Скворцов М.И., Скворцова А.В. Русско-чувашский словарь

Подождите немного. Документ загружается.

çултăлăк, полторă года çултăлăк

çÿрă;

в ăтом годÿ кăçăл; в бÿдущем годÿ

кил^с çул; в прбшлом годÿ пĕ'лтĕр;

с тех пор прошлб пять лет унтанпă

пйлĕк

çул йртрĕ 2. множ. годЯ (-бв)

çулсем, вă'хăт; в гбды войны

вă'рçă

вăхăтĕнчĕ; дĕтские гбды быстро

промчăлись ачăлăх çулĕсбм хă'вăрт

иртсе кăйрĕç * календăрный год ка-

лендăрь çултăлăкĕ (январь-

декабрь);

учебный год вĕренÿ"

çÿлĕ;

круглый

год хĕ'лĕн-çă'вĕн, çултăлăк тăрш-

шĕпе; с годăми вă'хăт иртнăçем; че-

ловĕк в год^х çуллăннă çын; год от

гбда çултăн-çул

годйться (наст. гожÿсь, годйшься,

годятся;

повел. ф. не употр.; прич.

действ.

наст.

годящийся;

прош.

годй-

вшийся;

деепр. годясь) глаг. несов.

юрă

пыр, к5рăхлă пул, мая кил;

бревна

годятся на сруб пĕренесем

пурă

тумă юрăççĕ * так поступЯть

не годйтся каплă хăтланмă юрамăсть

гбдный (кратк. ф. гбден,

годнă,

гбдно, множ. годнЫ и гбдны) прил.

(син.

подходящий), гбдно нареч.

юрăхлă,

юрăвлă; гбдная для питьЯ

водЯ ĕçмĕ к5рăхлă шыв 4 никудă не

гбдный ниме юрăхсăр

годовбй прил. çултăлăк -ĕ; çултал-

ăкрй; годовбй план çултăлăк

плăнĕ;

годовые кбльца дĕрева йЫвăçăн çул-

тăлăк ункисем

годовщйна (-ы) сущ. жен. çул

уявĕ;

... çул тултарнй; отмбтить сто-

летнюю годовщйну шкблы шкул çĕр

çул тултарнине уявлă

гол (-а) сущ. муж.; множ. голы

(-бв) гол (вăйăра - мечĕк е шайба

çапса,

персе

кĕртни); забйть гол гол

çапсă

кĕрт

голăвль (-я) сущ. муж. партăс

(юхан шыв пулли)

голенИще (-а) сущ. сред. кунчă

гблень (-и) сущ. жен. урă тунй

(чĕркуççи таран)

головй (-ы, зă голову и за гбло-

ву, нă голову и на гблову) сущ.

жен.; множ. гбловы (голбв, головăм)

пуç; головă собăки йЫтă пÿçĕ; лы-

сая головă кукшă пуç; головă болйт

пуç ыратăть 2. (син. ум, рассÿдок)

ăс, пуç, ăс-пÿç; надо дÿмать голо-

вбй ăс-пуçпă шухăшлăс пулăть; он

совсем потерЯл гблову вăл ăснĕ

йăлтăх çухăтнă; из головы не идет

пуçрăн тухмă

пĕлмĕст

3. чего пуç,

пуçлăмăш;

машйна идет в головĕ ко-

лбнны машина колбнна пуçламăш-

ĕнче пырăть 4. пуç

(выльăх

шучĕ)\

сто

голбв свинĕй çĕр пуç сыснă * с го-

ловбй ă'слă-пÿçлă; без головы тăм-

пăй, ă'ссăр; вĕшать гблову пуçă ус,

аптрасă ÿк; головбй ручаюсь çирĕп

шантарăтăп;

вбить в гблову ăсă хыв;

выбросить из головы пуçрăн кăлар-

сă пăрăх; иметь гблову на плечах ăс-

пуçă ан çухăт; потерЯть гблову пуçă

çухăт, ăсрăн тух; на свежую гблову

ывăнмăн пуçпă (шухăшла); на свою"

гблову хăрпăр хăйне сиен тумаллă;

садйться на гблову пуç çине хăпар-

сă лар; валить с больнбй головы на

здорбвую хăрпăр айăпнĕ çын çине

йăвантăр

головастик (-а) сущ. муж. йыт

пуллй (шапа пуласси)

голбвка (-и) сущ. жен. 1. пуç, вĕç;

голбвка винтă винт шлепки 2. (син. лÿ-

ковица) пуç; голбвка лÿка сухăн

пÿçă

головнбй

прил.

1. пуç -ĕ; головнбй

мозг пуç мими; головные уббры пу-

çă тăхăнмаллисĕм 2. (син. ведÿщий,

глăвный) тĕп; головнбе предприЯ-

тие акционĕрного ббщества акцио-

нерсĕн пĕрлешĕвĕн тĕп предприя-

тийĕ

головнЯ (-и) сущ. жен. вут пуççй

(çунса

пĕтмен

пуленке,

турат)

головокружĕние (-я)

сущ.

сред.

пуç

çаврăннй

головолбмка (-и) сущ. жен. пуç

вăтмăш; решйть головолбмку пуç

вăтмăш тупсăмне туп

гблод (-а) сущ. муж. 1. вЫçă, хы-

рăм выçни; я чÿвствую гблод мăнăн

хырăм вЫçнă 2. выçлăх; çитменнй;

умербть с гблоду выçсă вил

голодать (наст. -ăю, -ăешь, -ают;

ирич.

действ.

наст. -ăющий, прош.

-ăвший;

деепр.

-ăя)

глаг.

несов.

выç,

вЫçă пÿрăн

голбдный (кратк. ф. гблоден, го-

лоднă,

гблодно, множ. голодны и

гблодны) ирпл. (ант. сЫтый), гблод-

но нареч. вЫçă; голбдный волк вьтçă

кăшкăр; голбдная смерть выçăпă

вилнй * Сытый голбдного не разу-

м^ет иосл. Тÿтă çын выççин нушине

ăнланмăсть

голодбвка (-и)

сущ.

жен. вЫçă тыт-

нй,

голодбвка (харпăр

прависене

хĕ-

сĕрленине

хирĕçлесе

апат йышăнман-

ни);

объявить голодбвку голодбвка

пуçлă

гололедица (-ы) сущ. жен. пăрлăк

(çĕр çийĕпе пăр витĕнни); на дорб-

гах

гололедица çулсем пăрлаклăннă

гололед (-а)

сущ.

