Скворцов М.И., Скворцова А.В. Русско-чувашский словарь

Подождите немного. Документ загружается.

пбсле 1.

нареч.

(син. потбм) кайрăн,

ÿ'лĕм;

поговорИм пбсле кайрăн ка-

лăçăпăр 2.

предлог

с род. п. хыççăн,

кайрăн;

-сан (-сен); пбсле захбда

сблнца хĕвел ансăн

последний ирил. 1. юлашкй, вĕçĕн-

чй;

послĕдний день недĕли эрнен

юлашки

кунĕ;

последний раз

юлашкй хут 2.

çĕ'нĕ;

последний нб-

мер журнăла журнăлăн çĕ'нĕ нбмерĕ

послезЯвтра

нареч.

ырăн мар тĕпĕр

кун,

виçмине; встрĕтимся послезав-

тра виçмине тĕл пÿлăпăр

послбвица (-ы) сущ. жен. ваттисĕн

сăмăхĕ

послÿшный прил., послÿшно на-

реч. итлекен, каланине тăвакăн; по-

слÿшный ребĕнок итлекĕн ачă

посмотреть (будущ. -отрк5, -бт-

ришь, -бтрят) глаг. сов. пăх,

пăхсă

ил;

посмотреть в окнб чÿречерен

пăхсă

ил

посббие (-я) сущ. сред. 1.

пулă-

шÿ, укçă; детское посббие ачă укçй

(патшалăх ача пăхма параканни) 2.

хăтĕр,

посбби; учебные посббия вĕ-

ренÿ'

хатĕрĕсĕм

посбл

(-слă")

сущ. муж. посбл,

элчĕ;

посбл

Фрăнции в Россйи Фрăн-

цин Раççейрй посблĕ

посбльство (-а) сущ.

сред.

посбль-

ство,

Злчĕлĕх; здăние посбльства

посбльство çÿрчĕ

поспĕшный прил., поспĕшно на-

реч. васкăвлă, хыпалăнчăк; поспеш-

но собрăться в дорбгу çулă тухмă вас-

кăвлăн хатĕрлен

посрĕдственный прил., посред-

ственно нареч. вăтăм, чÿхă; чаплăх

мар;

посрĕдственный товăр чаплăх

мар тавăр

поссбриться

(будущ.

-рюсь, -ришь-

ся,

-рятся;

повел.

ф. -рься)

глаг.

сов.,

с кем

вăрçсă

кай, хирĕçсĕ кай, хар-

кашсă кай

пост

(-ă) сущ. муж.;

множ.

посты

(-бв)

тйпĕ;

тйпĕ тытнй, типпе тух-

нй (тĕн ййли-йĕрки); велйкий пост

ăслă тИпĕ

пост

(-ă, о постĕ, на постÿ) сущ.

муж.;

множ.

носты (-бв) 1. хурăл;

хурăл

вырăнĕ; стоЯть на постÿ ху-

ралтă тăр 2. вЫрăн, ĕç вырăнĕ; за-

нЯть пост дирĕктора дирĕктор вы-

рăннĕ йЫшăн

поставить

(будущ.

-влю, -вишь, -вят;

ирич.

действ.

прош.

-вивший)

глаг.

сов.

кого-что тăрăт, ларт; постăвить

стол к окнÿ сĕтеле чÿречĕ патнĕ

ларт; постăвить на

ноги

урă çинĕ

тăрăт 2. кого ларт, ту, уйăрсă ларт;

постăвить бригадИром бригадирă

ларт, бригадйр ту

постановлĕние (-я) сущ.

сред.

йы-

шăнÿ; съезд принял постановлĕние

съезд йышăнÿ тÿнă

постель (-и) сущ. жен. вЫрăн (çы-

вйрмалли); лежăть в постели вырăн

çинче

вырт

постепĕнный прил., постепĕнно

нареч. вăрăх; майĕпĕ, ерипĕн; погб-

да

постепенно улÿчшилась çантăлăк

майĕпен лайăхлăнчĕ

пбстный прил. 1. тйпĕ -ĕ; пбстная

пища

тйпĕ апăчĕ (типĕ тытнй чух

çимелли); пбстное

мăсло

тип çу 2.

