Львів. Leopolis. Lwow. Lemberg. Genius Loci
Подождите немного. Документ загружается.
'
http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua
Ç îòîãî äíÿ ñóðåìíîãî, ÿê çàâàëèâñÿ ðàòóø,
óñå íàâ³êè çâàæåíå ³ âïèñàíå â àðõ³â:
Ïîíåñåíî ó ëþäíîñòè íå òàê âåëèêó âòðàòó:
ïîãèá òðóáà÷, äâîõ æîâí³ð³â, ê³ëüêîõ ðîá³òíèê³â.
Ìàëåíüêà àïîêàë³ïñà íà ðèíêîâîìó ïëÿö³:
ç ðîçïóêè ïîç³õíóëî òðàã³÷íå ì³ñòî Ëüâ³â,
ìîâ ãåð òàºìíèé ðàäíèê íàä àðêóøåì ðåëÿö³¿:
îäèí òðóáà÷,
äâîõ æîâí³ð³â,
ê³ëüêîõ ðîá³òíèê³â.
dzáðàëè âäîâàì íà ñâ³÷êè, à ìàòåðÿì íà ë³êè.
ijòåé çàáðàëè â ³íòåðíàò íà âóëèöþ ñèð³ò.
Íà ïîìèíêàõ áóÿëà ÷åðíü ³ ìàíäð³âí³ êàë³êè
³ ãóïàâ êóëüòÿìè î áðóê óâåñü êàë³÷èé ð³ä
(³ êîæåí ÷åñíî ¿â, ³ ïèâ, ³ ïëàêàâ ÿê óì³â:
ïîãèá òðóáà÷, äâîõ æîâí³ð³â, ê³ëüêîõ ðîá³òíèê³â).
Ïîõîâàí³ ï³ä âåæåþ, âîíè ââ³éøëè â êîìîðè,
äå ñâ³òëî ìðå ³ òâåðäíå êðîâ, äå âæå íå ÷óòè ç òüìè,
ÿê íà ìàéäàíàõ ³ â øèíêàõ ðåâå æèòåéñüêå ìîðå.
Òàì ³íøå ñâ³òëî ³ âîíî á³ë³º íàä ê³ñòüìè.
Âîíè ç³éøëè â ï³äçåìíó õëàíü, íåìîâáè â ³íøå
ì³ñòî,
¿õ íå ëþáèëè íà çåìë³ é çàáóëè ñåðåä õìàð.
²øîâ ïîïåðåäó òðóáà÷.
³í äóâ íàòõíåííî é ÷èñòî
òàê í³áè íå òðóáó òðèìàâ, à âîãíÿíèé ë³õòàð.
Êîëè æ ïîñìåðòí³ î÷³ â íèõ ç³òë³ëè, ìîâ îäåæà,
âîíè çëÿãëè íà äíî êàì³íü ïëå÷å êîëî ïëå÷à,
ëèø íå âãàâàâ, ÿê äæåðåëî, ³ âèðîñòàâ, ÿê âåæà,
òàºìíèé ³ õðèïêèé ñèãíàë â³äîçâà òðóáà÷à.
Ëåìáåðçüêà êàòàñòðîôà 1826 ð.
Äíÿ 14 ëèïíÿ 1826 ð. ïðèéøëà ïîä³ÿ, ùî ïîòðÿñëà ö³ëèì Ëüâîâîì: ñòàðà ðàòóøåâà âåæà ïî
ïîëóäí³ çàðèñóâàëàñÿ é î ãîäèí³ ÷âåðòü íà ñåìó âå÷åðîì ç âåëèêèì òð³ñêîòîì çàâàëèëàñÿ.
Íàïåðåä âæå ñïîðîæíåíî ðèíîê ç ëþäåé, àëå âñå-òàêè ó çâàëèùàõ ïîãèá òðóáà÷, äâîõ æîâí³ð³â
³ ê³ëüêîõ ðîá³òíèê³â.
². Êðèïÿêåâè÷. ²ñòîðè÷í³ ïðîõîäè ïî Ëüâîâ³
http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua
'
Ïàíîâå ïóáë³êà, äëÿ òðåïåòó ³ ìëîñò³,
äëÿ ãîñòðîòè ³ ñâ³æîñò³ â ñåðöÿõ
ðåïðåçåíòóºì ï³äçåìåëüí³ êîñò³.