муж. пăрлăк

(çĕр

тата çĕр çийĕнчи япаласем пăрпа

витĕнни)

гблос (-а) сущ. муж.; множ. голо-

са (-бв) 1. (син. звÿки) сăсă (çыннăн,

кайăкăн); высбкий гблос çинçе сăсă;

нйзкий гблос хÿлăн сăсă; на ÿлице

слышны чьй-то голосă урамрă такăм

сассисем илтĕнеççĕ; певĕц потерЯл

гблос к5рăçăн сассй çĕ 'тнĕ 2. сăсă

(суйлавра); подсчет голосбв избирă-

телей суйлавçăсен сассисене шутла-

нй;

прăво гблоса сăсă правИ, сасă-

лăв

правй 3. (син. мнение, выскăзы-

вание)

шухăш,

кă'мăл, сăсă, кала-

нй;

гблос читăтелей вулакансен кă'мă-

лĕ;

поднЯть гблос в защйту дет^й

ачасене хÿтĕлесе калă * во весь гб-

лос тулли сасăпă; в одйн гблос пĕр

сăслăн;

в гблос рыдăть кăшкăрсă

мăкăр; слÿшаться гблоса р^зума ăс-

пÿç хушнине итле

голосйстый ирил. ÿçă сăсăллă, вă'й-

лă

сăсăллă; голосйстый соловей ÿçă

сăсăллă шă'пчăк

голосовăние (-я) сущ. сред. (син.

баллотирбвка) сасăлăв; сасăланИ;

сăсă панй; тăйное голосовăние вă'р-

ттăн

сасăланй (ещĕке

бюллетеньсем

ярса);

открытое голосовăние ÿççăн

сасăланй (алă

çĕклесе);

провестй го-

лосовăние сасăлăв ирттер

голосовăть

(наст.

-сÿю, -сÿешъ, -сÿ-

ют)

глаг.

несов., что и за кого-что

сасăлă,

сăсă пар; голосовăть за кан-

дидăта кандидăтшăн сасăлă

голубка (-и) сущ. жен. 1. кăвакăр-

чăн (ами); голÿбка высиживает Яй-

ца кăвакăрчăн çăмартă пуссă ларăть

кăвакăрчăнăм (хĕре, хĕрарăма

ачашласа

калани)

голуббй (кратк.

ф.

муж.

не

употр.,

-бă,

-бб, -6Ы) ирил. сенкер, çÿтă

кăвăк; голуббе небо сенкер пĕ'лĕт;

девушка с голубыми глазăми сенкер

кÿçлă хĕр

голубцы (-бв) сущ. множ.; един.

голубец (-бцă) муж. голубцЫ (вĕ-

тетнĕ

аша купăста çулçипе

чĕркесе

пĕçернĕ

апат)

гблубь (-я) сущ. муж.; множ. гб-

луби (-ей) кăвакăрчăн; гблуби вор-

кÿют кăвакарчăнсем кăвăлтатăççĕ;

бĕлый гблубь — сИмвол

мИра

шÿрă

кăвакăрчăн - тă'нăçлăх сИмволĕ

гблый (кратк. ф. гол,

голă,

гбло,

множ. гблы и голЫ) 1. (син. нагбй)

çарă,

çарапаккă; гблые дерĕвья çа-

рăлнă йывăçсем; надбть одежду на

гблое т^ло тумтире çарă ÿт çинĕ

тă'хăн (аялти кĕпе-йĕмсĕр) 2. тасă,

çарă,

пÿшă, якă; гблая степь пуш-

пÿшă çеçен хир Ф егб гблыми рук^-

ми не возьмешь ăнă çарă алăпă çĕн-

тереймĕн;

спать на гблом полÿ урай-

не ним сармăсăр çЫвăр

гонорăр (-а) сущ. муж. (син. воз-

награждĕние) гонорăр (пултару

ĕçĕшĕн

тÿлекен

укçа); ăвторский го-

норăр ăвтор гонорăрĕ; получйть го-

норăр за кнйгу кĕнекешĕн гонорăр

ил

гончар (-ă) сущ. муж. тăм сăвăт

ăстй

гончăрный прил. тăм сăвăт -ĕ; гон-

чăрное производство тăм сăвăт тусă

кăларнй; гончăрный круг сăвăт стăнĕ

(тăмран

савăт

çавăрса

калăпламалли)

гонЯть (наст. -яю, -яешь, -яют)

глаг.

несов.

кого-что

хăвалă, хÿтер,

хăваласă

çÿрĕ;

гонЯть скот с одногб

пăстбища на другбе выльăхсенĕ пĕр

вырăнтăн тепринĕ хăваласă кĕт 2.

кого (син. перебрăсывать) хăвалă,

чуп;

гонЯть мяч мечĕкпĕ вылясă чуп

гоняться (наст. -яюсь, -яешься,

-яются) глаг. несов. хăвалă, хЫççăн

чуп;

дĕтн гонЯются друг за дрÿгом

ачасĕм пĕр-пĕрнĕ хăваласă чупăççĕ

горЯ (-Ы, нă гору и на гбру) сущ.

жен.,

множ.

гбры

(гор, горăм) 1.

сăрт, ту; высбкая горă çÿ'ллĕ сăрт;

Урăльские

гбры

Урăл тăвĕсем; взоб-

рăться

на вершйну горы

сăрт

тÿпи-

нĕ хăпăр; дорбга поднимăется в гб-

ру çул сăрталлă хăпарăть 2.

купă;

на

полÿ

горă книг урайĕнче кĕнекесем

купипе выртăççĕ Ф дела пошли в гб-

ру ĕç ăнăçмă пуçлăрĕ; обещать зо-

лотые

гбры

тем те пĕр сунсă йлĕрт;

как горЯ с плеч свалилась чун лăштăх

пÿлчĕ (нуша иртсе кайнипе); зака-

тйть пир горбй ăкăш-мăкăш ĕ 'çкĕ

ту; стоять горбй çИрĕп тăр (камшăн

та пулин); не за горăми таçтă инçе

мар

горăздо нареч. со сравн. ст. (син.

намнбго, значйтельно)

чылăй,

ну-

мăй,

самăй;

больнбму гораздо луч-

ше чИрлĕ çын хăйне самăй лайăх-

рăх туять

горб (-ă, горббм, о горбе, на гор-

бÿ) сущ. муж.;

множ.