çÿсăр;

пбстное мясо çÿсăр аш

постоянныйирил.,постоянно

нареч.

яланхй,

ялăн,

тă'тăш, пĕр вĕ'çĕм;

постоЯнная раббта яланхй ĕç; он

постоЯнно ворчйт вăл пĕр вĕ'çĕм мă-

кăртатăть

пострбить

(будущ.

-бю,

-бишь, -бят;

повел.

ф.

-бй; ирич.

действ.

прош.

-бив-

ший;

ирич. страд. прош. -бенный)

глаг. сов. ту, ларт, тусă ларт; пост-

рбить дом

çурт

ларт

поступигь

(будущ.

-пшб, -пишь, -пят)

глаг.

сов. 1. (син. сдĕлать) ту, хăтлăн;

он поступйл прăвилыю вăл тĕ 'рĕс

тÿрĕ 2. кĕр, вырнаç; поступйть

учйться вĕренмĕ кĕр; поступнть на

раббту ĕçе вырнăç 3. пыр, кил; в ма-

газйн

поступйли товăры магазинă

тавăр

кйлнĕ

поступок

(-пка)

сущ.

муж.

ĕç,

тă'вăм,

хăтланÿ;

хăтланни; плохбй постÿ-

пок кирĕвсĕр хăтланни

посÿда (-ы) сущ. жен. сăвăт-сапă;

эмалирбванная посÿда эмальленĕ

сăвăт-сапă; мыть посÿду сăвăт-сапă

ÇУ

посылка (-и) сущ. жен. посЫлка;

послăть посылку посЫлка яр (поч-

тăпа)

пот (-а, о пбте, в поту)

сущ.

муж.;

множ.

поты (-бв) тар; по лицÿ течĕт

пот пит тă'рăх тар юхăть; весь в по-

тÿ йĕп-йĕпĕ тарă ÿ'кнĕ 4 в поте лицă

тар юхтарсă (ĕçле(

потеря (-и) сущ. жен. (син. утрă-

та;

ант. нахбдка) çухату; çухатнй;

убрать урожăй без потерь тыр-пулă

çухатÿсăр пухсă

кĕрт

потерять

(будущ.

-яю, -яешь, -яют;

прич.

страд.

прош.

потерянный)

глаг.

сов., кого-что çухăт, çĕтĕр; Петя по-

терЯл нбжик

Пĕтя

çĕ'çĕ çухăтнă *

потерЯть терпение чă'тăм

вĕçне

çит

потерЯться (будущ. -яюсь, -яешь-

ся,

-яются;

повел.

ф. -яйся, -яйтесь;

прич.

действ.

прош.

-явшийся;

деепр.

-явшись) глаг. сов. çухăл, çĕт, çĕт-

се кай; потеряться в лесÿ вăрмантă

çĕтсе кай

потеть (наст. -ĕю, -еешь, -еют)

глаг. несов. тарлă, ăшăлă, тар юх-

тăр;

раббтать потĕя тар юхтарсă ĕçле

потихбньку

нареч.

1. (син. медлен-

но) пĕ 'чĕккĕн, майĕтен, ерипĕн;

идтй

потихбньку ерипен утсă пыр

(син. незамĕтно) вă'рттăн, сис-

меслĕ,

систермĕсĕр; уйти поти-

хбньку никăм сисмесле тухсă кай

потолбк

(-лкă)

сущ. муж. маччă;

потолбк дбма

пÿрт

маччй;

бăлки

по-

толка маччă каштисем

потбм нареч. унтăн, кайрăн; сд^-

лаем урбки, потбм пойдĕм игрăть

урбк тă'вăпăр, унтăн вылямă кăйă-

пăр

потбмок

(-мка)

сущ. муж. (ант.

