Бiрыла М.В. Беларуская антрапанiмiя. Уласныя iмёны, iмёны-мянушкi, iмёны па бацьку, прозвiшчы

Подождите немного. Документ загружается.

XXXII 3.

Памяншальныя

формы:

Тоця (2), Тося (1): Тоця

Круцпхына 1746

Маг.,

НЮМ

XXX 312, Тоцю Трунёву Гпы-

ляхпчу

1743 Маг.,

НЮМ

XIV 372, яна ж Тося Трунёва

Тымофеева Гніілякова там жа, 367.

ТОМНЛА

Старажытнае

славянскае

імя.

Зарэгістра-

вана

ў XVI ст. 3

разы:

ПопІсе

1567 г. Томала Богдано-

вая

Нвоныча Ашм. л., 583, Томала Олехновая

Быевтовая

Навагр.

п., 833, Томплы Тышовны там жа, 822.

ФЕОДОРА

Зарэгістравана

ў XVI ст. 2

разы

варыян-

тах

Федора, Хадора: Мііколаевская Одаховская Федора

'1567

Навагр.

п., П. 821;

теіца

моя Хадора 1577 Маг.,

ЙЮМ

XXXII 184.

Памяншальная

форма

Федя (5): Федю

Борасовую 1577 Маг., ЙЮМ XXXII 39, яна ж от Феды

Захарынны

там жа, 46, Федіі Романовны там жа, 231,

з жоною своею Федею там жа, 222,

от

маткіі

своей Федіі

там

жа, 197, дочку свою Федю 1578 там жа, 37.

ФЕОДОСНЯ

Зарэгістравана

ў XVI і XVIII стст. 3 ра-

зы

варыянтах

Хадосся, Ходося, Ходосья: Ходосся Вав-

чыха 1746

Маг.,

НЮМ

XXX 311, Ходосю Супроновну 1578

Маг.,

НЮМ XXXII 80, Ходосью Андреевну 1623 Маг.,

НЮМ

VIII

376.

ЮЛНАНА

каталіцк.,

польск.

ІШіаппа,

Зарэгістравана

XVI І XVIII стст. 4

разы

варыянтах

Ульяна (1), Ул-

ляна

(3); княгішя Ульяна 1567 Пін. п., П. 1206; Улляна

Будылпха

1746 Маг.,

НЮМ

XXX 290, Улляна Дземяныха

там

жа, 238, Улляна Заруцкая там жа, 319.

Памяншаль-

ная

форма

Улата (3): Улаты Прокоповны 1577 Маг.,

НЮМ

XXXIII 180, Улата Семеновна Федоровачовна 1610

Маг.,

НЮМ

VIII

295.

ЮСТННА

каталіцк.,

польск.

Ывіупа.

Зарэгістравана

XVI ст. 8 разоў у

варыянтах

Устыня,

Усцігня (5), Усціін-

ня

(3):

матку

его

Устшяю

1578 Маг., НЮМ XXXII 38,

Устыны

Андреевны Зверковны там жа, 89,

Устыня

ТПМО-

феевая 1638

Маг.,

НЮМ

IX 335, Усцаня Піірожнпца 1746

Маг.,

НЮМ

XXX 257, Усцыння Ламанова 1746 Маг.,

НЮМ

XXX 223, Усцыння Шумейчыха там жа, 283.

ЯДВНГА

каталіцк.,

польск.

іайтіца.

Зарэгістравана

XVI ст. 7 разоў: ва Ухвале 1528 г. Ядвага б. Вас, 86,

Кавойтевая

Ядвага Ашм. дв., 24; у

Попісе

1567 г. Ядвыга

Гріігор-ьевна Рад. хар., 785, Ядвыга Юр-ьевая Сутковая

там

жа, 752, Ядвыга Яновна

Навагр.

п., 835, Ядвага Янов-

на Можейковна Ашм. п., 577, Собестыяновая Млечковна

Ядвпга Лід. п., 755.

180

Імёны-мянушкі

XV—XVIII

стст. побач з уласнымі асабовымі імё-

намі

хрысціянскага календара ўжываліся імёны-мянушкі

апелятыўнага паходжання, якія суадносяцца з дахры-

сціянскімі

славянскімі імёнамі. Імёны-мянушкі звычайна

выступалі ў спалучэнні з уласнымі асабовымі Імёнамі

ў якасці другога кампанента двухслоўных ці трэцяга кам-

панента

трохслоўных найменняў: Мван

Верецака

1528 6.

