Смалянчук А. Гісторыя Беларусі найноўшага часу ў дакументах і матэрыялах
Подождите немного. Документ загружается.
151.Аб залежнасці беларускай эканомікі ад саюзнага цэнтру. З
газетнага паведамлення.
“Магчымыя перамовы аб продажы “Белазаў” будуць адбывацца бяз
удзелу прадстаўнікоў Беларускага аўтамабільнага заводу. У Жодзіне
добра разумеюць, што тэрміны пастачаньня, абслугоўваньня,
магчымасьці рамонту й запасныя часткі могуць адыгрываць пры
продажу за мяжу вырашальнае значэньне. Аднак перамовы ў
Дысельдорфе, што да куплі-продажу беларускіх грузавікоў будуць
праводзіцца бяз удзелу прадстаўнікоў заводу, якія адзіныя ў стане
кампетэнтна гаварыць пра вытворчасьць машынаў і спосабы
выкананьня пагадненьня аб продажу. У Жодзіне зацікаўленых асобаў
адсылаюць у Маскву – сядзібу адпаведнай вонкавагандлёвай
арганізацыі, фактычнага партнэра замежнага пакупніка: Беларускі
аўтамабільны завод будуе, а продажам займаецца Масква”.
“Белазы”: хто будуе, а хто гандлюе? / Беларус. – №205. – 1974. –
трав. – C. 6
152. Мікола Ермаловіч пра савецкую эканоміку. Гутарка “З чым
ідзем да з’езду?”
87
Менск, 1976 г.
Наша краіна увесь час перажывае крызіснае становішча. Але зараз
яно дасягнула выключнай вастрыні, што асабліва падкрэсліла
заганнасць сістэмы.
Найбольш балючае наша месца – сельская гаспадарка. Прадукцыя
збожжа ў мінулым (1975 – Ю.Б.) годзе знізілася да ўзроўню 1913 г.
Вядома, усё звальваецца на недарод. Але яго памеры таксама
з’яўляюцца вынікам усё тых жа прычын. Для такой вялікай краіны, як
наша (маецца на ўвазе СССР – Ю.Б.), з яе разнастайнымі кліматычнымі
ўмовамі неўраджай нават у самых хлебных раёнах не набыў бы такой
вастрыні, калі б у нас былі спрыяльныя ўмовы для сялян у выяўленні імі
ўсёй сваёй адданасці да зямлі-карміцелькі. Але яны не з’яўляюцца яе
гаспадарамі, бо ператвораны ў безгалосых парабкаў-падзёншчыкаў.
Вось чаму яны без жалю пакідаюць яе і бягуць у гарады. І таму
прыходзіцца на Захадзе купляць хлеб, каб хоць як-небудзь не дапусціць
голаду насельніцтва і паморку скаціны. Але адно і другое ўжо пачалося.
Ды і ў нашай прамысловасці справы не лепшыя. Шмат гадоў
крычалі аб высокім тэхнічным узроўні сацыялістычнай індустрыі, а на
паверку аказалася адваротнае – яе выключная адсталасць. Праўда,
87
Дакумент захоўваецца ў БДАМЛІМ Ф. 444. Воп. 1. Ад.з. 108. Арк. 21-22
233
нельга прыніжаць поспехаў нашай касмічнай і ваеннай тэхнікі.
Здавалася б, паколькі ў нас усё сканцэнтравана ў адных руках, можна
было б дасягненні гэтых галін перанесці на ўсю прамысловасць. Але,
менавіта, у гэтым і выяўляецца найхарактэрная асаблівасць нашага
развіцця – яго пачварная аднабокасць. Ведамасныя бюракратычныя
бар’еры ў нас больш моцныя, чым дзяржаўныя межы, і таму перадавая
тэхніка, як і хлеб, зноў-такі завозіцца ў нашу, квітнеючую краіну з таго
ж канаючага Захаду. А калі да ўсяго гэтага дадаць яшчэ ліхаманку
штурмаўшчыны, нізкую прадукцыйнасць працы, дрэнную якасць
вырабаў, няспынны рост нормаў выпрацоўкі і іншае, то атрымаем
больш-менш праўдзівую карціну незайздроснага становішча нашай
індустрыі.
Цыт. паводле: Яго чакала Беларусь чатыры стагоддзі / Укл. і рэд.
