Брыгадзін П.І., Ладысеў У.Ф., Зялінскі П.І. і інш. Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Часть 2. XIX XX стагоддзі

Подождите немного. Документ загружается.

ЛЕКЦЫЯ 4

РАЗВІЦЦЁ КУЛЬТУРЫ

♦ Асвета, навука

♦ Літаратура, музыка

♦ Архітэктура, жывапіс

Культура Беларусі ў дарэформенны перыяд генетычна звя-

зана з папярэднай эпохай. Але гэты працэс характарызаваўся

і новымі своеасаблівымі рысамі. Галоўныя з іх - свецкасць

культуры і рацыяналізм. Царква згубіла самастойную ролю ў

асвеце і культуры. Манаполія рэлігійнага светапогляду была

парушана. Аднак рацыяналізм XVIII ст., які звязаны з рас-

паўсюджваннем ідэалогіі і культуры эпохі Асветы, не азна-

чаў поўнага знішчэння рэлігійнага светапогляду.

Характэрнай рысай гісторыка-культурнага працэсу Бела-

русі становіцца яго паскарэнне і ўскладненне, што было звя-

зана з больш хуткім развіццём грамадства ў цэлым. Пачы-

наўся працэс дыферэнцыяцыі культуры, з'явіліся яе новыя

накірункі (навука, мастацкая літаратура, свецкі жывапіс, тэ-

атр і інш.). Адначасова адбывалася значна большае, чым

было да гэтага часу, сутыкненне і ўзаемаўплыў розных сфер

культуры. У параўнанні з папярэднім перыядам у грамадстве

істотна пашыралася сістэма перадачы культурных каштоў-

насцяў, фарміраваўся новы механізм іх распаўсюджвання

(свецкая школа, выдавецтва кніг, газет, часопісаў, развіццё

тэатра і інш.). Духоўнае жыццё беларускага грамадства ста-

навілася больш разнастайным.

У дарэформенны перыяд адбывалася дэмакратызацыя

агульнакультурнага працэсу: пашырылася кола вытворцаў і

спажыўцоў культурных каштоўнасцяў, з'явілася магчымасць

далучэння да культуры розных сацыяльных груп. Аднак

амаль да канца феадальнай эпохі дэмакратызацыя культуры

адлюстроўвалася больш у тэндэнцыі свайго развіцця, чым у

рэальных выніках. Саслоўныя абмежаванні стрымлівалі гэты

працэс.

Адметнай асаблівасцю развіцця культуры Беларусі ў пер-

шай трэці XIX ст. быў працэс яе паланізацыі. У многім гэта

абумовілася палітыкай імператара Аляксандра I, якая была

накіравана на аднаўленне польскай дзяржаўнасці, і знайшла

падтрымку ў асяроддзі польскай магнатэрыі і паланізаванага

беларускага шляхецтва. Цэнтрам польскага ўплыву быў го-

рад Вільня з яго універсітэтам. Працэс паланізацыі крыху

зменшыўся, але не спыніўся пры Мікалаю I, які праводзіў

палітыку паслядоўнай русіфікацыі Беларусі.

Уплывовым фактарам культурнага развіцця Беларусі таго

часу стала супрацьстаянне дзвюх канфесій: праваслаўнай і

каталіцкай, носьбітаў розных культурных і духоўных каш-

тоўнасцяў. Каталіцызм у асноўным з'яўляўся рэлігіяй прыві-

леяванага, дваранскага саслоўя. Праваслаўе было звязана

пераважна з сялянствам, мяшчанствам. Цэнтрам праваслаў-

най культуры Беларусі быў Магілёў, дзе знаходзілася духоў-

ная семінарыя, якую заснаваў яшчэ архіепіскап Георгі

Каніскі. Трэба адзначыць, што выхаванцы гэтай установы

шмат зрабілі для адраджэння праваслаўнай культуры. Сярод

іх буйнейшы лінгвіст, фалькларыст і этнограф I. Насовіч

(1788-1877), аўтар "Слоўніка беларускай мовы".

