Беларуская мова. Прафесійная лексіка
Подождите немного. Документ загружается.
251
цыі. Гэта, напрыклад, шыльды на крамах, майстэрнях і інш. (бу-
тэлька, хлеб, рыба, нажніцы, бот і г.д.), дарожная сігналізацыя (на-
прыклад, выява дзяцей на знаку – «Асцярожна, дзеці!»), разнастай-
ныя ўказальнікі на выстаўках, спаборніцтвах, канферэнцыях, нара-
дах і інш. Паступова ў піктаграфіі пачалі з'яўляцца элементы сімва-
лізму, г.зн. малюнкі набывалі своеасаблівае ўмоўнае значэнне, вы-
карыстоўваліся для перадачы асобных абстрактных паняццяў. Ска-
жам, малюнак чарапахі набывае значэнне 'доўгае жыццё', 'шчас-
це', два злучаныя сэрцы – 'каханне', лук са стралой – 'вайна' і г.д.
Так пачынаўся пераход да новага этапу пісьма – ідэаграфіі.
Ідэаграфія – пісьмо паняццямі. Пры такім пісьме кожны знак слу-
жыць сімвалам паняцця, якое стаіць за словам. На пачатку пры пера-
ходзе ад піктаграфіі да ідэаграфіі выкарыстоўваліся тыя ж самыя ма-
люнкі, але значэнне іх мянялася. Напрыклад, малюнак вока на пікта-
граме абазначае 'вока', а на ідэаграме мог абазначаць 'бачыць',
'пільнасць', 'нядрэмнасць', малюнак нагі – 'стаяць' або 'хадзіць', 'пры-
несці' і інш. Паступова колькасць знакаў павялічвалася, яны станаві-
ліся больш спрошчанымі, умоўнымі. Знакі ідэаграфічнага пісьма пера-
твараліся ў іерогліфы. Іерагліфічным было старажытнае шумерскае
пісьмо, егіпецкае пісьмо. У найбольш выразным выглядзе гэтае пісьмо
захавалася да нашых дзён у Кітаі. Іерагліфічнае пісьмо перадае паняц-
це безадносна да гукавога афармлення, г.зн. не адлюстроўвае асаблі-
васці вымаўлення, што вельмі зручна, напрыклад, для Кітая, дзе асоб-
ныя дыялекты настолькі адрозніваюцца паміж сабой, што іх носьбіты
не заўсёды разумеюць адзін аднаго пры вусных зносінах. Але разам з
тым магчымасці ідэаграфіі абмежаваныя. Існуе велізарная колькасць
паняццяў, пра якія можа ісці гаворка, і кожнае з іх павінна мець свой
пісьмовы знак. Стварыць і запомніць столькі пісьмовых знакаў прак-
тычна немагчыма. (Сучаснае кітайскае пісьмо мае больш за 40 ты-
сяч іерогліфаў. Каб чытаць просты тэкст, трэба ведаць 5–6 тысяч іеро-
гліфаў, таму навучанне чытанню і пісьму ў Кітаі займае многа гадоў.)
Элементы ідэаграфіі ёсць і ў нашым пісьме. Гэта лічбы, спе-
цыяльныя навуковыя сімвалы, дарожныя знакі.
Далейшае развіццё пісьма прывяло да ўзнікнення фанетычна-
га (гукавога) пісьма. Гэтае пісьмо істотна адрозніваецца ад папя-
рэдняга: яно арыентуецца на гучанне, а не на значэнне, таму апіра-
ецца на фанетычныя адзінкі – склад і гук (фанему).
Ранняй формай фанетычнага пісьма было складовае пісьмо.
Графічныя знакі ў гэтым пісьме абазначалі склады. Першымі да
такога пісьма перайшлі шумеры і егіпцяне, складовым было стара-
жытнаіндыйскае пісьмо, эфіопскае і інш.
