімаў. Яго аповеды пра ВКЛ запісаў іта льянскі гісторык Паола

Джовія Навакомскі. Потым невядомы аўтар амаль слова ў слова

паўтарыў звесткі, прыведзеныя Паола Джовія, у кнізе «Данясенні

аб Масковіі» (1557 г.). Дарэчы, ў той час кампіляцыя не лічылася

справай крамольнай. Напрыклад, рымскі папа Пій ІІ паўтарыў ап-

ісанне ВКЛ, зробленае чэхам Геранімам. Той сцвярджаў, што на

тэрыторыі Беларусі можна е здзіць толькі зімой, а замест грошай

мясцовыя жыхары выкарыстоўваюць кавалачкі медзі і серабра.

Асабліва цікавыя звесткі пакінуў пасол Свяшчэннай Рымскай

імперыі Сігізмунд Герберштэйн.

Сігізмунд Герберштэйн (1486 – 1566 гг.) нарадзіўся ў Шты-

рыі, рос у асяроддзі славенцаў. Вучыўся ў Венскім універсітэ-

це: у 16 гадоў атрымаў ступень бакалаўра. За ваенную службу

Габсбургам быў прысвечаны ў рыцары. Займаўся дыпламатыч-

най справай.

У 1516 – 1517 гг. і 1526 – 1527 гг. ён двойчы праязджаў у Мас-

кву і Ноўгарад. Вынікам гэтых падарожжаў стала кніга «Записки о

Московии», у якой асобны раздзел прысвечаны Беларусі – «Аб

Літве». Аўтар пад Літвой разумеў ВКЛ. Ён пісаў: «Бліжэй за ўсіх

да Масковіі Літва. Я гавару цяпер не пра адну толькі вобласць, але

аб краінах, якія да яе прылягаюць і разумеюцца пад агульнай на-

звай Літва. Яна цягнецца доўгай паласой ад горада Чаркасы, які

знаходзіцца ля Барысфена (Дняпра), аж да Лівоніі». Раздзел пачы-

наецца з панегірыка Яўстафію Дашковічу, ад якога Герберштэйн

даведаўся не толькі пра падрабязнасці набегу на Северскую зям-

лю, але і пра характар узаемадзеяння літоўскіх і крымскіх войскаў

падчас набегу 1521 г., дэталі адно сінаў чаркаскага ваяводы з

крымскім ханам Мухамедам-Гір эем. Пра войны з Масковіяй у

1517 – 1518 гг. расказваў канцлер ВКЛ Ольбрахт Гаштольд, якому

Герберштэйн прыпісвае і звесткі пра гандаль у Кіеве. У іншым

месцы Герберштэйн называў беларускія землі Руссю, сцвярджаю-

чы, што большай часткай Русі валодае вялікі князь маскоўскі, а

астатнімі яе часткамі – вялікі літоўскі князь Жыгімонт. Паводле

Герберштэйна, усе гарады на заходнім беразе Дняпра былі «падпа-

радкаваны каралю польскаму, тыя ж, што ляжаць па ўсходняму

берагу, падуладны гаспадару Маскоўскаму, акрамя Дуброўны і

Мсціслава, якія знаходзяцца пад уладай Літвы». Аўтар разглядаў

рэкі Беларусі адносна іх прына лежнасці да розных басейнаў. Пры-

пяць, Тур і Бярэзіну ён адносіў да басейна Дняпра. Буг, Нёман і

Нараў, паводле яго, цякуць на поўнач. Адзначыў такую адметную

рысу Беларусі, як балоты, таксама называў яе «даволі лясістым

краем». Праязджаючы з Вільні ў Полацк, ён част а бачыў «вялікія і

нязмерна працяглыя лясы, што распасціраліся на 50 нямецкіх

міляў». Дарогі былі блытаныя. Казальнікамі звычайна служылі

капцы, на якія кожны вандроўнік павінен быў падкінуць камень

або сухую галіну. Часам заломваліся сукі, рабіліся засечкі на дрэ-

вах ці на абчэсаных камлях выпальваліся магнацкія гербы. Але

