Скворцов М.И., Скворцова А.В. Русско-чувашский словарь

Подождите немного. Документ загружается.

хăрнй;

призыв к едйнству пĕ'рлĕхлĕ

пулмă

чĕннй 2. призЫв (çамрйксене

çар службше илни)

прийти (будущ. придÿ, придĕшь,

придут;

прош.

пришĕл, пришлă, при-

шлб,

пришлй; иовел. ф. придй;

прич.

действ.

прош. пришедший; де-

епр. придя) глаг. сов. 1. кил, çит

(çуран);

мы пришли дом<5й вĕчером

эпИр киле каçхине çИтрĕмĕр 2. 1 и

л.

не

употр.

çит; пришлб время рас-

ставăться уйрăлмă вă'хăт çИтрĕ Ф

прийтй в Ярость кăтăрсă кай; прий-

тй к соглашĕнию килĕшÿ' ту; прий-

тй в чÿвство тăнă кĕр (тйн çухатнă

хыççăн);

прийти на пбмощь пулăшу

пар

прикăз (-а) сущ. муж., приказăние

(-я)

сред.

хушÿ, прикăз; отдЯть при-

кăз хушу пар

приказăть (будущ. -ажÿ, -ăжешь,

-ăжут; иовел.

ф.

-ажй)

глаг.

сов.,

кому

и с неопр. ф. хуш, хушÿ пар, при-

кăз пар; войскăм приказăли насту-

пЯть çарсенĕ тапăнсă çапăçмă при-

кăз пăнă Ф Что прикăжешь делать!

Ним те тăвăймăн!

прикоснуться

(будущ.

-нÿсь, -нĕшь-

ся,

-нÿтся;

повел.

ф. -нйсь, -нйтесь;

прич. действ. прош. -нÿвшийся; де-

епр. -нÿвшись)

глаг.

сов.,

кому-чему

пĕрĕн,

тĕ 'кĕн, тив; больнбй не

прикоснÿлся к едĕ чйрлĕ çьш апатă

тĕкĕнмерĕ те

прилагăтельное

(-ого)

сущ.

сред.

или

ймя прилагăтельное пăллă ячĕ (япа-

лан

паллине

кăтартакан

пуплев

пайĕ)

прилететь

(будущ.

-ечÿ, -етйшь, -етят)

глаг.

сов.

вĕçсб

кил; птицы прилетĕли

из теплых стран кайăксем ă'шă ен-

ч^н

вĕçсе

кйлчĕç

прилив (-а) сущ. муж. шыв хăпар-

нй (Уйăх

туртăмĕпе

тинĕс

çыранне

шыв илни) 4- прилйв сил вăй

хушă-

ннй;

прилив крбви юн капланни

(ÿтĕн пĕр-пĕр пайне)

приличный прил., прилично нареч.

(син. пристбйный) йĕркĕллĕ, этĕплĕ,

йÿ'нлĕ,

чЫслă;

прилично вестй себЯ

хăрпăр хăвнă йĕркеллĕ тыткалă 2.

(син. немăлый)

чылăй,

самăй,

çи-

тĕлĕклĕ;

он зараббтал приличную сÿ-

мму вăл укçă самаях ĕçлесĕ йлнĕ

приложĕние (-я)

сущ.

сред.

1. (син.

добавлĕние) хÿшăм,

хушмă;

хушсă

панй;

приложĕния к журнăлу жур-

нăл çумне хушсă панй 2. приложе-

ни (определени пулакан япала ячĕ,

сăм.,

вырйсла:

летчик-космонавт,

со-

бака лайка, ученый-физик - ку мă-

шăрсенчи иккĕмĕш сăмахсем прило-

жени

шутланаççĕ)

применИть (будущ. -енк5, -енишь,

-ĕнят; ирич. страд. прош. -енĕнный)

глаг. сов., что к кому-чему ÿсă кур,

ĕçĕ яр; применйть нбвьга метод çĕ'нĕ

меслетпе ÿсă кур

примĕр (-а) сущ. муж. 1. тĕ'слĕх;

привестй примĕр тĕ'слĕх илсĕ кăтăрт;

слĕдовать примĕру, брать примĕр

тĕслĕхĕ хур (кама та пулин) 2. при-

мер

(математика

хăнăхтарăвĕ);

ре-

шИть примĕр пример шутлă

примĕрный ирил., примĕрно нареч.

(син. образцбвый) кăтартÿллă,

Ырă,

лăйăх; примĕрный ученйк лăйăх

вĕренекен ачă 2. (син. приблизйтель-

ный) чухлăвлă, вăтăм

шутпă;

яхăн;

примĕрно сто килогрăммов çĕр ки-

лограмă

яхăн

примечăние (-я) сущ. сред. ăнлан-

тарÿ,

асăрхаттарÿ; примечăния к

кнйге

кĕнекерй ăнлантарусем

принести (будущ. -есÿ, -есĕшь,

-есÿт; ирош. -ĕс,

-еслă,

-еслб, -еслй;

ирич.

действ. прош. -ĕсший; ирич.

страд. прош. -есĕнный;

деепр.

-еся)

глаг.

сов.,

кого-что

1. йăтсă кил, çĕк-

лесе кил; принестй вязăнку дров пĕр

çĕклбм вÿтă йăтсă кил 2. пар, кÿр;

Яблоня принеслă мнбго плодбв ул-

муççй çИмĕç нумăй пăчĕ * принес-

тй пбльзу ÿсă кÿр, уссă кил; прине-

стй извинĕния каçарÿ ыйт; принес-

тй клЯтву тупă ту

принцип (-а) сущ. муж. прйнцип

(тĕп шухăш, тĕллев); держăться

твĕрдых прйнципов çИрĕп прйнцип

тытсă пурăн

принципиăльный прил., принципи-

ăльно

нареч.

1. прйнциплă; принци-

пиăльный человек принциплă çын

прйнцип -ĕ; принципиăльный воп-

рбс

прйнцип Ыйтăвĕ

принЯть (будущ. примÿ, прймешь,

прймут; прош. принял, принялă,

прйняло, прйняли;

повел.

ф. примй;

прич. страд. прош. прйнятый) глаг.