252
Складовае пісьмо падзяляецца на некалькі тыпаў – у залеж-
насці ад таго, што абазначаюць графічныя знакі. Так, адны складо-
выя сістэмы пісьма маюць асобныя знакі для галосных і знакі для
спалучэння «зычны + галосны». Такім было пісьмо Старажытнай
Індыі – брахмі. У сучасным індыйскім пісьме – дэванагары – боль-
шасць знакаў адпавядае спалучэнням розных зычных з галосным
а (г.зн. складам 6а, па, да, та і інш.). Для абазначэння складоў з
іншымі галоснымі выкарыстоўваюцца дадатковыя над- ці падрад-
ковыя значкі. Складовы прынцып захаваўся і ў японскім пісьме. У
ім 5 знакаў для галосных і 39 – для складоў.
Другім этапам развіцця фанетычнага пісьма стала літарнае
пісьмо, якое фарміравалася ў канцы II – пачатку I тысячагоддзя да
н.э. Вядомы два тыпы літарнага пісьма: кансанантнае, у якім аба-
значаюцца толькі зычныя гукі, і кансанантна-вакалічнае, дзе аба-
значаюцца і зычныя, і галосныя.
Стваральнікамі першай літарнай (кансанантнай) сістэмы пісьма былі
фінікійцы, якія жылі на ўсходнім узбярэжжы Міжземнага мора. У сярэ-
дзіне II тысячагоддзя да н.э. яны вынайшлі літары для зычных і раз-
мясцілі іх у строга замацаваным парадку. Інакш кажучы, яны ўпершы-
ню стварылі алфавіт. Ён складаўся з 22 літар. У далейшым фінікійскае
пісьмо стала асновай для ўсіх іншых літарна-гукавых сістэм пісьма. Так,
амаль усе ўсходнія сістэмы пісьма звязаны з фінікійскім або непасрэдна
(пунічнае, старажытнаяўрэйскае,), або праз арамейскае, пашыранае ў
I тысячагоддзі да н.э. у Малой Азіі. З арамейскім звязана пісьмо сірый-
скае, яўрэйскае, арабскае, персідскае, мангольскае і інш.
У IX ст. да н.э. з фінікійскім пісьмом пазнаёміліся грэкі. Грэкі
крыху змянілі абрысы фінікійскіх літар і іх назвы (але захавалі пара-
дак), змянілі напрамак пісьма: фінікійцы і народы, якія запазычылі ў
іх сістэму пісьма, пісалі справа налева (так і сёння пішуць яўрэі і
арабы), грэкі пачалі пісаць злева направа. Але, самае галоўнае, грэкі
абазначылі літарамі яшчэ і галосныя. Так з'явілася кансанантна-
вакалічнае пісьмо. Прыкладна за 850 гадоў да н.э. грэкі закончылі
складанне алфавіта. У сваім класічным варыянце ён уключаў 24
літары – 17 зычных і 7 галосных. Гэта было апошняе важнае вына-
ходства да таго часу, пакуль не вынайшлі кнігадрукаванне.
Грэчаскае пісьмо мела некалькі тыпаў: архаічнае грэчаскае
пісьмо, заходнегрэчаскае і ўсходнегрэчаскае. На аснове ўсходне-
грэчаскага склалася гоцкае, армянскае, славянскае пісьмо. З за-
ходнегрэчаскага пісьма вырасла этрускае, лацінскае пісьмо, якое
стала асновай для сучасных англійскай, французскай, італьянскай,
нямецкай і іншых сістэм пісьма народаў Заходняй Еўропы (С.Л.).
253
ЗАДАННІ ДЛЯ ІНДЫВІДУАЛЬНАЙ І САМАСТОЙНАЙ
РАБОТЫ СТУДЭНТАЎ
Тэмы рэфератаў
1. «Кожны, хто ходзіць па зямлі, мае свае абавязкі ў жыцці»
(Э. Хемінгуэй).
2. «Трасянка» на Беларусі.
3. А. Алізароўскі – адзін з найбуйнейшых прадстаўнікоў свецкага
кірунку ў сацыялагічнай і палітыка-прававой думцы Беларусі XVII ст.
4. Адам Міцкевіч – змагар за правы чалавека, «пілігрым сва-
боды», «прарок-вандроўнік».
5. Адкуль прыйшоў да нас суд прысяжных?
6. Адлік часу. Гісторыя календара.
