Смалянчук А. Гісторыя Беларусі найноўшага часу ў дакументах і матэрыялах

Подождите немного. Документ загружается.

в) заключение договоров о приеме в состав Союза новых

республик;

г) объявление войны и заключение мира;

д) заключение внешних государственных займов;

е) ратификация международных договоров;

ж) установление систем внешней и внутренней торговли;

з) установление основ и общего плана всего народного хозяйства

Союза, а также заключение концессионных договоров;

и) регулирование транспортного и почтово-телеграфного дела;

к) установление основ организации вооруженных сил Союза

Советских Социалистических Республик;

л) утверждение единого государственного бюджета Союза

Советских Социалистических Республик, установление монетной,

денежной и кредитной системы, а также системы общесоюзных,

республиканских и местных налогов;

м) установление общих начал землеустройства и землепользования,

а равно пользования недрами, лесами и водами по всей территории

Союза;

н) общее союзное законодательство о переселениях;

о) установление основ судоустройства и судопроизводства, а также

гражданское и уголовное союзное законодательство;

п) установление основных законов о труде;

р) установление общих начал народного просвещения;

с) установление общих мер в области охраны народного здравия;

т) установление системы мер и весов;

у) организация общесоюзной статистики;

ф) основное законодательство в области союзного гражданства в

отношении прав иностранцев;

х) право общей амнистии;

ц) отмена нарушающих Союзный договор постановлений съездов

Советов, Центральных Исполнительных Комитетов и Советов

Народных Комиссаров союзных республик [...]

12. В целях утверждения революционной законности на территории

Союза Советских Социалистических Республик и объединения усилий

союзных республик по борьбе с контрреволюцией учреждается при

Центральном Исполнительном Комитете Союза Советских

Социалистических Республик Верховный Суд, с функциями верховного

судебного контроля, а при Совете Народных Комиссаров Союза –

объединенный орган Государственного Политического Управления,

председатель которого входит в Совет Народных Комиссаров Союза с

правом совещательного голоса.

13. Декреты и постановления Совнаркома Союза Советских

Социалистических Республик обязательны для всех союзных республик

и приводятся в исполнение непосредственно на всей территории Союза

[...]

15. Центральные Исполнительные Комитеты союзных республик

опротестовывают декреты и постановления Совнаркома Союза в

Президиум Центрального Исполнительного Комитета Союза Советских

Социалистических Республик, не приостанавливая их исполнения.

16. Постановления и распоряжения Совета Народных Комиссаров

Союза Советских Социалистических Республик могут быть отменяемы

лишь Центральным Исполнительным Комитетом Союза Советских

Социалистических Республик и его Президиумом; распоряжения же

отдельных Народных Комиссаров Союза Советских Социалистических

Республик могут быть отменяемы Центральным Исполнительным

Комитетом Союза Социалистических Республик, его Президиумом и

Совнаркомом Союза.

17. Распоряжения Народных Комиссаров Союза Советских

Социалистических Республик могут быть приостанавливаемы

центральными исполнительными комитетами или президиумами

центральных исполнительных комитетов союзных республик лишь в

исключительных случаях, при явном несоответствии данного

распоряжения постановлениям Совнаркома или Центрального

Исполнительного Комитета Союза Советских Социалистических

Республик. О приостановке распоряжения Центральный

Исполнительный Комитет или Президиум Центрального

Исполнительного Комитета союзных республик немедленно сообщает

Совету Народных Комиссаров Союза Советских Социалистических

Республик и соответствующему Народному Комиссару Союза

Советских Социалистических Республик [...]

20. Республики, входящие в состав Союза, имеют свои бюджеты,

являющиеся составными частями общесоюзного бюджета,

утверждаемого Центральным Исполнительным Комитетом Союза.

Бюджеты республик в их доходных и расходных частях

устанавливаются Центральным Исполнительным Комитетом Союза.

Перечень доходов и размеры доходных отчислений, идущих на

образование бюджетов союзных республик, определяются

Центральным Исполнительным Комитетом Союза.

21. Для граждан союзных республик устанавливается единое

союзное гражданство...