разбойнікі ўстанаўлівалі лжэзнакі, каб завабіць абозы ў непраход-

ныя нетры. Таму падарожжа па Беларусі, з Вільні да Полацка, зда-

лося Герберштэйну не толькі цяжкім, але і небяспечным. Аўтар

піша пра гарады. Закінутым падалося старажытнае Крэва. Піша

пра «замак і горад драўляны» ў Гродне. Менск быў так умацаваны,

што Міхал Глінскі, паўст аўшы ў 1508 г., толькі падыйшоў да яго і

мусіў адступіць назад, каб потым напасці на іншыя гарады і крэ-

пасці. Звяртае ўвагу на тое, што ў Барысаве Бярэзіна суднаходная.

Герберштэйн прыкмеціў, што праваслаўныя жыхары пераме-

шаны з «чужымі, іншамоўнымі і іншавернымі плямёнамі». Аўтара

здзіўляла бяспраўнае становішча прыгоннага сялянства і дробнай

шляхты. «Народ там прыгнечаны цяжкім рабствам», – сцвярджаў

ён. Пра мясцовую шляхту Герберштэйн пісаў так: «Калі ёй пагра-

жае адкуль-небудзь вайна, і яна павінна абараняць сваю маёмасць

ад варожай сілы, то яна з’яўляецца на месца збору з вялікай пыш-

насцю, гатовая больш да самахвальства, чым да вайны, а па закан-

чэнні збору яна хутка разыходзіцца; тыя ж, хто застаецца, адпраў-

ляюць дамоў лепшых коней і рыштунак... А магнаты, абавязаныя

пасылаць за свой кошт вызначаную колькасць воінаў, адкупляюц-

ца за грошы, якія даюць ваенаначальніку, і застаюцца дома... Ся-

род іх назіраецца такое самахвальства ва ўсіх учынках, што, відаць,

яны не толькі карыстаюцца непамернай свабодай, але і злоўжыва-

юць ёю».

Ёсць зве сткі пра гаспадарку т агачаснай Беларусі. Пра Гара-

дзеншчыну Герберштэйн напісаў: «У тым княстве даволі добрыя

ўраджаі, у адпаведнасці з прыродай той краіны». Сцвярджаў, што з

Беларусі ў Гданьск, а адтуль у Нідэрланды адпраўлялі мёд, воск і

паташ, а таксама смалу, збожжа і драўніну для пабудовы караблёў,

быў сведкам таго, што з усходу сюды завозілі соль, скуры, футра і

«доўгія белыя зубы звяроў, якія завуцца маржамі і жывуць у Паў-

ночным моры». Як відаць з запісак Герберштэйна, беларускія куп-

цы карысталіся ў гандлі з Маскоўскай дзяржавай прывілеямі: «Не

ўсякаму купцу, акрамя літоўцаў, палякаў ці падначаленых іхняй

уладзе, адкрыты свабодны доступ у Масковію». Дыпламат падае

таксама спіс епіскапстваў, якія існавалі ў ВКЛ. Адзначае тры ката-

ліцкія – Віленскае, Жамойцкае і Кіеўскае, і праваслаўныя Віленс-

кае, Полацкае, Уладзімірскае, Луцкае, Пінскае, Холмскае і Пера-

мышльскае. Называе двух найбольш знакамітых тагачасных пал-

каводцаў – Канстанціна Астрожскага і Міхала Глінскага.

Герберштэйн падрабязна апісвае мяцеж апошняга супраць караля

Жыгімонта І Старога.

Пазней за Герберштэйна, у другой палове ХVI ст., пра Бела-

русь пісалі венецыянец Рафаэль Барберыні (1 565 г.), польскі

шляхціц з-пад Торуні Кшыштаф Граеўскі (1 574 – 1575 гг.), якога

магнаты кінулі ў турму, абвінаваціўшы ў шпіянажы на карысць Івана

ІV, паслы Свяшчэннай Рымскай імперыі Ганс Кабенцль фон Про-

сег і князь Даніэль фон Бухаў (1575 г.), англійскі пасол Джэрам

Горсі (1591 г.).