сов. 1. кого-что йЫшăн, ил (пани-

не);

принЯть подăрок парне ил; егб

прИняли в институт ăнă институтă

йЫшăннă 2. йЫшăн (ĕçле килекене,

хăнана);

врач принял больных тÿхтăр

чйрлĕ

çынсене йЫшăнчĕ 3. йьшган,

çирĕплĕт; парлăмент прИнял закбн

парлăмент закбн йЫшăнчĕ * принять

участие хÿтшăн; принять

вăнну

ван-

нăрă

çă'вăн;

принЯть лекăрство эмĕл

ĕç;

принЯть экзăмен экзăмен тыттăр

принЯться (будущ. примÿсь, прй-

мешься,

прймугся; ирош. -ялся, -ялăсь,

-ялбсь, -ялйсь; повел. ф. примйсь,

примйтесь; прич.

действ.

прош. -яв-

шийся;

деепр.

-явшись)

глаг.

сов., за

что и с

неопр.

ф.

тЫтăн,

пÿçăн, пуç-

лă,

пикен; приняться за чтение ву-

ламă

пуçлă

припĕв (-а) сущ. муж. хушмă çăв-

рăм,

к5рă хушмй (кашни куплет хы-

ççăн хушса

юрламалли)

припрăва (-ы) сущ. жен.

юрмă,

техĕмлĕх (апата тутă

кĕртмелли)

прирбда (-ы)

сущ.

жен. 1. çут çан-

тăлăк; живăя прирбда чĕ'рĕ çут çан-

тăлăк (чĕр чун тĕнчи); изучать при-

рбду роднбго кр^я тăвăн ен çут çан-

талăкне тĕпчесĕ

вĕрен

2. чего тÿп-

сăм,

ÿйрăмлăх; прирбда экономй-

ческого

крйзиса

экономикăрй йы-

вăрлăхсен тупсăмĕ

прирбдный прил. çут çантăлăк -ĕ;

прирбдные богăтства çут çантăлăк

пуянлăхĕсем

природоведение (-я) сущ.

сред.

çут

çантăлăк пĕ'лĕвĕ

прислăть (будущ. пришлк5, при-

шлĕшь, пришлют;

повел.

ф.

пришлй;

прич. страд. прош. присланный)

глаг.

сов., кого-что ярсă пар, яр; он

прислăл дĕньги пбчтой вăл укçанă

почтăпă

ярсă пăнă

приснйться 1 и 2 л. не

употр.

(бу-

дущ. -нйтся, -нятся; ирич. действ.

прош.

-нившийся)

глаг.

сов.,

что

тĕл-

лĕн,

тĕлĕкрĕ кÿрăн; приснйлся стрăш-

ный сон хăрÿшă тĕ'лĕк тĕлленчĕ

пристăвка (-и)

сущ.

жен. (син. пр^-

фикс) пристăвка (сăмахăн тымар

умĕнчи пайĕ, сăм., вырăсла: от-пус-

тить,

вы-брать,

пере-дать)

пристăвочный ярил. пристăвкăллă;

пристăвочные глагблы пристăвкăллă

глаголсĕм

прйстань (-и) сущ. жен. прйстань;

вблжские пристани А'тăл

çинчй

при-

станьсĕм;

теплохбд пристăл к прис-

тани

теплохбд пристане пырсă тă'чĕ

присутствовать (наст. -твую, -тву-

ешь,

-твуют; повел. ф. -твуй; прич.

действ.

наст.

-твуюший;

деепр.

-твуя)

глаг.

несов.

пул, хÿтшăн; присÿтство-

вать на собрăнии пухăвă хÿтшăн

присЯга (-и) сущ. жен. присяга

(çара пынă çамрăксем тупа туни);

принЯть присЯгу присяга пар

притвориться

(будущ.

-рн5сь, -рйшь-

ся,

-рятся;

повел.

ф. -рйсь, -рйтесь;

прич.

действ. прош. -рйвшийся; де-

епр.

-рившись)

глаг.

сов.

пăлахая

пер,

юлă

юп; -анçи

(-енçи)

пул; -мăш

(-мĕш)

пул; притворИться непони-

мăющим

ăнлăнмăш пул

притбк (-а) сущ. муж.

к5пă;

при-

тбки Вблги А'тăл юпписем

притяжăтельный ирил. кăмăнлăх

-ĕ;

притяжăтельные местоимения кă-

мăнлăх местоименийĕсĕм (сйм., мой

- манăн, твой- санăн, наш- пи-

рĕн);

притяжательный падĕж кăмăн-

лăх

падĕжĕ (чăваш чĕлхинче, сăм.:

ачан,

кĕнекен,

çуртсен);

притяжЯтель-

ные фбрмы кăмăнлăх формисĕм (чă-

ваш чĕлхинче, сăм.: аннем,

аннÿ,

амăшĕ)

приусадебный прил.: приусăдебный

участок земли кил çумĕнчи çĕр

лăптăкĕ, кил вЫрăнĕ

приучйть

(будущ.

-учÿ, -ÿчишь, -учат;

прич.

страд.

прош.

-ÿченный)

глаг.

сов.

вĕрент,

хăнăхтăр; приучйть детей к

порЯдку ачасенĕ

йĕркене

вĕрент

приход

(-а)

сущ.

муж. 1.

(ант.

ухбд)

килÿ',

килнй; к моему прихбду Эпĕ

кйлнĕ

çĕрĕ 2. (ант. расхбд)

тупăш;

балăнс прихода и расхбда тупăшпă

тăкăк шайлăшăвĕ

прихбд

(-а)

сущ.

муж. прихут (пĕр

чиркĕве çÿрекен халăх)

прицĕп (-а)

сущ.

муж. прицеп (ма-

шина

çумне

кйкаракан урапа); ав-

томобильный прицеп автомобйль

прицепĕ

прицепИть

(будущ.

-еплк5, -ĕпишь,

-ĕпят; лрич.

страд.

прош.

-ĕпленный)

глаг.

сов., что кăкăр, çаклăт, кăкар-

сă яр; прицепить сеялку к тр^ктору

сеялкăнă

трактортăн кăкăр

причастие

(-я) сущ.

сред.

причас-

ти (глаголăн паллă ячĕ

евĕр

форми,

сăм.; идущий - пыракан, читавший

- вуланă)

причастие

(-я) сущ. сред. 1. при-

чăсти (7урă юнĕ ячĕпе кăшт

эрех,

Турă ÿчĕ ячĕпе просвир татăкĕ ас-

тивни) 2. причăсти (çак

йăлана

тума чиркÿре усă куракан эрехпе

просвир); принЯть причăстие

причă-

сти ил

причастИться (будущ. -ащусь, -ас-

тйшься,

-астятся;

повел.

