Скворцов М.И., Скворцова А.В. Русско-чувашский словарь

Подождите немного. Документ загружается.

я (меня, мне, меня", мной и

мнбю,

обо мне)

местоим.

личн. э"пĕ,

эп;

я раббтаю на завбде Зпĕ заводрă

ĕçлетĕп;

скажй мне, пожăлуйста ка-

лă-ха

манă,

тархăсшăн

ябедник (-а) сущ. муж., Ябедница

(-ы) жен. элекçĕ, чÿхçă, çăхăвçă

ябедничать

глаг.

несов.,

на

кого

элек-

ле,

чух, çăх; элĕк пар, çăхăв пар

Яблоко (-а) сущ. сред.

улмă,

пан

улмй;

анйсовые яблоки анйс

улмă;

сушĕные Яблоки тйпĕтнĕ пан улмй;

лĕтние сортă яблок çуллахй пан ул-

мй сорчĕсем * глазнбе Яблоко куç

мă'кăлĕ; Яблоку негде упасть йĕп

чикме те вЫрăн çук

яблоня (-и)

сущ.

жен. улмуççй; Яб-

лоня антбновки антбновка улмуççййĕ

Яблочный ирил. улмă -ĕ, пан улмй

-ĕ;

Яблочный сок пан улмй сĕткенĕ

явйться (будущ. явлю"сь, явишься,

явятся;

повел. ф. явйсь, явйтесь;

прич. действ. прош. явйвшийся; де-

епр.

явйвшись)

глаг.

сов.

1. (син. при-

бь!ть, прийтй; ант. отбЫть, уйтй)

кил,

пыр; килсе çит, пырсă çит;

явйться по повестке в суд повесткă-

пă судă пыр; он явйлся домбй пбздно

вăл килĕ каç пулсăн тин килсе çйтрĕ

(син. стать, оказăться) пул, пулсă

тăр,

пулсă тух; гололед явйлся при-

чИной авăрии пăрлăк çул инкекĕн

сăлтăвĕ пÿлчĕ 3. (син. вознйкнуть)

кил,

тÿпăн; явилась удЯчная мысль

ă'нăçлă шухăш пуçă кйлчĕ

Явка (-и) сущ. жен. килÿ', пырÿ;

килнИ,

пынй; явка избирăтелсй для

голосовăния суйлавçăсем сасăламă

пынй

явлĕние (-я) сущ. сред. 1. пÿлăм;

прирбдные явлĕния çут çантăлăк пу-

лăмĕсĕм;

социăльные явлĕния соци-

ăллă пулăмсем 2. ĕç, пÿлăм, тĕ'слăх;

пулнй;

загăдочное явлĕние тĕлĕн-

тĕрмĕш япалă

явлЯться (наст. -яюсь, -яешься,

-яются;

повел. ф. -яйся, -яйтесь;

лрич.

действ.

наст.

-яющийся, лрош.

-явшийся;

деепр.

-яясь) глаг. несов.

см. явиться 2. в

знач.

связки, кем-

чем пул, пулсă тăр, шутлăн; он яв-

лЯется акционером компăнии вăл -

компăни акционерĕ

явный лрил. (кратк. ф. явен, явна,

явно,

явны; сравн. и

превосх.

ст. не

употр.),

явно

нареч.

(син. открЫтый,

очевИдный; ант. скрЫтный) ÿçă,

кĕр^т,

куç

кĕр^т,

кÿрăмлă; Явные

и тăиные причйны кĕрĕт татă вă'рттăн

сăлтавсем; он явно лжет вăл куç

умĕнчех суять

ягненок

(-нка)

сущ. муж.;

множ.

ягнята (-ят) путек

(сурдхйн);

овпă

при-

неслă

двух ягнят сÿрăх йкĕ путĕк тÿрĕ

ягнйться 1 и 2л. неупотр.,

глаг.

не-

сов.

пăранлă, путĕк ту (сурăх

çинчен)

Ягода (-ы)

сущ.

жен. çырлă; гроздь

ягод çырлă çÿпкăмĕ; ягоды

рябйны

пилĕш çырлй; пойти в лес по Яго-

ды вăрманă çырлă татмă кай

Ягодица (-ы) и ягодица (-ы) сущ.