Кобр.,

У. 191,

Степан

Тымофеевыч

Горбач

1577 м. Маг.,

НЮМ

XXX 137. Але неаднаразова яны адзначаны і ў

якасці

першага кампанента: а) у спалучэнні з уласным

асабовым іменем хрысціянскага паходжання:

Сорока

Мы-

цюха

1670 с. Віц. в., НЮМ XXI 86,

Жолнер

Зматрок 1746

м. Маг., НЮМ XXX 203,

Козел

Федец

1528 б. Гр„ У. 92,

Кашура

Нван 1642 Пол. в., НЮМ

XXII

317, Лапа Пятрок

1746 м. Маг., НЮМ XXX 189; б) у спалучэнні з другім

іменем-мянушкай:

Вербыло

Горегляд

1567

Пін.

п., П. 1213,

Властный

Поставка 1567 Лід. п., П. 749,

Война

Лопот

1567 Ваўк. п., П. 864,

Ждан

Голуб

1567 Навагр. п„ П. 816,

Ждан

Жаворонок

1539 Гр., АВАК

XVII

54,

Чопцу

Жол-

неру

1710 Маг., НЮМ XVIII 90, Маковня Вовка 1710

Маг., ЙЮМ XVIII 15, Сак

Тымош

1528 б. Гр„ У. 92; в) у

спалучэнні з іменем па бацьку:

Власный

Нвановач

Черн-

цкпй 1567 Бр. п., П. 1198,

Воан

Грпчыновт

1528 б. Пін.,

У. 188,

Воан

Некрашевыч

1528 Навагр. з., У. 33,

ВОПН

Се-

НПЧ

1528 б. Кл., У. 190,

Война

Юрьевцч

1528 б. Ваўк., У.

95,

Груша

Зомновач

1528 з. Навагр., У. 36,

Добрыня

Пе-

тровпч

1567 Слон. п., П. 845, Дума

Демьяновыч

1567 Рэч.

п.,

П. 1234, Жук

Сенютііч

1567 Бр. ст., АВАК VI 5, Захмы-

ра

Гаврцлов

3670

Віц. в., НЮМ XXI 84, Заец Швалевач

1558 Гр., АВК XXI 286,

Сернпк

Полюхоеач

Керык

1567

Пін.

п., П. 1211,

Клочко

Череновпч

1528 б. Слон., У. 99,

181

Козел

Станьковыч

1528 б. Ваўк., У. 95,

Копоть

Астаповыч

1528 б. Слон., У. 98,

Коробка

Макпвыч 1540 Гр.,

АВАК

XVII

223,

Кохон.

Голыміч

1528 Навагр. з-к, У. 34, Ламака

Васковнч

1528 б. Гр., У. 93,

Малюга

Ахремов

1670 Віц.,

МЮМ

XXI 82, Мезнн

Мнановші

1567 Навагр. п., П. 823,

Некраш

Романовын

1528 Нгшагр. з-к, У. 33,

Нелюб

ІДер-

бовыч

1528 Навагр. з-к, У. 37,

Немойко

Пацевач 1528 б.

Рад.,

У. 81,

Нечай

Тшаевііч

1567 Гр. п., П. 678, Рак Ко-

лачевыч

1539,

АВАК

XVII

15, Сак

Васютач

1567 Гр. п.,

П.

702.

Імёны-мннушкі

ў час іх узнікпення заўсёды маюць пад

сабой які-.небудзь рэальны факт. Часта яны характары-

зуюць асобу па знешняму выгляду ДІ па характару. У та-

кім

разе выкарыстоўваецца апелятыўная лексіка, семан-

тыка якой непасрэдна ўказвае на рысу знешняга выгляду

ці

характару чалавека, што паслужыла повадам для ўз-

нікнення

імені-мянушкі

(Глухі,

Гожы,

Зявака,

Сіпайла

інш., гл. стар.

194—196).

У іншых выпадках чалавек патакойрысе асацыіруец-

ца

з якой-небудзь жывёлінай, птушкай, рыбай ці прад-

метам, для якіх гэта рыса з'яўляецца вядучай, і тады

ўзнікаюць імёны-мянушкі тыпу Баран,

Бобр,

Жук,

Гусак.

Шпак,

Рэпа,

Качарга

і Інш. (гл. стар. 183—194). Прафе-

сія,

занятак чалавека, яго роля ў сям'і і грамадстве так-

сама «пастаўляюць» матэрыял для ўтварэння Імён-мяну-

шак

(гл. стар.

191

—194). Узнікалі Імены-мянушкі і ў

сувязІ з рознымі падзеямі ў жыцці чалавека. Такім чы-

нам,

у імёнах-мянушках шырока адлюстроўваюцца роз-

ныя

бакІ жыцця і дзейнасці чалавека.