У канцы ХVI ст. колькасць падарожнікаў рэзка ўзрасла. Праз

тэрыторыю Беларусі праязджалі немец Самуэль Кіхель з Ульма,

які вандраваў толькі па цікаўнасці (1586 г.), сакратар пасольства

Ганзы да цара Барыса Гадунова Іёган Брамбах (1603 г.), шведскі

дыпламат і гісторык Пер Персан (1620 г.), немец Адам Эльшле-

гер (Алеарый) (1647 г.), рэзідэнт Швецыі ў Расіі Іёган дэ Ро дэс

(1655 г.), пасол Свяшчэннай Рымскай імперыі Аўгусцін Майер-

б ерг (1662 г.), англічанін на рускай службе Сэмуэл Колінз (1671 г.),

курляндзец Якаб Рэйт энфельс (1680 г.) і інш.

Большасць падарожнікаў называлі Беларусь Літвой або Рус-

сю. Што датычыцца тэрміна «Белая Русь», то ў ХV – ХVI ст. ён

ужываўся і да Уладзіміра-Суздальскага княства, і да Урала, і да

Вялікага княства Літоўскага.

Для чужаземных падарожнікаў адметнымі рысамі ВКЛ былі

суровыя зімы з маразамі і мноствам снегу, вялікая колькасць лясоў,

рэчак і балотаў. Як правіла, яны скардзіліся на сцюжу.

Герберштэйн пісаў, што першага студзеня 1527 г., калі ён вы-

ехаў з Гродна ў м.Крынкі, «ударылі жорсткія маразы, а імклівы ве-

цер, падобны віхуры, круціў і раскідваў снег так, што ад гэтага

холаду памерзлі коні і сабакі». Іёган Корб пісаў пра неверагодную

глыбіню снежных сумётаў, пра непраглядныя завеі ў канцы лютага

1698 г.

Падарожнікі добра апіс алі беларускія рэкі і азёры. А.Маер-

берг падрабязна апісаў Днепр і яго прытокі. Шмат месца адведзе-

на густым і непраходным лясам, расліннаму і жывёльнаму свету

Беларусі.

Дарогі звычайна былі ў др энным ст ане. Чужаземцы скардзі-

ліся аб гэтым. Д. фон Бухаў піс аў: «З-за вузкай дарогі (з Вільні ў

Оршу) мы не змаглі карыст ацца сваімі павозкамі і мусілі звярнуц-

ца за дапамогай да татар, чые павозкі былі меншыя». Што даты-

чыцца мастоў, то яны ў той час былі часовымі і трымаліся не на

сваях, а на плоскіх суднах, напрыклад, у Оршы.

Падарожнікі зрабілі ў сваіх запісах апісанне сродкаў перадві-

жэння, карчмоў, якія называліся Пачакай, Вясёлая, Зладзейка, Рым,

Выгода. Засталося шмат звестак аб гарадах Беларусі: Мінску, Ба-

рысаве, Магілёве, Оршы, Полацку, Віцебску, Ваўкавыску, Пінску,

Слоніме і інш. Іншаземцаў здзіўляла гасціннасць мясцовых жыха-

роў. Б.Танер пісаў: «Тутэйшыя жыхары вельмі гасцінныя; мы пра-

былі восем дзён, і яны ўдосталь заб яспечвалі нас рознымі прыпасамі:

півам, мёдам, во дк ай, віном, шчо дра кар мілі ўсіх нашых коней».

У цэлым замежныя падарожнікі заставілі шмат запісаў аб гас-

падарчым жыцці, гандлі, гістарычных помніках і гарадской архі-

тэктуры ВКЛ.

Праверачны тэст

І. Дайце вызначэнне паняццям.

1. «Венеды».

2. Летапіс.

3. Правідэнцыялізм.

4. Сага.

ІІ. Выберыце правільны адказ.

1. Аб неўрах упершыню напісаў

А) Страбон

Б) Герадот

В) Пампоній Мела

Г) Марцін Капела.