жен. купарчă

Ягодник (-а) сущ. муж. çырлăлăх,

çырлă пахчй

Ягодный прил. çырлă -ĕ; Ягодный

сок çырлă шывĕ, çырлă сĕткенĕ;

Ягодные культÿры çырлă культурисĕм

яд (-а)

сущ.

муж. (син. отрăва) нăр-

кăмăш;

зменный яд çĕлĕн нăркăмăшĕ

ядерньш

прил.

ядерлă

(атом

тĕшши-

пе-

ядропа çыхăннă); ядерное орÿ-

жие ядерлă хĕç-пăшăл

ядовйтый лрил. 1. (син. токсйчный,

отравляющий) нăркăмăшлă; ядови-

тые веществă нăркăмăшлă япаласĕм;

ядовИтые растĕния нăркăмăшлă

ÿсĕн-тăрăн 2. и ядовйто

нареч.

(син.

язвйтельный, злббный) йĕ'плĕ, вĕ'чĕх,

вĕчĕрхенчĕк; ядовитые словă вĕ-

чĕрхĕнчĕк сăмахсем

ядохимикăты (-ов) сущ. множ.;

ядохимикăт (-а) муж. нăркăмăшлă

им-çăм (çум

курăксене,

сиенлĕхурт-

кйпшанка

пĕтермелли)

ядрб (-ă) сущ. сред.; множ. Ядра

(ядер) 1. тĕ'шĕ (çимĕçĕн); ядрб оре-

ха мă'йăр тĕшшй; ядрб вйшни чиĕ

тĕшшй 2. вăрă, варрй, ядрб, тĕ'шĕ

(атомăн); ядро" древесины йЫвăç

варрИ,

тĕш йЫвăç; деление ăтомно-

го ядра ăтом тĕшшИ пайланнИ 3.

чă'мăр варрй, тĕп пăйĕ; ядрб кол-

лектйва коллектйв чă'мăрĕ (чи

ĕçчен

те хастар

пайĕ) 4.

йĕтре

(спортра);

толкать ядрб

йĕтре

тĕрт

Язва (-ы) сущ. жен. (син.

рăна)

су-

рăн,

çăпăн,

шăтăн-юхăн; Язва за-

жилă

сурăн тÿрлĕнчĕ * Язвы ббще-

ства обществăрй çитменлĕхсĕм; си-

бИрская Язва Çĕ'пĕр сурăнĕ (ерекен

чир);

Язва желÿдка хырăмлăх çĕрнй

язык (-ă) сущ. муж. 1. чĕлхĕ (ут

пайĕ);

кбнчик языкă чĕлхе вĕ'çĕ; ли-

зăть языкбм чĕлхепе çулă; отварнбй

язь!к пĕçернĕ чĕлхĕ (апат) 2. чĕлхĕ,

калаçÿ, пуплĕв; язык и мышлĕние

чĕлхĕ татă шухăшлăв; лишиться язы-

ка чĕлхĕсĕр пул, чĕлхенĕ çĕтĕр 3.

чĕлхĕ (пĕр-пĕр халăхăн); славянские

языки славян чĕлхисĕм; чувăшскнй

язык отнбсится к тн5ркским языкăм

чăвăш чĕлхй тĕ'рĕк чĕлхисĕн шут-

не кĕрĕт; изучать инострăнные языкй

ют çĕршЫв чĕлхисенĕ вĕрĕн 4. чĕлхĕ

(халăх пуплевĕн пĕр тĕсе); литера-

турный язьж литератÿра чĕлхй; раз-

говбрный язык калаçÿ чĕлхИ; язык

Пÿшкина Пÿшкин чĕлхй * держăть

язык за зубăми шăлă çырт, ан шар-

лă;

распустйть язык чĕлхенĕ ирĕкĕ

яр,

ытлашшй сÿпĕлтĕт; с языкă сор-

валбсь сăмăх вĕçерĕнсĕ кăйрĕ; язык

без костей чĕлхĕн шăммй çук (ыт-

лашши

сÿпĕлтетни

çинчен); язык не

повернется сказăть каламă чĕлхĕ çав-

рăнмăсть; на языкĕ вĕртится чĕлхĕ

вĕçĕнчĕх (калас сăмах); вкÿсно -

язык проглбтишь пйтĕ тÿтлă - чĕл-

хÿнĕ

çăтсă

ярăн;

язык программй-

рования программăлăв чĕлхй (ком-

пьютер

ĕçĕнче)

языковĕд (-а)

сущ.