У розпыя гістарычныя перыяды Імёны-мянушкі безу-

моўна мелі неаднолькавыя функцыі і кола ўжывання. Не-

пасрэдна

пасля ўвядзення абраду хрышчэння і надавання

дзецям іменІ па царкоўнаму календару некаторы час

старыя славянскія імсны існавалі побач з афіцыйнымІ

хрысціянскімі, якія былІ чужымі, незразумелымі, а таму

цяжкімІ,

нязручныні ва ўжыванні. У гэты перыяд старыя

славянскія

імёны працягвалІ выконваць функцыю ўлас-

нага імені, а таму былі шырокаўжывальнымі. К XV—

XVI стст. хрысціянскія іыёны набылі многія рысы той мо-

вы,

у асяроддзі якой бытавалі і сталі больш прывычны.мі.

Але старыя славянскія імекы апелятыўнага паходжання

разам з гэтым не зніклі. Яны толькі крыху адступілі. Як

ужо адзначалася вышэй, яны сталі ўжывацца пры ўлас-

182

ным

асабовым хрэсным іменІ (гл. стар. 181),сталі выкон-

ваць пры імені функдыю дадатковай дыферэнцыяцыі асо-

бы,

хоць яшчэ ўжываліся і ў якасні ўласнага імені (гл.

стар.

181

— 182). У

XVI—XVIII

стст. імёны-мянушкі ўсё

больш аддаляюцца ад імені і набліжаюцца да прозвішча.

На

гэтым шляху кожнае імя-мянушка праходзіць два

этапы.

На першым яно з'яўлнецца бытавым, штодзённым

іменем асобы, уласна Іменем-мянушкай. А на другім этапе

імя-мянушка адной асобы, скажам галавы рода, вялікай

сям'і

становіцца агульным дыферэнцыруючым іменем для

ўсіх

членаў сям'і. Тут імя-мянушка выконвае функцыю,

блізкую да функцыі 'прозвішчаў. Але гэта яшчэ «часовае

прозвішча» — толькі для аднаго-двух пакаленняў кан-

крэтнай

сям'і. Часовае яшчэ і таму, што яно няўстойлі-

вае ў сваёй форме, гэта значыць яшчэ не стала наслед-

ным

«знакам»,

«гербам»

канкрэтнай сям'І (гл. стар.

284—286).

У якасці Імён-мянушак практычна маглі выкарыстоў-

вацца ўсе агульныя імёны. Але, мяркуючы па зафіксава-

пых мннушках і па СБП, утвораных ад іх, пераважна вы-

карыстоўвалася лексіка наступных семантычных груп:

Назвы

свойскіх жывёлін: Баран; Бахмат 'нізкарослы

татарскі конь';

Жеребец,

Жеребала;

Кабан;

Кнороз;

Ко-

бель;

Коза,

Козел,

Коэленок;

Конь,

Коніж,

Коншце;

Кот,

Кошка,

К,ошко;

Лошак;

Овечка;

Подсванок; Телец;

Телаца; Трус. СБП: Авёчка; Баран, Баранбк, Баранчык;

Бугай; Бык, Бычок; Гуц 'парсюк'; Кабан, Кабанёк, Ка-

банік;

Кабылка; Казёл, Кбзел, Кбзік; Конік; Кот, Кбдік,

Катбк;

Кбшка; Кроль, Крблік; Трус; Хорт; Цяліца, Ця-

лўшка. У вытворных СБП з суфіксамі -оў (-ау), -еў,

-овіч

(-евіч), -ук (-юк); барашак Барашкаў, Барашкоў; быча-

нок

Бычанкбў; вапручок Вапручкбў; волік Вблікаў; гуцік

Гўцікаў; жарабок Жарабкбў; жарабец Жарабцбў; кныр,

кнур,

кнораз Кныраў, Кнўраў, Кноразаў; конь Конеў; пад-

цёлак

Падцёлкаў; ягня Ягнёў; кундаль польск. кшгсіаІ

'сабака-дварняк' Кундалевіч; цяля Цялгок.

Назвы

дзікіх звяроў і грызуноў:

Бобр,

Бобрак; Волк,

Волчек;

Выдра;

Горностай;

Заяц; Зубр;

Ксіжан;

Крот;

Кунііца; Ласаца; Лас;

Лось,

Лосяк;

Медведь;

Мышака;

Пацук;

Рысь;

Соболь;

Тур, Турок; Шакал. СБП: Звярок;

Бабер,

Бобр, Бббер, Бобрык; Байбак; Барсўк, Ббрсук;

Бўйвал; Вёкша; Вожык; Воўк, Ваўчок, Вбўчык, Валчбк,

Вблчык; Гарнастай; Дзік; Заяц, Зайка; Зубр, Зўбрык;

Кажан;

Крот; Куніца; Ласіца, Ласка; Ліс, Лісок; Лісіца;

183

Лось, Лбсік; Мышка; Мядзвёдзь, Нядзвёдзь, Мядзвёдзік;

Пацўк;

Сббаль; Тур; Шчўрык. У вытворных СБП з суфік-

самі -оу (-аў), -еў,

-овіч,

-евіч, -енка: барсук Барсукоў;

?вавёра Вавёрау; ёжык Ёжыкаў; звер Звёраў; сурок Сур-

кбў; хамяк Хамякбў; харок Харкбў; шчур Шчурэвіч; выд-

ра Выдрэнка.