Ïàíîâå, âñ³ ìè õîäèì ïî ìåðöÿõ,
ÿê ïî ìîñòàõ. Âîíè ëåæàòü ï³ä íàìè,
òâåðä³, ìîâ ï³äìóð³âêè ó äîìàõ,
ðîñòóòü óíèç íåâèäíèìè âîãíÿìè.
Ïðîéì³òüñÿ ñâ³òëîì íèöèõ êîñòîìàõ
Ðîçê³øíî âàì ó ëîæ³, ìîâ íà ëîí³,
íà ãàëåðåÿõ òóï³ò ³ àíøëàã,
âè òàê áóðõëèâî ïëåùåòå â äîëîí³,
íåìîâáè âèíí³ â ñìåðò³ á³äîëàõ
Ïàíîâå, öèòü!
(Ñò³êຠâîñêîì ëþñòðà)
Ìåðö³ ìåðöÿìè, ¿ì íå â ãîëîâ³.
À ìè ìîâ ëèøà¿ íà ò³ë³ ëþäñòâà
Ãîëîäí³, ´åí³àëüí³ ³ æèâ³.
Òîæ ïîðÿòóéòå íàñ! ³ ëîðíåòóéòå
Õóäó é áåçêðîâíó øê³ðó ´àëàòåé.
Ïîäàéòå õë³áà, ðàíè ïîáèíòóéòå
ïàíîâå, âñ³ ìè ñõîæ³ íà ëþäåé,
ç³ãðàâøè êîðîë³â ³ ïðèíö³â êðîâ³,
ó âèöâ³ëèõ ïëàùàõ, ìîâ ó ì³øêàõ,
ï³äåì ó òüìó â ìàíñàðäè âå÷îðîâ³
³ ñïàòè ïîëÿãàºì íà äîøêàõ
Äèäàêòè÷íà âèñòàâà â òåàòð³ Áîãóñëàâñüêîãî
Âåëèêå âðàæ³ííÿ ó Ëüâîâ³ çðîáèëî òå, ÿê îäèí ³ç àêòîð³â â³äêðèâ äîìîâèíè ç ëþäñüêèìè
ê³ñòÿêàìè, ïðè ïåðåáóäîâ³ êîñòåëà íà òåàòð çàáóòî óñóíóòè ç ï³äçåìåëëÿ äàâí³õ ïî-
ê³éíèê³â
². Êðèïÿêåâè÷ ²ñòîðè÷í³ ïðîõîäè ïî Ëüâîâ³
'!
http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua
̳é ö³ñàðþ, õâàëà òîá³ ÿêà ùàñëèâà íàö³ÿ,
ùî òè ñòóïèâ íà íàø ï³ñîê âå÷³ðíüî¿ ïîðè.
Êóùåì íåáåñíèì çàöâ³ëà ÿñíà ³ëþì³íàö³ÿ,
îñòðîãè â òåáå ñð³áëÿí³. Òè äèâèøñÿ ç ãîðè.
² äèì ðàêåòíèöü î÷³ ¿ñòü ÿêå ïàëêå çâîðóøåííÿ!
Ó öåðåìîí³éìåéñòåðà ç íàïðóãè êàðê óïð³â.
Ìè âñ³ ãîòîâ³ õî÷ íà ñìåðòü, ìîâ ïîñïîëèòå ðóøåííÿ,
³ ñëüîçè êàïàþòü ç î÷åé ãèöë³â òà øàíäàð³â.
(Íàø çàãóì³íîê ñòàâ ÿê ñàä. Ïåòàðäàìè ³ áîìáàìè
îáñòð³ëÿíî íåáåñíå äíî äëÿ á³ëüøî¿ êðàñè.
Îðêåñòðè â³ääàíî ðåâëè òðîìáîíàìè ³ òðîìáàìè,
Ïî⳿ ïðàãëè íå´ë³æå ³ ïóäðèëè íîñè).
²ëþì³íàö³ÿ! Îðêåñòð! Âîëàºìî ³ ãðàºìî
ö³ñàðñüêà äîëÿ íà÷å ñô³íêñ, ³ ùî âîíà ïîøëå?
÷óìó, ïîæåæó ÷è â³éíó, íåá³æ÷èêà â Ñàðàºâî,
òîæ âåñåëèñÿ, ö³ñàðþ, òè ùå äèòÿ ìàëå!