Падзел беларускага грамадства па саслоўнай і канфесій-

най прыкмеце паспрыяў стварэнню на Беларусі двух культур-

ных накірункаў: польскага, носьбітам якога ў асноўным было

беларускае дваранства, і "заходнерускага", прадстаўнікамі

якога з'яўляліся праваслаўнае і часткова уніяцкае духавен-

ства, купецтва, мяшчанства. Абапіраючыся на праваслаўе,

нрыхільнікі "заходнерускага" накірунку аднаўлялі, як ім зда-

валася, асновы традыцыйнай, народнай культуры. Наяўнасць

гэтых дзвюх плыняў у агульнай культуры Беларусі стрымлі-

вала працэс стварэння адзінай беларускай нацыі.

Безумоўна, культура Беларусі адлюстроўвала сацыяльную

структуру грамадства. Яе часткамі былі: магнацкая культу-

ра, памесна-дваранская культура сярэдняй і дробнай шляхты,

культура мяшчан і насельніцтва гарадоў і мястэчак, сялянс-

кая культура. I хоць розніца паміж імі на працягу XIX ст. пад

уплывам сацыяльна-эканамічных фактараў паступова згладж-

валася, тым не менш канфесійная неаднастайнасць прыво-

дзіла і да культурнай дыферэнцыяцыі, насіла часам характар

вострага супрацьстаяння.

Па ўзроўню развіцця культуры як у цэлым, так і па асоб-

ных яе сферах розныя рэгіёны Беларусі істотна адрозніваліся

паміж сабою. Ролю галоўных культурных цэнтраў адыгры-

валі беларускія гарады. На працягу ўсёй першай паловы

XIX ст. прызнаным навуковым і літаратурным асяродкам

Беларусі была Вільня, дзе знаходзіўся універсітэт, у сценах

якога атрымлівала адукацыю беларуская моладзь.

Іншымі важнымі культурнымі цэнтрамі былі Магілёў,

Віцебск, Слонім. Значны ўклад у развіццё культуры ўносілі

магнацкія цэнтры: рэзідэнцыя Храптовічаў у Шчорсах, маёнтак

М. Агінскага ў Залессі, маёнтак Ваньковічаў у Мінску і інш.

Асвета, навука. Якасна новым момантам у развіцці асве-

ты на Беларусі было фарміраванне адукацыі: вышэйшай, ся-

рэдняй і пачатковай сістэмы. Стварэнне Міністэрства народ-

най асветы (1802) цэнтралізавала дзяржаўнае кіраўніцтва

школай. У кожным губернскім горадзе стваралася гімназія, у

павятовым горадзе - павятовае вучылішча. Пры кожным

царкоўным прыходзе - царкоўнапрыходскія вучылішчы, у

якія прымалі дзяцей "усялякага стану". Прадугледжвалася

сувязь паміж школамі розных ступеняў. Аднак фактычна для

распаўсюджвання адукацыі сярод народа было зроблена

мала. Казна не брала на сябе выдаткаў на ўтрыманне школ,

перакладала гэта або на органы мясцовага кіравання, або на

памешчыкаў. Статут 1804 г. адзначаў, што дзяцей прыгон-

ных сялян нельга прымаць у гімназіі. Несумяшчальнасць пры-

гоннага права з распаўсюджваннем адукацыі сярод шырокіх

слаёў сялянства станавілася відавочнай.

Значнымі былі поспехі ў сферы вышэйшай адукацыі. Ас-

ноўным асяродкам навукі і адукацыі Беларусі у першай трэці

XIX ст. быў Віленскі універсітэт, які ў 1803 г. атрымаў назву

Імператарскага. Адначасова ён з'яўляўся вучэбным цэнтрам

навучальнай акругі, ажыццяўляў кантроль за работай школ,

а яго выкладчыкі прымалі ўдзел у складанні праграм наву-

чання, напісанні падручнікаў.