Назвы

членістаногіх (насякомых), павукападобных:

Вчмель,

Гшдка,

Жук,

Комар,

Короед,

Мурашка, Муха,

Паук,

Сверш

'цвыркун',

Сверіц

тое ж?,

Шершень.

СБП:

Мбшка;

Блбшка; Жук, Жучбк, Жўчык; Камар, Кбмар;

Матыль; Мурашка; Мўха, Мўшка; Павўк; Прус, Прусак;

Пчолка;

Таракан; Хрушч. У вытворных СБП з суфіксамі

-оў (-аў), -еў,

-овіч,

-евіч, -енка: авадзень

Аваднёў;

клоп,

клапок

Клопаў, Клапкоў; матылёк Матылькоў; машкара

Машкароў; муравей Мураўёў; пчала Пчалоў; таракан

Тараканаў; шэршань

Шаршнёў;

шашаль ШашалевІч;

клешч Клешчанка.

Назвы

чарвей, мяккацелых, земнаводных, паўзуноў,

ракападобных:

Гласт;

Жаба,

Жабка; Змей; Рак, Рачок,

Рачко. СБП: Бабўрка, 'макрыца, сараканожка'; Жаб-

чык;

Слізень;

Чарвяк. У вытворных СБП з суфіксам -ук

(-юк): рабак польск. гоЬак 'чарвяк , гліст' Рабачўк.

Назвы

свойскіх птушак:

Гусак;

Певень, Петух, Пету-

шек;

Селезень;

Уточка;

Цыпля. СБП: Гусак, Гусачбк;

Каплўн;

Качўр, Качўрка; Кўрачка; Пёвень, Швень, Пя-

тўх, Пётух, Пібтух. У вытворных СБП з суфіксамі -оў,

-еў,

-овіч,

-іч: гусь

Гўсеў;

Індзюк Індзюкбў; петушок Пе-

тушкбў; курка Куркбвіч; пава Павіч.

Назвы

дзІкіх птушак Птах; Птыца; Бусол 'бусел';

Гоеоль

— у Даля і Грынчанкі 'род дзікай качкі', у Насові-

ча 'смелы, адважны чалавек';

Голубь;

Дрозд;

Дятел; Жа-

воронок;

Желна;

Жоров;

Зезюля; Кавка 'сівая варона,

галка';

Коршун;

Кулык;

Лебедь;

Лунь;

Орел;

Перепёлка;

Пугач;

Сіінілца,

Сшычка;

Соеа,

Совка;

Сокол;

Соловей,

Словак

польск. зІогнчк 'салавей';

Сорока;

Стрііж;

Тетеря,

Тетерук; Чайка; Чапля;

Чыж,

ЧЫЖПК;

Чырок;

Шпак, Шпа-

чек; ІЦегол. СБП:

Бацян;

Бўсел; Варбна; Верабёй, Вера-.

бёйчык, Варабёй, Арабёй, Арабёйчык; Вбран; Галка; Гіль,

Гі'лІк; Глушэц; Гблуб, Галўб, Галуббк; Грак, Грачбк;

Дзяцел, Дзятлік; Дрозд; Жаўранак; Жбраў; Зязюля, Зя-

зюлька, Зязюльчык, Зазўля; Кбршак, Кбршун; Кўкаўка,

Кукўля; Кулік; Курапата, Карупата, Курапатка; Ластаў-

ка;

Лёбедзь, Лябёдзька, Лябёдка; Лунь; Перапёлка; Плі-

184

ска;

Салавёй, Салавёйчык; Сарбка; Сёлезень; Сініца;

Снігір,

Снягір; Сбйка; Сбкал, Сакбл; Стрыж; Стрынадка;

Сыч;

Удбд;

Цецярўк, Цяцёра; Чайка, Чайкб. У вытвор-

ных СБП з суфіксамі -оу (-аў), -еў, -евіч, -енка (-онка),

-ук:

арол

Арлбў;

бякас Бякасаў; варанок Варанкбў; грач

Грачбў; драч Драчаў; жаўна Жаўнбў, Жалнбў; журавок

Жураўкбў; зяблік Зяблікаў; каршук Каршукбў; кора-

сцель Кбрасцелеў; крумкач Крумкачбў; кулічок Куліч-

коў; пугач Пугачбў; скварэц Скварцбў; сыч, сычок Сычбў,

Сычкбў; чыж, чыжык Чыжбў, Чыжыкаў; чырок Чыркбў;

шпак

Шпакаў; шчыгол Шчыглбў; ястраб Ястрабаў; арлё-

нак

Арлянкёвіч; каўка 'галка' Каўчанка; птах Пташўк;

чапля Чаплкж.