горбы (-бв)

курпÿн;

человек с большим горббм

пЫсăк курпÿнлă çын; верблн5жий

горб тĕве курпÿнĕ Ф ломăть горб

тертленсĕ ĕçл^; я на своем горбÿ ис-

пытăл хам тÿссĕ кÿртăм

горбăтый прил. 1. курпÿн, пĕ'кĕрĕç;

горбăтый старик курпÿн старйк 2.

тĕмеллĕ,

çĕклĕнчĕк; горбăтый мб-

стик çĕкленчĕк

кăçă

* Горбатого

могила испрăвит иосл. Курпÿн çын-

нă вил тăпрИ кăнă тÿрлетĕ (хăйĕн

çитменлĕхĕсене

йышăнман

çын

çинчен)

горбÿн (-ă) сущ. муж., горбÿнья

(-и) жен. курпÿн

(çын);

старÿха-гор-

бунья курпÿн кăрчăк

горбÿша (-и) сущ. жен. горбÿша

(хĕрлĕ ашлй пулă)

горбÿшка (-и) сущ. жен. çă 'кăр

сăмсИ; отрĕзать от каравăя горбÿш-

ку пуçламăн çăкăртăн сăмсинĕ кас-

сă ил

гордйться (наст. горжÿсь, -дйшь-

ся,

-дятся;

повел.

ф. -дйсь, -дйтесь;

прич.

действ.

наст. -дящийся, прош.

-дйвшийся;

деепр.

-дясь)

глаг.

несов.,

кем-чем мăнаçлăн, мухтăн, мăн

кăмăллăн; гордйться успехами çи-

тĕнусемпĕ мухтăн; емÿ нечем гор-

диться ÿнăн мăнаçланмă сăлтăв çук

гбрдость (-и) сущ. жен. 1. (син. са-

моуважĕние) мухтăвлăх, мăнăçлăх,

мăнăç

тÿйăм; национăльная гбрдость

нăци

мăнăçлăхĕ; испьпывать закбн-

ную гбрдость тивĕçлипĕ мăнаçлăн 2.

(син.

спесь, высокомĕрие)

кÿрнăç-

лăх,

куштăнлăх, каппăйчăклăх, мăн

кă'мăллăх

гбрдый (кратк. ф. горд, гордă, гб-

рдо,

множ.

гордь! и гбрды; сравн. и

превосх. ст. не употр.) прил., гбрдо

нареч.

1. мăнăçлă, хăйнĕ хисеплекĕн;

он горд своИми успехами вăл хă'йĕн

çитĕнĕвĕсемпе мăнăçлă 2. (син. спе-

сИвый,

высокомĕрный) кÿрнăçлă,

куштăн,

каппăйчăк

гбре (-я) сущ.

сред.

1. (сик. скорбь,

печăль; ант. рăдость) хÿйхă, куля-

ну, хÿрлăх, пăшăрханÿ; все в гб~ре

пÿрте

кулянăççĕ; заболеть с гбря

хуйхăпă

чирлесе кай 2. (син. бедă,

несчăстье) инкек, синкер; случй-

лось большое гбре пысăк инкĕк

пÿлчĕ * ему и гбря

мăло

хăнк та

тумăсть; на мое гбре ман инкеке;

и смех и гбре те кулмаллă, те ку-

лянмаллă;

хлебнÿть гбря нушта

тÿссĕ кур; с гбрем пополăм

арăн-

арăн

горевăть (наст. горюю, горк5ешь,

горюют; повел. ф. горюй; прич.

действ.

наст. горкхющий, прош. го-

ревăвший;

деепр.

горю~я)

глаг.

несов.,

о ком-чем, по кому-чему (син. скор-

беть; ант. рăдоваться) хÿйхăр, ку-

лян,

хурлăн, пăшăрхăн; горевăть о

погИбших гербях пуç хÿнă паттăр-

сĕмшĕн хÿйхăр

горăть (наст. горк5, горйшь, го-

рят; ирич. действ. наст. горящий,

прош. горевший; прич. страд. прош.

горĕлый;

деепр.

горя) глаг.

несов.

çун,

çунсă кай; горящий костер

çунакăн кăвăйт; в печй горят дровă

кăмакарă вÿтă çунăть 2. 1 и 2 л. не

употр.

çун, çутăл, çуталсă тăр; в окне

горйт свет кантăкрă çÿтă çунăть; лăм-

почка

не горйт лăмпочка çунмăсть

3. (син. краснĕтъ, румяниться) хĕрĕл,

хĕремеслен; лицб горйт на морбзе

сăн-пйт сивĕпе хĕрелсе кăинă 4. (син.

сверкăть, блестĕть) çун, çутăл, йă'л-

кăш,

çуталсă тăр; зарЯ горйт шурăм-

УÇ çуталăть; егб глазă горЯт радос-

тью ÿнăн куçĕнче сăвăнăç йăлкăшăть

5. чем и от чего çун, хĕрÿлĕн,

хĕмлен;

в сĕрдце горит люббвь чĕре-

рĕ юратÿ хĕмленĕт; гореть от любо-

пЫтства пĕлесшĕн çун * гореть на

раббте хавхалансă ĕçл^; больной весь

горйт чИрлĕ çын вĕриленсе кăйнă;

сено горйт в кбпнах ÿтă капăнĕ

хĕр^т;

план

горйт план путланăть;

душă

горйт чун ыратăть; раббта го-

рйт

в рук^х ĕ'çĕ ăнсă пырăть; го-

р^ть от стыда намăслансă пĕт

гбречь

(-и) сущ. жен. 1.

йÿ'çĕ

тÿтă,

йÿ'çĕ; гбречь полыни армутй йÿççй;

отдает гбречью йу'çĕ тÿгă калăть 2.

чего

пăшăрханÿ, кулянÿ, йЫвăр тÿйăм;

гбречь

воспоминйний о прбшлом ирт-

нине асă илсĕ куляннй

горизбнт (-а)

сущ.

муж. çĕр хĕррй,

куç кÿрăмĕ; корăбль скрылся за го-

ризбнтом карăп куç курмй кайсă

çухăлчĕ

горизонталь (-и) сущ. жен. (ант.

