Бiрыла М.В. Беларуская антрапанiмiя. Уласныя iмёны, iмёны-мянушкi, iмёны па бацьку, прозвiшчы

Подождите немного. Документ загружается.

593,

Ганна Котовна

Слон.

п., 840, Ганна Махайловна

Ашм.

п.,

581,

от

ТОМПЛЫ

Тышовны

Навагр.

п., 822, Ядвпга

Грыгорьевна

Рад. хар.,

785,

Ядвпге Яновне

Навагр.

п.,

835;

Ганя Федоровна 1577 Маг., НЮМ XXXII

206,

Мй/ш

Гав-

рыловны

вдовы,

там жа, 203, Марья Мвановна там жа,

223,

сестры

своей

Масюты

Мгнатовны

там жа, 227, Овгы-

на Федковны там жа, 184, Овдотья Клішковна через му-

жа своего Овсея Тышковыча там жа, 193, Домна Нгна-

товна

1577 Маг.,

НЮМ

XXX 162, Парася Хотяновна там

жа,

22, убогая сарота Ояена Олферовна 1577 Быхаў,

МЮМ

XXX 136, Аннуша Богдановна... за речн

отца

ее

Богдана

Кыновара 1578 Маг., МЮМ XXXII 106, Варка

Андреевна, малжонка Степана Зобежчына там жа, 189,

Ганну Амеляновну там жа, 37, вдова

Настася

Семеновна

талі

жа, 59, Овдотья Романовна там жа, 53, Огреня По-

таповна,

вдова, через отца своего

Потапа

Ходотовыча

там

жа, 59,

Орыны

Садоровны там жа, 68, Лросііню Мев-

левну

там жа, 239, жону

Дмытра

Нвановша Малера Хо-

досю Сопроновну там жа, 80, теіціі своей Хоніі Есковне

там

жа, 115, Немада Тшаковна 1579 Маг.,

НЮМ

VII 316,

сама

Улыта

Семеновна... через

отца

своего

рожоного

Се-

мена

Федоровыча

1610 Маг., НЮМ

VIII

295, Даря Коз-

левна

1619 Маг., ЙЮМ

VIII

349,

Ходосью

Андреевну

1623

Маг., НЮМ

VIII

376, Орпна Йвашковна, посполу з

Мваном

Федковачом, отцом своцм 1637 Маг., НЮМ IX

301,

жоны его Парасы Мамоновны там жа, 195,

Маткп

ее

небожчііцы Парасц Степановны там жа, 193, Степанііда

Нвановна

там жа, 263,

Улыты

Прокоповны там жа, 180,

Феда

Романовны.., в дом брата ее

рожоного

славутного

пана

Мгната

Романовііча там жа, 231.

Спалучэнне

ІЖ

-ннна

адзначана

толькі

ў Магілеў-

скіх

актах у XVI ст. усяго 3

разы:

Поладя Мшшна 1577

Маг.,

НЮМ XXXII 179, от

Феды

Захарпнны там жа, 46,

Оксішю Кузмпнну, жону небоіцыка Нвана Ларковыча

1596

Маг.,

НЮМ

VIII

232.

Спалучэнне

\УК,-\--анка

зарэгістравана

ў XVI ст.

разы

заходняй

цэнтральнай

частках

Беларусі:

ва

Ухвале

1528 г. Ганна Заступянка б. Вас, 86; у

ПопІсе

1567 г. княгцня Оленя Шолушанка

Мін.

п., 1227,

от

Рожа

Стражанка

Ваўк.

п.,

863,

Барбара Чаплянка

Вас.

хар.,

780.

найменнях

ІЖ

ІМ

другі

кампанент

утвораны

пры

дапамозе

суфіксаў -овая, -ыная, -ова,

-ына,

-овка,

-нха.

Найбольш

часта

адзначаны

спалучэнні,

другі кам-

310

панент

якіх

аформлены

суфіксам -овая (\Ж

-овая). За-

рэгістраваны

яны ў XVI—XVII стст. 33

разы

на ўсёй тэ-

рыторыі

Беларусі: ва Ухвале 1528 г. Барбара Шымковая

Лід.

п., 32, Дорота Татеевая б. Гр., 90, Овдотья Олвхно-

ван

Навагр.

з-к, 37; у

Попісе

1567 г. Алжбета Войтеховая

Лід.

