Смалянчук А. Гісторыя Беларусі найноўшага часу ў дакументах і матэрыялах

Подождите немного. Документ загружается.

и) членов семей репрессированных крупных чиновников и

офицеров

быв. польской армии 469

Назаўсёды разам: Да 60-годдзя ўз’яднання Зах. Беларусі з БССР.

Зб. дак. / Уклад. У.І.Навіцкі; Пад рэд. М.П.Касцюка, І.Я.Навуменкі. –

Мн.: Бел. Энцыкл., 1999. – C. 225

Паміж камунізмам і нацызмам

109. Тры вызначальныя сілы на тэрыторыі Беларусі ў час Другой

сусветнай вайны. Вытрымка з кнігі Юрыя Туронка

[...] восеньню 1939 г., г.зн. за 20 месяцаў перад нападам Нямеччыны

на Савецкі Саюз, насельніцтва і тэрыторыя Беларускай ССР

павялічыліся ледзьве не ўдвая: у склад БССР увайшла частка земляў

міжваеннай Польшчы. За гэты кароткі пэрыяд тут была праведзена

адміністрацыйная ўніфікацыя, але ў сацыяльна-гаспадарчай структуры і

ў людзкой сьвядомасьці засталіся вельмі глыбокія, прынцыповыя

адрозьненьні паміж Беларусьсю Заходняй і Усходняй.

Гэта яскрава выявілася ў час акупацыі: паабапал былой мяжы

панавалі розныя настроі і паводзіны насельніцтва і палітычных актораў,

якія так ці іначай знаходзіліся пад уплывам трох вызначальных сілаў:

– барацьба, якую прыхільнікі савецкай улады вялі пад кіраўніцтвам

камуністычнай партыі супраць гітлераўскіх захопнікаў. Яе мэтаю было

ўзнаўленьне ранейшага палітычнага ладу і дзяржаўных межаў, якія

ўсталяваліся да 22 чэрвеня 1941 г. Галоўнай дзейнай сілай у гэтым

працэсе стаў савецкі партызанскі рух – неўзабаве ён ператварыўся ў

важны фактар акупацыйнай гісторыі Беларусі і вельмі істотна ўплываў

на функцыянаваньне акупацыйнага рэжыму. Так склалася зь дзьвюх

прычынаў. Па-першае, партызанскі рух быў інтэгральнай, плянавай

часткай абарончай стратэгіі СССР, баявым выканаўчым органам

савецкай улады і менавіта таму дасягнуў такога высокага ўзроўню

арганізацыйнага і матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня. А па-другое,

у Беларусі партызаншчына перарасла ў масавы рух супраціву, у якім

удзельнічала ў чэрвені 1944 г. 143 тыс. чалавек (рэзэрва складала 250

тыс. чалавек);

– імкненьне разнастайных беларускіх нацыянальных групаў да

стварэньня самастойнай беларускай дзяржавы. Яны вагаліся ў сваёй

дзейнасьці ад непасрэднага супрацоўніцтва з акупацыйнымі ўладамі да

Туронак Юры (нар.1929) – беларускі гісторык, які жыве ў Польшчы. Аўтар шэрагу манаграфій па гісторыі

Беларусі: "Вацлаў Іваноўскі і адраджэнне Беларусі" (1992), "Беларусь пад нямецкай акупацыяй" (1993),

"Беларуская кніга ў ІІ Рэчы Паспалітай 1921-1939" (2000), "Беларуская кніга пад нямецкім кантролем (1939-

1944)" (2002).

173

арыентацыі на заходніх альянтаў. Аднак, нягледзячы на розныя

падыходы, ні адна з гэтых групаў не арганізавала ўзброенага

антынямецкага супраціву. Акупацыйныя ўмовы яны імкнуліся

выкарыстаць дзеля нацыянальнай актывізацыі грамадзтва, арганізацыі

беларускіх узброеных сілаў і прадстаўнічых органаў (пікам

дасягненьняў у гэтым кірунку стала Беларуская Цэнтральная Рада,

створаная пад самы канец акупацыі). З нацыянальным рухам рознымі

мэтадамі вяло барацьбу савецкае падпольле, а да канца 1943 г. – яшчэ і

эсэсаўска-паліцэйскі апарат. Затое цывільная акупацыйная

адміністрацыя падтрымлівала гэты рух – яна бачыла ў ім пэрспэктыўны

сродак барацьбы супраць савецкіх партызанаў;