вертикăль) горизонтăль, горизон-

тăльлĕ йĕр; по горизонтали горизон-

тăль май

горизонтăльный прил. (ант. верти-

кăльный, отвесный), горизонтăль-

но нареч. горизонтăль -ĕ; горизон-

тăльлĕ (çĕр хĕрри

йĕрĕпе

май пыра-

кан);

горизонтăльная лйния горизон-

тăльлĕ йĕр

горйлла

(-ы) сущ. жен. горйлла

(этем

евĕрлĕ

пысăк упăте)

гбристый прил. (ант. равнйнный)

сă'ртлă,

сă'ртлă-тÿллă; гбристая

мест-

ность сă'ртлă-тÿллă вЫрăн

гбрло (-а) сущ. сред.; множ. гбрла

(горл,

-ам) 1. (син. гортăнь) пыр,

карлăнкă; гбрло пересбхло пыр тип-

се лăрнă; что-то в гбрле першит пы-

рă темскер кăтăклантарăть; воды по

гбрло шыв карлăнкă тарăн 2. анă;

гбрло кувшйна кă'кшăм анй Ф кри-

чăть

во всĕ гбрло шарй кă'шкăр; сыт

по гбрло ытлашшипех çитĕт (кирлĕ

мар япала); поперек гбрла стоять

хЫтă чăрмантăр; брать за гбрло ир-

ĕксĕрлĕ,

пусахлă; заткнÿть гбрло

çăварнĕ

хуп, ан калаçтăр; драть гб-

рло çухăрăш

гормбн (-а)

сущ.

муж. гормбн

(ÿтĕн

пĕр-пĕр пайĕ

туса

кăларакан, пĕтĕм

ÿте пурăнма

кирлĕ

япала)

гормонăльный ирил. гормбн -ĕ; гор-

мбнлă;

гормонăльныс препарăты гор-

мбнлă

эмелсем

горн

(-а)

сущ.

муж. кăмакă, вучăх

(металл хĕртмелли е шăратмалли,

тăм

савăт-сапа

пиçĕхтермелли);

куз-

нечный горн тймĕрçĕ вучăхĕ

горн

(-а)

сущ.

муж. горн

(вĕрсе

ка-

ламалли музыка

инструменчĕ);

трубйть

в горн горнпă кă'шкăрт, горн калă

гбрница (-ы) сущ. жен. курницă,

малтй пÿ'лĕм (кивĕ

пÿртсенче)

горнолыжный прил. сăрт-тÿ йĕ'л-

тĕр -ĕ; горнолыжный спорт сăрт-тÿ

йĕ'лтĕр спбрчĕ

горностай (-я)

сущ.

муж. юс (лаха

тирлĕ

çăткăн чĕр чун)

горный лрил. ту -ĕ, сăрт -ĕ, сăрт-

тÿ -ĕ; сă'ртлă-тÿллă; гбрная верши-

на сăрт тÿпй; гбрный перевăл ту

каççй;

гбрный хреб^т ту хырçИ; гб-

рная странă сă'ртлă-тÿллă çĕршЫв;

гбрная промышленность сăрт-ту про-

мышленноçĕ * гбрный хрустăль

кĕленчĕ чул (витĕр курăнакан кри-

стаъг)

гброд (-а, зă город и за гброд)

сущ. муж.; множ. городă (-бв)

хулă;

промышленный гброд промышлен-

ноçлă

хулă;

глăвный гброд тĕп

хулă;

окрăины гброда хулă хĕррисем; ос-

матривать достопримечăтельности

гброда хуларй пăллă вырăнсене кур-

сă çÿре; отдыхать зă городом хулă

тулашĕнчĕ кан * ни к селÿ ни к гб-

роду тĕллИ-паллисĕр

горожанин (-а) сущ. муж., горо-

жăнка (-и) жен.; множ. горожăне (-ăн)

хулă

çыннй; горожăне лкм>ят отды-

хăть за Вблгой хулă çыннисбм А'тăл

йăлăмĕнче канмă юратăççĕ

горбх (-а) сущ. муж. пăрçă; струч-

кй горбха

пăрçă

хутаççисем; сĕять

горбх

пăрçă

аксă ту

горбховый прил.

пăрçă

-ĕ; горбхо-

вая

солбма

пăрçă

ÿлăмĕ; горбховый

суп

пăрçă

яшкй 4 шут горбховый

тăм писмен, катемпИ

горбшина (-ы) сущ. жен.

пăрçă

пĕрчй; горбшины раскатйлись пб

полу

пăрçă

пĕрчисем урайне сапа-

лансă кăйрĕç

горсть (-и) сущ. жен. Ывăç; горсть

орехов пĕр Ывăç мă 'йăр; взять в

горсть ывăçласă ил

гортань (-и) сущ. жен. карлăнкă,

тип пыр

горчйца (-ы) сущ. жен. горчйца

(апата

техĕм

кĕртмелли

çимĕç); на-

мазать хлеб горчицей çăкăрă горчИ-

ца сĕр

горчйчник (-а) сущ. муж. горчИч-

ник (сиплев хатĕрĕ- горчица сĕрнĕ

хут е пусма татăкĕ); постăвить

ребĕнку горчичник ачанă горчИчник

лартсă сипле

горшбк

(-шкă)

сущ. муж. чÿлмĕк,

куршăк; варИть жаркбе в горшке

чÿлмекпе шарккÿ

пĕç^р

* от горш-

кă два вершкă качă пÿрнИ пЫсăкăш

(пĕчĕк ача çинчен)

гбрькин {кратк. ф. гбрек, горькă,

гбрько, множ. гбрьки и горькй;

сравн.

ст.

гбрче и гбрше;

превосх.

ст. гбр-

ший и горчăйший) прил., гбрько на-

реч. 1. (ант. слăдкий) йÿ'çĕ,

йÿ'çĕ

тÿтăллă;

гбрькое лекăрство йÿ 'çĕ

эмел;

во рту гбрько çăвартă йÿ 'çĕ

тÿтă калăть 2. (син. гбрестный, пе-

чăльный; ант. рăдостный) хÿрлăхлă,

хÿрлă,

хÿйхăллă, тĕртлĕ; гбрькие

слезы хÿрлăхлă куççÿль; емÿ выпала

гбрькая дбля ÿнăн

шăпИ

т^ртлĕ

пÿлчĕ * Гбрько! Йÿ'çĕ! (туйра çам-

рăк

мăшăра

чуптутарма

кăшкăрни)

горкнее (-го)

сущ.

сред.