п., 758, Барбара Боглановая Гр. п., 684, Барбара

Матьяспвая

Лід. п., 751, Богдана Романовая Мін. п.,

1229,

Васылпса Вколовая Гр. п., 704, Галена Крнштофо-

вая

Ашм. п., 569, Ганна

Матеевая

Лід. п., 765, Ганна Се-

меновая Пін. п., 1207, Ганна Чеховая Ашм. п., 586, Ганна

Юрьевая Лід. п., 757, Дорота Бернатовая ЛІд. п., 763,

Марына Кііряновая Рад. хар., 784, Марана Яцковая На-

вагр.

п., 836, Овдотья Дміітровая Пін. п., 1215, Олена

Александровая Ашм. п., 595,

от

Олены Манковое Бр. тт.,

1199,

Полонея Дешісовая Гр. п., 676, Рожа Лукашевая

Лід.

п., 769, Зофея Павловая Мін. п., 1230; у Магілёўскіх

актах

Вася Скомороховая вдова 1577 Маг., НЮМ XXXII

203,

Ганну Готовцовую там жа, 276, на учтывую Федю

Борасовую..., за мужа своего Борііса там жа, 39, АКСПНЯ

Яковлевая

1578 Маг., НЮМ XXXII 5, у Аннуша Мвано-

вое там жа, 89,

От

Варушы Степановое мужа ее Степана

там

жа, 190,

Катуша

Левоновая там жа, 165,

Мар-ья

Мнт-

ковая

таы жа, 196, Водя Васковая 1637 Маг., НЮМ IX

304,

в дому Масюты Васалевое 1609 Маг., НЮМ VIII

278,

Устішя Тамофеевая, яко матка забіітого небоцііка

сына своего Оніісыма Тамофеевыча 1638 Маг., ЙЮМ IX

335.

Спалучэнне

\Ж

-ііная

зарэгістравана

ў XVI ст. 8 ра-

зоў

розных

частках Беларусі: Марііна Тріізныная 1528

б.

Ваўк., У. 94, у

ПопІсе

1567 г. Богдана Кучыная Гр. п.,

694,

Богдана Яцутыная Гр. п., 702, Ганна Славутыная

Слон.

п., 839, Марына Бруялчыная Пін. п., 1206, Пологея

Кулбачыная Гр. п., 676; напротывко Авдотіі Кулазыное

1578

Маг.,

МЮМ

XXXII 192; Дося

Матюшііная

1636 Маг.,

МЮМ

VIII 522.

Спалучэнне

ХЖ

-ова

адзначана

ў XVI—-XVIII стст.

разоў на Магілёўшчыне: Настася Озарова.., мужа ее

небожчыка Озара 1578 Маг.,

НЮМ

XXXII 5, Агапею Ар-

•темовою

1637 Маг., НЮМ IX 301, Арцна Вербаловычова

1746 Маг., НЮМ XXX 197, Варка Сазончыкова там жа,

194,

Васка Павлюкова там жа, 288, Водзя Горбачова

там

жа, 265, Ксеныя

Сытнпкова

там жа, 215, Мынка Фя-

досова там жа, 183, Прося Паплавкова там жа, 302, Тося

311

Скачкова там жа, 220, Усцыння Ламанова там жа, 223.

Спалучэнні

\Ж

-чна

ІЖ

-°вка адзначаны ў XVIII ст.

па

аднаму разу ў Магілёве: Тоця Круцнхша 1746 Маг.,

НЮМ

XXX 312; Агаппя Бацовка там жа, 305.

Спалучэн-

не

ІЖ

-нха(-ыха) зафіксавана ў XVIII ст. 36 разоў на

Магілёўшчыпе:

Адаргя

Спдорыха

1722 Маг., НЮМ XII

341,

у Інв. 1746 Авгііня Мыхннха Маг., НЮМ XXX 319,

Авгыння Маслёнчыха там жа, 292, Агап'ья Музычыха

там

жа, 174, Аксюта Автуьцііха там жа, 259, Аксюта Ку-

жалігха там жа, 311, Алеся Данчыха там жа, 281,

Арына

Васшшха там жа, 262, Варка Кулажыха там жа, 243,

Водзя Варанчыха там жа, 312, Водзя Лабачыха там

жа,

308, Водзя Пазнячыха там жа, 206, Водзя Сліівчыха

там

жа, 313, Водзя Смаргунпха там жа, 312, Ганна Дыл-

дзпха там жа, 190, Ганна Казлаха там жа, 316, Ганна

Мазалііха

там жа, 274, Адарыя Авсянчыха там жа, 317,

Адарыя Шавураха там жа, 312, Домна Гараіцыха там

жа,

305, Марця Круцмлілха там жа, 240, Марыя Мяле-

іцыха там жа, 210, Марііяны Чарцаха там жа, 277, Ма-

руся Лучыха там жа, 214, Маруся Маскалыха там жа,

319,

Насця Маречііха там жа, 206, Наталля Катлярыха

там

жа, 3.11, Парасса Кшылыхн там жа, 283, Поля Ас-

колчыха там жа, 313, Поля Бусалііха там жа, 297, Поля

Мухнына там жа, 224, Поля Пятрачыха там жа, 319,

Про~

ся Ганчарыха там жа, 271, Тося Чарнячыха там жа, 268,

Улляна Будылііха там жа, 290, Улляна Дземяныха там

жа,

238, Усцііння Шумейчыха там жа, 283,

Ходося

Ваў-

чыха там жа, 311.

найменнях

ІЖ

НМ

другі

кампанент

характа-

рызуе

асобу па

•прыналежнасці

ёй (ці членам усёй сям'і)

пэўнага

населенага пункта — двара, маёнтка, вёскі цІ

па

месцы

пражывання

яе. У

якасці

другога

кампанента

гэтых

спалучэнняў выступае

прыметнік

.на -сшй у форме

жаночага

роду. Спалучэнне \Ж

~скый

адзначана ў

XVI і XVIII стст. 10 разоў у розных частках Беларусі: ва

Ухвале 1528 г. Пана Ганна ІДатнацкая з. Бр., 101, Зохна

Любелская б. Пін., 188; у

Попісе

1567 г. Богдана

Морыченская Пін. п., 1215, Катерына Шурская Ваўк. п.,

860,

Малгорета Прасковская Вас. хар., 779, Марья Веля-

тыцкая

Пін. п., 1206, Светохны Васылевское Пін. п., 1208;

Ганна Цыборовская 1577 Маг., НЮМ XXXII 183, Тося

Дарская

1746 Маг., НЮМ XXX 313, Улляна Заруцкая

там

жа, 319.

312

4. Наймен'не ІЖ + Ап адзначана ў XVI ст. 1 раз і

ў XVIII ст. 5 разоў:

Катерііна

Коза

1567 Ашм. п., П. 583;

Матруна

Луста

1746 Маг., НЮМ XXX 257, Матруна Се-

лянка там жа, 197, Наталля Балбатуха там жа, 294, Тося

Табачнііца

там жа, 316,

Усцаня

Ппрожныца

там

жа, 257.

Двухслоўныя назвы з інверсійным парадкам размя-

шчэння

кампанентаў (у якіх ІЖ на другім месцы) уклю-

чаюць спалучэнні Ь

ІМ

+ ІЖ, 2.

НМ

+ ІЖ.

У спалучэмнях

ІМ

+ ІЖ першы кампанент утвораны

пры

дапамозе суфіксаў -овая(-евая),

-ыная.

У XVI ст.

звычайна ўжывалася спалучэнне -овая(-евая) + ІЖ, ад-

значанае 8 разоў пераважна ў заходняй і паўночнай

частках Беларусі: ва

Ухвале

1528 г.

Гріібовая

Альжбета

Ашм. дв., 23,

Шамановая

Ганна

б. Ваўк., 94, ІДепановая

Марана Ашм. дв., 25,

Ковойтевая

Ядвыга

Ашм. дв., 24; у

Попісе

1567 г. Міітковая Вася Ваўк. п., 868,

Войтеховая

Дорота

Астр. хар., 790; от

мецанш

Созоновое

Огрены

1577 Маг., МЮМ

XXXII

195. У

XVII—XVIII

стст. падоб-

ныя

найменні не зарэгістраваны. Спалучэ№не

-ііная

+ ІЖ

адзначана толькі I раз: Яцутііная

Оксюта

1567 Гр. п.,

П.

706.

Спалучэнне -ск«й+ІЖ зарэгістравана 1 раз:

Жііром-

ская

Ганна

1567 Ашм. п., П. 591.