– барацьба польскага падпольля пад кіраўніцтвам ураду генэрала

Сікорскага за аднаўленьне польскай дзяржавы ў тэрытарыяльных

межах, якія існавалі да верасьня 1939 г. Але гэтая барацьба вялася на

спрэчных землях, на якія аднолькава прэтэндаваў як польскі, так і

савецкі ўрад. Сытуацыя атрымлівалася вельмі драматычная. У гэтых жа

пытаньнях выявілася супярэчнасьць інтарэсаў польскага падпольля і

беларускіх нацыянальных колаў. Пры такім стане рэчаў польскае

падпольле, імкнучыся да зьдзяйсь-неньня сваіх мэт, вымушана было

манэўраваць: ад канкрэтных дачыненьняў зь немцамі на начатку

акупацыі да супрацоўніцтва з савецкім падпольлем, затым, пасьля

разрыву дачыненьняў паміж савецкім і польскім урадамі ў красавіку

1943 г., настала паласа ўзаемнай варожасьці, якую немцы пастараліся

выкарыстаць дзеля ўмацаваньня ўласнай бясьпекі.

Усе гэтыя палітычныя фактары і канцэпцыі знаходзіліся ў глыбокай

узаемнай супярэчнасьці, і тактычныя пагадненьні паміж імі на

тэрыторыі акупаванай Беларусі былі зьяваю даволі рэдкай. Аднак трэба

заўважыць, што гэты шматбаковы фронт не абмяжоўваўся толькі

адзначанымі нацыянальнымі крытэрамі: зь цягам часу да савецкага

партызанскага руху ўсё часьцей пачалі далучацца ня толькі беларусы,

але і палякі. Многа палякаў служыла ў беларускай дапаможнай паліцыі,

а беларусы, у сваю чаргу, складалі немалы працэнт сярод жаўнераў

Арміі Краёвай, асабліва на Віленшчыне і Наваградчыне. Такія

паводзіны тлумачыліся ня толькі ідэалягічнымі матывамі, але і іншымі

акалічнасьцямі, у тым ліку і прымусовым узьдзеяньнем. Нягледзячы на

гэта, тагачасная сытуацыя вельмі нагадвала грамадзянскую вайну і ня

ўкладвалася ў рамкі клясычнага ўзору "акупанты – акупаваныя" [...]

Туронак Ю. Беларусь пад нямецкай акупацыяй / Мадэрная

гісторыя Беларусі. – Вільня, 2006. – С. 510-511

110. План “Ост”. Фрагмент гістарычнага даследавання.

174

Нацысцкая акупацыйная палітыка на захопленных вермахтам

тэрыторыях СССР, уключаючы Беларусь, ажыццяўлялася ў поўнай

адпаведнасці з задумай і мэтамі “Генеральнага плана “Ост” – аднаго з

самых ганебных у гісторыі чалавецтва. Хоць арыгінал яго не быў

выяўлены, аднак знойдзеныя пасля разгрому фашысцкай Германіі і

прадстаўленыя ў распараджэнне нюрнбергскага ваеннага трыбунала

“Заўвагі і прапановы па генеральнаму плану “Ост” рэйхсфюрэра войск

СС”, падпісаныя 27 красавіка 1942 г. начальнікам аддзела каланізацыі 1-

га галоўнага палітычнага ўпраўлення “Усходняга міністэрства”

Ветцэлем, даюць дастаткова поўнае ўяўленне аб гэтым плане і ў цэлым

аб нямецкай палітыцы ў адносінах да народаў Усходняй Еўропы.

Як сведчыць гэты дакумент, па плану “Ост” (Усход)

прадугледжвалася выселіць на працягу 30 гадоў каля 31 млн. чалавек з

тэрыторыі Польшчы і заходняй часткі Савецкага Саюза (у тым ліку, 75

працэнтаў насельніцтва Беларусі) і пасяліць на гэтых землях 10 млн.