24. Союзные республики вносят в соответствии с настоящим

Договором изменения в свои конституции.

25. Утверждение, изменение и дополнение Союзного договора

подлежат исключительному ведению съезда Советов Союза Советских

Социалистических Республик.

26. За каждой из союзных республик сохраняется право свободного

выхода из Союза.

Знешняя палітыка Беларусі. Зб. дак і мат. – Т. 1. 1917-1922 /

Склад.: У.Міхнюк і інш. – Мн.: БелНДІДАС, 1997. – С. 339-343

37. Сымон Кандыбовіч

пра бачанне нацыянальнай інтэлігенцыяй

вырашэння задачаў нацыянальнага будаўніцтва ў 20-я гг.

Калі бальшавікі вымушаныя былі адмовіцца ад галоднага і

бязладнага вайсковага камунізму і перайсці да новай эканамічнай

палітыкі, шмат у каго з’явілася надзея на перараджэнне савецкай улады.

Некаторыя разглядалі пераход да нэпа як уступку здароваму сэнсу, як

адыход бальшавікоў з сваіх пазіцыяў перад неабходнасцю і, нарэшце, як

сродак утрымаць уладу ў сваіх руках. Шанцы на звяржэнне савецкага

рэжыму пасля грамадзянскай вайны і ўвядзення нэпа былі малыя і амаль

не браліся ў разлік. Трэба было выкарыстоўваць нэп дзеля сваіх

нацыянальных мэтаў.

Кіраўнічую ролю ў нацыянальным руху ўзяў на сябе ў Беларусі

прафесар Усевалад Ігнатоўскі. Ён быў народным камісарам асветы

БССР. Вакол Ігнатоўскага згуртавалася група актыўных нацыяналістаў,

апрача таго, групе спачувалі і дапамагалі шэраг вядомых культурных і

гаспадарчых дзеячаў, якія па розных прычынах не хацелі адкрыта

выяўляць сябе ў працы. Напачатку неабходна было знайсці

нацыянальна скіраваную інтэлігенцыю ў правінцыі, куды загнала яе

галоднае гарадское існаванне. Трэба было арганізоўваць і адчыняць

вышэйшыя і сярэднія школы, рыхтаваць моладзь да працы ва ўсіх

галінах народнай гаспадаркі і культуры. Лідэры руху ў вузкім коле

прыйшлі да дзіўнай, на першы погляд, высновы: не перашкаджаць

свядомай маладой інтэлігенцыі ісці ў камуністычную партыю, нават

падштурхоўваць да гэтага, а ў некаторых выпадках і абавязваць быць

членам партыі. Улічвалася, што беларусы, асабліва інтэлігенцыя, калі

будуць членамі партыі, хутчэй зоймуць кіраўнічыя пасады ў партыі і ў

адміністрацыйным апараце. Меркавалася праз партыю больш хутка і

больш паспяхова дамагчыся развязання нацыянальных задачаў.

Штабам дзейнасці стаў Наркамасветы Беларусі. Вось кароткае

апісанне найважнейшых мерапрыемстваў, праведзеных да 1930 г.

Кандыбовіч (Кабыш) Сымон (1891-1972) – дзяржаўны дзеяч і беларускі эмігранцкі гісторык. У 1932-37 гг.

быў кіраўніком справаў СНК БССР, пазней упаўнаважаным Камітэта нарыхтовак БССР. У 1940 г.

арыштаваны. Быў сябрам Беларускай Цэнтральнай Рады ў час нямецкай акупацыі і ўдзельнічаў у Другім

Усебеларускім кангрэсе. З 1944 г. жыў і займаўся даследаваннямі на эміграцыі.

Наркамасветы зрабіў захады да пераводу навучання на родную мову ва

ўсіх школах. Праца гэтая была цяжкай, бо школы не мелі падручнікаў

на роднай мове, не было хрэстаматый для чытання ў пачатковай школе.

Аднак вопытныя педагогі за параўнальна кароткі тэрмін склалі кнігі для

чытання на літаратурных узорах беларускіх пісьменнікаў, а вядомы

беларускі мовазнаўца Язэп Лёсік падрыхтаваў граматыку роднай мовы.