горючи; ав-

томобйльное горн5чее автомобиль го-

рк5чийĕ;

запрăвить трăктор горючим

тракторă горк5чи яр

горк5чий прил. çунакăн; горк5чие

материăлы çунакăн материалсем

горячий (кратк. ф. -яч, -ячă, -ячб,

множ.

-ячй;

сравн.

ст. -ячĕе и -ячей)

ирил.,

горячб

нареч.

(ант.

холбдный)

вĕрй; горячий чай

вĕрй

чей; рукăм

горячб

аллă пĕçертĕт; горячие лучй

сблнца хĕвĕлĕн

вĕрй

пайăркисем 2.

(син.

стрăстный) хĕрÿ', хĕрÿ'ллĕ; го-

рЯчая люббвь хĕрÿ'ллĕ юрăту; онй

горячб спбрят вĕсĕм хĕрсĕ кайсă тав-

лашăççĕ 3. (сш. вспЫльчивый) вĕрй,

кăрă, карсакă; горячий харăктер

кăрă кă'мăл 4. (син. напряжĕнный)

хĕрÿ';

горячая пора хĕрÿ' ĕç тăпхăрĕ

* горячие тбчки çйвĕч ларÿ-тăрÿллă

вырăнсĕм;

по горячим следăм çийĕн-

чĕх,

вăрахă

ямăсăр; попăсть под го-

рячую

рÿку

çйлĕ кйлнĕ самантрă лек

горячйться (наст. -чÿсь, -чйшься,

-чăтся;

повел.

ф. -чись, -чйтесь; прич.

действ.

наст. -чăщийся,

прош.

-чйв-

шийся;

деепр. -чăсь) вĕрилĕн, хĕ-

рÿлĕн,

хĕрсĕ кай; горячйться из-за

пустякбв пур-çÿк сăлтавпă хĕрсĕ кай

гбспиталь (-я) сущ. муж.;

множ.

гбспитали (-ей и -ĕй) гбспиталь (çар

больници);

полевбй гбспиталь фрон-

трй гбспиталь

госпитăльный лрил. гбспиталь -ĕ;

госпитальтИ; госпитăльные кбйки

госпитальтй койкăсĕм

господйн (-а) сущ. муж., госпо-

жă (-й) жен.;

множ.

господă (-бд,

-одăм) 1. улпÿт, чăплă çын 2. гос-

подйн,

госпожă

(хисеплесе

калани);

Господйн Иванбв! Иванбв господйн!

Госпбдь (Гбспода,

звательная

ф.

Гбсподи) сущ. муж. (син. Бог) Тÿрă,

Тÿрăçăм,

Тÿррăмăр; одному Гбспо-

ду

известно Тÿрă

пĕлĕт-и

тен; Не

дай Гбсподи! Тÿрă ан хуштăрăх!;

Слăва

тебе Гбсподи! Туррă шĕ'кĕр!

гостеприимный прил. (син. радÿш-

ный),

гостеприймно нареч. таравăт,

вашавăт;

он нас прйнял гостеприйм-

но вăл пире таравăт йЫшăнчĕ

гостйнец

(-нца)

сущ. муж. (син.

подăрок) кучченĕç, парнĕ;

принес-

тй детям гостйнец ачасĕм валли куч-

ченĕç

илсĕ кил

гостиница (-ы) сущ. жен. хăнă

килĕ,

гостйница; остановйться в го-

стйнице хăнă килнĕ пурăнмă кĕр

гостйть (наст. гощÿ, гостйшь, го-

стят;

деепр.

гостя)

глаг.

несов.

хăна-

лăн,

хăнă пул, хăнарă пÿрăн, гос-

тйть у рбдственников тăвансĕм пат-

ĕнчĕ хăналăн

гость (-я) сущ. муж., гбстья (-ьи)

жен.

хăнă;

идтй в гбсти хăнанă кай;

принимăть гостей хăнă

кĕрт;

быть в

гостЯх хăнарă пул, хăналăн; гбсти

нăшего

гброда пирĕн хулă хăнисĕм

госудăрственный прил. патшăлăх -ĕ;

государственный строй патшăлăх

йĕрки; Государственная Дÿма Пат-

шăлăх Думи (Раççей парламенчĕн

кĕçĕн палати); Госудăрственный Со-

в^т Чувăшской Респÿблики Чăвăш

Республикйн Патшăлăх Канăшĕ

госудăрство (-а) сущ. сред. пат-

шăлăх; демократическое госудăрство

демокрăтиллĕ патшăлăх; фÿнкции

госудăрства патшăлăх тивĕçĕсĕм; ев-

ронĕйские государства Европăрй

патшалăхсĕм;

Содрÿжество Незавй-

симых Госудăрств Пăхăнмăн Патша-

лăхсĕн Пĕрлешĕвĕ

готовăльня (-и) сущ. жен. готовă-

льня (чертĕж

хатĕрĕсен

пуххи)

готбвить

(наст.

-влю, -вишь, -вят;

прич.

действ. наст. -вящий, прош.

-вивший;

деепр. -вя) глаг. несов. 1.

кого-что хатĕрле, янтăлă; готбвить

станбк к раббте станокă ĕçлемĕ ха-

тĕрлĕ;

готбвить урбки урбк ту; го-

тбвить

кăдры

учителей учительсĕм

вĕрентсĕ хатĕрлĕ 2. (сик. стряпать)

пĕç^р, хатĕрлĕ; готбвить кушать апăт

пĕçĕр

готбвиться

(наст.

-влюсь, -вишься,

-вятся;

прич.

действ.

наст. -вящий-

ся,

ирош. -вившийся; деепр. -вясь)

глаг.

несов.,

к чему и с

неопр.

ф. хат-

ĕрлен; готбвиться к соревновăниям

ăмăртăвă хатĕрлен

готбвый лрил. 1. к чему и с неопр.

ф. хăтĕр, хатĕрленсĕ çйтнĕ; мы го-

тбвы к сдаче экзăмена эпир

экзă-

мен памă хатĕрленсĕ çйтнĕ 2. на что

и с

неопр.

ф. хăтĕр, килĕшлĕ,

килĕ-

шекен;

мы готбвы помбчь вам эпйр

сире пулăшмă килĕшетпĕр 3. хăтĕр,

янтă,

тусă çитернĕ; обед

готбв

апăт

хăтĕр;

готбвое платье хăтĕр тумтир

(магазинсенче

сутаканни)

грабйтель (-я) сущ. муж., грабй-

тельница (-ы) жен. хурăх, вă'рă-ху-

рăх, çаратÿçă; бăнда грабйтелей

вă'рă-хурăх ушкăнĕ

грабить (наст. -блю, -бишь, -бят;

повел.