ф. -астйсь,

-астйтесь; лрич.

действ.

прош.

-астйв-

шийся;

деепр. -астившись) глаг.

сов. причăсти ил (христиансен чир-

кĕвĕнче)

причесăть (будущ. -ешÿ, -ешешь,

-ĕшут;

повел.

ф. -ешй; лрич. действ.

прош. -есăвший; прич. страд. прош.

-ĕсанный)

глаг.

сов., кого-что

турă,

турасă якăт (çÿçе); причесăть девочку

хĕр

ачă çÿçнĕ турă

причесăться (будущ. -ешÿсь, -ĕш-

ешься,

-ешутся; повел. ф. -ешИсь,

-ешйгесь;

лрич.

действ.

прош.

-есăвший-

ся;

деепр.

-есăвшись

глаг.

сов.

çÿç ту-

рă,

çÿç якăт (харпăр хăйĕнне)

причйна (-ы) сущ. жен. сăлтăв,

тÿпсăм;

уважйтельная причИна вй-

тĕмлĕ

сăлтăв

причинить

(будущ.

-нк5,

-нйшь, -нят;

ирич.

страд. прош. -нĕнный) глаг.

сов., что ту, кÿр; причинйть убытки

тăкăк кÿр; причинить боль ыраттăр

причт (-а) сущ. муж. причт (чир-

кÿре

ĕçлекенсен тата юрлакансен

йышĕ)

пришйть (будущ. -шьк5, -шьĕшь,

-шьк5т; лрич. страд. прош. -шйтый)

глаг. сов. çĕлесĕ ларт, çĕлесĕ хур,

çĕлесе çыпăçтăр; пришйть пÿговицу

тÿмĕ

çĕлесĕ ларт

прищĕпка (-и) сущ. жен. тЫткăч,

хĕстĕркĕч (кантра

çине

çакнă

кĕпе-

йĕме

тытйнтармалли)

приют (-а) сущ. муж. 1. хÿ'тлĕх,

кăнлĕ

вырăн;

дать прин5т хÿ'тлĕх пар

прик5т, усрăв (ватй,

килсĕр

çынсе-

не

йышăнмалли

учреждени); детский

приют ачă-пăчă усрăвĕ

приЯтель (-я) сущ. муж., прия-

тельница (-ы) жен. тус,

юлтăш;

он

мой дăвний приЯтель вăл мăнăн тах-

çанхй

тус

приятный прил., приятно нареч.

кă'мăллă, лăйăх, Ырă; приЯтный 3&-

пах Ырă шă'ршă; с ним приЯтно по-

говорИть унпă калаçмă кă'мăллă

про

кого-что,

предлог

вин.

и. çин-

чĕн;

говорить про друзей туссĕм çин-

чен калăç * Зто не про тебЯ ку са-

нă валлй мар

пробежăть

(будущ.

-егÿ, -ежйшь, -еж-

йт;

повел.

ф. -егй)

глаг.

сов. 1. чупсă

каç;

пробежăть чĕрез полЯну уçлăнкă

ÿрлă

чупсă каç 2. чупсă ирт, чупсă

тух; пĕрвым пробежăть дистăнцию

дистанцие пуринчен малтăн чупсă

тух 4 по телу пробежăла дрожь ÿт

сăрăлтатсă кăйрĕ; пробежăть глаза-

ми письмб çырăвă пăхкаласă ил

прббка (-и)

сущ.

жен. прббка, пă'кă;

прббка бутылки кĕленче

пăккй

проблĕма (-ы)

сущ.

жен. ыйту; слб-

жная проблĕма кă'ткăс ыйту; решить

проблему ыйтăвă татсă пар

прббовать

(наст.

-бую, -буешь, -бу-

ют;

повел.

ф. -буй)

глаг.

несов.

1. ты-

тăн,

пикĕн,

хăтлăн; дĕвочка прббует

писăть

хĕр ачă çырмă хăтланăть 2.

тутăн,

астйв, тутансă пăх; прббо-

вать суп на соль яшканă тăвăр ка-

ланинĕ

тутансă пĕл

нровалйться

(будущ.

-алюсь,

-ăлишь-

ся,

-ăлятся;

повел.

ф. -алйсь, -алй-

тесь;

ирич.

действ.

прош. -алйвший-

ся;

деепр.

-алйвшись)

глаг.

сов.

1. (син.

упăсть) ансă кай, кĕрсĕ ÿк, сик,

пут; провалйться в болбто шурлăхă

пут; машИна провалйлась под лед

машйна пăр айнĕ ансă кăйнă 2. 1 и

2 л. не употр. (син. обрÿшиться)

йшĕл,

ишĕлсĕ ан, йăтăнсă ан; кры-

ша дбма провалИлась

пÿрт

тăррй

ишĕлсе ăннă 3. путлăн, ă 'нăçсăр

пул;

нăши

плăны провалились пйрĕн

плансĕм путлăнчĕç * щеки совсĕм

провалились пичĕсĕм путсă кĕ 'нĕ;

как сквозь зĕмлю провалился таçтă

мурă

кайсă кĕ'нĕ

провĕрить

(будущ.

-фю, -ĕришь, -ĕр-

ят;

повел.

ф. -ĕрь; лрич.

страд.

прош.

-ĕренный) глаг. сов., кого-что тĕ-

рĕслĕ;

провĕрить знăния учăщихся

вĕренекенсĕн пĕлĕвĕсенĕ тĕрĕсле

провĕтрить

(будущ.

-рю,

-ришь, -рят;

ирич.

страд. прош. -ренный) глаг.

сов., что уçăлтăр; провĕтрить кбм-

нату пÿлĕмĕ уçăлтăр

прбвод (-а) сущ. муж.; множ. про-

вода (-бв) пралÿк; изолИрованный

прбвод изоляциллĕ пралÿк; телефбн-

ный прбвод телефбн пралÿкĕ

проводить (наст. -ожÿ, -бдишь,

-бдят)

глаг.