2. С.Я.Рассадзін лакалізаваў андрафагаў у басейне

А) р.Сулы

Б) р.Росі

В) р.Гарыні

Г) р.Бяр эзіны.

3. Аб бастарнах пісаў

А) Тацыт

Б) Страбон

В) Герадот

Г) Іардан.

4. У арабскіх крыніцах пад Славіяй разумеецца

А) Ноўгарад

Б) Полацк

В) Наваградак

Г) Кіеў.

5. Першую рэдакцыю «Аповесці мінулых гадоў» зрабіў

А) Нестар

Б) Сільвест р

В) Уладзімір Манамах

Г) Нікан.

6. «Аповесць мінулых гадоў» адносіцца да

А) антычнай гістарыяграфіі

Б) крытычнай школы

В) школы базавай верыфікацыі

Г) сярэднявечнай гістарыяграфіі.

7. Доказам існавання летапісання ў Полацку з’яўляецца фрагмент Кіеўс-

кага летапісу аб падзеях у Полацкай зямлі ў

А) 1119 г.

Б) 1127 г.

В) 1159 г.

Г) 1163 г.

8. Барацьбу Полацкага княства з Ордэнам мечаносцаў першым апісаў

А) Генрых Латвійскі

Б) Барталемей Хёнэке

В) Герман Вартберг

Г) Віганд з Марбурга.

9. Аб княжанні Брачыслава Ізяславіча ў Кіеве апавядае

А) «Аповесць мінулых гадоў»

Б) «Эймундава сага»

В) «Сага пра Торвальда Вандроўніка»

Г) «Сага пра Торвальда Вялікага Падарожніка».

10. Да ВКЛ адмоўна ставіўся

А) Я.Длугаш

Б) Мацей з Мяхова

В) Б.Вапоўскі

Г) М.Кромер.

11. Першым ідэю аб аўтахтоннасці славян выказаў

А) М.Бельскі

Б) Мацей з Мяхова

В) Б.Вапоўскі

Г) М.Кромер.

12. Першае апісанне Беларусі было зроблена

А) Джозафата Барбарам

Б) Амброджа Кантарыні

В) Паола Навакомскім

Г) Жыліберам дэ Ланаа.

13. Аўтарам «Запісак аб Масковіі» з’яўляецца

А) Паола Навакомскі

Б) С.Герберштэйн

В) А.Гваньіні

Г) М.Кромер.

ІІІ. Складзіце пералік.

1. Метадалагічныя прыёмы антычнай гістарыяграфіі (паводле Па-

лібія): ...

2. Лівонскія хронікі: ...

3. Замежныя падарожнікі і дыпламаты, якія праязджалі праз Бела-

русь у другой палове ХVІ ст.: ...

Тэма 3. Развіццё гістарычных в едаў у друг ой палове

ХVI – ХVІІІ стст.

План

1. Беларуска-літоўскія летапісы XV – XVI ст ст. і іх ідэйна-па лі-

тычная накіраванасць.

2. Гісторыя Беларусі ў мясцовых летапісах і хроніках XVІІ – XVIІІ

стст.

3. Адлюстраванне гістарычных падзей на тэрыторыі Беларусі ў

мемуарнай літаратуры XVІІ – XVIІІ стст.

4. Мацей Стрыйкоўскі – першы гістарыёграф Вялікага княства

Літоўскага.

5. Развіццё гістарычнай думкі ў ВКЛ у XVII – першай палове

XVIIІ ст.

6. Гістарычныя даследаванні ў ВКЛ у другой палове XVIIІ ст.

7. «Манархічная» школа А.Нарушэвіча.

Рэкамедаваная літаратура

1. Беларускі фальклор: энцыклапедыя: У 2 т. – Мн.: БелЭн, 2005. –

Т. 1. – 768 с.

2. Беларускія летапісы і хронікі / укладанне У.Арлова. – Мн.: Бела-

рускі кнігазбор, 1997. – С. 25 – 428.

3. Беларусы: У 8 т. – Мн.: Беларуская навука, 1999. – Т.3: Гісторыя

этналагічнага вывучэння . – С. 30 – 50.