Трохслоўныя найменні

Як

і ў двухслоўных назвах, найчасцей у трохслоўных

назвах зафіксаваны прамы парадак кампанентаў — на

першым месцы знаходзіцца ІЖ- Адзначаны, аднак, і на-

звы з інверсійным парадкам кампанентаў, калі ІЖ зай-

мае другое ці нават трэцяе месца.

У назвах з прамым парадкам кампанентаў у залеж-

насці

ад значэння другога і трэцяга кампанентаў адроз-

ніваем 5 груп найменняў: 1.

ІЖ+ГІБ,

2. ІЖ +

ІБ

+ ІМ,

ІЖ+ІБ

НМ,

4. ІЖ +

ГІМ,

5. ІЖ

Ап + Ш.

У спалучэннях ІЖ

ГІБ

другі

і трэці кампаненты

ўтвараюць семантычнае адзінства — характарызуюць

імя

жанчыны з пункту тіогляду яе паходжання, а гене-

тычна ўзыходзяць да двухслоўных мужчынскіх наймен-

няў. Элементы ГІБ характарызуюцца тымі ж суфіксамі,

што і кампаненты ІБ у двухслоўных назвах, г. зн. суфік-

самі

-овна,

-евна, -анка. Пры гэтым у адных назвах

другі

трэці кампаненты ўтвораны пры дагіамозе адмаго і

таго ж суфікса, а у

другіх

— пры дапамозе розных су-

фіксаў. Такім чынам, узнікаюць варыянты а) ІЖ +

('Овна

+ 'Овна) і б) ІЖ+(-овна + -анка): а) у П. 1567

Ганна

Яновна

Соболевна

Ашм. п., 567,

Ядвыга

Яновна

Можейковна

Ашм. п., 577; у Магілёўскіх актах

жона

моя

Аннуша

Грыцковна

Кононовна

1578 Маг., НЮМ

XXXII

102,

Устаны

Андреевны

Зверковны там жа, 89,

Овдотя

Явановна

Клыпачовна

(жопа Савы Орефнна) 1577 Маг.,

МЮМ

XXXII

181,

Улііта

Семеновна

Федоровычовна...

через

отца

своего

рожоного

Семена

Федоровача

1610

Маг., НЮМ VIII 295; б)

Аруты

Артемовны

Кріівачанкіі

1753 Маг., МЮМХУ436.

У найменнях

ІЖ+ІБ

+ ІМ

другі

кампанент утворан

пры

дапамозе суфікса

-овна,

а трэцІ — суфіксаў -овая,

-ПНПЯ, -ПХП. 3 гэтай прычыны існуе 3 варыянты раз-

глядаемых спалучэнняў: а) ІЖ

-овна-\--овая,

б) ІЖ +

-овна^-пная, в) \Ж

-овна^--оха:

а) у П. 1567 Ган-

на Мыхайловна Матеевая Лід. п., 763; у МагІлёўскІх ак-

тах Марц Даналовны

Фііламоновое..,

Маріл

Даныловны

позосталое

малжонка

Фыламона

Овтуховыча

1578 Маг.,

НЮМ

XXXII

40,

Алена

Костевна

Федоровая

1609 Маг.,

НЮМ

VIII 285,

Васюты

Мцхайловны

Тамофеевое

1636

Маг., НЮМ IX 278,

Орыну

Мвашковну Турцовую... в

дому

отца

ее Мвашка, мешкаючую, по

малжонку

ее

небоіцііку

Онпску

1637 Маг., НЮМ IX 292; б) у Магілёўскіх актах

Арыны

Азаровны

Хомшое...

водле

тестаменту

отца

ее

Озара

Тіішковша 1578 Маг., НЮМ

XXII

11; в) у Магі-

лёўскіх актах

Оксынею

Скоковною

Жоровыхою

1577

Маг., НЮМ

XXXII

282, яна ж

Окспнею

Есковною

Жоро-

выхою

там жа, 258, Тоцю Трунёвну

Гніілячыху

1743 Маг.,

МЮМ

XIV 372 (яе муж: Цпмошка

ГНПАЯК,

там жа, 371).

Найменне

ІЖ

ІБ

НМ

адзпачана толькІ 1 раз:

Марііну

Богушовну

Черневскую

1567 Бр. п., П. 1183.

Вылучэпне падобных спалучэнняў у самастойную групу

з'яўляецца правамерным толькі ў тым разе, калі трэці

кампанент

утварае семантычнае адзінства з першым,

г. зн. яны разам утвараюць групу Імені жанчыны (ГІЖ).