Пад час вайны бальшыня друкарняў у Беларусі была разбураная, да таго

ж гэтыя друкарні не былі прыстасаваныя для масавага выпуску

падручнікаў. На працягу года падручнікі надрукавалі ў Германіі і

часткова ў Вільні пад кіраўніцтвам члена калегіі Наркамасветы

вядомага пісьменніка Змітра Жылуновіча. Пазней ён стварыў у Менску

друкарні і наладзіў выдавецкую справу. […]

Для падрыхтоўкі настаўнікаў у Менску і іншых гарадах адчынілі

педагагічныя вучэльні. Асаблівую ролю выканала вучэльня ў Менску.

Яна была забяспечана лепшымі выкладчыкамі, насіла імя прафесара

Ігнатоўскага, выхаванне там было накіраванае на падрыхтоўку

актыўных настаўнікаў-нацыяналістаў. Выпускнікі вучэльні потым з

вялікім поспехам працавалі над культурным адраджэннем свайго

народа. […]

У сярэдніх школах не хапала выкладчыкаў беларускай мовы, і для

іх падрыхтоўкі былі адчыненыя гадавыя курсы. Гэтыя курсы як часовая

мера існавалі да рэгулярных выпускаў педагагічнага факультэта

Беларускага універсітэта. Такія мерапрыемствы далі магчымасць ужо ў

пачатку 1924 навучальнага года перавесці навучанне ў школах,

дзіцячых садках, вячэрніх школах для дарослых і пунктах ліквідацыі

непісьменнасці на родную мову.

Паралельна з беларусізацыяй школ Наркамасветы зрабіў захады для

забеспячэння нацыянальных меншасцяў школай і іншымі культурнымі

ўстановамі на роднай мове. […]

[…] Асаблівую ўвагу аддаў Наркамасветы арганізацыі і развіццю

Беларускага дзяржаўнага універсітэта. […] За параўнальна кароткі

тэрмін падабралі значную групу вядомых прафесараў. Сярод іх былі і

беларускія вучоныя: папулярны і ўсімі паважаны мовазнаўца Язэп

Лёсік, матэматык Круталевіч, Піятуховіч, Шчакаціхін і іншыя. Трэба

адзначыць, што першыя выпускнікі універсітэта былі лепшыя, чым

наступныя. Прычына ў тым, што, нягледзячы на даволі цяжкія ўмовы

жыцця студэнтаў, іх не накіроўвалі на іншую працу. Ад студэнтаў

патрабаваліся веды, а не ўдзел у розных траскучых палітычных

кампаніях, якія праводзіліся камуністычнай партыяй. […]

Значную ролю ў арганізацыі універсітэта выканаў удала падабраны

на гэтую высокую пасаду рэктар універсітэта прафесар Уладзімір

Пічэта. Ён не быў беларусам, але актыўна і добрасумленна праводзіў

патрэбныя мерапрыемствы па ўмацаванні універсітэта. […]

Для вядзення навуковай працы і аб’яднання дзеячаў навукі і

культуры ў Менску быў арганізаваны Інстытут беларускай культуры

(Інбелкульт). Інстытутам кіраваў прафесар Усевалад Ігнатоўскі. За

параўнальна кароткі тэрмін гэты інстытут падрыхтаваў усе ўмовы для

арганізацыі Акадэміі навук. У 1928 г. Інбелкульт быў урачыста

перайменаваны ў Беларускую Акадэмію навук. На гэты час у Акадэміі

навук з’явіліся першыя аспіранты з першых выпускаў універсітэта.

Прафесар Ігнатоўскі пакінуў Наркамасветы і стаў прэзідэнтам Акадэміі

навук. […]

Тэатральнаму мастацтву павінна быць прысвечана спецыяльная

тэма. Трэба адзначыць паспяховае развіццё нацыянальных тэатраў у

Беларусі, асаблівай увагі заслугоўвае Першы беларускі тэатр у Менску.