Назвы

рыб: Леіц; Окунь;

Рыбец;

Селедец;

Селява;

СЛПЖПК;

Таран; ІДука; ІДупак. СБП: Ёрш; Карась, Ка-

расік; Лешч, Лёшчык; Мянёк; Плбтка; Сліж 'галец'; Сом;

Судак; Сялёдчык; Таран; Угбрыч 'вугор'; Шчучка. У вы-

творных СБП з суфіксамі -оў (-аў),

~еў,

-евіч: акунь Аку-

нёў; пячкур Печкурбў; селядзец Селядцбў; сіг Сігаў, Сі-

гбў; таранок Таранкбў; уюн Уюнбў; лін, лінок ЛІнёвІч,

ЛІнкёвіч.

Ііазвы частак цела І покрыва цела чалавека І жывё-

лін:

Вородуля;

Голова,

Головка;

Горло,

Горлышко;

Гру-

дана,

Грудынка;

Губа;

Жмвоток;

Жыла,

Жллка; Залоза;

Зуб, Зубец, Зубок; Кіішка;

Кожа;

Колено;

Корх

'кулак';

Лапа;

Лобок,

Лобяк,

Лобяка;

Лытка; Лыч; Маслак, Мо-

слок; Нога;

Ноготь;

Пальчак; Печенка; Пузо;

Ребро;

Рало; Рог;

Рыль

'лыч?'; Требух;

Утроба;

Ушко;

Цыцка,

Цыцуля; ІДека. СБП: Барада, Барбдка; Вблас; Вбўна;

Вус, Вўсік, Ус; Галава, Галбўка, Галавбк; Глаз; Грудзіна;

Грыва; Гўбчык; Дзюба; Жывбтка; Жыла, Жылка; Зуб,

Зўбік, Зуббк, Зубёц; Калёнка; Капытбк, Капытка; Клюй,

Клюйка;

Кбстка, Кбстачка; Кулак; Кульша; Кумпяк; Ла-

ббк, Лббік, Лабкб; Лапа; Лбкаць; Лыч; Мбрда; Нбжка;

Нос,

Нбска, Наскб; Пёчань, Пячбнка, Печанькб; Пуп;

Рог;

Рыла; Трыбўх; Хвост;

Шэйка.

У вытворных СБП з

суфіксамі -оў (-аў), -еў,

-овіч,

-евіч, -іч, -енка (-анка),

-енак: бок Бокаў; брушка Брушкоў; дзюбка Дзюбкбў;

капыт Капытбў; кішка Кішкбў; крыло Крылбў; лоб Лб-

баў; носік Нбсікаў; пузік ПўзІкаў; пупок Пупкбў; рабро

Рабрбў; ражок Ражкбў; хвосцік ХвбсцІкаў; хрыбет, хрэ-

бет Храбтбў; язык Языкбў; кудзер, кудры Кудрэвіч; мазгі

Мазгбвіч; палюх 'палец' Палюховіч: пуза Пузёвіч; масол

185

МасалбвІч; шчака Шчакбвіч; барадуля Барадўліч; космы

Кбсміч;

ляпа Ляпіч; хара Харыч; шыя ШьгІч; галёнка

Галёнчанка; горла Гарлёнка, Гбрленка; ладошка Ладб-

шчанка;

рука Ручэнка; палец Пальчбнак.

Назвы

хвароб, траўм, паталагічных адхіленняў: Гуз;

Гуля; Мазоль; Плеха 'лысіна', Плешко. СБП: Барадаўка;

Горб; Гуз; Залатўха; Занбза; Калтўн, Калтўнчык, Кбл-

тун; Лысіпа; Мазбль; Свішч; Стрэмка. У вытворных СБП

суфіксамі -оў (-ау), -еў,

-овіч,

-іч, -ёнак: гузок Гузкбў;

мазоль, мазалёк Мазалеў, Мазалькбў; сіняк Сінякбў;

шрам,

шрамок, шрамяк Шрамаў, Шрамкбў, Шрамякбў;

шчэрба Шчарббвіч; чыр Чырыч; кукса Куксёнак.