Калі

ж трэці кампанент уваходзіць у ГІБ., найменне на-

лежыць да групы ІЖ +

ПБ,

а ў выпадку, калі ён адно-

сіцца да ІМ, найменне ўваходзІнь у групу ІЖ

ГІМ.

Прыведзенае ў якасці ілюстрацыі найменне з П. 1567 г.

не

мае ў тэксце ніякіх дадатковых тлумачэнняў. Таму з

314

упэўненасцю лельга ўказаць значэнне трэцяга кампанен-

та, а разам з тым вызначыць месца названага спалучэння

сярод іншых.

Аўтар

проста выкарыстаў гэта найменне

для вызначэ-ння патэнцыяльна магчымай групы спалу-

чэнняў.

У найменнях ІЖ + ГІМ

другі

і трэцІ кампаненты скла-

даюць семантычнае адзінства (характарызуюць імя жан-

чыны

па мужу), адзінства, якое ўтварылася з

двухслоў-

ных мужчынскіх найменняў (гл. стар. 288—295). Элемен-

ты ГІМ утвараюцца пры дапамозе тых жа суфіксаў, што і

кампаненты

ІМ у двухслоўных назвах: -овая, -ова, -аная,

-ана, -пха. Але

другі

элемент ГІМ, які звычайна ў спалу-

чэннях

разглядаемай групы з'яўляецца суфІксам

-овач

(у

форме наз. цІ род. скл. адз. л.). У залежнасці ад струк-

туры камшанентаў ГІМ вылучаюцца варыя'нты най-

менняў

групы ІЖ +

ГІМ:

а) ІЖ +

(-овая

-овая),

б) \Ж+(-овая + -овач), в)

ІЖ.

+ (-овая-\--овача), г) ІЖ +

(-овая

+ -ская) , д) ІЖ

(-«яа

-ова), е) ІЖ+(-ыха +

-пха)\ а) адзначана 4 разы у П. 1567

Марына

Павло-

вая Зубовая Лід. п., 759,

Зофею

Ждановую

Селавоновую

Астр. хар., 793, Томала

Олехновая

Быевтовая Навагр. п.,

833,

Ядвага

Юрьевая

Сутковая ЛІд. п., 752; б) адзна-

чана 2 разы ў П. 1567

Ганна

Грашковая

Станевыч

Гр. п.,

697,

Ганна

Станііславовая

Дміішевыч

Гр. п., 676; в) ад-

зыачана 4 разы у П. 1567

Богдана

Грішіковая

Яковлева-

ча Навагр. п., 8ІЗ, Томілла

Богдановая

Мвонача Ашм.

п.,

583; у Магілёўскіх актах Тацяна Мвановая

Курьяно-

впча

1578 Маг., ЙЮМ

XXXII

3, на Паладю

Семеновую

Юшковпча 1582 Маг., НЮМ VII 328; г) у П. 1567

Алжбета

^Станііславовая

Одаховская

Ваўк. п., 860, Малкгорета

Процковая Ленская Ашм. п., 569; д)

Анастасыя

Мыка-

ТПНП Шумейкова.., МПКПТП Шумейка 1747 Маг., НЮМ

XV 156; е) адзначана ў XVIII ст. 3 разы ў Магілёўскіх

актах

Агапя

Лявонцха

Шыкенаха

1746 Маг., НЮМ XXX

286,

Арцна

Мыкыцаха Баравпчыха там жа, 239, Маруся

Аляксепха Дзеіцпха там жа, 255.

Найменні

ІЖ

Ап + ІМ зусім рэдкія. Зарэгістраіва-

на

дзве раз-навіднасці: а) ІЖ

Ап

-овая,

б) ІЖ

Ап +

-ПХП:

а)

Ганна

Московка

Гранюковая

1567 Рад. хар.,

П.

788; б)

Марына

Жпдкая

Корчмыха

1577 Маг., НЮМ

XXXII

210.

У трохслоўных найменнях з Інверсійііым парадкам

кампанентаў ІЖ можа быць на другім і трэцім месцы.

315

У назвах, дзе ІЖ стаіць на

другім

месцы, у залежна-

сці ад значэння першага І трэцяга кампанентаў адрознІ-

ваецца 3 групы: I.

ІМ

ІЖ+ІБ,

ЭПМ+ІЖ

+ ЭГІМ,

ІМ

ІЖ

Ап.