ф. -бь, -бьте;

деепр.

-бя) глаг.

несов.

çарăт, хурăх ту

грăбли

(-бель и -блей, -блям) сущ.

множ. кĕрепле; черен грăблей кĕреп-

лĕ

аврй; сгребăть грăблями сено кĕ-

реплепе утă пуçтăр

грăвий (-я) сущ. муж. вĕ'тĕ чул,

вак чул, шак чул; дорбга покрыта

грăвием çул çинĕ шак чул сăрнă

грави5ра (-ы) сущ. жен. гравк5ра

(хытă тикĕс япала

çине

касса хут

çине

куçарнă ÿкерчĕк);

грав)6ра

кăмнс чул çинчй гравк5ра

град

(-а) сущ. муж. пăр; хлеба по-

било грăдом тыррă пăр çăпнă 4

слĕзы лыбтся грăдом куççÿль шă-

пăртатсă юхăть

градус (-а) сущ. муж. 1. грăдус

(температура виçи); сегбдня двăд-

цать градусов теплă паян çйрĕм грă-

дус ă'шă 2.грăдус

(кĕтес

виçи- çав-

ракăшăн

1/збо

пайĕ);

ÿгол в тридцать

грăдусов вă'тăр грăдуслă

кĕтес

3. грă-

дус (ĕçмелли спирт хисепĕн виçи);

крĕпость винă — шестнадцать грăду-

сов эрĕх хаярлăхĕ - вун ÿлтă грăдус

грăдусник (-а)

сущ.

муж. (син. тер-

мбметр) грăдусник (температура

виçмелли

хатĕр); постăвить больнб-

му градусник чйрлĕ çыннă грăдус-

ник ларт

гражданИн (-а) сущ. муж., граж-

дăнка (-и) жен.; множ. грăжданс

(-ан) гражданин, граждăнка; грй-

ждане Россййской Фсдерăции Раç-

çей Федерăцийĕн гражданĕсĕм

граждăнский прил. 1. гражданйн -ĕ,

грăждан -ĕ; гражданлă; граждăнский

долг гражданйн тйвĕçĕ; граждăнская

войнă

грăждан вăрçи; граждăнское

дело гражданлă ĕç

(уголовлă

яваплăх-

па

çыхăнманни)

2. граждăн -ĕ; граж-

данлă

(çар

ĕçĕпе

çыхăнман); гражда-

нское лицб çар ĕçĕпе çыхăнмăн çын;

граждăнский воздушный флот граж-

данлă

сЫвлăш флбчĕ

граждăнство (-а) сущ. сред. граж-

дăнлăх;

российское граждăнство Раç-

çей граждăнлăхĕ; двойнбе граждăн-

ство йккĕллĕ граждăнлăх (çын пĕр

вăхăтрах икĕ çĕршыв гражданинĕ

пулни)

грамм (-а)

сущ.

муж.; множ. гр^м-

мы (грамм и грăммов) грамм (йы-

вйрăш виçи - 1 кубла см шыв йы-

вăрăшĕ, килограмăн пинмĕш пайĕ);

взвĕсить двести грăммов мăсла ик

çĕр грамм çу виçсĕ пар

граммăтика (-и)

сущ.

жен. 1. грам-

мăтика

(чĕлхе

тытăмĕ- сăмах фор-

мисем,

предложенисем);

изучăть грам-

мăтику рÿсского языкă вЫрăс чĕлхИн

грамматикине тишкер 2. граммăти-

ка

(чĕлхе тытăмне

тĕпчекен

йслăх);

сопоставительная граммăтика

рÿсс-

кого и чувăшского языкбв вЫрăс татă

чăвăш чĕлхисĕн танлаштарÿллă грам-

матикй

грамматйческий прил. граммăтика

-ĕ;

грамматйческие прăвила граммă-

тика правилисем

грăмота (-ы)

сущ.

жен. 1. хут пĕлÿ';

хутлă

пĕлнй; учйться грăмоте вула-

мă-çырмă

вĕрен

2. грăмота (хавха-

лантару хучĕ); Почетная грăмота

Хисбп грамотй; наградйть грăмотой

грăмота пар

грамотность (-и) сущ. жен. 1. хут

пĕлÿ'; хутлă пĕлнй, вуламă-çырмă

пĕлнй

2. пĕлÿ'лĕх; повышăть свон5

грăмотность хăрпăр пĕлÿлĕхне ÿст^р

грăмотный ирил. (ант. негрăмот-

ный),

грăмотно

нареч.

1. хутлă пĕле-

к^н, вуламă-çырмă пĕлекен; грăмот-

ные дети вуламă-çырмă пĕлекĕн ача-

с^м 2. (син. знăющий, свĕдущий)

пĕлÿ'ллĕ, ăстă; пĕлекен; грăмотный

инженĕр ăстă инженер 3. (ант. без-

грăмотный) тĕ'рĕс, йă'нăшсăр; пи-

с^ть грăмотно йă'нăшсăр çыр; гра-

мотный

чертĕж тĕ'рăс тунă чертĕж

гранат

(-а)

сущ.

муж. фанăт (кăн-

тăрти йывăç, унăн хĕрлĕ

ăшлă

çимĕçĕ); зĕрнышки гранăта гранăт

пĕрчĕкĕсем (çимĕç йшĕнчи)

гранат

(-а) сущ. муж. гранăт

(хĕрлĕ

тĕслĕ

паха йышши чул); п^р-

стень с гранăтом гранăт куçлă çĕ'рĕ

гранăта (-ы) сущ. жен. гранăта;

нротивотăнковая гранăта танк пĕ-

термеллИ гранăта; метать гранату

гранăта Ывăт

гранатомĕт (-а) сущ. муж. гра-

натомĕт (граната

перекен

хатĕр)

грандибзный прил. (син. огрбмный,

велИчественный; ант. мИзерный),

грандибзно

нареч.

мă'нă, капмăр, мă-

нăçлă;

грандибзные зăмыслы мăнăçлă

шÿхăш-тĕллевсĕм

гранит (-а)

сущ.