несов., кого ăсăт, ăсатсă

яр;

проводйть гостей хăнасенĕ ăсат-

сă яр * проводйть глазăми пăхсă юл;

проводить в послĕдний путь юлашкИ

çулă ăсăт

(вилнĕ

çынна

пытарни

çин-

чен)

проводник

(-ă) сущ. муж., про-

воднИца (-ы) жен. 1. (син. провожă-

тый) çул ертÿçИ, çул кăтартакăн;

отряд двигался с проводникбм отряд

çул ертÿçИ хЫççăн пынă 2. провод-

нйк (пассажирсене пăхакан); про-

воднйк разнес по купе чай провод-

нйк купесенĕ чей пырсă пăчĕ

проводнйк

(-ă) сущ. муж. провод-

нйк

(электричество,

ăшă лайăх яра-

кан япала); медь - хорбший про-

водник электрйчества пă 'хăр хăй

вйтĕр

электрйчество лăйăх ярăть

провокăция (-и) сущ. жен. 1. про-

вокăци (вăрттăн

агентсен

сăтйрла

ĕçе);

провокăция на гранИце чикĕрИ

провокăци 2. хĕтĕртÿ'; хĕтĕртнй, хи-

рĕçтернй

прбволока (-и) сущ. жен. пралÿк;

стальнăя прбволока хÿрçă пралÿк;

колн5чая прбволока йĕ'плă пралÿк

провбрный ирил., провбрно нареч.

правÿр,

чĕ'рĕ, çйвĕч, йăлттăм, вăр-

вăр двйгаться провбрно вăр-вăр хус-

кăл;

провбрный пăрень правÿр кăччă

проглотйть (будущ. -очÿ, -бтишь,

-бтят; ирич.

страд.

прош. -бченный)

глаг. сов., кого-что çăт, çăтсă яр;

проглотить кусбк хлĕба çă'кăр та-

тăкне çăтсă яр * язык проглбтишь

чĕлхÿне çăтсă ярăн (питĕ тутлă);

проглотйтьобйдукÿрентернинĕ чăтсă

ирттер (хирĕç тавăрмасăр)

прогнăть (будущ. -гонк5, -гбнишь,

-гбнят;

повел.

ф. -гонй; лрич. страд.

прош. прбгнанный) глаг. сов., кого-

что хÿт^р, хăваласă яр, хусă яр;

прогнăть с раббты ĕçрĕн хăваласă яр

прогнбз

(-а) сущ. муж. прогнбз

(малашне мĕн пулассине тишкерсе

палăртни);

прогнбз

погбды çантăлăк

прогнбзĕ;

стрбить прогнбзы прогнбз

ту, малашнехине

пĕлме

тă'рăш

проголодăться

(будущ.

-ăюсь, -ăешь-

ся,

-ăются;

повел.

ф. -ăйся, -ăйтесь;

ярич.

действ.

прош.

-ăвшийся;

деепр.

-ăвшись)

глаг.

сов.

вЫçăх, выçсă кай,

выçсă çит; дĕти проголодăлись ача-

с^н хЫрăмĕ вЫçнă

прогрăмма (-ы) сущ. жен. 1. про-

грăмма (тумалли

ĕçсен

планĕ); эко-

номйческая прогрăмма правйтельства

правйтельствăн эконбмика про-

граммй;

программа

пăртии

пăрти

программй 2. прогрăмма (вĕренÿ

предмечĕн тĕп ыйтăвĕсене

çырса

пани) 3. прогрăмма (концертăн, ра-

дио е телевидени передачисен ты-

тймне

çырса

пани) 4. прогрăмма

(компьютерпа ĕçлесе паййр ыйту

татса памалли

йĕрке)

прогресс (-а) сущ. муж. прогресс,

ÿ 'сĕм, аталанÿ; наÿчно-технйчес-

кий

прогресс

наукăпă тĕхника ата-

лăнăвĕ

прогрессивный ирил.

(ант.

консер-

ватйвный), прогрессйвно

нареч.

про-

грессйвлă;

малтă пыракăн;

прогрес-

сивное общественное движение об-

ществăрй малтă пыракăн н5хăм

продавец (-вцă) сущ. муж., про-

давщица (-ы) жен. (ант. покупă-

тель) сутÿçă; продавĕц продовбль-

ственного

магазИна

апăт-çИмĕç ма-

газйнĕн сутуçй; продавщица цветбв

чеч^к сутакăн хĕрăрăм

продăжа (-и) сущ. жен. (ант. кÿп-

ля) сÿтă; сутнй; продăжа товăров по

сниженным

ценам

таварсене

йÿнет-

се сутнй; выставка-продăжа сÿтăллă

вЫставка

продăть (будущ. -ăм, -ăшь, -ăст,

множ.

-адйм, -адите, -адÿт; прош.

прбдал и -ăл, -алă, прбдало и -ăло,

множ.

прбдали и -ăли;

повел.

ф. -ăй;

ирич.

страд.

прош. прбданный)

глаг.

сов., кого-что 1. (ант. купйть) сут,

сутсă яр; продăть товăр дешево та-

варă

йÿнĕпĕ сут 2. (син. предăть) сут,

сÿтăн,

сÿтăнчăк пул; он продăл сво-

йх друзей вăл тусĕсене сÿтнă

продовбльственный ирил. апăт-

çймĕç -ĕ; продовбльственные

товă-

ры апăт-çймĕç таварĕсем

продовбльствие (-я)

сущ.

сред.

(син.

провйзия) çиме, апăт-çймĕç;

запă-

сы продовбльствия подхбдят к кон-

цÿ апăт-çймĕç

пĕтсе

пырăть

продолговăтый ирил. тăрăхлă, тăр-

халă,

чăсмăк; продолговăтое лицб

тăрăхлă пит

продолжăть

(наст.

-ăю,

-ăешь,

-ăют)

глаг.

несов.,

что и с

неопр.

ф. малал-

лă

тăс, малаллă ту; продолжăть ра-

ббтать малаллă ĕçле

продолжăться 1 и 2 л. не употр.

(наст. -ăется, -ăются; ирич. действ.

наст. -ăющийся, прош. -ăвшийся;

дееир. -ăясь)

глаг.

несов.

тă'сăл, пыр,

малаллă

тă'сăл, малаллă пыр; кино-

сеăнс продолжăлся два часă кино-

сеăнс йкĕ сехете

пЫчĕ;

дождь про-

должăется çÿмăр çаплăх çăвăть

продолжительный прил., продол-

жительно

нареч.

вăрăх, вă'рăм; про-

должйтельное время вăрăх вă'хăт

продÿкт (-а)

сущ.