Назвы

раслін: Березка; Боровак; Бурак;

Гарбуз;

Гре-

чыха;

Грпб;

Груша;

Капуста;

Конопелька;

Кукель; Лозка;

Пастарнак; Плюіц, Плюіціік;

Расада;

Редька;

Репа;

Сныт-

ка;

Снытка,

Шнатка 'трава, якая расце на пералесках і ў

садах, ужываецца ў боршч' (гл. НЮМ XXI зноску на

стар. 4);

Сосна;

Сочіівка;

Соя; Цыбуля; ІЦавель. СБП:

Альвас 'альяс'; Апёнька, Апёнка; Асака; Аўсюк; Багўн;

Баравік;

Бўльба; Бурак; Буйк; Бэз; Бялўн; Бярбза, Бя-

рбзка; Валўй; Вёрас; Відўк; Вішанька; Вярба; Гарбх;

Прса;

Грузд; Грўша, Грўшка; Грыб, Грыббк; Грэчка,

Грачыха, Грыка; Дзягель, ДзягІль; Дуб, Дўбік; Камыш;

Канапля,

Канапслька; Капўста; Каштан; Крапіва, Кра-

піўка;

Кроп;

Крўчка 'бручка'; Кўкаль; Ландыш; Лбзка;

Лбпух; Падасінавік; Падбярбзка, Падбярэзка; Паль'ін,

Палынь;

Рабіыка, Арабіна; Ракіта; Рэдзька, Радзькб;

Рэпчык;

Сачыўка; СвІрэпа; Свякла, Свяклб; Сітнік; Слі-

ва; Смаршчбк; Тбпаль; Фіялка, Фіалка; Хвбйка; Хвошч;

Хмель; Хрэн; Цыбўля. У вытворных СБП з суфіксамі

-оў (-аў), -еў,

-овіч,

-евіч, -Іч, -енка (-анка), -ёнак: авёс

Аўсбў;

буякі Буякбў; вінаград Вінаградаў; дубок Дуб-

кбў; кедр Кёдраў; клён Клёнаў; траснік Траснікбў; цюцюн

Цюцюнбў; ячмень Ячмёнеў, Ячмянёў; альха АльхбвІч;

арэшак

Арашкёвіч; бук Букёвіч; вяз ВязбвІч; мак Макб-

віч; явар Яварбвіч; боб Бббіч; ліпа Ліпіч; порхаўка Пар-

хбўчанка; табак Табачбнак.

Назвы

частак раслін і пладоў: Ботвынка, Ботвйнье;

Гронка;

Желудь;

Кора;

Корень;

Корч;

Струк;

Шшака;

Яблоко.

СБП: Арэх; Асцюк; Бадыль; Быліна; Галіна;

Гучбк; Жблуд, Жблудзь; Качан, Кбчан; Квётка; Кблас,

Каласбк,

Калбска; Кбрань, Каранёк; Краска, Краскб;

Куст; Макаўка; Малінка; Струк; Ягадка, Ягадзік. У вы-

186

творных СБП з суфіксамі -оў (-аў), -еў,

-овіч,

-евіч: арэ-

шак

Арашкбў; арбуз

Арбузаў;

карашок Карашкбў;

пянёк

Пянькбў;

стручок Стручкоў; сучок Сучкбў; цвяток Цвят-

кбў; яблык Яблыкаў; бяроста Берасцёвіч; быліна 'сцябло,

сцяблінка'

Былінбвіч.

Назвы

прылад працы, прадметаў бытавога ўжытку і

іх частак: Безмен;

Верага;

Горно

'кавальскі горн'; Гре-

беньчілк;

Довбенька,

Долбня;

Дубана;

Желоб;

Звон;

Квач; Кый;

Ковеза

'палка з загнутым канцом', 'качарга';

Колодка;

Копыл;

Кочерга;

Куль;

Лемеш;

Лопата, Лопат-

ка;

Метла; Мотовало; Н' аковальня;

Обух,

Обушко;

Свеч-

ка;

Секерка;

Сечка;

Смоляк;

Спыца;

Суднпк;

Товкач, Тол-

кач; Цедіілка;

Чепела,

Чепеля,

Чепель,

Чеплей; Шало;

Шішлька,

Шпылько.

СБП: АшэйнІк; Басак; Бірка; БІч;

Брадэнік;

Булаўка; Бязмён; Вёка; Вёялка; Вітўшка; Вя-

рбўка; Вярстак; Гвозд, Гвоздзь, ГвбздзІк; Гіра; Грэбень,

Грабянёк; Даўбёшка, Дбўбня, Даўбня, Даўбёнька; Друк;

Дубіна; Жалязняк; Запать'ілак; Званбк, Ігблка; Кальіска;

Кацуба 'качарга'; Качалка; Качарга, Качэрга; Качўлка;

Кій;

Клюка; Ключ; Кбска; Крук, Кручбк; Крэсла; Куль-

бака 'палка з крывулькай', Лапата, Лапатка; Лёмеш;

Ліхтар; Лучні'к 'падстаўка, у якую ўтыкалІ лучыну'; Лу-

чьша; Малатбк, Мблат; Мех, Мяшбк, Мяшбчак; Мяла;

Мятла, Мацслка; Навбй, Навбйчык;

Обух;

Прач; Прут;

Сёчка; Скббля; Скраблб; Сбшка; Сталюга; Струг; Тра-

пашка,

Трапачка;

ЦвІк;

Шварбнак; Шляжка; Шш'лька.