7. Адлюстраванне практыкі суадносін права і аховы прыроды
ў паэме «Песня пра зубра» М. Гусоўскага.
8. Асноўныя канцэпцыі (тэорыі) паходжання дзяржавы і права.
9. Асноўныя рысы старажытнага права Беларусі.
10. Беларускае літаратурнае вымаўленне.
11. Беларуская антрапанімія: уласныя імёны – мянушкі, імёны
па бацьку, прозвішчы.
12. Беларуская граматыка Браніслава Тарашкевіча.
13. Беларуская мова і моўная экалогія.
14. Беларуская мова часоў Вялікага Княства Літоўскага.
15. Гендэрныя адносіны ў беларускай фразеалогіі.
16. Герб, сцяг і гімн беларускай дзяржавы.
17. Грамадска-палітычныя погляды Ефрасінні Полацкай.
18. Грамадска-палітычныя погляды Кірылы Тураўскага.
19. Грамадска-палітычныя погляды Клімента Смаляціча.
20. Грамадства, закон і ты.
21. Гродзеншчына ў легендах і паданнях.
22. Гуманізм І. Храптовіча.
23. Гуманістычныя асновы светапогляду К. Лышчынскага.
24. Дыскусія і парламенцкая працэдура.
25. Дзяржаўна-прававыя ідэі ў прагрэсіўнай беларускай мас-
тацкай літаратуры (Ф. Багушэвіч, А. Гурыновіч).
26. З гісторыі крымінальнага права на Беларусі.
27. І.Ф. Капіевіч – актыўны прыхільнік рэформ Пятра I.
28. К. Каліноўскі – адзін з прыхільнікаў стварэння ўсенарод-
най дэмакратычнай рэспублікі.
29. Карані нашай мовы.
254
30. Легенды і міфы крымінальнага свету.
31. Л.І. Сапега як палітычны і грамадскі дзеяч ВКЛ.
32. Майстэрства вядзення перагавораў.
33. Магдэбургскае права на Беларусі.
34. М.К. Валовіч – удзельнік вызваленчага руху на Беларусі.
35. М. Літвін – прыхільнік роўнасці людзей усіх саслоўяў пе-
рад законам.
36. Мова і іншыя сродкі камунікацыі.
37. Мова і культура.
38. Паходжанне дзяржавы ў Афінах.
39. Пісьмо ў гісторыі развіцця чалавецтва.
40. Пра назву «Беларусь».
41. Праца жанчын і моладзі.
42. Праца навукоўцаў.
43. Распрацоўка пытанняў дзяржаўнага самавызначэння Бе-
ларусі братамі Луцкевічамі.
44. С. Будны – буйнейшы беларускі мысліцель, гуманіст эпохі
Адраджэння.
45. С. Полацкі як прыхільнік моцнай цэнтралізаванай улады.
46. Статуты Вялікага Княства Літоўскага.
47. Сувязь мовы і мыслення.
48. Судзебнік 1468 г.
49. Трактоўка М. Сматрыцкім праблем свабоды.
50. Узнікненне дзяржавы ў Рыме.
51. Ф. Савіч як арганізатар «Дэмакратычнага таварыства» ся-
род студэнцкай і разначыннай моладзі.
52. Ф. Скарына – заснавальнік школы натуральнага права.
1. А. Маршал і кембрыджская школа пра рацыянальныя па-
водзіны чалавека.
2. Аднаўленне і развіццё эканомікі рэспублікі ў пасляваенны
перыяд (1946–1950 гг.).
3. Антоній Тызенгаўз – знакамітая асоба нашага горада і краю.
4. Асноўныя асаблівасці фанетычнай сістэмы беларускай мовы.
5. Беларуская мова сярод славянскіх моў.
6. Беларускі кірмаш.
7. Беларускі этнас сягоння.
8. Беларускія мовазнаўцы.
9. Беларускія ўласныя імёны.
10. Браніслаў Адамавіч Тарашкевіч і беларускае мовазнаўства.
11. Вакол Рыкарда – і пасля.
255
12. Геній з Сіці: Давід Рыкарда.
13. Гістарызмы і архаізмы ў эканамічнай тэрміналогіі.