муж. (син. лин-

гвист) чĕлхĕçĕ, чĕлхĕ тĕпчевçй; чу-

вашские

языковеды чăвăш чĕлхеçисĕм

языковбй прил. чĕлхĕ -ĕ; языко-

вь!е закбны чĕлхе законĕсĕм; язы-

ковăя

ситуăция чĕлхĕ тĕлĕшĕнчИ

ларÿ-тăрÿ

языкознăние (-я) и языковĕдение

(-я) сущ.

сред.

чĕлхĕ пĕ'лĕвĕ; введе-

ние в языкознăние чĕлхе пĕ'лĕвĕн

кÿ'ртĕмĕ; рÿсское языкознăние XX

вĕка

XX ĕмĕртй вЫрăс чĕлхĕ пĕ'лĕвĕ

языческий прил. ыр-усăл -ĕ; язьпес-

кая религия ыр-усăл тĕ 'нĕ; соб-

людĕние язЫческих обрЯдов ыр-

усăл

тĕ'нĕн йăлисенĕ тусă пынй

язычество (-а) сущ. сред. ыр-усăл

тĕ'нĕ,

нумăй тÿрăлăх (çут çанталăк

вăйĕсене

сума суса нумай турра пу-

ççапни);

пережИтки язычества ыр-

усăл

тĕ'нĕн юлашкисĕм

язь (-я) сущ. муж. ă'птă (партас

евĕр

пулă); начался нерест язя ă'птă

вăлчă сапмă пуçлăнă

яйчница (-ы) сущ. жен. ашалăнă

çăмартă;

приготОвить яичницу с кол-

басбй кăлпассипĕ çăмартă ăшалă

яичный прил. çăмартă -ĕ; яичная

скорлупа çăмартă хуппй; яичный по-

рошбк çăмартă порошбкĕ (çăмарта

типĕтсе авăртни)

яйцб (-ă) сущ. сред.; множ. Яйца

(яйц, яйцам) 1. çăмартă (кайăксен,

çĕлен-калтан,

хурт-кйпшанкăн); ку-

рИные Яйца чăх çăмартй; муравьй-

ные Яйца кă 'ткă çăмартИ; желтбк

яйцă çăмартă саррИ; сварить Яйца

всмЯтку калекле çăмартă пĕçер; крă-

сить яйца на Пасху Мăнкун тĕлне

çăмартă хĕр^т * выеденного яйцă

не стбит нимб те тăмăсть 2. амă клĕт-

ка,

амă вă'рă

Якобы частица, выражает сомне-

ние, неуверенность

ймĕш,

иккĕн,

пулăть; -мĕн; он Якобы там не был

вăл унтă пулмăн ймĕш

Якорный прил. якорь -ĕ; Якорная

цепь якорь сă'нчăрĕ

якорь (-я) сущ. муж.; множ. якорЯ

(-ей) якорь; корабельный Якорь

карăп

якорĕ; брбсить якорь якорь

яр

якут (-а) сущ. муж., якÿтка (-и)

жен.; множ. якÿты (-ов) якутсем

(Раççейĕн

хĕвел

тухăç

пайĕнче

пурă-

накан тĕрĕк халăхĕ)

якÿтский прил. якÿт -ĕ, Якÿти -ĕ;

ЯкутирИ;

якÿтский язык якÿт чĕлхй;

якÿтские алмăзы Якути алмазĕсĕм;

якÿтские морбзы Якутирй сивĕсем

Яловая ирил. (ант. стĕльная) хĕ'сĕр;

Яловая корбва хĕ'сĕр ĕне

яма (-ы) сущ. жен. шă'тăк, пÿтăк,

çĕр

шă 'тăкĕ; сйлосная Яма сйлос

шă'тăкĕ;

пÿсă

(чавни); заложИть кар-

тбфель в Яму çĕр улмине пуссă хыв

(хĕл

каçиччен

усрама);

провалИться в

Яму шăтăкă ансă кай

ямщИк (-ă) сущ. муж. (син. вознй-

ца) ямшăк, лăвçă

янвăрский прил. кăрлăч -ĕ, янвăрь

-ĕ;

кăрлачрИ, январьтИ; янвăрские

морбзы кăрлăч сиввисем

янвăрь (-я)

сущ.