Палітычныя падзеі 1820-1830 гг. прывялі да ліквідацыі

Віленскай навучальнай акругі, закрыцця універсітэта і ўнеслі

істотныя змены ў сістэму асветы. Пераемнасць навучання

была парушана. Выпускнікам Віленскага універсітэта, як

удзельнікам рэвалюцыйных падзей, забаранялася выкладаць

у мясцовых школах. Настаўніцкія кадры для Беларусі рыхта-

валіся Пецярбургскім педагагічным інстытутам і створанай у

1834 г. Віцебскай настаўніцкай семінарыяй.

Развіццё асветы Беларусі першай паловы XIX ст. харак-

тарызавалася наяўнасцю каталіцкай манастырскай адукацыі.

Новай з'явай стала стварэнне сістэмы духоўнага, а таксама

зараджэнне ваеннага і прафесійнага навучання.

Важным паказчыкам распаўсюджвання адукацыі было па-

велічэнне цікавасці да кнігі і актывізацыя выдавецкай спра-

вы. На Беларусі існавалі казённыя, прыватныя і царкоўныя

друкарні.

Разам са значным павелічэннем колькасці друкарняў і

агульнага аб'ёму выдавецкай прадукцыі, павялічвалася

ўдзелькая вага свецкай кнігі, пашыралася яе тэматыка. На

Беларусі выдавалася вучэбная і мастацкая літаратура, на-

зіраліся тэндэнцыі да фарміравання навуковай і навукова-

папулярнай літаратуры. З'яўляюцца першыя краязнаўчыя

публікацыі і першыя часопісы.

Вялікая роля ў духоўным жыцці грамадства належала

інтэлігенцыі. Па свайму сацыяльнаму складу інтэлігенцыя

Беларусі была ў асноўным дваранскай. Аднак у яе асяроддзі

з'явіліся разначынцы. Беларуская інтэлігенцыя спрабавала

аб'яднаць народную і прафесійную культуру. Адукаванага

выхадца з беларускай шляхты, разначынца, ужо не зусім

задавальняла польска-лацінская культура, у яго з'явілася

цікавасць да мясцовай гісторыі, этнаграфіі, археалогіі, фаль-

клору, мовы. Гэтыя галіны навуковых ведаў звязаны з імё-

намі I. Грыгаровіча, М. Баброўскага, 3. Даленгі-Хадакоўска-

га, Т. Нарбута, А. Кіркора, I. Даніловіча, братоў Я. і К. Тыш-

кевічаў і шмат іншых. Гэта былі людзі розных палітычных

поглядаў і культурных накірункаў. Так, з імем протаіерэя

I. Грыгаровіча (1792-1852) звязана дзейнасць гісторыка-ас-

ветніцкага гуртка ў Магілёве, удзельнікаў якога аб'ядноўвалі

пошукі, збор і апрацоўка гістарычных матэрыялаў, шляхі ад-

наўлення мінулага роднага краю.

Дзейнасць яго вылілася ў выданне першага зборніка даку-

ментаў па гісторыі Беларусі пад назвай "Беларускі Архіў стара-

жытных актаў" (1824), выхадам у свет "Актаў археаграфічнай

экспедыцыі". Т. 1-4. (1834-1838) і "Актаў гістарычных". Вялікі

ўюіад у працу гуртка ўнёс граф М. Румянцаў, пад кіраўніцтвам

і на сродкі якога былі сабраны рукапісныя, этнаграфічныя, нуміз-

матычныя калекцыі, створана бібліятэка, якая паклала пачатак

вядомаму ў Маскве Румянцаўскаму музею.