предок) тă'хăм -ĕ, нĕсĕл -ĕ; тă'хăм-

çă,

несĕлçĕ;

чувăши

- потбмки вбл-

жских бÿлгар чăвашсем - А 'тăл

пăлхарĕсен несĕлĕ

потомÿ

нареч.

союзн.

сл. çавăнпă

та; я болĕю, а потомÿ не могÿ рабб-

тать Зпĕ чирлетĕп, çавăнпă та ĕç-

леймĕстĕп * потомÿ что союз мĕ'н-

шĕн тесен, ма тесен

потреблять

(наст.

-яю,

-яешь, -яют;

прич.

действ. наст. -яющий, прош.

-явший;

прич.

страд.

наст.

-яемый; де-

епр.

-яя)

глаг.

несов.,

что

(син.

испбль-

зовать) ÿсă кур; потреблЯть

выра-

щенные дбма бвощи килте ÿстернĕ

пахчă

çимĕçпĕ ÿсă кур;

машИна

по-

треблЯет мнбго бензИна машина бен-

зин нумăй

пĕтерет

похвалИть (будущ. -алк5, -ăлишь,

-ăлят) глаг. сов., кого-что мухтă,

ырлă;

похвалйть ученика за хорб-

шую учĕбу шкул ачине лăйăх вĕ-

рĕннĕшĕн мухтă

похвăльный лрил. 1. мухтавă тй-

вĕçлĕ,

мухтамаллă, ырламаллă; по-

хвăльное усердие мухтавă тИвĕçлĕ

тăрăшÿлăх 2.: похвăльная грăмота

мухтăв грамотй

похйтить (будущ. -йщу, -йтишь,

-йщут; лрич. страд. прош. -йщен-

ный) глаг. сов., кого-что (син. ук-

рăсть)

вăрлă,

вăрласă

кай; из сей-

фа похИщены документы сейфрăн

документсĕм

вăрласă

кăйнă

похбд (-а) сущ. муж. похбд, çул

çÿрĕв;

туристйческий похбд турист-

сен похбчĕ; пойтИ в похбд походă

кай

похбдка (-и) сущ. жен. ÿтă, утка-

лăрăш;

утнй; лĕгкая похбдка çă'мăл

ÿтă

похбдный лрил. похбд -ĕ, çул çÿрĕв

-ĕ;

похбдная колбнна похбд колон-

нй

похбжий прил., похоже нареч. 1.

с кем и на кого-что пек, ĕвĕрлĕ;

-шкал (-шкел); отец с сыном по-

хбжи ашшĕпе ывăлĕ пĕр сă'нлă; по-

хбжий на тебЯ санашкăл, сан евĕр-

лĕ

2. похбже вводн. сл. туйăнăть,

пулмаллă;

похбже, он не придĕт вăл

килмест пулмаллă

пбхороны (-бн, -онăм)

сущ.

множ.

пытарУ; çын пытарнй, виле пытар-

нй

похуд^ть

{будущ.

-ею, -еешь, -^ют)

глаг.

сов. (ант. попрăвиться, потол-

стеть) начарлăн, ырханлăн, начар-

лансă кай, имшерлĕн; ребенок сйль- '

но похудел ачă имшерленсех кăй-

нă

поцеловăть (будущ. -лУю, -лÿешь,

-лУют; повел. ф. -л^й) чуптÿ, чуп-

тусă ил; поцеловăть в

губы

тутарăн

чуптÿ

поцелÿй (-я) сущ. муж. чуптунй,

тутă тунй

пбчва (-ы) сущ. жен. тăпрă, çĕр;

глИнистая пбчва тă'млă тăпрă; рых-

лйть пбчву тăпранă кăпкалăт 4 те-

рЯть пбчву под ногăми шанчăкă

çухăт

почемÿ

1. нареч. и

союзн.

сл. мĕ'н-

шĕн,

ма, мĕн пирки; Почемÿ ты

не пришел? Ма килмерĕн Эсĕ? 2.