У сваёй творчай працы ён да 1930 г. быў самабытным. Вельмі рэдка

ставіў перакладныя п’есы. […] Асаблівую ролю трэба аддаць

Беларускаму вандроўнаму тэатру, якім кіраваў энтузіяст Уладыслаў

Галубок, асоба ўсебакова адораная. Ён напісаў некалькі п’есаў з

беларускага народнага жыцця, якія доўга жылі на сцэне і былі знятыя з

рэпертуару перасоўнага тэатра, калі пачаўся разгром усяго

нацыянальнага ў Беларусі. […]

Асаблівай увагі заслугоўвае дзейнасць беларускіх і яўрэйскіх

кампазітараў – збіральнікаў народнай музыкі, песняў і танцаў. Іх праца

была вельмі своечасовай і ўяўляла вялізную каштоўнасць. Гэтая частка

народнага фальклору да рэвалюцыі не даследавалася і не запісвалася.

Часткова даследчыкі запісалі казкі, прыказкі, прымаўкі, але яны былі

раскіданыя па розных зборніках. Беларуская песня, музыка, танец маглі

быць страчаныя назаўсёды. За дзесяць-пятнаццаць гадоў

калектывізацыя паглынула б цудоўны народны фальклор, замяніўшы

савецкай, штучна створанай прыпеўкай з усхваленнем шчаслівага

калгаснага жыцця і стваральніка шчасця, паднесенай паслужлівымі

літаратурнымі і музычнымі майстрамі. Нястомную дзейнасць выявіў

пасля рэвалюцыі таленавіты збіральнік народных песняў кампазітар

Уладзімір Тэраўскі. Яго карысная дзейнасць была перапынена ДПУ.

[…]

Шырока разгарнулася праца па краязнаўстве. Гэта быў любімы

занятак сельскай інтэлігенцыі, асабліва настаўнікаў. На той час у

краязнаўчай працы яшчэ не было бюракратычнага шаблону і казённага

плану. Яна будавалася на ініцыятыве, схільнасці і вольным выбары

прадмета даследавання і вывучэння. Краязнаўцы ў свой вольны час

вывучалі і запісвалі фальклор, гістарычнае мінулае свайго краю, помнікі

даўніны – цэрквы і царкоўнае начынне, старадаўнія абразы, архівы і г. д.

Фатаграфавалі і збіралі калекцыі нацыянальнага адзення, строяў,

прадметаў хатняга ўжытку. Вывучалі мясцовую флору і фаўну, рабілі

захады да аховы тых відаў, што былі пад пагрозай знікнення (бабровых

стаянак). У некаторых месцах краязнаўцы выдалі свае працы (Гомель) і

з мясцовых экспанатаў стварылі музеі. Краязнаўцы працавалі

добраахвотна, грошай за гэта не атрымлівалі. […]

Беларусізацыя закранула і Чырвоную армію. 2-я дывізія ў Менску і

33-я ў Магілёве прыблізна ў 1927 г. былі перайменаваныя ў Беларускія

тэрытарыяльныя дывізіі. Гэтыя дзве дывізіі камплектаваліся выключна

беларусамі, меркавалася ў самы кароткі тэрмін каманду і навучанне

перавесці на беларускую мову. Для падрыхтоўкі афіцэрскага складу

палова навучэнцаў у Менскай афіцэрскай школе таксама

камплектавалася выключна беларусамі, і ўсё навучанне адбывалася па-

беларуску. У афіцэрскую школу падабралі спецыяльны штат

беларусазнаўцаў, якім кіраваў вопытны мовазнаўца Бараноўскі. Былі

перакладзены на беларускую мову ўсе вайсковыя статуты Чырвонай

арміі. Беларусізацыя гэтых дзвюх дывізій была раптоўна спыненая

пасля 1930 г. Беларусазнаўцаў з афіцэрскай вайсковай школы звольнілі,

а значную частку іх на чале з кіраўніком пазней і арыштавалі. Да 1932 г.

не засталося і знаку беларусізацыі дзвюх тэрытарыяльных дывізій. […]

Беларусізацыю частак Чырвонай арміі прызналі варожай дыверсійнай

працай.