муж. 1. продÿкт,

тÿхăç; продÿкты произвбдства про-

извбдство продукчĕсем 2. апăт-

çймĕç, апăт, çимĕ; молбчные про-

дÿкты сĕт-тÿрăх; диетйческие про-

дÿкты диета апăчĕ

продукция (-и) сущ. жен. продÿк-

ци,

тÿхăç, продуктсем; продукция

животновбдства вЫльăх-чĕ'рлĕх тÿ-

хăçĕ

проект (-а) сущ. муж. проĕкт (ту-

малли ĕç планĕ); проект здания

çурт

проĕкчĕ;

проект закбна закбн проĕк-

чĕ

прожĕктор (-а)

сущ.

муж. прожек-

тор (вăйлă хунар); осветйть проже-

ктором прожекторпă çутăт

прожиточный прил.: прожйточный

минимум пурăнмăлăх мĕн кирлй (иĕр

çыннйн

чи кирлĕ

нушисене

тивĕçтер-

мелĕх укçа)

прожйть (будущ. -ивÿ, -ивĕшь,

-ивÿт;

прош.

прбжил и прожйл, про-

жилă,

прбжило и прожйло,

множ.

прбжили и прожйли;

повел.

ф. -ивй;

прич.

страд.

прош.

прбжитый и про-

жИтый;

деепр.

-йв)

глаг.

сов. 1. (син.

пробыть, просуществовăть) пÿрăн,

пурăнсă ирттер; он прбжил дблгую

жизнь вăл вă'рăм ĕ'мĕр пурăнсă ирт-

тĕрнĕ

2. что (син. истрăтить) тăкка-

лă,

салăт, пĕтĕр; прожйть все день-

ги укçанă йăлтăх салатсă пĕтĕр

прбза (-ы)

сущ.

жен. прбза (сăвăла-

масăр

çырнă

текст); писăть прбзой

прозăпă

çыр

прозайческий прил. прбза -ĕ; прб-

зăллă;

прозайческие произведĕния

прбзăллă хайлавсем

прозайк

(-а) сущ. муж. прозăик,

прбза çыракăн

прбзвище (-а) сущ. сред. хушмă

ят,

тăрăхлăвлă ят

прозрăчный

прил.,

прозрăчно

нареч.

вйтĕр курăнакăн, тă 'рă, янкăр;

прозрăчное небо янкăр уяр тÿпĕ 2.

(син. явный) ÿçă, тÿ 'рĕ, ÿçăмлă;

прозрăчный намек ÿççăн

вăлтсă

ка-

ланИ

произведение (-я)

сущ.

сред.

1. хай-

лăв,

произведĕни; произведĕния ис-

кусства ÿнер хайлавĕсĕм 2. (ант. чă-

стное) произведени

(хутласан

пулнă

хисеп)

производительность (-и) сущ. жен.

тÿхăçлăх, ĕç хăвăчĕ, ĕç хевтй; про-

изводйтельность станкă станбкăн ĕç

хăвăчĕ;

повышĕние производйтель-

ности труда ĕç тÿхăçлăхĕ ÿснй

производить (наст. -ожÿ, -бдишь,

-бдят; ирич.

действ.

наст. -одящий;

деепр.

-одя)

глаг.

несов.,

что

ту, хай-

лă,

ăсталă, тусă кăлăр; завбд про-

извбдит электрические

приббры

за-

вбд электрИчество хатĕрĕсем тусă

кăларăть

произвбдство (-а) сущ. сред. про-

извбдство, ĕç, тусă кăларнй; товăр-

ное произвбдство тавăр тусă кăлар-

нй;

спад произвбдства произвбдство

чаксă пынй Ф срĕдства произвбдства

произвбдство хатĕрĕсĕм (ĕçре усă ку-

ракан пĕтĕм пурлăхпа

хатĕр-хĕтĕр)

произношĕние (-я) сущ.

сред.

калÿ,

пуплĕв;

каланй; прăвильное произ-

ношĕние звÿков сасăсенĕ тĕ'рĕс ка-

ланй

произойти 1 и 2

л.

не

употр.

(будущ.

-ойдĕт,

-ойдÿт; прош.

-ошĕл,

-ош-

лă,

-ошлб, -ошлй; ирич.

действ.

прош.

происшĕдший и произошĕдший; де-

епр. -ойдя)

глаг.

сов. пул, пулсă ирт,

пулсă тух; произошлб несчастье ин-

кĕк пÿлчĕ; ^то произошлб неожи-

данно

ку кĕтмĕн çĕртĕн пулсă йртрĕ

происхождĕние (-я) сущ. сред. 1.

нĕсĕл,

ăрăт, тĕп; -ран

(-рен)

пул-

нИ;

он по происхождĕнию из крес-

тьЯн вăл хресчĕн несĕлĕнчĕн тухнă

(син. возникновĕние) пулÿ; пулсă

кайни;

происхождĕние жизни на Зем-

ле Çĕр çинчĕ

пÿрнăç

пулсă кайнй

пройтИ

(будущ.

-йдÿ, -йдĕшь,-йдÿт;

прош.

-шĕл, -шлă, -шлб,

множ.

-шлй;

повел. ф. -йди; прич. действ. прош.

-шĕдший;

прич. страд. прош. прбй-

денный;

деепр

-йдя)

глаг.

сов.

1. кай,

ирт, иртсĕ тух, утсă ирт; пройтИ два

киломĕтра йкĕ километр утсă ирт;

пройтИ вперĕд малă тухсă тăр 2.

что

иртсе кай; пбезд прошĕл мймо

стăн-

ции пбезд стăнци патĕнчен иртсе

кăирĕ 3. 1 и 2л.

неупотр.

ирт, тăсăлсă

вырт; здесь пройдет железная дорб-

га кунтă чугÿн çул тăсăлсă вЫртĕ 4.

1 и 2 л. не

употр.

çу, çусă кай, çусă

ирт; прошел теплый дождь ă 'шă

çумăр çусă йртрĕ 5. 1 и 2л. неупотр.

ирт, иртсе кай, çухăл; боль прошлă

ыратнй иртсе кăйрĕ; прошлб мнбго

времени

вă'хăт нумăй йртрĕ 6. вĕрен,

вĕренсе ирт; Зто мы еще не про-

шлй эпйр кунă вĕренмен-ха * прой-

тй воĕнную службу çар службинче

пул;

Э'то емÿ так не пройдет! Ку

ÿншăн ахăль иртмĕст!