У найменнях

ІМ

+ ІЖ +

ІБ

першы кампанент харак-

тарызуе Імя жанчыны па ІменІ мужа, а трэці — па імені

бацькІ.

Я'Но адзначана 1 раз у варыянце-овая + ІЖ +

-пнна;

Оснповую

Поладю

Маніінну

1577 Маг., ЙЮМ

XXXII

179.

У найменнях

ЭПМ+ІЖ

ЭГІМ лершы і трэці кам-

паненты (ЭПМ — элемент групы імені мужа) утвараюць

семантычнае адзінства, характарызуючы імя жанчыны

па Імені мужа. Пры гэтым Імя мужа з фармантам

-овая

стаіць на першым месцы, перад ІЖ, а

другі

элемент

ГІМ — звычайна Імя мужа па бацьку — знаходзіцца на

трэцім месцы і характарызуецца суфіксамі -овая,

-овііча.

Зарэгістраваны два варыянты найменняў

ЭГІМ+ІЖ

ЭГІМ:

а) -овая-\-\Ж + -овая, 6) -овая+\Ж +

-овта

(кож-

ны

па аднаму разу): а)

Адамовая

Ганна

Петруховая

1528 Маг., У. 60; б)

Шамковая

Ганна

Грпцкевача

1567

Навагр. п., П. 828.

У найменнях

ІМ+ІЖ

+ Ап іпершы кампанент харак-

тарызуе імя жанчыны па імені мужа і афармляецца су-

фіксам -овая, а трэці указвае на мясцовасць, якою жан-

чына валодае ці ў якой пражывае, І ўтвараецца пры да-

памозе суфікса -ская. Спалучэнне зарэгістравана адзін

раз:

кнеганя Мвановая

Полонея

Жііжемская

ыменья

своего

Жьіжмы

1567 Лід. п., П. 754.

Трохслоўныя найменні з інверсійным парадкам кам-

панентаў, пры якім ІЖ знаходзіцца на трэцім месцы,

у залежнасці ад значэння кампанентаў, падзяляюцца на

2 групы: 1.

ІМ

ІБ

+ ІЖ, 2. ПМ + ІЖ.

У найменнях

ІМ

ІБ

+ ІЖ першы кампанент харак-

тарызуе імя жанчыны па імені мужа,

другі

— па імені

бацькі; адзначаны варыянт

-овая

-овна

+ \Ж: у П. 1567

Боріісовая

Коптевна

Марііна

Брасл. п., 634—635,

Собе-

стыяновая

Млечковна

Ядвпга

Лід. п., 755.

У найменнях ПМ + ІЖ + ГІМ уключае два кампанен-

ты, першы з якіх характарызуе Імя жанчыны па імені

мужа (з суфіксам -овая),

другі

з'яўляецца іменем мужа

па бацьку (з суфіксамі -овая,

-овыча)

ці ўказвае «а ўла-

данне (месца пражывання) мужа. Вядомы варыянты:

а) -овоя + -овоя + ІЖ, б)

-овая

-овача

+ \Ж, в) -овая-\-

316

-ская

\Ж: а) у П. 1567 Глебовая Есмановая Марына

Мін.

п., 1228, Заранковая Федоровая Міілохна Бр. п.,

1197, Грашковая Родовая Настатья Лід. п., 795,

Мате-

евая Нелюбовая

Настатья

Лід. п., 749; у Магілёўскіх ак-

тах Васковое Текуновое Ганны 1578 Маг., ЙЮМ XXXII

79;

б) Маколаевая Прокоповііча Ягнежка 1567 Гр. п.,

689;

в) у П. 1567 Себестьяновая Кготомская Богдана На-

вагр.

п., 830, Маколаевая Летенская Ганна Гр. п., 678,

Маколевая

Одаховская

Федора

Навагр.

п., 821.

наймеяні

Чатырохслоўныя

найменні

з прамым парадкам кам-

панентаў

у залежнасці ад

значэння

другога, трэцяга і

чацвёртага

кампанентаў падзяляюцца на дзве групы:

ІЖ

ІБ

ПМ,

ІЖ

ГІБ.