Для ўмацавання савецкага апарату адзін час прапаноўваўся лозунг

аб правядзенні ў Беларусі «карэнізацыі». Сэнс карэнізацыі быў ў тым,

што савецкі апарат павінен укамплектоўвацца мясцовымі кадрамі,

незалежна ад нацыянальнасці. Меркавалася, што мясцовыя жыхары

краю, ведаючы мову, звычаі і побыт беларусаў, будуць бліжэй да

народа. Аднак гэтая кампанія не мела шырокага распаўсюджання, яе

паглынулі наступныя, больш шырокія. […]

Кандыбовіч С. Разгром нацыянальнага руху ў Беларусі / Аўт.

прадм. В.Скалабан. – Мн., 2000. – С. 10-31

38. Аб карэнізацыі. З дыскусіі па нацыянальным пытанні на Х

з’ездзе КП(б)Б. Студзень 1927 г.

“Каранізацыю” КП(б)Б разумее як спрыянне таму, каб прадстаўнікі

ўсіх карэнных нацыянальнасцяў рэгіёну ўсё больш актыўна займалі

кіраўнічыя пасады [...]. “Каранізацыя” закранае выключна пытанні

падрыхтоўкі кіраўнічых кадраў у БССР. Яе, аднак, не трэба, прыкладам,

блытаць з беларусізацыяй. Акрамя таго, гэтая лінія не мае на мэце

Упершыню тэкст прамовы друкаваўся ў выданні “Х Съезд Коммунистической партии (большевиков)

Белоруссии, 3-10 января 1927 г.: Стенографический отчёт”. (Менск, 1927). С. 32.

толькі вылучэнне беларусаў – “каранізацыя” значыць таксама

прасоўванне габрэйскіх, польскіх і расійскіх рабочых”.

Дакумент цыт. паводле: Лінднэр Р. Гісторыкі і ўлада:

нацыятворчы працэс і гістарычная палітыка ў Беларусі ХІХ-ХХ ст.

– СПб., Неўскі прасцяг, 2005. – С. 158

39. Аб мовах у БССР. З даследавання Сымона Кандыбовіча.

Пастановай Урада на тэрыторыі БССР была прызнаная роўнасць

чатырох дзяржаўных моваў: беларускай, расійскай, яўрэйскай і

польскай. Практычна шырока ўжывалася толькі беларуская мова, а ў

кантактаванні з установамі СССР выкарыстоўвалася расійская.

Яўрэйскай і польскай мовамі карысталіся ў нацыянальных школах,

дзіцячых дамах, тэатрах, бібліятэках і г. д. Дакладнае выкананне

роўнасці чатырох моваў часам прыводзіла да абсурду. [...] У мястэчках і

некаторых месцах, дзе кампактна жылі яўрэі, былі ўтвораны

местачковыя і сельскія яўрэйскія саветы, якія абслугоўвалі насельніцтва

на роднай мове.

Мела свае асаблівасці нацыянальная праца з так званым польскім

насельніцтвам Беларусі. У Менску і іншых гарадах было некалькі

адказных работнікаў – палякаў па нацыянальнасці. Амаль усе яны былі

камуністамі, у большасці – з польскай партыі сацыялістычнай (ППС).

Радзімай іх была этнічная Польшча. Між тым, каля 25% карэннага

беларускага насельніцтва спавядала каталіцтва, 75% беларусаў –

праваслаўныя. […] Пад час правядзення нацыянальнай палітыкі

камуністы-палякі, магчыма, толькі з мэтай прапаганды, вядома, з

дазволу ЦК камуністычнай партыі, ля самай польска-савецкай мяжы

перайменавалі цэлы Койданаўскі раён з трыццацітысячным беларускім

насельніцтвам у польскі нацыянальны. Раённы цэнтр мястэчка

Койданава стаў горадам Дзяржынскам, а ўвесь раён – Дзяржынскім. У

раённым цэнтры на плошчы жорсткаму шэфу раёна ўзвялі манумент –

Дзяржынскі стаіць на пастаменце ва ўвесь рост у салдацкім шынялі. У

нацыянальным раёне пачалося прымусовае і незразумелае насаджэнне

польскай мовы. Усе ўстановы, школы, хаты-чытальні былі

пераведзеныя на польскую мову. Раённая газета выходзіла па-польску.