Прадстаўніком гістарычнай навукі быў таксама прафесар

Віленскага універсітэта I. Даніловіч (1788-1843). Прыхільнік

аднаўлення суверэнітэту Вялікага княства Літоўскага, ён вы-

даў Статуг Вялікага княства Літоўскага 1529 г., Судзебнік

Казіміра IV 1468 г., Супрасльскі летапіс і іншыя крыніцы.

На гэты час прыпадае навуковая дзейнасць гісторыка,

прафесара Віленскага універсітэта М.К. Баброўскага (1784-

1848), заснавальніка беларусазнаўства і славяназнаўства.

Менавіта заслуга М.К. Баброўскага, што былі адкрыты Сугі-

расльскі летапіс, працы Ф. Скарыны.

3 дзейнасцю гэтых навукоўцаў звязана зараджэнне на Бе-

ларусі археаграфіі, крыніцазнаўсгва, славяназнаўства, а так-

сама беларусазнаўства.

Вялікую вядомасць у дарэформенны перыяд атрымалі працы

3. Даленгі-Хадакоўскага (1784 1825), братоў Кансгашдна (1806

1868) і Яўстафія (1814-1873) Тышкевічаў, стваральнікаў беларус-

кай археалогіі і музеязнаўсгва. Па ініцыятыве братоў Тышкеві-

чаў у 1842 г. быў створаны першы на Беларусі музей старажыт-

насцяў, экспанаты якога склалі аснову музея ў Вільні. У 1855 г.

Я. Тышкевіч арганізаваў і ўзначаліў Віленскую археалагічную

камісію, якая займалася зборам, вывучэннем і публікацыяй даку-

ментаў, што звязаны з гісторыяй Беларусі, Украіны і Лігвы.

Значны ўклад у развіццё беларусазнаўства ўнеслі П. Шііі-

леўскі (1823-1861), аўтар "Падарожжа па Палессі і бела-

рускім краі", "Беларусь у характарыстычных апісаннях і фан-

тастычных яе казках" і М. Без-Карніловіч, які выдаў у Пецяр-

бургу 'Тістарычныя звесткі".

У 40-я гг. пачынаецца творчая, культурна-асветніцкая і

выдавецкая дзейнасць А. Кіркора (1818-1886). Выдатны

знаўца гісторыі і этнаграфіі Беларусі, ён надрукаваў шматлі-

кія навуковыя матэрыялы ў польскай і рускай перыёдыцы.

Асабліва каштоўнай для станаўлення беларускай этнаграфіі

была яго праца "Этнаграфічны погляд на Віленскую губер-

ню" (1857-1859), напісаная ў адпаведнасці з праграмай Рус-

кага геаграфічнага таварыства. У ёй было надрукавана

больш за сотню беларускіх песень і прыказак, слоўнік бела-

рускай мовы.

Вялікая цікавасць да гісторыі, этнаграфіі, археалогіі Бела-

русі, якая выразна праявілася ў дарэформенны перыяд - свед-

чанне развіцця працэсу духоўнага адраджэння Беларусі. Ад-

нак першая палова стагоддзя была звязана з развіццём не

толькі гуманітарных, але і прыродазнаўчых навук. У Віленскім

універсітэце працавалі ўраджэнцы Беларусі батанік і біёлаг

С. Юндвіл, фізіёлаг М. Гамаліцкі. 3 Горы-Горацкім земляроб-

чым інстытутам была звязана дзейнасць заснавальнікаў

хімічнай навукі Беларусі К. Шмідта і I. Цютчава.

Літаратура, музыка.-Для мастацкай культуры Беларусі дарэ-

форменнага перыяду была характэрна змена ідэйна-мастацкіх

накірункаў, суіснаванне розных мастацкіх стыляў. Ва ўсведам-

ленні дзеячаў культуры адбываўся паступовы адыход ад эстэ-

тыкі класіцызму, які ляжаў у аснове асветніцкай ідэалогіі, калі

матывамі дзеянняў героя былі перш за ўсё грамадзянскі абавя-

зак і служэнне грамадству. 3 цягам часу ўзрастае ўвага да

чалавека, яго ўнутранага свету. Пачуццё, а не абавязак высту-

пае пабуджальнай крыніцай яго ўчынкаў. На змену класіцызму

прыходзіць рамантызм. На Беларусі ён зарадзіўся ў пачатку

XIX ст. Сутнасцю рамантызму было імкненне супрацьпаставіць

рэльнай рэчаіснасці абагулены ідэальны вобраз.