А.Белы, А.Валахановіч, Н.Сармант. – Менск, 2007. – С. 223-224
153. З успамінаў Сцяпана Міско аб Машэраве
88
і яго часе.
[...] Ды што гаварыць, калі яшчэ пасьля рэвалюцыі адчыняліся там
беларускія школы. А вось ужо ў 70-х гадох нельга было сустрэць
чалавека, нават і старэйшага ўзросту, каб размаўляў па-беларуску.
Толькі яшчэ акцэнт выдаваў беларуса. Вось гэта мяне ўразіла найбольш.
Калі ўявіў, што ад усяе Беларусі застанецца толькі акцэнт... [...]
А ў тыя гады разгарнулася гвалтоўная татальная русіфікацыя ўсіх
дзяржаўных устаноў Беларусі, якую ўзначальваў і накіроўваў першы
сакратар ЦК КПБ П. М. Машэраў. А пачалася такая русіфікацыя адразу
пасьля вайны. Я ўсе яе этапы бачыў асабіста. [...]
Дык вось, у Акадэміі навук адабралі пяць чалавек: з Інстытуту
мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклёру – Сьцяпана Міско, з
Інстытуту літаратуры – Міколу Прашковіча, з Інстытуту гісторыі –
Міхася Чарняўскага, зь Беларускай савецкай энцыкляпэдыі – Валянціна
Рабкевіча, з Інстытуту мовазнаўства – Алеся Каўруса. Абвясьцілі нас
нацыяналістычнай групоўкай, якая на сваіх “сборищах” заклікала
аддзяліць Беларусь ад СССР, выгнаць усіх расейцаў, габраяў і палякаў
зь Беларусі. Карацей, прыпісвалі ўсе тыя грахі, што колісь прыпісвалі
беларускай інтэлігенцыі 20–30-х гадоў, якіх гналі ў Курапаты або
канцлягеры. Нас ні сюды ні туды ўжо не маглі загнаць, бо былі ня тыя
гады, ня тыя часы. [...]
Самае галоўнае для КГБ было “арганізаваць” нацыяналістычную
групоўку. Бо групоўкі той не існавала. Жылі мы па пятнаццаць гадоў у
акадэмічных інтэрнатах, дый калі вучыліся – таксама ў інтэрнатах. Па
88
Машэраў Пётр (1918-1980) – партыйны і савецкі дзеяч Беларусі, першы сакратар КП(б)Б з 1965 па 1980 гг.
234
20–25 гадоў без кватэр, бо займаліся беларускай культурай. Што ведалі
адзін аднаго, дык не маглі ня ведаць. Што пісалі пра старажытную
гісторыю, культуру і мову беларусаў, дык так наканавана было нам
(хоць я скончыў Інстытут замежных моваў, пра што і сёньня не
шкадую). Што мы аднолькава думалі пра трагічную гісторыю свайго
народу і хацелі для яго лепшай будучыні, дык так думалі ўсе шчырыя
беларусы.
Вось нас і павыганялі з працы і рабілі, што хацелі. [...]
Цэлую гадзіну чытаў мне натацыі П. М. Машэраў на бюро ЦК перад
тым пленумам 1974 году. I што празь некалькі гадоў наагул беларуская
мова зьнікне, і што ў нас адзіны савецкі народ, і што адзіная мова будзе,
і ўсё падмацоўваў цытатамі, відаць рыхтаваўся да пленума: “В речи
товарища Брежнева… В духе установок товарища Брежнева… Говоря
словами Леонида Ильича Брежнева… Благодаря основополагающим
установкам речи товарища Брежнева на...”. Гэтыя выразы знойдзеце ў
кожнай яго прамове, у кожнай брашуры праз кожныя дзьве-тры
старонкі. Надта ж зьдзекваўcя: «Нашёлся “свядомый белорус”.
Поживешь два года без работы, вот посмотрим, как ты запоешь». Вось і
ўся ягоная чалавечнасьць. […]
Найбольш Машэраў напіраў на мову. Дакладна памятаю, як ён
пакпіў: “Ты думаешь, если бы ты стал президентом Белоруссии, так
сразу все и заговорили бы на белорусском языке?” […]
Міско С. Больш маўчаць нельга / Veritas: Бюлетэнь БГА
“Ветэраны Адраджэньня”. – 2006. – № 1 (4). – С. 15–17.