найменнях

ІЖ+ІБч-ПМ

другі

кампанент

— імя

жанчыны

па бацьку (з суфіксам -овна, -іічна), а

трэці

чацвёрты ўтвараюць семантычнае адзінства ПМ, ха-

рактарызуючы

жанчыну па

Імені

мужа

(трэці

кампанент

суфіксамі -овая, -ова) І імені мужа па бацьку (чацвёр-

ты

кампанент

з суфіксамі -овая, -ова,

-ПНПЯ,

-овыча) ці

па

назве ўладання, месца

пражывання

мужа (чацвёрты

кампанент

з суфіксам

-ская).

У залежнасці ад структуры

другога, трэцяга і чацвёртага кампанентаў вылучаецца

5 варыянтаў

спалучэнняў:

а) \Ж

-овна

(-овая-\--овая),

б)

\Ж

-овна+(-овая

-оеііча),

в) ІЖ+

-овяа+

(-ова-\-

-ова)

г) \Ж+-овна

(-овая-\--ская),

д)

ІЖ+-«чнс+

(-овая

-пная)\

а) у П. 1567 Ганна Кондратовна

Ста-

наслововая Нарушовая Ашм. п., 584, Овдотья Сопотков-

на Маколаееая Толочковая Гр. п., 674; б) у П. 1567 На-

стасья Глебовна Маколевая Юр'ьевы.ча Ашм. п., 582,

в)

Тося Трунёва Тамофеева Гніілякова 1746 Маг., НЮМ

XIV 367 (яе муж: Цшлошка Гшляк там жа, 371); г) у П.

1567 Ганна Корсаковна Семеновая Тугановская

Навагр.

п.,

830, Олена Андреевна Якубовая Бредовская Ашм. п.,

570;

у Магілёўскіх актах пані Зофыю Хлусовачовну Пав-

ловую ІЦыкгельскую 1647 Маг., ЙЮМ X 220, молжонкою

небожчака пана ІДыкгельского Зофыею Еленьскою Хлу-

совачовною там жа, 219; д) у Магілёўскіх актах Наталя

Ермолычна Рівановая

Мстобчаная..,

муж ее Мван

Ястоб-

чііныч 1577 Маг.,

НЮМ

XXX 32.

317

найменнях

ІЖ

ІМ+ГІБ

другі

кампанент

— Імя

жанчыны

па

імені

мужа (з суфіксам -овая), а

трэці

чацвёрты

ўтвараюць семантычнае адзінства ГІБ, харак-

тарызуючы

імя

жанчыны

па

імені

бацькі

(трэцІ

кампа-

нент

з суфіксамі -овыча, -евііча). Адзначаны

варыянт

ІЖ.

+-овая

(-овна -евача): Ганна Грышковая Мартп-

новна Кгродевпяа 1567 Ашм. п., П. 579.

Назвы

інверсійным

парадкам

кампанептаў

па зна-

чэнню

друтога,

трэцяга

і чацвёртага

кампанентаў

аб'яд-

ноўваюцца

ў дзве групы: 1.

ПМ

ІЖ+ІБ,

ІМ

Ап

ІЖ

ІБ.

Найменні

ГІМ

ІЖ

ІБ

залежнасцІ

ад

асаб-

лівасцей

суфіксальнага

афармлення

кампанентаў

ГІМ І

ІБ

рэалізуецца ў варыянтах а) (-овая

-овая)

+ \Ж

-овна,

б) (-овая -овая) +

ІЖ

+-"нно,

в) (-овая +

~овая)

+ ІЖ +-анка, г) (-овая +-ііная)

ІЖ -\--шна,

д)

('Овая +-ііная) +

ІЖ

-анка,

е)

(-овая

-овыча)

ІЖ + -овна, ж) (-ыная + -овілча)+ ІЖ + -овна,

з)

(-овая

-ская)

+ \Ж

-овна,

і) (-овая

-ская)-\-\Ж

-анка:

а) у П. 1567 Шйстяая Скііндеровая Ганна Шеме-

товна

Вас. хар., 776,

ІДастная

Толочковая Ганна Держков-

на Гр. п., 694, Матысовая Третяковая Луцея Богушевна

Лід.

п., 747; у Магілёўскіх актах Есковая Доволевая Па-

рася Хынковна..., через

сына

своего Харка Есковача 1577

Маг.,

НЮМ XXX 112; б) Давыдовая Толчковая Настася

Тшішнна 1567 Мін. п., П. 1217; в) Ждановая Колонтае-

вая

Марана Тразнянка 3567 Ваўк. п., П. 855; г) Рівано-

вая

Нстобчаная Наталя Ермоланна... муж ее Мстобчы-

НПЧ

1577 Маг., НЮМ XXX 32; пана Лндреевая Шолуіші-

ная

Ганна Служчанка 1567 Мін. п., П. 1228; е) Семено-

вая

Маскевыча Ганна Котовна 1567

Навагр.