Асаблівасцю рамантызму мастакоў Беларусі быў інтарэс

да мясцовай гісторыі. Гэта цікавасць шмат у чым была звяза-

на з гісторыяй Вялікага княства Літоўскага. Да гістарычнай

тэматыкі звярталіся многія пісьменнікі, паэты. Гісторыя была

прадметам роздуму А. Міцкевіча. Яго творы, напісаныя на

польскай мове, лічацца культурным скарбам Беларусі. У

сваіх ранніх творах "Мешка, князь Навагрудка", "Бульба", а

таксама ў паэмах "Дзяды", "Пан Тадэвуш", "Гражына"

А. Міцкевіч выкарыстоўваў тэмы і вобразы беларускага

фальклору, сюжэты беларускай гісторыі. Блізкімі па настрою,

думках да А. Міцкевіча былі У. Сыракомля, Я. Чачот. Асоб-

нае месца ў плеядзе рамантыкаў Беларусі належыць Я. Бар-

шчэўскаму. Яго празаічны зборнік "Шляхціц Завальня, або

Беларусь у фантастычных апавяданнях" прадстаўляе сабой,

па водгуках сучаснікаў, беларускі цыкл "1000 і адной ночы".

У 40-я гады ў культуры Беларусі ярка праявіўся пераход

ад рамантызму да рэалізму. Важнай вехай на гэтым шляху

была творчасць В. Дуніна-Марцінкевіча. Першым творам

пісьменніка сталі лібрэта аперэт "Рэкруцкі яўрэйскі набор",

"Спаборніцтва музыкаў", "Чароўная вада", якія напісаны на

польскай мове і пастаўлены на мінскай сцэне. У 1846 г. уба-

чыла свет музычная п'еса В. Дуніна-Марцінкевіча "Сялянка"

("Ідылія"), у якой упершыню загучала жывая беларуская

мова. У 50-я гг. пісьменнік стварае вершаваныя апавяданні

"Вечарніцы" і "Гапон", "Халімон на каранацыі", займаецца

перакладамі. На пачатку 60-х гадоў ён стварае свой лепшы

твор - фарс-вадэвіль "Пінская шляхта".

У дарэформенны перыяд усё болыпую ролю ў грамадска-

культурным жыцці Беларусі адыгрывае тэатр. Асноўнай фор-

май тэатральнай дзейнасці ў гэты час з'яўляецца прыватная

антрэпрыза. Як правіла, такі тэатр меў базу ў губернскім або

буйным павятовым горадзе і перыядычна вандраваў па нава-

кольных гарадах, мястэчках, маёнтках і кірмашах. Пастаян-

ныя тэатральныя калектывы дзейнічалі ў Вільні (трупа Мараў-

скага), Гродне (тэатр Саламеі Дзешнер), Мінску (трупа Ка-

жынскага). У выніку рэфармавання тэатральнай дзейнасці ў

1845-1847 гг. у губернскіх гарадах ствараліся пастаянныя тэ-

атры, вызначаўся тэатральны сезон. Тым не менш дзейнасць

"аб'язных" грун пасля гэтага не спынілася. Яны існавалі і ў

больш позні час. Адлюстроўваючы моўную сітуацыю ў краі,

рэпертуар тэатра быў двухмоўным - польскім і рускім. На

сцэне ставіліся п'есы польскіх, рускіх і заходнееўрапейскіх аў-

тараў.