немцаў. Астатняе насельніцтва (па разліках складальнікаў плана – 15

млн. чалавек) намячалася анямечыць шляхам правядзення рада

спецыяльных мерапрыемстваў. “Усходняе міністэрства” знайшло

колькасць падлеглага высяленню насельніцтва заніжанай і прапанавала

павялічыць яе да 46-51 млн. чалавек. Для рассялення гэтых мільёнаў

вызначаліся Заходняя Сібір, Паўночны Каўказ, а таксама Паўднёвая

Амерыка і Афрыка. Разам з плануемым новым рассяленнем намячаліся

меры па знішчэнню інтэлігенцыі як носьбіта культуры народа, яго

навуковых і тэхнічных ведаў, па штучнаму скарачэнню нараджальнасці

для зніжэння колькасці насельніцтва і г.д.

Нямецка-фашысцкі генацыд на Беларусі (1941-1944) / Пад агульн.

рэд. У.М.Міхнюка. – Мн.:БелНДЦДААС, 1995. – С. 9-10

111. Планы А.Гітлера адносна будучыні былых савецкіх

тэрыторыяў. Вытрымка з даследавання Юрыя Туронка.

Каб скончыць гэтую вайну, на такіх агромністых землях

недастаткова будзе проста разьбіць непрыяцельскія войскі. Уся

тэрыторыя павінна будзе падзяліцца на дзяржавы з уласным

кіраўніцтвам, зь якімі мы зможам укласьці мір. Стварэньне такіх урадаў

вымагае вялікага спрыту і як сьлед абдуманых агульных прынцыпаў.

Кожная рэвалюцыя ў вялікім маштабе прыводзіць да фактаў, якіх ужо

ня ўдасца выкрасьліць. Сёньняшнюю Расею ўжо немагчыма ўявіць без

сацыялістычнай ідэі. Толькі яна можа ствараць унутраную аснову для

ўзьнікненьня там новых дзяржаваў і ўрадаў. Жыдоўска-бальшавіцкая

інтэлігенцыя – дагэгуль прыгнятальнік народу – мусіць быць

зьнішчана... Нашаю мэтай ёсьць як мага хутчэйшае, пры затраце

175

мінімальных ваенных сілаў, стварэньне залежных ад нас

сацыялістычных дзяржаўных арганізмаў [...]

Туронак Ю. Мадэрная гісторыя Беларусі. – Вільня, 2006. – С. 538-

539

112. Рэпрэсіі нямецкіх акупантаў у Беларусі. З заявы ўрада БССР да

ўраду СССР ад 8 сакавіка 1942 г.

Урад Беларускай ССР, Прэзідыум Вярхоўнага Савета Беларускай

ССР і ЦК КП(б) Беларусі маюць велізарную колькасць матэрыялаў: заяў

пацярпеўшых, расказаў відавочцаў, фотаздымкаў, данясенняў

дзейнічаючых у тыле нямецкіх войск партызанскіх груп і воінскіх

часцей, загадаў германскага камандавання і распараджэнняў германскіх

улад, якія сведчаць аб тым, што ў Беларусі, на якую немцы абрушылі

ўсю сілу небывалага па вераломству і подласці першага ўдару вайны,

злачынствы нямецка-фашысцкіх акупантаў і крывавая расправа над

жыхарамі дасягнулі нечуваных памераў.

[...] Жудасная крывавая расправа над жыхарамі, спальванне гарадоў

і вёсак, рабаванне працоўных і знішчэнне культурных каштоўнасцей

прынялі арганізаваны, сістэматычны характар.

[...] У адным толькі Парыцкім раёне Палескай вобласці з 295 вёсак і

населеных пунктаў – 145 спалены і разбураны поўнасцю. Зладзейскае

разбурэнне гарадоў Беларусі ажыццяўлялася па прамому загаду Гітлера

і яго зграі.

У артыкуле, надрукаваным у газеце “Дойчэ Цайтунг ім Остланд”,

так званы генерал-камісар Беларусі Вільгельм Кубэ прама і цынічна

дэкларуе: “Буйныя гарады Беларусі: Мінск, Віцебск, Гомель, Магілёў

ператвораны ў руіны. Няма неабходнасці ўзнімаць гэтыя гарады, бо

горад псуе беларуса таму, што ён прывязаны да зямлі” [...]

Нямецка-фашысцкія вандалы ў звярынай нянавісці да ўсіх

славянскіх народаў, да культуры беларускага народа, у нянавісці да

ўсяго таго, што гаворыць аб свабоднай і радаснай працы і творчасці –

паўсюдна знішчаюць універсітэты, школы, навуковыя і культурныя

ўстановы, літаратуру, жывапіс, скульптуру, нацыянальныя помнікі

беларускага народа.