БССР у час “перабудовы”. 1985-1990
154. Паездкі за мяжу і ідэалагічны кантроль. З успамінаў Міхаіла
Пташука пра 1985 г.
Может, единственный фильм, в котором я прикоснулся к струнам
своей души – это «Знак беды». Это был 1985 год, началась перестройка,
у власти оказался Михаил Горбачёв, и Быков, как истинный художник,
интуитивно предчувствуя перемены в стране, обратился к своим
истокам, - общим для всего нашего народа. Этот фильм “вывез” меня в
Европу, где я никогда не был. И первой страной, куда я поехал, была
Югославия […]
Не могу сойти со сцены, меня окружили фото и тележурналисты, и
первый вопрос – как я отношусь к перестройке в Советском Союзе?
Начинаю говорить и вдруг вижу – напротив меня стоит представитель
нашего посольства в Югославии, наверняка работник КГБ, я с ним
познакомился в первые дни фестиваля. Он тогда мне сказал: «Если вы,
Михаил Николаевич, будете встречаться с журналистами и они будут
235
спрашивать вас о перестройке – будьте осторожны, вы представляете
нашу страну, вы находитесь за границей»… и так далее. Он следил за
мной. Следил, когда я давал интервью на сцене, следил во время пресс-
конференции после награждения, следил на банкете, за каждой выпитой
рюмкой, и даже выходя во двор, - банкет был за городом, в особняке, - я
чувствовал, что он стоит рядом. Он следил за мной с первого дня
приезда, это я потом понял, когда с ним познакомился. Чёрный костюм
«могилёвского» покроя, чёрный галстук, белая рубашка… Человек жил
в Европе, а вид имел советского стукача. Его знали сербы, они ему
вежливо улыбались, но знали: стукач. На банкете они предупредили
меня: «За вами следят». – «Я знаю», - сказал я. А всё началось с Госкино
СССР. В одном из его кабинетов меня долго инструктировали, как я
должен вести себя за границей. Предложили расписаться за инструктаж,
и утром я полетел в Белград. Но всё это было только начало. Я вернулся
в Минск, и через три дня меня вызвали в ЦК КПБ. Иван Иванович
Антонович, заведующий отделом культуры ЦК КПБ, сказал:
- Премии премиями, но есть мнение секретаря ЦК КПСС о вашем
фильме! Он в целом хорошо оценил картину, но у него есть
предложение, которое он высказал первому секретарю ЦК республики.
- Кто это? – спросил я.
- Егор Кузьмич Лигачёв.
- Какие предложения?
- Надо сократить в фильме сцены раскулачивания!
Выкинуть слёзы моей матери, моей родни, соседей? Выкинуть то,
ради чего я снимал этот фильм? Выкинуть мои бессонные ночи, мою
радось от того, что я впервые в белорусском кино сказал то, что не мог
сказать и показать никто! И кому, как мне, человеку, выросшему среди
этих слёз, рассказать о них…
- А что Слюньков?
- Он предложил сделать необходимые доработки в фильме,
доложить ему, а он доложит в ЦК КПСС. Поэтому переговорите с
Быковым и покажите сделанное.
- Быков не пойдёт на это!
- Значит, пойдёте вы. Вы режиссёр.
- И я не пойду!
Иван Иванович долго и пристально смотрел на меня.
- Значит, сделают это другие!
- Это ваше право! Вы можете отстранить меня от картины, но
резать фильм я не буду!
- Михаил Николаевич! – Иван Иванович сделал паузу, переложил
на столе книги с бумажными закладками. – Вы же понимаете, что если
мы пригласим другого режиссёра, это будет конец вашей карьеры. Мы
236
не хотели бы вас терять. Вы талантливый человек, вы сделали
талантливый фильм, но на этом фильме ваша жизнь не кончается!
Кроме того, вы мой земляк, и я хотел бы, чтобы ваша творческая судьба
сложилась удачно!
[…] Он вызывал меня несколько раз одного, потом вместе с
Быковым. Но ничего не добился.
- Василь Владимирович! – обратился он к Быкову. – Он ещё
молодой и не понимает, что мы хотим ему помочь.
- Его право художника решать, - сказал Быков. – Как он скажет, так
и будет!