Разам з прафесійным тэатрам развіваўся аматарскі, які быў

вельмі папулярны сярод шляхецтва, чыноўнікаў і афіцэраў.

Падзеяй у тэатральным жыцці Беларусі стала ўзнікненне пер-

шай трупы беларускага нацыянальнага тэатра В. Дуніна-

Марцінкевіча. 23 верасня 1841 г. адбылася прэм'ера спектак-

ля - камічнай оперы "Рэкруцкі яўрэйскі набор", лібрэта да

якога напісаў В. Дунін-Марцінкевіч, а музыку - С. Манюшка

і К. Кжыжаноўскі. 9 лютага 1852 г. адбылася прэм'ера "Ідыліі"

на музыку тых самых аўтараў. П'есы гэтага таленавітага дра-

матурга, рэжысёра і акцёра неаднаразова ставіліся на прыват-

ных кватэрах не толькі Мінска, але і ў іншых гарадах Беларусі.

У грамадстве ўзмацнялася цікавасць да камерных і публі-

чных канцэртаў. Музыка гучала ў салонах мясцовай магна-

тэрыі, яе выкладалі ў навучальных установах, адбываліся

сольныя выступленні, аркестровыя канцэрты, праходзілі му-

зычныя спектаклі. На Беларусі была добра вядома музыка

заходнееўрапейскіх і рускіх кампазітараў. Папулярнасцю ка-

рысталіся таксама кампазіцыі мясцовых музыкантаў. Пер-

шая палова XIX ст. - пачатак збору і публікацый беларускай

народнай песні, спробы яе кампазітарскай і канцэртнай апра-

цоўкі. Вялікую цікавасць у сувязі з гэтым уяўляюць апрацоўкі

народных песень і заснаваныя на іх фартэпіянныя п'есы ўра-

джэнца Віцебшчыны А. Абрамовіча, асабліва паэма "Беларус-

кае вяселле". Шырокую вядомасць атрымалі творы М. Агін-

скага, Д. Стэфановіча, Ф. Міладоўскага і іншых таленавітых

музыкантаў і выканаўцаў.

Глыбокі след у беларускай музычнай культуры пакінуў

класік польскай музычнай культуры, ураджэнец Ігуменскага

павета Мінскай губерні С. Манюшка. Беларускія народныя

песні і мелодыі арганічна ўвайшлі ў творы кампазітара. Му-

зычную адукацыю С. Манюшка атрымаў у Мінску ў талена-

вітага музыканта і настаўніка Д. Стэфановіча. 3 Мінскам

звязана стварэнне і пастаноўка яго першых вадэвіляў, музыч-

ных камедый і опер. Асабліва плённым аказалася творчае

сяброўства кампазітара з В. Дуніным-Марцінкевічам. На

лібрэта апошняга былі напісаны оперы "Спаборніцтва музы-

каў", "Чарадзейная вада", "Сялянка" ("Ідылія").