Разгромлена, раскрадзена Беларуская Акадэмія Навук з яе

калекцыяй гістарычных дакументаў і кніг. Спалена выключнае

кнігасховішча рэспубліканскай бібліятэкі імя Леніна […]

У калгасах, што называліся нямецкімі акупантамі “грамадскімі

дварамі”, насаджаюцца фашысцкія кіраўнічыя, яны камплектуюцца з

белагвардзейцаў, прыехаўшых з Германіі: аматараў лёгкай нажывы, а

таксама з ліку подлых вырадкаў, здраднікаў.

176

Германскія ўлады аб’явілі славутую “зямельную рэформу”. За

дымам шырокавяшчальных сацыяльных заяў аб пачатку новага жыцця

дзеля сялян захоўваецца шырока задуманы план арганізаванага грабяжу

сялян. Па загаду германскіх уладароў беларусы ў так званых

“грамадскіх дварах” апрацоўваюць глебу, збіраюць ураджай, а потым

увесь гэты ўраджай, хлеб вывозіцца ў Германію. Па форме “грамадскія

двары”, па сутнасці – панскія маёнткі

Па ўсёй Беларусі апублікаваны загады нямецкага камандавання,

якія абавязваюць сялян пад пагрозай расстрэлу вярнуць у “грамадскія

двары” быццам бы разабраную імі калгасную маёмасць і зерне. Пад

такой зручнай зачэпкай праводзіцца канфіскацыя ўсёй маёмасці, хлеба і

скаціны ў сялян [...]

Акупанты ўстанавілі на тэрыторыі Беларусі рэжым жорсткай

эксплуатацыі і катаржнай працы для насельніцтва, якое пазбавілі ўсіх

сродкаў для існавання. Паўсюдна былі арганізаваны канцлагеры, у якія

заключаліся мірныя савецкія грамадзяне, незалежна ад стану іх здароўя.

У горадзе Мінску немцы стварылі канцлагер. Сюды сагналі некалькі

тысяч жыхароў. Суткамі зняволеным не давалі страву, а ў лепшыя дні

выдавалі жменьку кашы. Суткамі не давалі вады. Смяротнасць у лагеры

дасягае ад 20 да 30 чалавек у суткі. Трупы памёршых ад голаду і пабояў

не прыбіраюцца. Ноччу па спячых зняволеных п’яныя нямецкія салдаты

адкрываюць кулямётны агонь. Яўрэі, якія знаходзіліся ў лагеры, былі

аддзелены. Па загаду германскіх улад камендант лагера прымусіў

вялікую групу ў некалькі сот чалавек яўрэяў выкапаць для сябе

катлаван. Калі катлаван быў выкапаны, іх звязалі і кінулі ў яго, а

беларусам загадалі засыпаць іх зямлёю. Беларусы наадрэз адмовіліся

выконваць жудасны загад каменданта, тады кулямётнай чаргой былі

расстраляны і яўрэі і беларусы [...]

Інструкцыі, загады германскага камандавання цынічна патрабуюць

ад нямецкіх салдат і афіцэраў масавага знішчэння мірных жыхароў. У

інструкцыі гаворыцца: Кожныя варожыя паводзіна насельніцтва ў

адносінах да нямецкіх узброенных сіл і іх арганізацый караюцца

смерцю. Хто хавае чырвонаармейцаў альбо партызан, хто падтрымлівае

іх – караецца смерцю. Калі партызана не знайшлі, трэба ўзяць

заложнікаў з насельніцтва. Гэтых заложнікаў трэба павесіць, калі

віноўнікі альбо іх памочнікі на працягу 24 гадзін не будуць дастаўлены.

На другі дзень на гэтым жа месцы трэба павесіць падвоенную колькасць

заложнікаў” [...]

Некалькі тысяч жыхароў Палесся немцы загналі ў топкія балоты і

не выпускалі да той пары, пакуль сотні з іх не загінулі, гразнучы ў

дрыгве.