прокăт (-а)

сущ.

муж. прокăт (япа-

ла усă курма илмелли тулевлĕ

йĕрке); пункт прокăта прокăт

пÿнк-

чĕ;

прокăт автомобилей автомобиль-

с^м прокатă панй

прокурбр (-а)

сущ.

муж. прокурбр;

райбнный прокурбр райбн проку-

рбрĕ

пролив (-а)

сущ.

муж. пролйв, тйнĕс

пЫрĕ

проливнбй

прил.:

проливнбй дождь

шăлкăм çÿмăр

пролить (будущ. -льк5, -льĕшь,

-льк5т; прош. прблил и -лйл,

-лилă,

прблило и -лйло, множ. прблили и

-лйли;

повел. ф. -лбщ прич. страд.

прош.

прблитый и -лйтый)

глаг.

сов.,

что тăк, тăксă яр; пролИть на стол

чай сĕтел çине чей тăксă яр

пролйться 1 и 2л.

не

употр.

(будущ.

-льется,

-лыбтся; прош. -лился, -ли-

лăсь, -лилбсь и -лйлось) глаг. сов.

тă'кăн,

тăкăнсă кай; молокб про-

лйлось из крÿжки сĕт куркарăн тă'-

кăнчĕ

промбкнуть (будущ. -ну, -нешь,

-нут; прош. промбк, -ла, -ло, -ли;

прич.

действ.

прош.

-ший;

деепр.

-ши)

глаг.

сов. йĕпĕн, ислен; промбкнуть

насквбзь витĕр йĕпĕн, йĕп-йĕпе

пул

прбмысел

(-сла)

сущ. муж. 1. су-

нăр, тытÿ; тытнй; охбтничий прбмы-

сел

сунăр ĕ'çĕ; рыболбвный прбмы-

сел пÿлă тытнй 2. промыслă, ал ĕ'çĕ,

ал ăстăлăх; нарбдные прбмыслы хăлăх

ал ăстăлăхĕ

промышленность (-и) сущ. жен.

промЫшленность; легкая промыш-

ленность çă'мăл промышленность;

тяжелая промышленность йывăр

промЫшленность; развитие промьпп-

ленности промЫшленность

аталă-

нăвĕ

промышленный прил. (ант. агрăр-

ный) промьппленность -ĕ; промьпц-

ленноçлă;

промышленный потенци-

ăл страны çĕршЫвăн промЫшлен-

ность вăй-хăвăчĕ; промышленный

гброд промЫшленноçлă хулă

пронестйсь

(будущ.

-есÿсь, -есĕшь-

ся,

-есÿтся; лрош. -ĕсся, -еслăсь, -ес-

лбсь, -еслИсь;

повел.

ф. -есйсь, -есй-

тесь;

прич.

действ.

прош. -ĕсшийся;

деепр.

-есясь)

глаг.

сов. хă'вăрт ирт,

вĕлтлетсе ирт, ыткăнсă ирт, иртсĕ

кай;

по ÿлице пронесся автомобйль

урампă

автомобиль иртсе кăйрĕ

пропагăнда (-ы) сущ. жен. пропа-

гăнда, ăнлантарÿ, ÿкĕтлев; ăнлан-

тарнй,

ÿкĕтлени; пропагăнда спбр-

та спортă хутшăнмă ÿкĕтленй

пропагандйровать

(наст.

-рую, -ру-

ешь,

-руют; повел. ф. -руй; деепр.

-руя)

глаг.

несов.

пропагандăлă, ăн-

лантăр,

ÿкĕтле; пропагăнда ту; про-

пагандйровать нарбдное твбрчество

хăлăх пултарулăхне пропагандăлă

прбпасть (-и) сущ. жен. тĕ 'псĕр

çырмă,

тĕ'псĕр шă'тăк

пропăсть

(будущ.

-адÿ,

-адĕшь, -адÿт;

повел.

ф. -адй)

глаг.

сов.

1. (син. исче-

знуть) çухăл, çĕт; у менЯ пропăла

рÿчка

мăнăн

рÿчка

çухăлнă 2. (син.

погйбнуть) пĕт, тĕп пул, çук

ггул,

сая кай;

время

пропăло зря вă 'хăт

ахăль сая кăйрĕ

прописнбй прил.: прописные бÿк-

вы пЫсăк сас паллисем (предложе-

ни е пайăр ят

пуçламăшĕнче

çыра-

каннисем)

прбповедь (-и) сущ. жен. ÿ 'кĕт

сăмăхĕ, вĕрентсĕ каланй (чиркÿре

кĕлĕ

тунă чухнĕ); священник про-

изнĕс

прбповедь

пăчăшкă

ÿ'кĕт сă-

мăхĕ

калăрĕ

прбпуск (-а)

сущ.

муж.;

множ.

про-

пуска (-бв) и прбпуски (-ов) 1.

прбпуск

(кĕмелли

документ);

прбпуск

на завбд заводă

кĕмеллй

прбпуск 2.

сикчĕ;

сиктернИ, сиктерсе хăварни;

прбпуск в тбксте текстрă сиктерсе

хăвăрнă

вырăн

пропустйть

(будущ.

-ущÿ, -ÿстишь,

-ÿстят; прич. страд. прош. -ÿщен-

ный) глаг. сов. 1. кого-что ирттер,

иртме пар, ирттерсе яр; пропустйть

детей вперĕд ачасенĕ малаллă ирт-

тĕр 2. сиктĕр, сиктерсе хăвăр;

асăр-

хамăсăр хăвăр; пропустйть ошйбку

йăнăшă асăрхамăсăр хăвăр; пропус-

тйть урбк урбк сиктĕр 3. ирттерсе

яр,

каймăсăр юл; пропустйть нÿж-

ный автббус кйрлĕ автобусă ларай-

мăсăр юл

прорăб (-а) сущ. муж. (сокр:. про-

изводйтель раббт) прорăб (строи-

тельство ĕçĕсене

тÿррĕн ертсе пы-

ракан)

прорбк (-а)

сущ.

муж. прорбк (тĕн

вĕрентĕвĕнче

Турă

çынсене

вĕрент-

ме

çĕр

çине

янă элчĕ)

прбрубь (-и)

сущ.

жен. вак (иăр кас-

са тунă

шăтăк)

просветйтель (-я)

сущ.