4. Бирало, А.А. Философская и общественная мысль в Белоруссии и

Литве в конце ХVІІ – середине ХVІІІ в. / А.А.Біра ло . – Мн.: БГУ, 1971. –

179 с .

5. Бирало, А.А. Философские проблемы в науке эпохи Просвеще-

ния в Белоруссии и Литве / А.А.Бірало. – Мн.: БГУ, 1979. – 160 с.

6. Блинова, Т.Б. Иезуиты в Беларуси. Роль иезуитов в организации

образования и просвещения / Т.Б.Блінова. – Гродно: ГрГУ, 2002. – 427 с.

7. Вайтовіч, Н.Т. Баркулабаўскі летапіс / Н.Т.Вайтовіч. – Мн.: Наву-

ка і тэхніка, 1977.

8. Вялікае княства Літоўскае: энцыклапедыя. У 2 т. – Мн.: БелЭн,

2005. – Т. 1. – 688 с.

9. Дзяржаўнасць і права Беларусі са старажытных часоў да канца

ХVІ ст. Ч. 1: Гістарыяграфія гісторыі дзяржавы і права феадальнай Бела-

русі / Я.А.Юхо. – Мн.: Серыя «Гісторыя Бацькаўшчыны», дадатак да ча-

сопіса «Права і эканоміка», 2001. – 104 с.

10. Капыскі, З.Ю. Беларуска-літоўскія летапісы як помнікі гістарыч-

най думкі / З.Ю.Капыскі // Весці АН БССР. С ерыя грамадскіх навук. –

1986. – № 4. – С. 80 – 88.

11. Караў, Д.У. Беларуская і польская гіст арыяграфія ў ХVІ – ХХ

стст. / Д.У.Караў // Беларусика = Albaruthenika: Кн. 3: Нацыянальныя і

р эгіянальныя культуры, іх узаемадзеянне. – Мн.: Навука і тэхніка, 1994. –

С. 242 – 251.

12. Копысский, З.Ю. Историография БССР (эпоха феодализма) /

З.Ю.Копысский, В.В.Чепко. – Мн.: Университетско е, 1986. – С. 16 – 20.

13. Лабынцаў, Ю.А. Пачатае Скарынам: Бел. друк. літ. эпохі Рэне-

сансу / Ю.А.Лабынцаў. – Мн.: Маст. літ., 1990. – 333 с.

14. Мальдзіс, А. Беларусь у люстэрку мемуарнай літаратуры XVIII

ст.: Нарысы быту і звычаяў / А.В.Мальдзіс. – Мн.: Маст. літ., 1982. – 256 с.

15. Мальдзіс, А. Календары, выдадзеныя ў ХVІІІ ст. / А.Ма льд зіс //

Книговедение в Белоруссии. – Мн., 1977.

16. Мальд зіс, А. Першыя календары Беларусі / А.Мальдзіс // ЛіМ. –

1970. – 7 жн.

17. Мысліцелі і асветнікі Беларусі: энцыкл. даведнік. – Мн.: БелЭн,

1995. – 671 с.

18. Подокшин, С.А. Фило софия истории М. Стрыйковского /

С.А.Подокшин // Беларусика = Albaruthenika: Кн. 3: Нацыянальныя і рэг-

іянальныя культуры, іх узаемадзеянне. – Мн.: Навука і тэхніка, 1 994. –

С. 287 – 290.

19. Рогов, А.И. Русско-польские культурные связи в эпох у Возрожде-

ния. (Стрыйковский и его хроника) / А.И.Рогов. – М.: Наука, 1966. – 310 с.

20. Свяжынскі, У.М. «Гістарычныя запіскі» Фёдара Еўлашэўскага /

У.М.Свяжынскі. – Мн.: Навука і тэхніка, 1990.

21. Семянчук, А.А. Беларуска-літоўскія летапісы і польскія хронікі:

вучэб. дапам. / А.А.Семянчук. – Гродна: ГрДУ, 2000. – 161 с.

22. Улащик, Н.Н. Введение в изучение белорусско-литовского лето-

писания / Н.Н.Улащик. – М.:Наука, 1985. – 262 с.