177

Камандзір 2 палка коннай брыгады “СС” фон Магіл з цынізмам

прафесіянальнага бандыта даносіць аб гэтай “Прыпяцкай аперацыі”:

“Мы гналі жанчын і дзяцей у дрыгву, але гэта не дало пэўнага эфекту,

таму што дрыгва была недастаткова глыбокай, каб у ёй можна было

ўтапіцца. На глыбіні аднаго метра можна было дастаць цвёрдага

грунту” [...]

Урад Беларускай ССР, Прэзідыум Вярхоўнага Савета БССР і

Цэнтральны Камітэт Камуністычнай партыі (бальшавікоў) Беларусі

заяўляюць, што беларускі народ ніколі не забудзе крывавых зверстваў,

насілля і разбурэнняў, якія ўчыняюцца народу Беларусі нямецкімі

захопнікамі.

Ніколі не забудзе і ніколі не даруе!

Нямецка-фашысцкі генацыд на Беларусі (1941-1944) / Пад агульн.

рэд. У.М.Міхнюка. – Мн.:БелНДЦДААС, 1995. – С. 376-381, 385-387

113. Вываз беларусаў на працу ў Германію. З паведамлення паліцыі

бяспекі і СД аб падзеях у СССР ад 17 красавіка 1942 г.

[...] На основании указаний нового генерального уполномоченного

по использованию рабочей силы гауляйтера Заукеля генеральный

комиссариат Белоруссия должен поставить в рейх примерно 100 000

чел. Однако до сих пор поставлено только 1 700 чел. Чтобы выполнить

установленную норму поставки рабочей силы, с настоящего момента

времени всякий принцип добровольности отменяется и принимаются

меры насильственного набора рабочей силы.

Великая Отечественная война советского народа (в контексте

Второй мировой войны) / Под ред. А.А. Кавалени, Н.С.Сташкевича –

Мн: БГУ, 2004. – С. 156

114. Знішчэнне габрэяў у генеральнай акрузе “Беларусь”. З

данясення генеральнага камісара Беларусі Вільгельма Кубэ

рэйхскамісару Остланда Лозэ. 31 ліпеня 1942 года.

[...] За последние 10 недель в Белоруссии ликвидировано около 55

тыс. евреев. В Минской области евреи полностью истреблены, причём

от этого не пострадала вербовка рабочей силы. В преимущественно

польской области Лида ликвидировано 16 тыс. евреев, в Слониме – 8

тыс. и т.д. […] В области Глубокого […] 10 тыс. евреев. В городе

Минске 28 и 29 июля были ликвидированы 10 тыс. евреев, из них 6,5

тыс. русских евреев, преимущественно стариков, женщин и детей,

остальные состояли из неработоспособных евреев, которые были по

приказу фюрера вывезены в Минск в ноябре прошлого года, главным

образом из Вены, Брно, Бремена и Берлина. Область Слуцкая также

178

облегчена на много тысяч евреев. То же самое произошло в Новогрудке

и Вилейке. Радикальные предприятия предстоят в Барановичах и

Ханцевичах [Ганцевичах]. Только в городе Барановичи проживает

около 10 тыс. евреев, из которых в следующем месяце будут

ликвидированы 9 тыс. евреев.

В Минске и в будущем останется значительный контингент

еврейской рабочей силы, поскольку производство на военных

предприятиях и железнодорожном транспорте временно этого требует.

Во всех остальных областях число евреев, используемых в качестве

рабочей силы, устанавливается СД и мною в количестве, самое

большое, 800 человек, а по возможности – не более 500. Таким образом,

после завершения объявленной нами акции у нас останется: в Минске

8,6 тыс. и в остальных 10 областях, включая избавленную от евреев

Минскую область (сельскую), около 7 тыс. евреев. Поэтому больше нет

опасности, что в будущем партизаны будут существенным образом

опираться на еврейство. Разумеется, и мне и СД было бы всего

приятнее, после того как отпадут экономические нужды вермахта,

окончательно искоренить еврейство в главном районе Белоруссии.

Временно приходится учитывать нужды вермахта, который является

главным работодателем для евреев […]

Преступные цели – преступные средства: документы об

оккупационной политике фашистской Германии на территории

СССР (1941-1944 гг.). – М., 1968. – С. 118-119.

115. Агляд палітычнай абстаноўкі. З выступлення генеральнага

камісара Вільгельма Кубэ на Нарадзе вышэйшага кіраўніцтва

Генеральнай акругі “Беларусь”. Менск, 8-10 красавіка 1943 г.