муж. просве-

тйтель; çуттă кăларакăн; И.Я. Я'ков-

лев - просветйтель чувашского на-

рбда

И.Я.Я'ковлев

- чăвăш халăх-

не çуттă кăларакăн

просвещение (-я)

сущ.

сред.

çут ĕ'çĕ;

çуттă кăларни; просвещение нарбда

халăхă çуттă

кăларнИ

просвирă (-Ы) сущ. жен.;

множ.

прбсвиры (прбсвир и просвйр, прбсви-

рам и просвирăм) просвйр (право-

слави чиркĕвĕн хăш-пĕр йăлисенче

усă куракан пĕчĕк кулач)

прбсека

(-и)

сущ.

жен. и прбсек (-а)

муж. прачăк

(вйрманта

тÿррĕн

каснă

çул, тăрйх)

просить (наст. прошÿ, прбсишь,

прбсит; ирич.

страд.

прош. прбшен-

ный) глаг. несов., кого-чего о ком-

чем, с

неопр.

ф. или с союзом «что-

бы»

ыйт; просйть о пбмощи

пулăш-

мă ыйт * просить к столу апатă лар-

мă чĕн

прослăвиться

(будущ.

-влюсь,

-вишь-

ся,

-вятся; повел. ф. -вься, -вьтесь;

ирич.

действ. прош. -вившийся; де-

епр. -вившись) глаг. сов. чапă тух,

чыс

кур, мухтавă тух; прослăвить-

ся в векăх ĕ'мĕр-ĕмĕре чапă тух

проснÿться

(будущ.

-нÿсь, -нĕшься,

-нÿтся;

повел.

ф.

-нйсь, -нйтесь; прич.

действ.

прош.

-нÿвшийся;

деепр.

-нÿв-

шись) глаг. сов. вăрăн, тăр, ыйхă-

рăн вăрăн

прбсо (-а) сущ. сред. вир;

с^ять

прбсо вир аксă ту

проспăть (будущ. -плю, -пишь,

-пят) глаг. сов. 1. çЫвăр, çывăрсă

ирттер; он проспăл десять часбв вăл

вÿнă сехĕт çЫвăрнă 2. кого-что

çывăрсă юл; вăхăтрă ан тăр; он про-

спăл

и опоздăл в шкблу вăл шкулă

каймă

çывăрсă к5лнă

проспĕкт (-а) сущ. муж. проспект,

ăслă урăм

простйть

(будущ.

прошÿ, простйшь,

простят; ирич.

страд.

прош.

прощĕн-

ный)

глаг.

сов.,

кого-что,

кого

за что

и что кому каçăр; Простйте за бес-

покбйство! Чăрмантăрнăшăн каçар-

сăмăр!

проститься

(будущ.

прощÿсь, -йшь-

ся,

-ятся; повел. ф. -йсь, -Итесь;

прич.

действ.

прош.

-ившийся;

деепр.

-йвшись) глаг. сов., с кем-чем сыв

пуллăш,

ÿйрăл; проститься с друзь-

Ями туссемпе сыв пуллăш * про-

ститься с

мечтбй

ĕмĕте çухăт

простбй

(кратк. ф. прост, простă,

прбсто;

множ.

прбсты и простЫ;

сравн. ст. прбще) прил., прбсто на-

реч. 1. (ант. слбжный) ансăт,

çă'мăл,

кă'ткăс мар; простбй вопрбс çă'мăл

ыйту; задăча решăется прбсто задă-

ча тÿпсăмĕ ансăт 2. ÿçă кă'мăллă;

он человĕк простбй вăл ÿçă кă'мăл-

лă

çын 3. прбсто частица усилит.

кăнă,

çеç; он прбсто не знает урбка

вăл урокă

пĕлмест

кăнă * простбй

карандăш ахăль кăрантăш (хури);

прбсто так ыт ахальтен

простоквăша (-и)

сущ.

жен. тÿрăх

простбрный прил., простбрно на-

реч. ăслă, ăнлă, шалпăр, йрĕк, пЫсăк;

простбрный пиджăк шалпăр пин-

шăк; простбрный класс пЫсăк класс

прострăнство (-а) сущ.

сред.

ÿçлăх,

хÿтлăх; безвоздÿшное прострăнство

сЫвлăшсăр ÿçлăх

простÿда

(-ы) сущ. жен.

шăнсă

пăсăлнй

простудйться

(будущ.

-ужÿсь, -ÿди-

шься,

-ÿдятся;

повел.

ф. -удйсь, -удй-

тесь;

ирич.

действ.

прош. -удйвший-

ся;

деепр.

-удйвшись)

глаг.

сов. шăн-

сă пă'сăл,

шăнсă

чирле

простыня (-й)

сущ.

жен. прбстынь;

постелйть свежие простынй тасă

простыньсем сар

прбсьба

(-ы) сущ. жен. ыйтÿ, тил-

мĕрÿ'; ыйтнй, тилмĕрнй;

прбсьба

пбмощи пулăшмă ыйтнй

протестовать (наст. -тÿю, -тÿешь,

-тÿют; повел. ф. -тÿй) глаг. несов.,

против чего хирĕçле, хйрĕç

калă;

протестовăть прбтив задĕржки зар-

плăты

ĕç укçй вăхăтрă памăн пиркй

хирĕçле

прбтив

кого-чего,

предлог

род.

п.

хйрĕç,

хире-хйрĕç, тĕлме-тĕл; сто-

Ять црбтив дбма

пÿрте

хйрĕç тăр;

плыть прбтив течĕния юхăмă хйрĕç

иш 4 лекăрство

прбтив

гриппа грип-

рăн сипленмеллй эм^л

протйвник (-а) сущ. муж., против-

ница (-ы) жен. 1. тăшмăн; войскă

протйвника тăшмăн çарĕс^м 2. хй-

рĕç тăракăн; он - протйвник но-

вовведĕний вăл çĕнĕлĕхсене хйрĕç

тăрăть

протйвный прил. (син. отвратйтель-

ный;

ант. приятный), протйвно на-

реч. йĕ'рĕнчĕк, йрсĕр,

йĕксÿ';

про-

тивный зăпах йĕрĕнтерекен шă'ршă;

противно егб слушать ăнă итлес кил-

мĕст

противорĕчие (-я)

сущ.

сред.