Для насельніцтва ўзніклі незразумелыя цяжкасці. Пасля 1930 г. усю

працу па арганізацыі нацыянальнага польскага раёна імя Дзяржынскага

прызналі дыверсіяй польскіх шпіёнаў. Кіраўнікоў і арганізатараў

арыштавалі і пакаралі. Такі самы лёс напаткаў і Шастакоўскі

нацыянальны польскі савет імя польскага камуніста Мархлеўскага ў

Капыльскім раёне Менскай вобласці. Дзяржынскі раён захаваў толькі

назву і стаў беларускім. Былі пакараныя і мясцовыя жыхары гэтага

раёна і сельсавета – амаль палова насельніцтва апынулася ў Сібіры. Так

дорага абышлася нацыянальная палітыка ні ў чым не вінаватаму

насельніцтву.

Кандыбовіч С. Разгром нацыянальнага руху ў Беларусі / Аўт.

прадм. В.Скалабан. – Мн., 2000. – С. 27-29

40. Пра эканамічны стан горада і вёскі.

Пры канцы 1924 г. у Беларусі пад гучнай назвай «тварам да вёскі»

пачалося накіраванне адказных работнікаў з цэнтра ў раёны і

сельсаветы для агітацыйна-арганізацыйнай працы. Калі нэп набраў

тэмп, сялянства апынулася ў вельмі цяжкім стане. Кошт на

сельскагаспадарчыя прадукты быў вельмі нізкі, а на прадметы

фабрычна–заводскай вытворчасці – неверагодна высокі. Напрыклад, за

звычайны тульскі самавар селяніну трэба было плаціць не менш за 320

кг зерня. Тады ўжо панаваў моцны і ўстойлівы савецкі чырвонец,

прадукт фінансавай рэформы, якую правёў Сакольнікаў. Сялянства

чырвонцаў не мела, а яны былі патрэбныя, каб заплаціць падаткі, купіць

лес і дровы, набыць сельскагаспадарчыя інструменты ды ўсё самае

неабходнае ў побыце. З мэтай узняць прыгнечаны настрой сялянства на

доўгі час паслалі прапагандыстаў, а частка іх так і засталася на сталай

працы як адказныя партыйныя кіраўнікі ў раёнах. […]

Кандыбовіч С. Разгром нацыянальнага руху ў Беларусі / Аўт.

прадм. В.Скалабан. – Мн., 2000. – С. 30

41. Аб гаспадарчым будаўніцтве. З рэзалюцыі ІХ з’езда КП(б)Б ад

12 снежня 1925 г.

14. Белорусская промышленность в своём развитии должна

базироваться на обработке местного сырья и использовании природных

богатств, а также более полно обслуживать нужды внутреннего рынка.

Дальнейшее развитие и рост товарной части сельского хозяйства

упирается в необходимость расширения сети промышленных

предприятий по переработке сельскохозяйственного сырья.

Индустриализация Белорусской ССР (1926-1941 гг.). Сб. док. и

мат. / Под ред. В.Н.Жигалова, А.Т.Нетылькина, Н.М.Хвостенковой.

– Мн., 1975. – С. 29

42. Пабудова савецкай сістэмы адукацыі. З пратаколу 3-й

Усебеларускай канферэнцыі пралетарскага профарганізаванага

студэнцтва. 7 красавіка 1925 г.

От Наркомпроса тов. Синяков: Ад імя Народнага Камісарыяту

Асьветы вітаю Вас.

Пралетарская студэнцтва стварыла Кастрычнікавая ревалюція. Яна

адчыніла дзьверы рабоча-селянскай моладзі. Ад станка й сахі прышла

яна у Вышэйшую школу.