Ùå ìàºø á³ëîãî êîíÿ ³ êàïåëþõà ç ïåðàìè,
òâåðäèíÿ âëàäè, ìîâ ãîð³õ, ³ìïåð³ÿ áåç ìåæ,
òàºìíî â³øàºø êîãîñü, îáäóðþºø ïàïåðàìè,
³ äå ùå òîé äâàäöÿòèé â³ê, â ÿêîìó òè ïîìðåø?.
Íàø³ïòóâàííÿ â³ê³â
 1885 ð. Ôðàíö-Éîñèô â³äâ³äàâ çíîâó Çàìîê ó âå÷³ðí³é ïîð³, â êàâàðí³ ãîñòèëà éîãî øëÿõòà,
ç áàëüêîíó êàâàðí³ ö³ñàð îãëÿäàâ ³ëþì³íàö³þ Ëüâîâà íà éîãî ÷åñòü.
². Êðèïÿêåâè÷ ²ñòîðè÷í³ ïðîõîäè ïî Ëüâîâ³
http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua
'"
˺øåê
Ìàçàí
Leszek
Mazan
Òðàôóíêè ç æèòòÿ
íàøîãî Ìîíàðõà
Zdarzenia z zycia naszego Monarchy
..
'#
http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua
Dociekliwy funkcjonariusz
Pewnego roku, w upalne ¿niwa, chc¹c poznaæ dolê swego ludu,
nasz Monarcha, w ch³opskim przebraniu, zatrudni³ siê jako parobek
u jednego z galicyjskich gospodarzy. Strudzony drog¹ przespa³ wschód
s³oñca: nieludzki rz¹dca, za niestawiennictwo w terminie do orki, kaza³
wymierzyæ Parobkowi 25 batów. Parobek wys³a³ czem prêdzej
swego towarzysza po oddzia³ cesarskiej jazdy. Przybyli na czas
¿o³nierze, w proch przed Majestatem upad³szy, g³ono wielbili m¹droæ
i dobroæ Cesarza, srogiego rz¹dcê rozszarpali koñmi, a na miejscu stajni,
w której raczy³ nocowaæ Monarcha, postawili pomnik. Sam Cesarz,
usiad³szy na przydro¿nym g³azie wedle kapliczki, najpierw d³ugo p³aka³
nad niedol¹ swego ludu, a potem kaza³ znieæ pañszczyznê.
Opowiadanie to tak siê spodoba³o Dworowi i urzêdnikom
w Wiedniu, ¿e kazali czem prêdzej pomieciæ je w wypisach dla szkó³
galicyjskich.
To wspania³e. Wasza Dostojnoæ - pochyli³ z szacunkiem g³owê
kompetentny funkcjonariusz ministerialny VIII rangi tylko, ¿e...
¯e co, mój panie? zdenerwowa³ siê prze³o¿ony.
¯e... ¿e pañszczyznê zniesiono w Galicji i Lodomerii nieco
wczeniej, nim nasz Najjaniejszy Pan raczy³ wst¹piæ na tron...
http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua
'$
Ostatnie po¿egnanie
Prezydent Lwowa, Stanis³aw Ciuchciñski, wyg³aszaj¹c w 1903
roku na Cmentarzu £yczakowskim mowê pogrzebow¹, po¿egna³
wsuwan¹ do grobu trumnê s³owami:
B¹d zdrów, Andrzeju. (*)
Gdy wiadomoæ o tym dotar³a do Wiednia sêdziwy monarcha
poleci³ wezwaæ Ciuchciñskiego i zaproponowaæ mu stanowisko dyrektora
wydawnictw wojskowych Ministerstwa Wojny. Prezydent odmówi³
z uwagi na nawa³ pogrzebów, które musia³ teraz obs³ugiwaæ we Lwowie.
(*) Andrzej Go³¹b, literacki archetyp Felicjana Dulskiego bohatera
sztuki Zapolskiej.
'%
http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua
S³awa Ci! S³awa!
W czasie ¿adnej z podró¿y Franciszka Józefa nie powita³o go tyle wierszowanych oracji, jak
w Galicji.
Twój przyjazd, Najjaniejszy Panie, wyzwoli³ ogromne pok³ady mi³oci, szacunku i oddania
t³umaczy³ monarsze ju¿ w pierwszym dniu wizyty namiestnik Alfred Potocki.