- Я не могу уродовать картину! Это уже живой организм, и он
живёт по своим законам!
- Тогда пусть уродует ЦК, - предложил Антоновичу Быков. – Сам
Лигачёв со Слюньковым вместе!
Антоновичу было трудно говорить с Быковым, на него не попрёшь,
хотя всю сознательную жизнь его душили. Вешали на лацканы пиджака
звёзды, ордена и медали и тут же закрывали для печати книгу […]
Пташук М. И жизнь, и слёзы… // Нёман. – 2002. - №9/10. – С.
106-107
155. Пра разгон гукання вясны з дзённіка археолага Міхася
Чарняўскага
89
.
22 красавіка
[...] Сёньня ж мне расказалі, што 20 красавіка (1986 г. – Ю.Б.), у
нядзелю, група невядомых жорстка зьбіла школьнікаў мастацкай
школы-інтэрнату, якія "гукалі вясну" у Траецкім прадмесьці на
"Выстаўцы аднаго дня". Дарэчы, выстаўка была перанесена на 24
траўня.
24 красавіка
[...] Зь ліста пацярпелых у Траецкім прадмесьці:
«Пішуць Вам вучні 10 "Б" і 11 "Б" класаў Рэспубліканскай школы-
інтэрната па музыцы і выяўленчаму мастацтву імя І.В.Ахрэмчыка.
У гэту нядзелю, 20 красавіка, мы пайшлі на свята "Выстаўка аднаго
дня", якое адбывалася на Траецкім прадмесці і было прысвечана
Міжнароднаму году міру. Арганізатары свята ведалі, што туды прыйдзе
моладзь, якая будзе спяваць народныя песні.
Па традыцыі, як гэта было і ў мінулыя гады, у дзень гэтага свята
"гукаюць вясну", пяюць песні, водзяць карагоды. Мы таксама вырашылі
прыняць удзел у ім – зрабілі загадзя птушку-вяснянку, развучылі
89
Чарняўскі Міхась (нар. 1938) – беларускі грамадска-палітычны дзеяч, археолаг і гісторык, кандыдат
гістарычных навук. У 1960-80-х гг. актывіст дэмакратычнай апазіцыі савецкай уладзе. З’яўляўся сябрам
“Акадэмічнага асяродка”.
237
беларускія народныя песні. Падышлі да прадмесця а 11-й гадзіне і
пачалі спяваць.
Да нас падыйшоў Мікола Купава і папрасіў, каб мы адышлі ў бок да
Сьвіслачы, бо ім трэба было падрыхтавацца да выстаўкі – пераносіць і
развешваць працы. Мы адразу адышлі і пачалі вадзіць карагод, але па
дарозе двум хлопцам – Уладзіміру Лавецкаму і Сяргею Стальмашку
нейкія хлопцы сказалі зняць стужкі з галавы (мы надзелі стужкі зь
беларускім арнаментам). Яны, вядома, не звярнулі ўвагі і пайшлі далей.
Не паспелі мы скончыць вадзіць першы карагод, як з узгорка пачалі
спускацца незнаёмыя хлопцы, падыходзяць да нас і крычаць, каб мы
знялі стужкі. У тых, хто не зразумеў і спачатку ня зняў, зрывалі самі. У
той жа час яны нецэнзурна лаяліся і казалі, каб мы, калі хочам застацца
жывымі, разыходзіліся хутчэй па хатах. Некаторыя з нас пыталіся:
"А што ж тут адбываецца? Чаму мы вас павінны слухацца?
Растлумачце нам!" Але ніхто не хацеў слухаць. Нас закрылі спінамі ад
астатніх людзей і пачалі з намі "разбірацца" кулакамі, асабліва з тымі,
хто пытаў тлумачэння гэтым падзеям, нягледзячы на тое, што большая
частка школьнікаў была дзяўчынкі. Акрамя таго, на нас крычалі: "На
каком языке вы говорите? Говорите на нашем, русском, языке, а иначе –
убьём!". І дапаўнялі свае словы абразлівымі выразамі: "Фашисты!
Националисты!" і г.д. Адной дзяўчынцы сказалі, што калі не пойдзе
адтуль, то паплыве па рацэ, "як той ручнік". Астатнім таксама
пагражалі, што, калі мы не разыйдземся, то будзем карміць ракаў у рацэ.