14. Гродзеншчына ў легендах і паданнях.
15. Ефрасіння Полацкая – слаўная дачка Беларусі.
16. З гісторыі графікі.
17. І.І. Насовіч і беларускае мовазнаўства.
18. І.Т. Пасашкоў і эканамічная думка ў XVII–XVIII ст.
19. Ільям Эцці.
20. Каму пакланяліся продкі.
21. Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі па эканоміцы (Пол Антоні
Самуэльсон, Васіль Васільевіч Лявонцьеў, Леанід Вітальевіч Кан-
таровіч, Мілтан Фрыдмэн).
22. Ля вытокаў беларускай мовы.
23. Мова і этнічная самасвядомасць.
24. Мова нашых продкаў.
25. Назвы зямлі беларускай.
26. Псіхалагічныя законы ў эканамічнай тэорыі Дж.М. Кейса.
27. Развіццё рамяства і гандлю, таварна-грашовых адносін у
другой палове ХІІІ – першай палове ХVІІ стст.
28. Роля М. Байкова ў беларускім мовазнаўстве.
29. Роля П. Бузука ў беларускім мовазнаўстве.
30. Роля Б. Тарашкевіча ў беларускім мовазнаўстве.
31. Роля С. Некрашэвіча ў беларускім мовазнаўстве.
32. Роля Я. Карскага ў беларускім мовазнаўстве.
33. Роля Я. Лёсіка ў беларускім мовазнаўстве.
34. Святы і абрады беларусаў.
35. Сінонімы, іх функцыі ў маўленні.
36. Скарына і яго эпоха.
37. Слаўныя старонкі беларускай гісторыі.
38. Спрадвечнабеларуская і запазычаная лексіка.
39. Станаўленне капіталістычнай эканомікі Беларусі ў другой
палове ХІХ ст.
40. Станаўленне раннефеадальнай эканомікі на тэрыторыі Бе-
ларусі ў ІХ–першай палове XІІІ стст.
41. Сувязь станаўлення і развіцця беларускай мовы з гісторы-
яй народа.
42. Сучасныя сацыяльна-эканамічныя погляды хрысціянства.
43. Уільям Пецці – Калумб палітычнай эканоміі.
44. Утылітарызм і развіццё ідэі «эканамічнага чалавека» ў пра-
цах Дж.С. Міля.
45. Фразеалагізмы, іх значэнне і ўжыванне.
46. Франклін і палітычная эканоміка за акіянам.
256
47. Чаму Белая Русь – Белая?
48. Шатландскі мудрэц: Адам Сміт.
49. Эканамічнае развіццё Беларусі ў гады першых пяцігодак і
ўсталяванне таталітарнага рэжыму.
50. Эканамічнае развіццё Беларусі ў пачатку ХХ ст.
51. Эканамічнае станаўленне Беларусі ў перыяд пераходу да новых
эканамічных адносін і ўмацаванне дзяржаўнасці (80–90-я гг. XX cт.).
52. Эканамічнае становішча Беларусі ў перыяд крызісу і раз-
лажэння феадальна-прыгонніцкай сістэмы (першая палова ХІХ ст).
53. Эканамічны рамантызм: Сісмондзі.
54. Эканамічныя погляды Фамы Аквінскага як варыянт нар-
матыўнага падыходу да аналізу эканомікі.
55. Эканоміка Беларусі ў 50–60 гг. ХХ ст.
56. Эканоміка Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны.
57. Эканоміка Беларусі ў гады новай эканамічнай палітыкі
(1921–1927 гг.).
58. Эканоміка Беларусі ў парэформенны перыяд (1860–1890 гг.).
59. Эканоміка Заходняй Беларусі ў складзе Польшчы.
60. Яўхім Фёдаравіч Карскі і беларускае мовазнаўства.
1. А.В. Мядзведзь – чэмпіён ХХ Алімпійскіх гульняў.
2. Аздараўленчы бег.
3. Алімпійскае золата Беларусі.
4. Альпінізм – рамантыка і мужнасць.
5. Беларуская школа спартыўнай гімнастыкі.
6. Беларускія волаты.
7. Гульні краін Цэнтральнай Амерыкі.