Tak ogromne, ¿e oracje na czeæ Waszej Cesarskiej Moci pisze dzi ka¿dy, kto pisaæ umie.
A ilu umie? zainteresowa³ siê Cesarz. Otrzymawszy odpowied, ¿e zaledwie co szósty,
wezwa³ ministra owiaty i co mu surowo poleci³.
Na ca³ej trasie podró¿y inspekcyjnej Monarsze wrêczano lub po prostu wrzucano do jego
wagonu tysi¹ce listów proszalnych o wsparcie, interwencjê, sprawiedliwoæ itd. W czwartym
dniu tej listownej lawiny, przera¿ony jej ogromem Najjaniejszy Pan wezwa³ ponownie ministra
owiaty i wyda³ mu równie surowe co wczeniej polecenia, których jednak nie ujawniono.
Wioñ ¿ycia kwiatem nad m³odym wiatem
Stawny Monarcho wioñ nad Karpatem!
A niemiertelny zdobêdziesz wieniec,
Czo³em-æ uderzy starzec m³odzieniec.
Przed Tob¹ ludzkoæ z wieñcami stoi
Uchyla Tobie z³otych podwoi.
Wnijd, Synu S³awy! Na wieków grobie
Pieñ zmartwychwstania wieszcz zagrzmi Tobie!
I triumfalne wznios¹ Ci ³uki
Naszych potomków rozkwit³e wnuki.
Szymañski Stanis³aw, Nauczyciel prywatny
http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua
'&
£aski, Najjaniejszy Panie!
W czasie ca³ej podró¿y inspekcyjnej po Galicji, zgromadzony
wzd³u¿ trasy kolejowej lud na widok cesarskiego poci¹gu nabo¿nie
klêka³ i zdejmowa³ czapki: na dworcach w £añcucie, Przeworsku,
Jaros³awiu, Przemylu i Lwowie do okien salonki wrzucano listy
proszalne. Osobisty lekarz Cesarza, dr Kerzl, zaklina³ Monarchê,
by nie bra³ tych listów do r¹k; w Galicji panowa³a wtedy epidemia
cholery. Cesarz jednak, z w³aciw¹ sobie odwag¹, w³asnorêcznie
wrzuca³ listy wraz z mikrobami do specjalnej skrzynki w wagonie.
Równoczenie na mijanych dworcach tajni agenci policji
aresztowali masowo nadawców pod zarzutem organizowania
zamachu na Najjaniejszego Pana.
Po powrocie do Wiednia Cesarz darowa³ winê wszystkim
autorom prób, polecaj¹c w drodze szczególnej ³aski uwolniæ
ich z wiêzienia.
''
http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua
Skandal w operze
Moje gratulacje, panie burmistrzu, bardzo mi siê podoba
wasza opera powiedzia³ Franciszek Józef do burmistrza Lwowa,
Ciuchciñskiego, w antrakcie przedstawienia operowego w stolicy
Galicji, w 1903 roku. Ciuchciñski, czerwony z emocji i szczêcia,
odpar³:
Jawohl, Majestät! Die Sänger sind gut, nur die chóren sind
schlecht! (Tak, Najjaniejszy Panie! piewacy s¹ dobrzy, tylko
dziwki z³e!)
Cesarz by³ zupe³nie zaskoczony.
Mówilicie mi, moi panowie, ¿e jestem we Lwowie,
a okazuje siê ¿e to Budapeszt!
Dopiero pod sam koniec antraktu uda³o siê wyt³umaczyæ
Mi³ociwemu Panu, ¿e pan burmistrz mia³ na myli autentyczne
chóry, a nie Huren czyli k...wy. Nie ma wiêc podstaw do mylenia
Lwowa z Budapesztem, nazywanym w Wiedniu, dla wielkiej iloci
domów publicznych, Hurenpesztem.
Monarcha jednak do koñca przedstawienia by³ w widoczny
sposób poruszony, poprosi³ o lornetkê i ledzi³ spektakl
z niespotykan¹ u niego uwag¹.
http://www.ji-magazine.lviv.ua http://www.ji-magazine.lviv.ua
Ãðèãîð³é
Êîìñüêèé
Ïèñüìî èç Êàðëñáàäà
Ãðèãîðèé
Êîìñêèé
Ëèñò ³ç Êàðëñáàäà