Некаторых нашых хлопцаў і дзяўчынак пачалі біць. Праўда, сляды ад
збівання засталіся не ва ўсіх, а толькі ў Валера Карабліна з дзесятага
класа, Ігара Бандаровіча і Алега Чарняўскага, Таццяны Якубовіч і
Віктара Мінко.
Было вельмі добра бачна, што гэтыя хлопцы былі ў нецьвярозым
стане і што пад пальчаткамі некаторыя мелі кастэты. Іх не спынілі нават
і слёзы нашых дзяўчынак, якія ніяк не разумелі сваёй віны (а віны і не
было).
Мы звярнуліся да міліцыянераў, якія стаялі на мосце і ўсё бачылі з
самага пачатку – і як мы мірна вядзем карагод, і як да нас пачалі
падыходзіць незнаёмыя хлопцы, што пачалі нас біць, бачылі, што мы
нічым не маглі абараніцца, але міліцыянеры спакойна нам адказалі:
"Это ваши гражданские дела. Разбирайтесь сами". Што мы маглі
адказаць, калі нам гэта казала савецкая міліцыя? З гэтых слоў мы
зразумелі, што гэтая бойня адбываецца "законна" і засталіся
безабароннымі.
Нічога так і не зразумеўшы, мы адчулі, што ніхто нашых
тлумачэнняў слухаць не будзе, і сталі разыходзіцца. Але нашых
заплаканых дзяўчынак пачалі спыняць і пытацца: "Што здарылася?".
238
Білі ж нас, закрыўшы спінамі ад астатніх людзей, а так як мы не крычалі
і не клікалі на дапамогу, то ніхто, акрамя міліцыі, нічога ня бачыў.
Мы, шукаючы абароны, пачалі расказваць акружаючым. Побач
аказаліся і некаторыя з тых хлопцаў, што нас білі. Крыху зразумеўшы,
што мы ні ў чым не вінаватыя, некалькі іх папрасілі ў нас прабачэння і
тлумачылі, чаму так зрабілі: "Нас папярэдне сабралі ў гаркоме
(некаторыя казалі, што ў міліцыі) і папярэдзілі, што заўтра будзе дзень
нараджэння Гітлера, і што могуць быць дэманстрацыі, бунты панкаў і
іншых арганізацый і што дэманстранты будуць спяваць беларускія песні
і некаторыя, магчыма, будуць у нацыянальнай вопратцы. Нам сказалі,
што галоўная дэманстрацыя мае адбыцца ў Траецкім прадмесці і
папрасілі дапамагчы разабрацца зь ёй".
Вечарам мы пайшлі ў міліцыю. Калі мы расказалі там, у чым
справа, то міліцыянер сказаў, што а 17-й гадзіне прыходзілі гэтыя
хлопцы і гаварылі, што ў Траецкім прадмесці разагналі фашыстаў. А
калі ім сказалі, хто гэта быў, дык яны вочы вырачылі. Так нам казаў
міліцыянер, але потым ён, праз некалькі хвілін, ужо казаў, што гэта
ніякія не "афганцы" (удзельнікі афганскай вайны), і што яны (міліцыя)
іх зусім не ведаюць.
У сераду нас выклікалі да дырэктара школы і там нам казалі, што
нічога не трэба рабіць, бо ўсё гэта можа звярнуцца супраць нас. Нам
казалі, што ў нас могуць сапсавацца характарыстыкі і што нас могуць не
прыняць у інстытут.
Аднаму нашаму вучню хлопец яшчэ ў нядзелю сказаў: "Если вы не
хотите это дело кончить больницей, то уезжайте лучше домой" (гэта ў
Траецкім прадмесці). У міліцыі нам казаў маёр, што нікога знайсці ўжо
нельга, а нават калі і знойдуць каго, то самае вядікае, што ім будзе –
запішуць хуліганства (штраф 30 рублёў). А яны ж потым вам могуць
адпомсціць.»
25 красавіка
Завучыха дужа сочыць за вучнямі, каб не зьбіраліся, не пісалі
нікуды пра Траецкае прадмесьце. Яны застрашаныя і тымі
штурмавікамі, і міліцыяй, і дырэкцыяй. Дырэкцыя дадаткова страшыла,
што хлопцаў забяруць у войска і пашлюць у Афганістан.