8. Здаровы лад жыцця – гэта модна.
9. З гісторыі развіцця алімпійскіх гульняў.
10. Іван Ціхан – імя гучнае.
11. Імі ганарыцца Гродзеншчына.
12. Лёгкая атлетыка – каралева спорту.
13. Мадэльная характарыстыка спартсмена.
14. Масавая фізічная культура.
15. Мацнейшыя фігурысты свету.
16. Мікалай Валуеў – кароль рынга.
17. Наталля Цылінская. Па велатрэку да перамогі.
18. Пазакласная і пазашкольная спартыўная праца.
19. Паназіяцкія гульні.
20. Паралімпійцы Беларусі.
21. Пеле. Кумір мільёнаў.
257
22. Прыгажосць і грацыя. Мастацкая гімнастыка.
23. Сістэма правядзення спаборніцтваў.
24. Спартыўнае арыентаванне.
25. Спартыўная зброя.
26. Спартыўныя гімнастычныя снарады.
27. Спорт – вакцына ад старасці.
28. Сучаснае пяцібор’е.
29. Сучасны пажарна-прыкладны спорт.
30. Турыстычна-прыкладныя шматбор’і.
31. Фехтаванне. Мушкецёры нашага часу.
32. Цуд з коскамі. Вольга Корбут.
33. Цяжкая атлетыка на алімпіядах.
34. Экіпіроўка спартсмена.
35. Як прыстасавацца да стрэсу.
(* гл. таксама тып. вучэб. праграму)
Літаратура для анатавання
1. Бутрамееў, У. Вялікія і славутыя людзі беларускай зямлі /
У. Бутрамееў. – Мінск: БелЭн, 1995. – 128 с.
2. Володомонов, Н.В. Календарь: прошлое, настоящее, буду-
щее / Н.В. Володомонов. – М., 1987.
3. Гросзова, С. За рулём женщина: Напутствие начинающему
водителю / С. Гросзова. – М., 1991.
4. Довнар, Т.И. Уголовное право феодальной Беларуси (XV –
XVI вв.) / Т.И. Довнар, В.А. Шелкопляс. – Минск, 1995.
5. Золотницкий, Н.Ф. Цветы в легендах и преданиях / Н.Ф. Золот-
ницкий. – Минск, 1994.
6. Кечекьян, С.Ф. Государство и право Древней Греции /
С.Ф. Кечекьян. – М., 1998.
7. Мартынаў, В. У мовы роднай моцныя карэнні. Беларуская
мова сярод іншых славянскіх і неславянскіх моў / В. Мартынаў //
Роднае слова. – 1993. – № 2.
8. Насевіч, В. Пачаткі Вялікага Княства Літоўскага: падзеі і
асобы / В. Насевіч. – Мінск, 1993.
9. Неделя, Л.И. Этика студента: Теорет.-прикл. исслед./ Л.И. Не-
деля. – Минск, 1988.
10. Самин, Д.К. 100 великих ученых / Д.К. Самин. – М., 2000.
11. Сільчанка, М.У. Паходжанне дзяржавы і права / М.У. Сільчан-
ка. – Гродна, 2005.
12. Сокал, С.Ф. Кароткі агляд гісторыі палітычнай і прававой
думкі Беларусі: лекцыйны матэрыял / С.Ф. Сокал. – Магілёў, 1999.
258
13. Сопер, П.Л. Основы искусства речи / П.Л. Сопер. – Ростов-
на-Дону, 1995.
14. Сямешка, Л.І. Беларуская мова: Уводзіны ў навуку аб мове.
Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія / Л.І. Сямешка. – Мінск, 1999.
15. Тарасаў, С.В. Чарадзей сёмага веку Траяна. Усяслаў Ча-
радзей / С.В. Тарасаў. – Мінск, 1991.
16. Фромм, Э. Человек для себя / Э. Фромм. – М., 1992.
17. Чабуранава, С.Я. Гісторыя дзяржавы і права замежных краін /
С.Я. Чабуранава. – Гродна, 2002.
18. Чаропка, В. Уладары Вялікага Княства / В. Чаропка. –
Мінск, 2002.