муж. кăрлăч, ян-

вăрь; пĕрвое январЯ кăрлăчăн пĕр-

ремĕшĕ

янтăрный ирил. 1. янтăрь ...; янтăрь

-ĕ;

янтăрное ожерĕлье янтăрь шăрçă

(син. жĕлтый) сăрă,

хăлă,

янтăрь

тĕ 'слĕ; янтăрный мед хăлă тĕ 'слĕ

пыл

янтăрь (-я) сущ. муж. янтăрь (йы-

вăç сухăрĕ хытса пулнă

илемлĕ

чул);

украшĕние из янтаря янтарьтĕн тÿнă

кăпăрлăх

япбнец (-нца) сущ. муж., япбнка

(-и) жен.; множ. япбнцы

(-цев)

япон-

с^м (Япони халăхĕ)

япбнский прил. япбн -ĕ, Япбни -ĕ;

ЯпонирИ;

япбнский язык япбн чĕл-

хй;

япбнская промышленность Япб-

ни промышленноçĕ

Яркий (кратк. ф. ярок, яркă, яр-

ко;

множ. ярки и яркй; сравн. ст.

ярче;

превосх.

ст. ярчăйший) прил.,

ярко

нареч.

1. (син. сияющий, свет-

лый;

ант. тĕмный) çап-çÿтă, йă'мăх

çÿтă;

Яркие лучй сблнца çап-çÿтă

хĕвел пайăркисем 2. (син. чйстый,

свĕжий;

ант. тÿсклый, блĕдный) чă-

кăр, çÿтă, йă 'мăх; яркие цветă

чăкăр тĕссĕм 3. (син. сйльный, впе-

чатляюший) чăплă, пултарÿллă,

пăллă; вйтĕмлĕ; Яркий талăнт чăп-

лă

талăнт; Яркий примĕр вИтĕмлĕ

тĕ'слĕх

ярлык (-ă)

сущ.

муж. (син. этикĕт-

ка) ярлык, хут; тавăр

хÿчĕ;

багăж-

ный ярлык багăж хÿчĕ

Ярмарка (-и) сущ. жен. ярмăрккă,

анлă

сÿтă; цивильская ярмарка

Çĕрпÿ'

ярмăрккй; кнйжная Ярмарка

кĕнекĕ суттй

ярмарочный прил. ярмăрккă -ĕ; яр-

марочная плбщадь ярмăрккă вЫрăнĕ;

Ярмарочная торгбвля ярмăрккă су-

тÿ-йлĕвĕ

яровбй прил. (ант. озимый) çур

-ĕ;

çуртрИ -ĕ; çурхИ; яровые хлебă

çур тыррисем; яровăя пшеница çур-

хи тÿлă (çуркунне акаканни); яровбе

пбле

çуртрй пуссй

Яростный прил., Яростно нареч. 1.

(син.

гнĕвный) хаяр, кăрă, çйлĕллĕ;

яростно ругăться хаяррăн ятлăç 2.

(син.

неудержймый, неукротймый)

ÿрăм-сÿрăм,

чарÿсăр, алхасÿллă;

Яростные порывы вĕтра ÿрăм-сÿрăм

ăвăк çил

Ярость (-и)

сущ.

жен. 1. (син. гнев)

хаярлăх, кăрă çйлĕ, кăтăрÿ, тилĕрÿ';

прийтИ в Ярость тилĕрсе кай 2. (син.