[…] Товарищи, в начале нашего рабочего совещания я хотел бы

сказать о принципиальных политических установках, которые должны

задавать направление нашей дальнейшей работе. Когда нас послали на

Восток, […] Белоруссия как страна была совершенно неизвестна всем,

включая старых национал-социалистов. [...] Общее настроение

оказалось гораздо лучшим, чем предполагалось изначально.

[…] В рамках «Остланда» «Белоруссия» должна-де выполнять

особо трудную задачу, а именно принимать все асоциальные элементы,

то бишь служить улучшенной исправительной колонией. У нас здесь

никакая не колония. Белорусский народ не такой, как о нём

рассказывают в эмигрантских кругах Германии. Опыт работы отдела

сельского хозяйства, отдела лесного хозяйства и любого другого

позволяет говорить о здешних жителях как о чрезвычайно здоровом,

179

сильном крестьянском народе со здоровой, порядочной

нравственностью, склонностью к семейной жизни, которую не удалось

уничтожить и большевизму

. И есть смысл привлекать этот народ к

активному сотрудничеству, освобождать этот народ от пут

большевизма. Единственная положительная рекомендация, которую

нам давали в 1941 году, - нам следует снова разрешить деятельность

православной церкви, и тогда всё более-менее уладится. Однако

православная церковь достигла не слишком большого влияния на

население. […] В действительности же этот народ за 25 лет с 1917 по

1941 год, совершил невероятный скачок вперёд в своём развитии. […] И

поэтому, если мы хотим в соответствии с задачами, поставленными

перед нами фюрером, привести эту территорию и этот народ в новую

Европу, мы должны решительно покончить с прежним курсом нашей

политики. […]

Тем, чем была Прага для этих эмигрантских кругов, было Вильно

для Белоруссии. Когда в 1941 г. было оглашено обращение

рейхскомиссара, гебитскомиссар Вильно сказал: “Гауляйтер, ваше

обращение наверняка уместно, но, к сожалению, ни один человек в

Вильно не понимает по-литовски”. Большая часть белорусской

оппозиции находится в Вильно, так как издавна, со времен Великого

княжества Литовского, и по сей день ещё этот город остаётся для

белорусов очагом образования и воспитания. И немалое количество

врачей и юристов обучались в Вильно, считали Вильно своей духовной

родиной – и с ними следовало обращаться осторожно. Белорусы, как и

украинцы, в последние 25 лет находились в тени исторического

развития. Их нельзя сравнивать с другими народами Рейхскомиссариата

“Остланд”. Последние по сваему историческому развитию были

враждебны к немцам, но с белорусами это не так. Белорусы были

единственным народом на восточных территориях, который не вёл

политику, направленную против Германии. […]

Нельзя переносить границы народа по той причине, что на Украине

нет лесов. Если на Украине отсутствует лес, то она может покупать

древесину у нас (Беларусі – Ю.Б.), и это ещё не основание для

претензий на область, которая по чисто национальным признакам

является нашей. Часть территории Белоруссии прирезана к Восточной

Пруссии – впоследствии, однако, выяснилось, что якобы имевшаяся в

этих лесных угодьях весенняя дичь давно уже истреблена поляками и

проч. Но всё-таки эта территория относится к рейху, и по этому поводу

не должно быть критики. Только следовало бы провести одну акцию,

чтобы не слишком обременять немецкую политику проблемами

Справа ў тым, што ідэолагамі камунізма, у прыватнасці Ф.Энгельсам, сям’я лічылася буржуазным

перажыткам. – Ю.Б.

180

национальных меньшинств – переселить белорусов оттуда к нам. […]

Если мы включаем пространство «Белоруссии» в качестве

политического фактора в нашу восточную линию, то должны быть

созданы предпосылки к тому, чтобы белорусский народ чувствовал себя

здесь в безопасности. Из благодарности за позицию литовцев после

битвы под Танненбергом «Литве» были отданы западные области

Белоруссии. Тысячи белорусов попали в рабство. Основание: они –

литовцы, которые никак не могут набить себе брюхо.