хйрĕç-

лĕх,

хирĕçÿ 'лĕх; между нИми воз-

никли

противорĕчия вĕсĕм хушшин-

че хйрĕçлĕх тÿхнă

протодьйкон (-а) сущ. муж. про-

тодьякон (чиркÿри аслă дъякон)

проюиерĕй (-я) сущ. муж. прото-

иерĕй

(чиркÿри аслă пачăшкă)

протокбл (-а) сущ. муж. 1. прото-

кбл (пухура

калаçнисене

çырнă

хут)

протокбл (пĕр-пĕр ĕçе çирĕпле-

текен акт); милицĕйский протокбл

милйци протокблĕ

профессионăльный прил.,

профес-

сионально

нареч.

професси -ĕ; про-

фессионăльное учИлище професси

училищй;

профессионăльные нăвы-

ки професси хăнăхăвĕсĕм

профĕссия (-и) сущ. жен. профес-

си,

ĕç; профессия врачă врач ĕ'çĕ; ос-

вбить профĕссию професси аллă ил

профĕссор (-а)

сущ.

муж. профес-

сор (аслă шкулта

ĕçлекенсен

чи çÿл-

лĕ

пусймĕ)

профсоюз (-а) сущ. муж. (сокр.:

профессионăльный сок5з) профсо-

к5з;

профсоК>з раббтников культÿры

культÿра ĕçченĕсĕн профсок5зĕ

профсоюзный лрил. профсок5з -ĕ;

профсон5зная организăция профсокЗз

организăцийĕ

прохлăдный прил., прохлăдно на-

реч. сÿлхăн, ÿçă, сивĕрех; сегбдня

прохлăдно паян çантăлăк ÿçă

процент

(-а)

сущ.

муж. 1. процент

(хисепĕн çĕрмĕш пайĕ); сто процен-

тов çĕр процент 2. тÿпăш, пайтă

(банка хывнă укçаран параканни)

процесс (-а)

сущ.

муж. 1. процесс,

ĕç

юхăмĕ;

произвбдственные про-

цĕссы произвбдство процесĕсем 2.

процĕсс, ĕç (судра пăхаканни)

прбчий лрил. ыттй; прбчие лк>ди

ыттй çынсĕм; между прбчим сăмăх

май каласăн

прочитăть

(будущ.

-ăю, -ăешь, -ăют;

повел.

ф. -ăй; лрич.

страд.

прош.

про-

чИтанный)

глаг.

сов.,

что

вуласă тух,

вуласă пĕтер; прочитăть кнйгу кĕне-

кене вуласă тух

прбчный прил., прбчно нареч.

çйрĕп,

хЫтă, тĕрĕклĕ, тăн-тă'н; прбч-

ная древесйна хЫтă йЫвăç; прбчный

мир çйрĕп мир

прбшлый лрил.

йртнĕ,

ĕлĕкхй,

кун умĕнхй; прбшлый год иртнĕ

çул,

пĕ'лтĕр; вспоминăть о прбш-

лом иртнине асă ил

пруд (-ă, на прудÿ) сущ. муж.

пĕве; прудить пруд

пĕве

пĕвеле

пружйна (-ы) сущ. жен. пружина;

часовăя пружИна сех^т пружинй

прут (прÿта и прутă) сущ. муж.,

множ. прÿтья

(-ьев)

хÿлă;

березовый

прут хÿрăн хуллй

прыгать (наст. -аю, -аешь, -ают)

глаг.

несов.

сик, сиккеле; прыгать на

однбй нбжке хăрăх урăн сиккеле

прыжбк

(-жкă)

сущ. муж. сйкĕ,

сйкĕм,

сикнй; прыжбк в высотÿ

çÿллĕшне сикнй; совершить рекбр-

дный прьгжбк сиксе рекбрд ту

прядь (-и) сущ. жен. пайăркă;

прядь волбс çÿç пайăркисем

пряжа (-и) сущ. жен. çип; шерстя-

нăя пряжа çăм çиппй

пряжка (-и) сущ. жен. тăхă; прЯж-

ка ремнЯ пиçиххй тăхи

прямбй лрил., прЯмо

нареч.

1. (ант.

кривбй) тÿ'рĕ, тйкĕс, ту'ррĕн, тÿ-

рĕх; прямăя лйния тÿ'рĕ йĕр 2. (син.

откровенный) тÿ'рĕ, ÿçă; говорИть

прЯмо тÿ'ррĕн калă * прямăя речь

тÿ 'рĕ пуплев (текстра - сăнар

сăмахĕсене улăштармасăр калани);

прямăя насмĕшка кĕрĕт мă'шкăл; я

прЯмо испугăлся Зпĕ хăрасăх ÿ'крĕм

прЯник (-а)

сущ.

муж. пĕремĕк

прясть

(наст.

прядÿ, прядĕшь, пря-

дÿт;

лрош. прял, прялă и пряла, пря-

ло) глаг. несов., что

арлă;

прясть

шерсть çăм арлă

прЯтать (наст. прячу, прячешь,

прячут;

повел.

ф. прячь) глаг. несов.

пытăр,

пытарсă хур * прЯтать гла-

за

куçă тарт

прятаться (наст. прячусь, пря-

чешься,

прячутся; ловел. ф. прячь-

ся;

прячьтесь; прич. действ. наст.

прячущийся, ирош. прятавшийся;

деелр. прячась)

глаг.

несов.

пытăн

прятки

(-ток)

сущ. множ. пытанÿ;

пытаннй;

игрăть в прЯтки пытан-

маллă

выля

псалбм (-а)

сущ.

муж. псалбм (тĕн

юрри)

псалтырь (-и) сущ. жен. и (-я)

муж. псалтырь (Библи пайĕ - иса-

ломсен пуххи)

псевдонИм (-а) сущ. муж. псевдо-

нйм (çын хăйĕн чйн ятне пытарса

хайланă ят, сăм., Михаил Кузьмич

Кузьмин -

Çеçпĕл

Мишши)

психолбгия (-и) сущ. жен. психо-

лбги (ăс-тăнпа кймăл-туйăм; ăна

тĕпчекен ăслăлăх)

птенец

(-нцă)

сущ.

муж.

чĕ'пĕ,

кăйăк

чĕппй; птенец сорбки чакăк чĕппй

птИца (-ы) сущ. жен. кăйăк,

вĕçен

кăйăк; пĕвчая птИца юрлакăн кăй-