напбр, неукротймость) алхасÿлăх,

чарÿсăрлăх; Ярость волн хумсен ча-

рÿсăр вă'йĕ

Ярус (-а) сущ. муж. 1. (син. ряд,

слой) хут, рет, си; сложИть меш-

кй ярусăми михĕсенĕ сййĕн-сййĕн

купаласă хур 2. ярус, хут (театр

залĕнче);

нăши

места на вĕрхнем

Ярусе пйрĕн вырăнсем çÿлтИ хут-

рă

Ясень (-я) сущ. муж. кăврăç (çул-

çăллă

йывăç)

Ясли

(-ей) сущ. множ. (син. кор-

мÿшка) сЫрăш (выльăха апат па-

малли);

положйть в Ясли сено сырă-

шă утă хурсă пар

Ясли

(-ей) сущ. множ. ясли; д^т-

ские Ясли ачă яслийĕ

ясный (кратк. ф. ясен,

яснă,

яс-

но;

множ. яснЫ и ясны) прил., яс-

но

нареч.

1. (син. яркий, светлый, си-

яющий;

ант. тĕмный) çÿтă, янкăр,

уяр,

ÿçă, тасă; Ясное небо тасă тÿпе;

Ясный день янкăр уяр кун; свĕтлый

мĕсяц

çап-çÿтă ÿйăх 2. (син. чĕткий,

отчĕтливый; ант. неясный, смÿт-

ный) ÿçăмлă, курăмлă, кĕр^т; ÿç-

çăн;

отсщда Ясно видны гбры кун-

тйн сăртсбм ÿççăн курăнаççĕ 3.

ÿçăмлă,

ăнлмпмплла, уйăрмаллă; Яс-

иый пОчсрк ÿçăмлă çырÿ; мне все

йсно Эпб йăлтах ăплапатăп

Ястрсб (-а) сущ. муж.; множ. яст-

рсба

(-йп) и Ястрсбы (-ов) хурчкă;

Ястрсб поймăл гблубя хурчкă кăва-

карчăпа

ярса тЫтрĕ

ячĕйка (-и) сущ. жен. 1. (син. дЫ-

рочка) шă'тăк; куç; ячĕйка сбти те-

т^л

кÿçĕ

2. (син. подразделение,

часть) ячейка, ÿшкăн; сьшăк; се-

мьЯ - основнăя ячĕйка ббщества

çемье - ббществăн тĕп сЫпăкĕ

ячмйнный прил. урпă -ĕ; ячмĕнное

пбле урпă пуссй

ячмĕнь (-я) сущ. муж. 1. урпă

(тырă);

всхбды ячменЯ урпă калчй;

воздĕлывать ячмĕнь урпă аксă ту 2.

урпă

(куç чирĕ)

Ячневый прил.: ячневая крупЯ урпă

кĕрпй

Ящерица (-ы) сущ. жен. калтă;

ящерицы греются на сблнце калта-

сĕм хĕвел çинче ăшăнсă выртăççĕ

Ящик

(-а)

сущ.

муж. ещĕк; сунтăх;

почтбвый Ящик пбчта ещĕкĕ; поло-

жить бумаги в Ящик столЯ хутсене

сĕт^л сунтăхне хур

Ящур (-а) сущ. муж. ящур (ĕне

выльăхăн,

сурăх-качакан

ерекен

чирĕ)

Учебное издание

Скворцов Михаил Иванович

Скворцова Алевтина Васильевна

РУССКО-ЧУВАШСКИЙ

СЛОВАРЬ

Редакторы

О.Г

Кульев,

Р.И. Крысина

Художник

В.Н.

Гончаров

Художественный редактор ГС.Самсонова

Техккческий редактор

Л.Н.

Кандрашкина

Корректоры З.И.

Гаврилова,

Н.П.

Печникова,

А.К. Шашкина, А.Г.

Владимирова

Компьютерная верстка М.В.Филипповой, Е.Л.Карпеевой

КоМПьютерный набор Е.Ю.

Ермолаевой,

Р.Н.Садырга

Изд-

лиц.

№

06317

от

26. 11. 01. Подписано

печати 03.12.02.

Формат

60x84'/«.

Бумага

офсетная.

Гарнитура Тип Таймс. Печать

офсетная. Усл. печ. л. 29, 76. Учетно-изд. л. 38, 08. Тираж 5000

экз.

Заказ № К-3584. Изд.

№

16.

РГУП «Чувашское книжное издательство».

428000, Чебоксары, пр. Ленина, 12

б.

РГУП «ИПК «Чувашия». 428019,

Чебоксары, пр. Ивана

Яковлева,

13.