23. Улащик, Н.Н. Очерки по археографии и источниковедению ис-

тории Белоруссии феодального периода / Н.Н.Улащик. – М.: Наука, 1973. –

С. 16 – 62.

24. Чамярыцкі, В.А. Беларускія летапісы як помнікі літаратуры /

В.А.Чамярыцкі. – Мн.:Навука і т эхніка, 1969. – 191 с.

25. Ючас, М.А. Хроника Быховца / М.А.Ючас // Летописи и хрони-

ки. – М.: Нау ка, 1974. – С. 220 – 231.

26. Юхо, Я.А. Кароткі нарыс гісторыі дзяржавы і права Беларусі:

вучэб. дапам. / Я.А.Юхо. – Мн.: Універсітэцкае, 1992. – С. 4 – 17.

Тэматыка рэфератаў

1. Вывучэнне беларуска-літоўскага летапісання ў беларускай гіста-

рыяграфіі.

2. Даследаванне гісторыі ў часы Стэфана Баторыя.

3. Выданне каляндароў у Беларусі ў ХVІІІ ст.

1. Беларуска-літоўскія летапісы XV – XVI стст. і іх ідэйна-

палітычная накіраванасць. Беларуска-літоўскімі лічацца летапі-

сы, у якіх выкладаецца гісторыя ВКЛ і якія былі склад зены на тэ-

рыторыі гэтай дзяржавы. Агульнадзяржаўнае галоўным чынам па

сваёй тэм атыцы і канцэпцыях лета пісанне ў ВКЛ у ХIV – ХVІ стст.

насіла пераважна прыватна-арыстакратычны або царкоўны харак-

тар і вельмі адрознівалася ад больш централізаванага рускага ле-

тапісання.

Тэрмін «беларуска-літоўскія летапісы» быў уведзены ў наву -

ковы зварот ў 1969 г. М.М.Улашчыкам і В.А.Чамярыцкім. Вядомы

беларускі гісторык М.М.Улашчык падрыхтаваў да друку ХХХІІ і

ХХХV тамы «Полного собрания русских летописей». На сённяшні

дзень гэта самае поўнае выданне ўсіх вядомых беларуска-літ оўскіх

летапісаў. Таксама Улашчык у сваёй апошняй манаграфіі «Введение

в изучение бе лорусско-литов ского летописания» (1985 г.) правёў кры-

ніцазнаўчы і археаграфічны аналіз усіх вядомых спісаў. Зна чны ўклад

у вывучэнне беларуска-літоўскага летапісання ўнёс В.А.Чамярыцкі

ў манаграфіі «Беларускія летапісы як помнікі літарату ры. У знік-

ненне і літаратурная гісторыя першых зв одаў» (1969 г.). Аўтар ра-

скрыў паходжанне летапісаў, зрабіў іх класіфікацыю і літаратура-

знаўчы аналіз. Пад яго р эдакцыяй у серыі «Беларускі кнігазбор»

выйшла кніга «Беларускія летапісы і хронікі» (1997 г.).

Зг одна з класіфікацыяй, прапанаванай А.А.Семянчук, беларус-

ка-літоўскае летапісанне падзяляецца на падставе асноўных летапіс-

ных зводаў на тры этапы: Беларуска-літоўскі летапіс 1446 г., Хроні-

ка Вялік ага княства Літоўскага і Жамойцкага, Хроніка Быхаўца.

Беларуска-літоўскі летапіс 1446 г. лічыцца першым агульна-

дзяржаўным летапісным зводам ВКЛ. Ён заснаваны на летапісы,

складзеным на мяжы 20 – 30-х гг. ХІV ст. у Сма ленску, магчыма,

пры двары мітрапаліта Герасіма, які з’яўляўся прыхільнікам палі-

тыкі князя Вітаўта.

Беларуска-літоўскі летапіс 1446 г. раскрывае гістарычныя па-

дзеі з ІХ ст. да 1446 г. Звесткі запазычаны са старажытнарускіх

летапісаў і твораў, напісаных у Кіеве, Сма ленску, Маскве, Вільні.