І ўсё ж яны малайцы! Наважыліся і напісалі ліст Сьлюнькову.
Падпісалі ліст ад імя ўсіх вучняў 11-й клясы Галіна Сівіцкая і Андрэй
Скіцёў [...]
28 красавіка
У суботу ў школу прыходзіў нейкі цывільны. Сказаў, што з гаркаму
партыі, і забраў мэдычныя даведкі аб пабоях. […]
А 16.00 быў у С.Законьнікава. Падрабязна распавёў аб падзеях у
Траецкім. Той чуў дагэтуль супярэчнае і рознае.
239
З заявы пракурору Менску ад настаўнікаў школы-інтэрнату
Шунейкі Яўгена Феліксавіча і Шарыпы Пятра Пятровіча:
«У сваіх выкрыках хуліганы груба зневажалі беларускую мову і
культуру беларускага народу, дзяцей, што гаварылі па-беларуску,
дзяцей, чые дзяды змагаліся і гінулі ў барацьбе з фашызмам, абзывалі
"фашыстамі", "нацыяналістамі", з якімі трэба расправіцца.
Мы, педагогі і акрываўленыя дзеці, прасілі дапамогі ў міліцыі. Але,
дзіўна, міліцыя не ўтаймоўвала хуліганаў, фактычна патураючы ім. А
хуліганы крычалі, што яны арганізаваны і накіраваны Мінскім
райкомам камсамола "біць нацыяналістаў і пацыфістаў". Пры гэтым яны
сцьвярджалі, што прайшлі вайсковую службу ў Афганістане, і што ім
усё дазволена.
Пасьля таго, як хуліганы на чале з маёрам міліцыі адышлі, мы
сабралі дзяцей і звярнуліся ў аддзяленне міліцыі Цэнтральнага раёна
Мінска. Там нашы вучні далі падрабязныя паказанні. Пабоі шасці
найбольш пацярпелых дзяцей засведчаны актамі судовай медыцынскай
экспэртызы, зробленай у 5-й паліклініцы Першамайскага раёну.
Такія вось факты, якія выклікаюць самае гнеўнае абурэнне.
Просім вас дэталёва рассьледаваць гэты інцыдэнт і пакараць
вінаватых па ўсёй строгасці закона.»
29 красавіка
Настаўнікі занесьлі заяву ў пракуратуру. Сакратарка не хацела
браць, бо па-беларуску.[…]
30 красавіка
Праца "чорнай прапаганды"ў Менскім музычным вучылішчы:
Намесьнік дырэктара па выхаваўчай працы ў сваім кабінэце: "Ай,
никого там не били. Я все знаю. Нас, идеологических работников,
собирали в райкоме партии и обьявили, что там выступало восемь ребят
со свастиками на рукавах, но их сразу же нейтрализовали парни,
которые служили в Афганистане, и всех восьмерых передали
работникам милиции".
Загадчыца бібліятэкі:
«Моя знакомая была в райкоме комсомола. Там был задан вопрос,
за что били школьников. Так этот работник райкома прямо-таки
затрясся. Говорит: "Если бы вы знали, что это были за школьники! Это
были пацифики. Они говорили по-белорусски и первыми приставали ко
всем, почему не говорят по-белорусски.
Они несли крест и прославляли Гитлера. И никакого избиения там
не было. Только самых рьяных ударили по морде"».[…]
3 траўня
240
Так уразілі, так наваліліся падзеі "Чорнай нядзелі" у Траецкім, што
Чарнобыльская катастрофа прайшла нада мною амаль нябачная і
нячутная... [...]
8 чэрвеня
Начальства пачало прымаць меры па "Чорнай нядзелі". Школу-
інтэрнат трасуць, завучу школы Аляксею Панцюку па партыйнай лініі
далі строгую вымову "за дрэнную выхаваўчую работу" сярод пабітых
вучняў...
Аляксею Марачкіну прыйшоў адказ з УУС Менску: […]
«Ваше заявление о неправильном поведении группы молодежи из
числа демобилизованных военнослужащих в Троцком предместье во
время проведения художественной выставки рассмотрено.
Причиной конфликта между бывшими военнослужащими и
учениками Республиканской школы-интерната явилось то, что
последние при исполнении песен размахивали неэстетичной
атрибутикой: деревянным крестом, в перекрестии перевязанным
проволокой, бумажной птицей из грязного ватмана и др. Это возмутило
бывших военнослужащих, которые с применением силы отняли ее.