19. Юхо, І.А. Крыніцы беларуска-літоўскага права / І.А. Юхо. –
Мінск, 1991.
20. Юхо, Я.А. Кароткі нарыс гісторыі дзяржавы і права Бела-
русі / Я.А. Юхо. – Мінск, 1992.
1. Абабурка, М. Культура беларускай мовы / М. Абабурка. –
Мінск, 1994.
2. Аникин, А. Адам Смит / А. Аникин. – М., 1968.
3. Аникин, А.В. Юность науки. Жизнь и идеи мыслителей-эконо-
мистов до Маркса / А.В. Аникин. – Изд. 2-е, доп. и перераб. – М., 1975.
4. Аникин, А.В. Ильям Етти / А.В. Аникин, В.А. Аникин. –
М., 1986.
5. Антанюк, Л.А. Беларуская навуковая тэрміналогія: Фармі-
раванне, структура, упарадкаванне, канструяванне, функцыяніраван-
не / Л.А. Антанюк. – Мінск, 1987.
6. Беларуская мова: энцыкл./ Беларус. энцыкл.; пад рэд. А.Я. Міхне-
віча. – Мінск, 1994.
7. Бусько, В.Н. Экономическая мысль Белоруссии середины
ХІХ – нач. ХХ в. / В.Н. Бусько. – Минск, 1990.
8. Галубовіч, В.І. Эканамічны стан, побыт і гандаль Старажыт-
най Беларусі (ІХ–ХІV ст.): дапаможнік / В.І. Галубовіч. – Мінск, 1997.
9. Германовіч, І.К. Беларускія мовазнаўцы / І.К. Германовіч. –
Мінск, 1985.
10. Гродзеншчына: Назвы населеных пунктаў паводле леген-
даў і паданняў / склад. А.М. Ненадаўца. – Мінск, 1999.
11. Грузицкий, Ю.Л. Экономическая история Беларуси и зару-
бежных стран / Ю.Л. Грузицкий. – Минск, 1998.
12. Гуд, П.А. Беларускі кірмаш / П.А. Гуд, Н.І. Гуд. – Мінск, 1996.
13. З гісторыі эканамічных рэформаў на Беларусі/ пад рэд.
В.І. Галубовіча. – Мінск, 1997.
259
14. Каму пакланяліся продкі. – Мінск, 1996.
15. Лепешаў, І.Я. Фразеалогія сучаснай беларускай мовы /
І.Я. Лепешаў. – Мінск, 1998.
16. Ліцьвінка, В. Святы і абрады беларусаў / В. Ліцьвінка. –
Мінск, 1997.
17. Лыч, Л.М. Назвы зямлі беларускай / Л.М. Лыч. – Мінск, 1994.
18. Мікуліч, Т.М. Мова і этнічная самасвядомасць / Т.М.
Мікуліч. – Мінск, 1996.
19. Скарына і яго эпоха / В.А. Чамярыцкі [і інш.]. – Мінск, 1990.
20. Шур, В. Беларускія ўласныя імёны / В. Шур. – Мінск, 1998.
21. Шур, В. З гісторыі ўласных імёнаў / В. Шур. – Мінск, 1993.
22. Шуроўскі, А.І. Мова нашых продкаў / А.І. Шуроўскі. –
Мінск, 1983.
23. Эканамічная гісторыя Беларусі: курс лекцый / В.І. Галу-
бовіч [і інш.]. – Мінск, 1992.
24. Экономическая история мира. Европа / под ред. М.В. Ко-
нотопова. – М., 2004.
25. Экономическое мышление: философские предпосылки:
учеб. пособие/ Е.Н. Колмычкова, И.Г. Чаплыгина. – М., 2005.
26. Ядгаров, Я.С. История экономических учений / Я.С. Ядга-
ров. – М., 1996.
1. Алексеев, А.В. Себя преодолеть / А.В. Алексеев. – М., 1978.
2. Алиханов, И.И. Техника вольной борьбы / И.И. Алиханов. –
М., 1977.
3. Альбин, В.Н. Тренажёры и тренировочные средства в физи-
ческой культуре и спорте / В.Н. Альбин, А.Д. Скрипко. – Минск, 1979.