муж. гранйт (питĕ

çирĕп чул)

гранйтный ирил. гранйт ...; гранйт

-ĕ;

гранИтный обелИск гранйт пăлăк

гранйца (-ы) сущ. жен. чйкĕ; го-

судăрственная

граница

патшăлăх

чиккИ;

проложйть гранИцу чйкĕ хыв

* за

гранйцей

чйкĕ леш енче, ют

çĕршыврă

грань (-и) сущ. жен.;

множ.

грăни

(-ей) 1. хысăк (икĕ

кĕтес

хушшинчи

лаптăк);

грăни

кÿба

куб хысакĕсем

чйкĕ, ÿйрăмлăх; провестИ грань

чйкĕ хыв, ÿйăр * на грăни войны

кĕç-вĕ'ç

вă'рçă

пуçланмаллă (çивĕч

лару-тăру)

граф

(-а) сущ. муж., графйня (-и)

жен. граф (дворян титулĕ)

графă (-ы) сущ. жен.;

множ.

гра-

фы и

грăфы

(граф, графăм н грă-

фам) графă, юпă (страницăри

текстăн пайĕ) * графă в анкете

анкетăрй

йĕрке

грăфик (-а) сущ. муж. 1.

(син.

ди-

агрăмма) грăфик (улшăнйва, атала-

нăва

кĕретĕн

кăтартакан ÿкерчĕк);

грăфик температÿрных изменĕний

температÿра улшăннйн грăфикĕ 2.

грăфик, ĕç йĕркй; грăфик дежÿрств

дежÿрство

йĕрки

графйн (-а) сущ. муж. графИн

(кĕленче

савăт);

графин

водбй

шыв

графйнĕ

графйт (-а)

сущ.

муж. графйт (хура

тĕслĕ минерал)

грацибзный ирил., грацибзно

нареч.

илемлĕ,

хÿ'хĕм;

грацибзные движе-

ння танцбра тăшă ăстйн илĕмлĕ хус-

канăвĕсем

грач

(-ă) сущ. муж. курăк; гнезда

грачĕй курăк йăвисем; грачИ приле-

т^ли куракс^м

вĕçсе

кйлчĕç (кăн-

тăртан)

гребень

(-бня)

сущ. муж. 1. (син.

гребĕнка)

турă;

деревЯнный гребень

йЫвăç турă 2. хысăк, тÿпе, вйркĕс;

грĕбень

горы ту вйркĕсĕ 4 грĕбень

петуха автăн киккирикĕ

грĕлка

(-и)

сущ.

жен. грелка, ă'ш-

ăткăч (ăшăпа сипленмелли хатĕр);

электрическая грĕлка электрйчество

грелкй

гремĕть

(наст.

-млк5, -мйшь, -мят)

глаг. несов. кĕрлĕ,

янрă,

кĕмсĕртет;

гром гремйт аслатй кĕмсĕртет^т

грестй

(наст.

гребÿ, гребĕшь, гре-

бÿт; прош.

грĕб,

греблă, греблб,

множ.

греблИ; прич. действ. наст.

гребÿщий,

прош.

грĕбший;

деепр.

фе-

бя)

глаг.

несов.

ăвăс, авăссă иш; гре-

стй двумЯ вĕслами икĕ кĕсменпе ав-

ăссă иш

греть (наст.

грĕю,

греешь, греют)

глаг.

несов.

1. пĕçерт, вĕриле; сблнце

гр^ет хĕвĕл пĕçертет 2. кого-что

ă'шăт; вĕрилентĕр; греть чай чей

ă'шăт 3. ă'шă тыт; шуба хорошб греет

кĕ'рĕк ă'шă тытăть

греться (наст. грĕюсь, грĕешься,

грĕются;

деепр. греясь) глаг. несов.

(син. согревăться) ă'шăн; грбть-

ся у кострă кăвăйт патĕнчĕ ă'шăн

ă'шăн, вĕрилен; чай греется на

плите чей плитă çинчĕ вĕриленет

грех

(-ă) сущ. муж.; множ.

грехи

(-бв) çылăх, ăйăп; впасть в грех

çылăхă кĕр; отпущение грехбв çьшăх

каçарттарнй (чиркÿре) 4 как на грех

инкеке; с грехбм пополăм арăн-арăн;

не

грех

бы пă'смĕччĕ, к5рĕччĕ; нече-

го

грехй

танть пытармаллй çук

грецкий ирил.: грецкий орĕх аçтăр-

хăн

мăйăррй

гречйха (-и) сущ. жен. хурă

тÿлă;

возделывать гречйху хурă тÿлă аксă

ту

грĕчневый прил. хурă тÿлă -ĕ; гр^-

чневая

кăша

хурă тул

пăттй

грешйть (наст. -шу, -шйшь, -шăт;

прич.

действ.

наст.

-шăщий,

прош.

-шив-

ший;

деепр.

-шă)

глаг.

несов.

1. çьшăх

ту, çылăхă кĕр 2. против чего пăс;

йă'нăш;

хирĕçлĕ; грешйть прбтив йс-

тины

чăннинĕ пăссă калă

грбшник (-а) сущ. муж., трĕш-

ница (-ы) жен. çылăхлă çын

грешный (кратк. ф. -шен, -шнă,

-шно и -шнб, множ. -шнЫ и -шны;

сравн. ст. -шнее, -шней; превосх.

ст.

-шнейший) 1. çьшăхлă; грешный

человек çьшăхлă çын 2. в знач. сказ.

грешнб (син. нехорошб, стЫдно)

авăн

мар, лăйăх мар, ырă мар,

çьшăх, нăмăс; грешнб не помбчь ин-

валиду инвалидă пулăшмасăн авăн

мар

гриб

(-а) сущ. муж. кăмпа';

съедббные грибы çимеллй кăмпасем;

солĕные грибы йÿ'çĕтнĕ кăмпă; му-

хомбр - ядовйтый

гриб

шăнă кăмпИ

нăркăмăшлă

грибник (-ă) сущ. муж. кăмпăçă,

кăмпанă çÿрекен; он заядлый гриб-

нйк вăл кăмпанă çÿреме питĕ юра-

тăть

грибнбй прил. кăмпă -ĕ; кăмпăллă;

грибнбй суп кăмпă яшкй; грибнбе

место кăмпăллă вЫрăн 4 грибнбй

дождь ă'шă çÿмăр

грИва (-ы) сущ. жен. çилх^; грИва

конЯ лашă çилхй; львиная грИва ар-

ăслăн çилхй

гривенник сущ. муж. вÿнă пус

(укçа)

григориăнский прил:. григориăнс-

кнй календăрь григориăн календăрĕ,

Григбрий календăрĕ (çĕнĕ

çул

шучĕ;

ăна Римри папа XIII

Григорий

çирĕп-

летнĕ

пулнă)

грим

(-а)

сущ.