п., П. 829;

у Магілёўскіх актах Мвановая Семеновача Лукеря Вас-

ковна,

восполок аз

сыном

своым Хомою Мвановачом 1577

Маг.,

НЮМ XXX 103, Охремовая Парфеновача Маря

Охремовна.., муж ее, небожчак

Охрем

Парфеновач там

жа

45,

Федоровой

Грыншмковыча Огапц Васылевне там

жа,

103 ФплшговаяРымковпча учтпвая Людмала Яцков-

на 1578 Маг., НЮМ XXXII 56,"вдова Лук-ьяновая Оме-

ляновпча Огапя

Ходоровна

таы жа, 81, Ждановую Бог-

дановпча Матруну Федковну, Матруну Федковны муж ее

Ждан Богдановпч 1577 Маг.,

НЮМ

XXXII 184, 185, Мар-

тыновая Ерошовпча Овдотя

Гордеевна

восполок ы з сы-

ном своым Кузмою

Мартыновычом

там жа, 199; ж) Ко-

318

стілную

Васковыча

Марю

Сіідоровну

о том, аж дей муж

ее

Костя

Васковііч 1578 Маг., НЮМ

XXXII

64; з) у П.

1567 Даналевая

Жнжемская

Богдана

Сілдоровна

Вас. хар.,

776, Венславовая Маечевская

Овдотья

Янушевна

Гр. п.,

704,

Яновая

Мневская

вдова

Зофея

Ждановна

Ваўк., 862;

у МагілёўскІх актах

Станпславовая,

Тііборовская

Ганна

Купрцевна

через

мужа

своего

Станпслава

Цыборовского

1577 Маг., НЮМ

XXXII

276; і) Васалевая Масалская

Зофея

Чаплянка 1567 Бр. п., П. 1193.

Асобна трэба разгледзець спалучэнне

(-овая

-ы.ная)

\Ж

-овая,

якое па структуры першага, другога

чацвёртага кампанентаў можна вылучыць у самастой-

ны

тып ПМ + ІЖ

ЭГІМ (на той падставе, што чацвёр-

ты кампанент мае суфікс -овая, пры дапамозе якога

ўтвараюцца лексемы ад імені мужа): Мвановая

Мстоб-

чыная

Наталя

Мартыновая

1577 Маг., НЮМ XXX 37.

Аднак у тэксце дакумента ёсць матэрыял, які дае права

меркаваць, што чацвёрты кампанент з суфіксам

-овая

ў дадзеным выпадку выконвае неўласцівую яму функ-

цыю — з'яўляецца іменем па бацьку. Справа ў тым, што

ў дакуменце ёсць разгорнутае трохслоўнае найменне

мужа і двухслоўнае найменне яго брата: муж ее Нван

Артемовыч

Мстобчшіілч,

Евлана

Мстобчынпча,

рожоного

брата

мужнего

1577 Маг., НЮМ XXX 37; там жа на

стар. 32 Ріван

Мстобчанпч,

у якіх не сустракаецца імя

Мартан, што стала асновай для ўтварэння чацвертага

кампанента.

Можна думаць, што гэта ІБ, і ў такім разе

разгледжанае спалучэнне з'яўляецца яшчэ адным вары-

янтам

групы

ГІМ-НЖ

ІБ.

Найменне

ІМ

Ап

+ ІЖ +

ІБ

адзначана 1 раз у варыян-

це -овая-\-кп +

\Ж-\--овна:

Вашлевая Жпдкая Марана

Васылевна

мерез

сына

своего

Нвана

Васплевыча

опове-

дала

1577 Маг., НЮМ

XXXII

190. Аднак магчымэ, што

другі

кампанент — гэта элемент разгорнутага наймення

мужа (Мван Жыдкай), тады і гэта спалучэннс належыць

да групы

ГІМ

ІЖ +

ІБ.

д і с л

ў н ы я наймснні

ПяцІслоўныя

найменні з прамым нарадкам кампанен-

таў па значэнню кампанентаў аб'ядноўваюцца ў тып

ІЖ—ПМ,

у якім ГІМ уключае

319