Архітэктура, жывапіс. У канцы XVIII ст. стыль барока

змяніўся класіцызмам. Для яго развіцця на Беларусі харак-

тэрна аб'яднанне заходнееўрапейскага, рускага накірункаў з

мясцовымі мастацкімі традыцыямі. Важную ролю ў фарміра-

ванні архітэктурнага выгляду беларускіх гарадоў адыграла

Віленская архітэктурная школа (М. Шульц, К. Падчашынскі,

Л. Стуока-Гуцявічус), творчасць вядомых рускіх архітэкта-

раў М. Львова. В. Стасава, А. Мельнікава, а таксама англі-

чаніна Дж. Кларка. Гэта быў час рэгулярнай тыпавой забудо-

вы гарадоў і мястэчак Беларусі. У адрозненне ад сярэдневя-

ковай хаатычнай забудовы, горад разглядаўся як цэласная,

строга спланаваная сістэма, заснаваная на прынцыпах рацы-

яналізму і класічных ідэалаў. Як правіла, гарадам надавала-

ся форма прамавугольнікаў або шматвугольнікаў. У старых

гарадах Беларусі - Мінску, Віцебску, Полацку і іншых вяло-

ся ўпарадкаванне вулічнай сеткі, узбуйняліся кварталы, ства-

раліся новыя плошчы. У гэтых гарадах праекцыйны цэнгр

звычайна сумяшчаўся з гістарычна ўсталяваным ансамблем

горада. Архітэктура цэнтра вызначалася як новай забудовай,

так і манументальнай архітэктурай, характэрнай для таго

перыяду: галоўным чынам манастырамі, касцёламі, калегіу-

мамі. Гэта прыдавала цэнтрам беларускіх гарадоў пэўную

адметнасць.

Асаблівасцю горадабудаўніцтва гэтага часу было раз-

віццё ансамблевай забудовы, узвядзенне будынкаў спецыяль-

нага дзяржаўнага і грамадскага прызначэння (адміністрацый-

ныя, навучальныя, бальніцы). У кожным губернскім горадзе

на цэнтральнай плошчы, акрамя сабораў, узводзіліся дзяр-

жаўныя ўстановы і гандлёвыя рады, якія сталі прадметам

новага грамадска-палітычнага і эканамічнага жыцця. Тут

узнікалі школы, музеі, бібліятэкі. Прынцыпы прамавугольнай

планіроўкі найбольш паслядоўна здзейснены ў Клімавічах,

Суражы, Мсціслаўлі, Чавусах.

У дварцова-сядзібным будаўніцтве Беларусі класіцызм

абумовіў геаметрычнасць планіроўкі тэрыторыі. З'явіўся

новы тып палаца - цэнтрычная кампактная забудова з купа-

лам (Грудзінская сядзіба ў Быхаўскім раёне), у кампазіцыі

якой часта будаваліся галерэі-каланады, размешчаныя паў-

кругам або франтальна. Галоўным кампазіцыйным акцэнтам

прысядзібнага дома з'яўляўся манументальны порцік. Сярод

выдатных помнікаў гэтага тыпу патрэбна назваць палац гра-

фа М. Румянцава (з 30-х гадоў ён перайшоў да фельдмарша-

ла I. Паскевіча ў Гомелі), Крычаўскі і Жыліцкі ў Кіраўскім

раёне, палацавы комплекс у Снове ў Нясвіжскім раёне, пала-

цы генерал-губернатара ў Віцебску і віцэ-губернатара ў

Гродне. Да выдатных помнікаў гэгага архітэктурнага на-

кірунку адносяцца культавыя забудовы: Петрапаўлаўскі са-

бор у Гомелі, Праабражэнская царква ў Чачэрску, Пакроўс-

кая царква ў Стрэшневе, касцёлы ў Лідзе і Шчучыне.

Аднак класіцызм быў не адзіным архітэктурньім накірун- •

кам дарэформеннага перыяду. Побач з ім развіваецца неаго-

тыка - архітэктурны аналаг эпохі сентыменгалізму і раман-

тызму, які ахапіў усе сферы культуры Заходняй Еўропы і

Расіі яшчэ ў канцы XVIII ст.

Захапленне сярэдневяковым гатычным стылем на Беларусі

пачынаецца на рубяжы стагодцзяў. Неаготыка да 30 40-х гг.

суіснавала побач з класіцызмам. Яе элементы часцей за ўсё

выкарыстоўваліся ў дэкаратыўных рашэннях пабудоўкі фасадаў

гарадскога будаўніцтва. Больш шырокае прымяненне неаготыка

знайшла ў культавых збудаваннях і "англійскім" пейзажна-пар-

кавым мастацтве, загарадных прысядзібных комплексах.

Сярод стылёвай разнастайнасці помнікаў архітэктуры

выдзяляецца шматлікая група збудаванняў, у мастацка-воб-

разнай трактоўцы якіх адчуваецца ўплыў старажытнарускай