У вытворных СБП з суфіксамІ -оў (-аў), -еу,

-овіч,

-евіч,

-іч, -енка, -ёнак, ~ук: абадок Абадкбў; абруч

Абручбў;

багор Багрбў; брус Брўсаў; долата Дблатаў; зонт Збнтаў;

колакал Калакблаў; калун Калунбў; кальцо Кальцоў;

капшук

Капшукбў; кастыль Кастылёў; кіёк Кійкбў; кірпіч

Кірпічбў; ключык Клгочыкаў; мыла Мылаў; нераток Не-

раткбў; памазок Памазкбў; парус Парусаў; пяхцер Пёх-

цераў; пута Пўтаў; разец Разцоў; сякач Секачбў; серпік

Сёрпікаў; сіта Сітбў; скобель, скоблік Скббелеў, Скбблі-

каў; сундук Сундукбў; тапарок Тапаркбў;

хамут

Хаму-

тбў; цэп Цэпаў; чапяля Чапялёў; чаранок Чаранкбў; шру-

ба Шрўбаў; шыла Шылаў;

абух,

абушок АбухбвІч, Абуш-

кёвіч; жалабок Жалабковіч; замок Замковіч; клявец

Кляўцэвіч;

крыж Крыжэвіч; падкова ПадкбвІч; стол Ста-

ловіч; стул Стулёвіч; брытва Брытвіч; торба Тарбёнка;

тачыла Тачыленка; рала Ралёнак; цясла Цяслюк, магчы-

ма І ад цесля.

187

Назвы

тыпаў паселішча, будынкаў, збудаванняў, ага-

рожы і Іх частак, назвы матэрыялу, з якога зроблены:

Вврея;

Деревня;

Костёл;

Мосток;

Мыльня

'лазня'; Печка;

Стовп;

Тын; ТЫНПНП;

ІЦат.

СБП: Бўда; Вільчык; Курэнь;

Павётка; Палатка; Пўня; Салаш; Страха; Халўпа. У вы-

творных СБП з суфіксамі -оў, -еў,

-овіч,

-евіч,

-енка

(-анка),

-ёнак

(-онак), -ук: пляцень Плятнёў; шацёр Ша-

трбў;

гумно ГумнбвІч; кабак Кабакбвіч; склеп Скляпбвіч;

шынок

Шынкёвіч; каморка Камбрчанка; кірпІч Кірпічан-

ка;

манастыр Манастырэнка; катух Катушбнак; тын

Тынкж.

Назвы

экіпажаў, вупражы І іх частак:

Дышэль;

Ко-

пыл;

Сгшца.

СБП:

Атбса;

БІзўн; Вбрчык; Драба; Карэтка;

Кульбака 'сядло', 'палка з крывулькай'; Лагбша; Пана-

рад; Пблаз; Пўга; Цялёга. У вытворных СБП з суфікса-

мІ

-оў (-аў); калясо Кблесаў.

Назвы

хатняй пасуды:

Берестень;

Гладыш;

Дешка

'дзяжа?'; Жлукта;

Ковш;

Коробка;

Котел;

Кошель;

Ла-

тушка

'гліняная міска';

Ряжка;

Сак 'кораб, мера

мёду';

Сковорода;

Ступа,

Ступка;

Чашка.

СБП: Баклага; Бёра-

сцень;

Ббйка; Ббчка; Вёка; Гладыш; Дзёжка, Дзёшка;

Жлўкта, Жлўкцік; Збан, Збанбк; Кадаўба; Кадўшка; Ка-

рббка, Караббк, Карббачка; Карытка; Кацёл; Кашэль,

Кбшаль; Коўш, Кбўшык; Крынка; Лёйка; Палбнік; Са-

лбнка; Спарыш; Тарэлка. У вытворных СБП з суфікса-

мі -оў

{'йў),

-еў,

-овіч,

-евіч,

-ук: барыла 'бочачка' Бары-

лаў; гарш(ч)ок Гаршкбў; глек Глёкаў; жбанок Жбанкбў;

кораб Кбрабаў; рондаль 'каструля' Рбндалеў; чыгун Чы-

гунбў;

кадзь Кадзёвіч; кадлуб 'кадаўб' Кадлуббвіч; казан

КазанбвІч,

Казанёвіч; лошка Лашкёвіч; саган СаганбвІч;

цэбар Цэбрук.