Уже через 14 дней после передачи этих территорий генеральный

комиссар [округа «Литва»] обратился ко мне с просьбой, нельзя ли ему

издавать для этих людей белорусскую газету. Вскоре пришёл запрос, не

будет ли возражений с нашей стороны против радиопередач на

белорусском языке. В Вильно живёт больше белорусов, чем литовцев, и

больше поляков, чем тех и других вместе взятых. На юге расположены

Пинские болота. В этой местности интересно то, что эта транзитная

территория для украинцев была передана в состав Украины, хотя

географически относится к Белоруссии и населена исключительно

белорусами […]

Я внёс через господина рейхскомиссара «Остланда» господину

рейхсминистру [занятых восточных территорий] следующее

предложение, которое с политической точки зрения имеет решающее,

революционное значение. И я надеюсь, что получу согласие

вышестоящих инстанций.

Так называемая Белорусская [народная] самопомощь [далее БНС]

должна возвратиться к выполнению задач, которыми занимается в рейхе

Национал-социалистическая народная благотворительность, и работать,

строго ориентируясь на отдел здравоохранения и социального

обеспечения. Впрочем, я хотел бы дать белорусам раду доверия. Мы

достаточно сильны, чтобы позволить такую раду и сделать основанием

её существования умение на практике осуществлять административные

полномочия в немецких интересах. Если будет получено разрешение

рейхсминистра, каждый гебитскомиссар должен будет направить в эту

раду лучшего районного бургомистра, то есть человека, который

зарекомендовал себя, который что-то может и своей работой доказал

желание сотрудничать с немецкой гражданской администрацией. У

каждого гебитскомиссара есть четыре, пять или шесть районных

бургомистров, и он как старый национал-социалист теперь сможет и в

основу своей административной деятельности положить руководство

людьми. Он может подобрать лучшего человека и рекомендовать его

руководителю Белорусской самопомощи в Минске для включения в

Раду доверия. Мы запустим культурную работу в «Белоруссии», но

совершенно независимо от Белорусской самопомощи. Я считаю

181

неправильным иметь только одну белорусскую организацию. Следует

создать и другие, чтобы согласно старому принципу [«разделяй и

властвуй»] их можно было бы противопоставить друг другу. […]

Решающее значение имеет создание белорусской молодёжной

организации и ведение работы с молодёжью по национал-

социалистическому образцу. […] Руководитель организации

белорусской молодёжи мною уже назначен, и предусмотрено, что он

будет четырнадцатым членом Рады доверия. Кроме того, пятнадцатым

членом Рады доверия будет назначена белоруска. Руководителем этой

Рады будет назначен один из районных бургомистров, который через

полгода может быть смещён, чтобы никто из них не успел освоиться на

месте руководителя. Рада доверия должна представлять не только

белорусов, живущих на данной территории, но и всю белорусскую

народность […]

Я уже отмечал, что если у нас до сих пор нет ещё данных о

численности белорусского населения, то причина этого в том, что

только 25% белорусов проживает в Генеральном округе [«Белоруссия»],

примерно 50% - на территории тылового района группы армий

[«Центр»] и 25% на Украине. Мы отдали большую часть [территории

Белоруссии] «Украине», так как утверждалось, что определённая

железнодорожная линия важна в качестве границы. Никогда в истории

народов железнодорожные линии не были решающим фактором

проведения границ. Я уже предложил г-ну рейхскомиссару [Х.Лозэ]

перенести границу до припятских болот.

Я заметил представителю господина рейхскомиссара, начальнику

главного отдела господину Прелю, что политическая работа в

Белоруссии осложняется тем, что наше административно-

территориальное деление слишком сильно раскололо белорусов, так что

везде есть часть этого народа. Мы не сможем успокоить этот народ,

если будем разрывать его ещё больше, чем он уже разорван в настоящее

время. Территория белорусов распределена между пятью областями:

Восточной Пруссией, Рейхскомиссариатом «Украина», Польшей,

собственно «Белоруссией» и тыловым районом группы армий [«Центр»]

[…]

Партизанская опасность у нас не потому так велика, что белорус

особенно склонен к партизанщине, а потому что были допущены

серьёзные ошибки. Большой ошибкой было уже то, что вермахт в 1941

году распустил военнопленных по деревням. […] Военнопленные на

первых порах вели себя спокойно и порядочно – пока не были

сагитированы комиссарами на партизанскую борьбу.

Позже, осенью 1941 года родилась идея снова протрубить этим

военнопленным сбор и потребовать, чтобы они опять вернулись в

182