4. Атилов, А. Азбука бокса / А. Атилов. – Ростов-на-Дону, 2007.
5. Атилов, А. Бокс на 100 % / А. Атилов, Б. Бэкман. – Ростов-
на-Дону, 2007.
6. Аулик, И.В. Как определить тренированность спортсмена /
И.В. Аулик. – М., 1977.
7. Беленький, Д.И. Белорусский гандбол: путь к признанию /
Д.И. Беленький, П.П. Миронович. – Минск, 1989.
8. Бирюков, А.А. Спортивный массаж / А.А. Бирюков, В.Е. Ва-
сильев. – М., 1981.
9. Вахун, М. Основы тренировки / М. Вахун. – Минск, 1983.
10. Водейко, Р.И. Как управлять собой / Р.И. Водейко, Г.Е. Мазо. –
Минск, 1983.
11. Воропаев, В.И. Гиревой спорт / В.И. Воропаев, В.А. Поля-
ков. – М., 1988.
260
12. Гик, Е.Я. Необычные шахматы / Е.Я. Гик. – М., 2002.
13. Горяйнов, А.Г. Горные лыжи и сноуборд / А.Г. Горяйнов. –
М., 2006.
14. Демко, Н.А. Лыжные гонки / Н.А. Демко, В.Н. Пальчев-
ский. – Минск, 1996.
15. Завьялов, А.И. Биопедагогика или спортивная тренировка /
А.И. Завьялов, Д.Г. Миндиашвили. – Минск, 1992.
16. Зациорский, В.М. Физические качества спортсмена /
В.М. Зациорский. – М., 1970.
17. Зейналов, А.А.Белорусские богатыри / А.А. Зейналов,
И.Л. Цивес. – Минск, 1979.
18. Ингерлейб, М.Б. Специальный армейский рукопашный бой /
М.Б. Ингерлейб, А.А. Кадочников. – Ростов-на-Дону, 2007.
19. Іўко, В.С. Барацьба спартыўная / В.С. Іўко, Я.І. Качурка,
В.А. Максімовіч. – Гродна, 1997.
20. Камароўскі, А.А. Пенальці / А.А. Камароўскі. – Мінск, 2000.
21. Каштанов, Н.В. Каноны каратэ / Н.В. Каштанов. – Рос-
тов-на-Дону, 2007.
22. Краж, У.М. Беларускія народныя гульні ў школе / У.М. Краж,
В.В. Трубчык. – Мінск, 1993.
23. Купер, Ф. Новая аэробика / Ф. Купер. – М., 1976.
24. Либерман, Л.А. История греко-римской борьбы в Респуб-
лике Беларусь / Л.А. Либерман, В.И. Рудницкий. – Минск, 1995.
25. Матвеев, Л.П. Основы спортивной тренировки / Л.П. Мат-
веев. – М., 1977.
26. Мирный, Н.Н. Мирный теннис / Н.Н. Мирный. – Минск, 2003.
27. Петров, Н.И. Конькобежный спорт / Н.И. Петров. – М., 1969.
28. Потапов, А.А. Тактическая стрельба / А.А. Потапов. – М., 2008.
29. Селье, Г. Когда стресс не приносит горя / Г. Селье. – М., 1992.
30. Серебрянский, Ю. Самооборона для женщин / Ю. Сереб-
рянский. – Минск, 2005.
31. Туров, Б.И. Жемчужины шахматного творчества / Б.И. Ту-
ров. – Ростов-на-Дону, 2000.
32. Цейтин, М.И. Спортивная акробатика / М.И. Цейтин. –
Минск, 1969.
33. Чой Сунгмо. Азбука самозащиты / Сунгмо Чой. – Ростов-
на-Дону, 2007.
34. Шелехов, М. Праздник, который всегда с нами / М. Шеле-
хов // Белорусские олимпийцы. – Минск, 1978.
35. Шульц, И.Г. Аутогенная тренировка / И.Г. Шульц. – М., 1987.
36. Ясный, Э.М. Власть над судьбой и металлом / Э.М. Яс-
ный. – Минск, 1994.