Назвы

адзення,

абутку,

галаўных

убораў,

прадметаў

пасцельнай прыналежнасці, прадметаў для пакрыцця

стала. Назвы іх частак І матэрыялу, з якога яны зробле-

ны:

Бурнос;

Дерюга;

Кшгур;

Корман;

Лапоть;

Лыко,

Лыч-

ко; Мотуз;

Мошна;

Раза;

Рухлядка;

Свыта;

Сеннш;

Ску-

рат; Холявка;

Чепец;

Шапка,

Шарак;

ШПТЫК 'папруга,

дзяга';

Шлык

'востраканечная войлачная шапка — каў-

пак';

Шляпа;

Дюра,

Дюрка; Латка. СБП: Аксаміт; Аў-

чынка; Башмак; Ббцік; Брыль; Брыш 'брыж'; Бўрка; Бур-

нбс;

Гўзік; Гўня, Гунькб; Дзярўга; Ірха; Кажўх, Кбжух;

Калбша; Каптаычык; Каптўр; Капур; Капялюш; Карман,

Кбрман;

Каўпак, Калпак; Кіцель; Кбўнер; Кудзёля, Ку-

188

дзёлька, Кудзёлка, Кудзёлка; Кўжаль; Кутас; Мультан;

Папрўга; Парцянка; Пўгаўка; Рубашка; Ручнік; Рэмень;

Саян;

Сві'та; Скурат; Сукбнка; Халява; Шаці'нка 'сацін';

Шўба; Шыцік 'папруга, дзяга'. У вытворных СБП з су-

фіксамі

-оў(-аў), -еў,

-овіч,

-евіч, -енка (-анка), -ук (-юк):

балахон Балахбнаў; башлык Башлыкбў; брылёк Брыль-

коў; калпак Калпакоў; камзол Камзолаў; картуз Картў-

заў; кутас Кутасаў; кушак Кушакбў; лапаць Лапцеў,

Лапцёў; пантопель, пантопля Пантаплёў; рубаха Руба-

хоў; сутана Сутанаў;

тулуп

Тулўпаў; чапец Чапцбў; шаль

Шалеў; шляпа Шляпаў; шынель Шынялёў; галун Галу-

лбвіч; кажушок Кажушкёвіч; сцелька Сцёльчанка; шлей-

ка

Шлёйчанка; пасталы 'лапці' Пасталюк; чапка польск.

сгарка

'шапка' Чапчўк; штаны Штанюк.

Назвы

прадуктаў харчавання, страў, напіткаў і іх са-

стаўных частак: Боріц; Бохан 'булка хлеба'; Вуката тое

ж; Варенак; Вереіцака;

Гуіца;

Забела 'тое, чым забель-

паюць страву, забелка, малако';

Каша,

К.&ш.ка;

Келбаса,

Келбас,

Колбаса;

Кы-сель;

Коровай;

Луста; Масло; Мя-

кіші; Мяса;

Оладя;

Перепеча,

Перепечка; Пшенка;

Росол;

Роіцііна;

Сцроп;

Скорына,

Скоріінка;

Сметанко;

Сухар;

Творог;

Цэд; Яйко, Яйцо. СБП: Аладка;

БлІн,

Блінёц;

Боршч;

Ббхан; Брага; Бўлка; Валбга 'скорам, тлушчы';

ВарэнІк;

Верашчака; Галёта; Галўшка; Грўца; Гўшча;

Жур, Журбк, Жўрык; Здор; Калачык; Калбаса, Каўбаса,

Калбаска;

Каравай, Каравайчык; Кісёль; Корж; Крупа,

Крўпка;

Крупёньчык; Крўпнік; Кулага; Кулёш; Куцця,

Куця;

Лой; Ляпёшка, Ляпёшка; Макўха; Малбчка, Млёч-

ка;

Масла; Маслёнка; Мякіш; Навара; Наліўка; Пера-

печа, Перапёчка; Піва; Пірбг; Прасняк; Пшбнка; Расбл;

Сала; Саладўха; Сахар; Скарына; Сырбватка, Сьграват-

ка;

Цэд. У вытворных СБП з суфіксамі -оў (-аў), -еў,

-овіч,

-енка (-анка): блінок Блінкбў; бублік Бўблікаў;

калач Калачбў; квас, квасок Квасаў, Кваскбў; коржык

Кбржыкаў; крухмал Крахмалаў; малако МалакбвІч;

хлеб, хлябок Хляббвіч, Хлябкбвіч; харч, харчы Харчанка.

Назвы

музычных Інструментаў і Іх частак: Дудка;

Скршгка;

Смык,

Смычек.

СБП: Балабайка 'балалайка';

Барабан;

Бўбен; Вальшка; Дўдка; Жалёйка; Лі'ра;

Скрь'іпка;

Смык; Сурма; Флёйта. У вытворных СБП з су-

фіксам

-оў (-пў): цымбалы Цымбалаў.

Назвы

грашовых адзінак, дзён тыдня, мер вагі, даў-

жыні:

Мангта; ПЯТНПЦП;

Рубель;

Середа;

Субота.

СБП:

189