муж. грим (артист-

сем сăн-пите

рольпе

килĕшÿллĕн

ху-

ракан писев)

гримировăть (наст. -рÿю, -рÿешь,

-рÿют) глаг. несов., кого-что грим-

лă,

писевле; грим хур; писев хур;

гримировăть артйстку старÿхой ар-

тисткăнă

кăрчăк тусă гримлă

грипп (-а) сущ. муж. грипп (ви-

руслă йывăр чир); заболеть гриппом

гриппă

чирлесе ÿк

гриппбзный лрил. фипп -ĕ;

фйгшă;

гриппбзный вйрус

грипп

вИрусĕ;

гриппбзный больнбй грИплă çын

гриф

(-а)

сущ.

муж. фиф, май (хĕ-

лĕхлĕ

музыка

инструменчĕсен

вăрăм

пайĕ)

гриф

(-а) сущ. муж. фиф (пичет,

штемпель

е кăларăм хуçин ятне кă-

тартни); кнИга вышла под грИфом

Чувашского университета кĕнекĕ

Чăвăш университечĕн грифĕпе тухнă

гроб

(-а, в грббе и в гробÿ, на

грббе и на гробÿ) сущ. муж.; множ.

гробы (-бв) тÿпăк; покбйника уло-

жйли в гроб вйлнĕ çыннă тупăкă хÿ-

чĕç; опустйть гроб в могйлу тупăкă

масăр шăтăкне хыв 4 вĕрность до

грбба мăн виличчен парăнсă тăнй;

он в гроб глядйт вăл вилес патне

çИтнĕ

гробовбй прил. тÿпăк -ĕ; гробовăя

крышка тÿпăк виттй * гробовбе мол-

чăние туллй шă'плăх; до гробовбй

доскй мĕн виличченех

грозă (-Ы) сущ. жен.; множ. грбзы

(гроз,

грбзам) 1. аслатйллĕ çÿмăр;

разразилась грозă аслатйллĕ çÿмăр

çусă ячĕ 2.

кого-чего

хăрÿшлăх, сех-

м^т, синкер; лев - грозă зверей ар-

ăслăн - пур чĕр чÿншăн хăрÿшлăх

гроздь (-и) сущ. жен.; множ. грб-

зди (-ĕй) и грбздья

(-ьев)

çÿпкăм,

сапакă; грбздья рябины пилеш са-

пакисем;

гроздь винограда иçĕм

çырлй çÿикăмĕ

грозйть (наст. грожÿ, грозишъ,

грозят; прич. действ. наст. грозя-

щий,

прош. грозйвший; деепр. гро-

зй)

глаг.

несов.

1. кому юнă; грозйть

кулакбм чышкăпă юнă 2. кому чем

или с

неопр.

ф. (син. предостерегăть)

асăрхаттăр;

грозйть пожăловаться

отцу аçунă калăтăп тесе асăрхаттăр

3. I и 2

л.

неупотр., кому (син. пред-

стоять) пулăть, килсĕ тухăть; нам

грозят несчастья пирĕнпĕ инкек-

синкек пулмă пултарăть

грозйться

(наст.

грожÿсь, грозйшь-

ся,

грозятся) юнă, хăрăт; грозйть-

ся пальцем пÿрнепе юнă; грозиться

побить хĕнессипе хăрăт

грбзньш (кратк. ф. -зен, -знă, -зно,

множ. -зны и -зны)

прил.,

грбзно на-

реч.

1. (син. сурбвый, жестбкий;

ант.

лăсковый) хаяр, кăрă, çиллĕс; грб-

зно спросйть хаяррăн ыйт 2. (син. уг-

рожăющий) хăрÿшă, хăратмаллă;

грбзное письмб хăратсă çырнă çырÿ

гром (-а, -у)

сущ.

муж.; множ. грб-

мы (-бв) аслатй; гром гремйт асла-

тй авăтăть

громăдный (кратк. ф. -ден, -дна,

-дно) ярил. (син. огрбмный) пйтĕ

пысăк, капмăр; громăдный гброд

пйтĕ пысăк хулă

громйть

(наст.

-млк5, -мйшь, -мят)

глаг.

несов.,

кого-что

(син.

разбивăть,

разрушăть) аркăт, çĕ 'мĕр; громИть

врăжеские

войскă

тăшмăн çарĕсене

аркăт

грбмкий (кратк. ф. грбмок, гром-

кă, грбмко, множ. грбмки;

сравн.

ст.

грбмче; превосх. ст. громчăйший)

прил.,

грбмко

нареч.

1. (син. звÿчный;

ант. тйхий) вă'йлă, хЫтă, янрăвлă;

грбмкий гблос вă'йлă сăсă; грбмко

кричăть хЫтă кă'шкăр 2. (син. изве-

стный) п^ллă, пЫсăк, мухтăвлă;

грбмкая слăва пЫсăк чыс; грбмкое

ймя мухтăвлă ят

громкоговорйтель (-я) сущ. муж.

громкоговорйтель (радиопа панине

вăйлă янратакан хатĕр)

громовбй прил. аслатй -ĕ; громовые

раскăты аслатй кĕмсĕртетни

громбздкий прил. мă'нă, кăнттăм,

çаврăнăçÿсăр; громбздкие

вĕщи

çав-

рăнăçÿсăр япаласем

громыхать

(наст.

-ăю, -ăешь, -ăют)

глаг. несов. кĕмсĕрт^т, халтăртăт,

кĕмсĕртеттер, халтăртаттăр; гдб-то

громыхăет гром таçтă аслатй кĕм-

сĕртетет

гроссмейстер (-а) сущ. муж. грос-

смейстер (шахмат, шашка вăййинче

- чи

аслă

ят)

грбхот (-а)

сущ.

муж. кĕрлев, кĕм-

сĕртету'; халтăртату; кĕрленй, кĕм-

сĕртетнй, халтăртатнй; грбхот пушек

тупăсем кĕмсĕртетнй

грохотать

(наст.

-очÿ, -бчешь, -бч-

ут;

прт. действ. наст. -бчущий,