Наша пралетарскае студэнцтва вядзе ня тую працу, якую вядзе

заходняе студэнцтва. /заходняй Беларусі/. Яно актыуна будуе сваю

школу. Там забараняюць слухаць рэвалюцыйна слова. Там лічаць лепш

выкладаць у школах нябошчыка біблію. У нас нябошчык біблія – гэта

лекцыйная сыстэма – трэба вясьці барацьбу з ёй, строіць вышэйшую

школу. Гэта вялікае заданьня, але я маю надзею, што Вы яго выканаеце

[...]

Пичета /ректор БГУ/ […] Наши университеты основаны только

благодаря Октябрьской революции. Наша работа была в теснейшем

контакте с работой рабочих и крестьян. В этом году мы выпустили кадр

[курс – Ю.Б.] красных работников, скоро ещё выпустим. Этим мы споём

песни белорусскому народу за его труды.

Тяжёлые моменты мы пережили. Теперь стоит перед нами задача

реформы школы. […] Наша профессура – это пришельцы. Нам надо

создать свою профессуру и мы стремимся к этому.

Речь тов. Кирсанова /С.Х.И./ Цели наши ясны в новом

строительстве. Теперь нам, т.е. красным спецам важен красный

коэффициент успешности в нашей работе.

[…] мы можем смело утверждать не преувеличивая, что красным

студенчеством сделано много. Даже на западе об этом пишут. В

Америке говорят о большевизации батаники. Я уверен, что

пролетарское студенчество вместе с профессурой построит новую

пролетарскую школу.

НАРБ Ф. 4. Воп. 1. Ад.з. 2323 Протоколы, отчёты, планы и

другие материалы агитационно-пропагандистского отдела ЦК

КП(б)Б. – Арк. 18адв.-19адв.

43. Нацыянальны, сацыяльны і партыйны склад ВНУ. З

пратаколу 3-й Усебеларускай канферэнцыі пралетарскага

профарганізаванага студэнцтва. З паседжання Белбюро 8 красавіка

1925 г.

До чистки

Национальный состав Социальный состав Партийный состав

Белорусов 208

51,4

Рабочих 388 9,6% КПБ 156 3,9%

Евреев 159 39,4 Крестья 132 32,7 ЛКСМ 212 5,2%

8 % н 5 %

Великорус

ов

317 7,8% Служащ

их

129

31,9

Беспартийн

ых

368

90,9

Поляков 11 0,3% Прочих 104

25,8

Если же подойти к оценке настоящего качественного состава наших

ВУЗов и того, каким он был до чистки, то можно видеть его улучшение.

Ниже приводимые цифровые данные показывают, что процент прочих

сокращён больше чем на половину и за их счёт увеличился, хотя и не

много, процент рабочих и крестьян. Увеличен процент и служащих, но

это пока неизбежно, тем более, что к служащим относятся и учителя.

После чистки

Национальный состав Социальный состав Партийный состав

Белорусов 196

52,8

Рабочих 249 6,7% КПБ 239 6,4%

Евреев 126

34,1

Детей

раб.

173 4,8% ЛКСМ 308 8,3%

Великорус

ов

390 10,1

Крестья

126

34% Беспартийн

ых

317

85,3

Поляков 17 0,5

Служащ

их

121

32,5

Украинцев 29 0,9% Детей

служ

382 10,2

Прочих 55 1,6% Прочих 442 11,8

Регулирование социального состава ВУЗ по приведённым выше

таблицам осуществлялось в отчётном году двумя методами –

качественной проверкой, которая проходила в виде кампании и набором

нового кадра студентов в начале 1924-1925 академического года. В

одном и другом случаях Белбюро принимало активное участие в

разработке необходимых планов и директив по их проведению [...]

О качественной проверке

Качественная проверка ВУЗов преследовала главную цель –

сокращение контингента учащихся ВУЗов. […]

[…] Она должна была удалить студентов несправляющихся, […]

непригодных […] и лиц враждебно настроенных к политике Советской

власти, проявивших себя в качестве антипролетарского элемента.

НАРБ Ф. 4п. Воп. 1. Ад.з. 2323 Протоколы, отчёты, планы и

другие материалы агитационно-пропагандистского отдела ЦК

КП(б)Б. – Арк. 21-26