Одновременно ставлю Вас в известность, что выступление
учеников как Вами, так и руководством школы не контролировалось, в
связи с чем не было принято своевременных мер к недопущению
использования неэстетичной атрибутики, наличие которой вызвало
возмущение у присутствующих на выставке граждан.
С группой демобилизованной молодежи помимо принесенного ими
извинения, проведена соответствущая работа по недопущению впредь
изложенного в Вашем заявлении.
Находившиеся на выставке работники милиции не были
пассивными наблюдателями. Ими своевременно приостановлен
возникший конфликт, в результате чего тяжких последствий не
наступило.
Проведено полное разбирательство со случившемся.
Зам. начальннка следственного отдела УВД Мингорисполкома
В.Ф.Дайнеко.»
Вось так: канфлікт паміж двума бакамі "справакаваны вучнямі",
што размахвалі "неэстэтычнай" атрыбутыкай пры "бескантрольнасці" з
боку выкладчыкаў, а "и др.", напэўна, азначае стужкі зь беларускім
арнамэнтам.
Veritas. – 2005. – №1. – C. 24-32
241
156. Мэты дзейнасці грамадскага клюбу “Талака”
90
. Вытрымкі з
Статуту.
1.1. Клюб аховы помнікаў «Талака» – самадзейная грамадзкая
арганізацыя моладзі г. Мінску.
Мэты клюбу; патрыятычнае, інтэрнацыянальнае, працоўнае,
эстэтычнае самавыхаваньне; фармаваньне ў сяброў клюбу актыўнай
грамадзкай пазыцыі шляхам дзейснага ўдзелу ў ахове помнікаў, усіх
здабыткаў беларускай культуры. [...]
1.3. [...] Арганізацыямі-заснавальнікамі клюбу зьяўляюцца: Мінскі
гарком ЦК ЛКСМБ; Мінскае адзьдзяленьне Савецкага Фонду Культуры;
Вытворчае аб'яднаньне «Інтэграл».
1.4.Клюб змагаецца за ажыцьцяўленьне прынцыпаў
дэмакратызацыі, публічнасьці, галоснасьці ў нашым грамадзтве
(перадусім у сфэры нацыянальнае культуры), падтрымлівае
экалягічныя, антываенныя і іншыя прагрэсыўныя рухі.
1.5. Клюб наладжвае сяброўскія сувязі з роднаснымі аб'яднаньнямі
Беларусі і іншых рэспублік. Ладзяцца сумесныя талокі, вандроўкі,
нарады, фэсты.
1.6. Дзеля зьдзяйсьненьня гэтых задач клюб праводзіць наступную
работу;
а) ладзіцца праца на помніках і ахоўных зонах. Перавага надаецца
помнікам унікальным і тым, што патрабуюць неадкладнага ўратаваньня.
[...]
б) Сябры клюбу актыўна дапамагаюць дзяржаўным арганізацыям і
ўстановам у справе выяўленьня, уліку, дасьледаваньня і выкарыстаньня
помнікаў.
в) Сябры клюбу ўдзельнічаюць у абмеркаваньні плянаў
рэстаўрацыйных работ, арганізуюць грамадзкі кантроль за іх
выкананьнем.
г) Дзеля вывучэньня і прапаганды гісторыі культуры, традыцыяў
шанаваньня спадчыны, заканадаўства аб ахове помнікаў, ленінскай
нацыянальнай палітыкі клюб ладзіць лекцыі, дыспуты, заняткі,
вечарыны, народныя сьвяты. Клюб таксама рыхтуе фотавыставы,
слайдфільмы, экскурсіі, турысцкія вандроўкі; выпускае насьценгазэту,
рукапісны альманах.
д) Дзеля абуджэньня грамадзкай думкі клюб распачынае і
падтрымлівае дыскусіі ў сродках масавай інфармацыі па праблемах
аховы помнікаў, разьвіцьця нацыянальнай культуры і інш.
1.7. Усе мерапрыемствы клюбу адкрытыя.
90
“Талака” – нефармальнае маладзёжнае гісторыка-культурнае таварыства, якое існавала ў Мінску ў 1985-
1991 гг.
242