союз çавăнпă та; он болĕл, почему и

не вышел на раббту вăл чирленĕ,

çавăнпă та ĕçе тухмăн

почемÿ-лйбо, почемÿ-нибÿдь

нареч.

мĕ'ншĕн те пулин;

Е'сли

почемÿ-

либо не смбжешь приехать, сообщИ

телегрăммой Мĕ'ншĕн те пулйн ки-

лейместĕн пулсăн телегрăмма ярсă

пĕлт^р

почемÿ-то

нареч.

темшĕн, тем пир-

кй,

теме

пулă;

он почемÿ-то обй-

делся вăл тĕмшĕн кÿреннĕ

пбчерк (-а) сущ. муж. çырÿ, ăлă

(çырас

манер); красйвый пбчерк хит-

ре çырÿ; я узнак» егб пбчерк Эпĕ ун

аллине паллăтăп

почем нареч. мĕн хак; Почĕм ăта

вещь? Ку япалă мĕн хак? * почем

знать пĕлме çук

почет (-а) сущ. муж. хисеп, чыс,

сум;

быть в почете чыс кур * Кнй-

га почета Хисеп кĕнекй

почетный ирил. 1. хисĕплĕ, мух-

тăвлă,

ятлă,

сÿмлă; почĕтный гость

хисеплĕ

хăнă;

почĕтный гражданин

гброда хулăн хисеплĕ гражданйнĕ 2.

хисĕп

-ĕ; хисеплĕ, чЫслă; почĕтное

звăние хисеплĕ ят; Почĕтная грăмота

Хисеп грамотИ; почĕтный караÿл

хисеплĕ

хурăл 3. чЫслă, чыс тăва-

кăн;

почĕтная обЯзанность чЫслă

тивĕç

почИн (-а) сущ. муж. пуçарÿ; вы-

ступить с почйном пуçарÿ ту

починить (будущ. починкЗ, почИ-

нишь, почйнят)

глаг.

сов., что юсă,

тÿрлет; починИть чась! сех^т юсă

почйстить

(будущ.

-ищу, -йстишь,

-йстят; иовел. ф. -йсть и -йсти; ирич.

страд. прош. -йщенный) глаг. сов.

кого-что (ант. запăчкать) тасăт;

почистить сапогИ ăтă тасăт 2. тасăт,

шурăт,

хуппине сÿ; почйстить кар-

тбфель çăр улмй шурăт

почитăть

(наст.

-ăю, -ăешь, -ăют;

деепр. -ăв)

глаг.

сов., кого-что и без

доп.

вулă,

кăшт

вулă;

почитăть

д,6-

тям скăзки ачасене юмахсем вула-

сă пар

почитăть

(наст.

-ăю, -ăешь, -ăют;

ирич.

страд. наст. -ăемый; деепр.

-ăя)

глаг.

несов., кого-что (син. ува-

жăть) хисепле, чыслă, сумă су; по-

читăть ветерăнов войны

вă'рçă

ве-

теранĕсене сумă су

пбчка

(-и) сущ. жен. папкă, кă'ч-

кă;

пбчки

сирени распустйлись си-

р^нь папкисем çÿрăлчĕç

пбчки

(-чек)

сущ. множ.; един.

пбчка

(-и) жен.

пÿре

(организм

пайĕ);

воспаление пбчек пÿрĕ шыçнИ

пбчта

(-ы) сущ. жен. пбчта; воз-

дÿшная

пбчта

сЫвлăш почтИ; по-

слăть письмб по

пбчте

почтăпă çырÿ

яр

почтальбн (-а)

сущ.

муж. почталь-

бн

почтй

нареч.

яхăн,

патне; т^нĕ пе-

к^х; прошлб почтИ два гбда йкĕ çулă

яхăнăх йртрĕ; пришли почти все пÿр-

те т^нĕ пек^х килчĕç

почтбвый ирил. пбчта -ĕ; почтбвая

связь пбчта çыхăнăвĕ; почтбвый

Ящик пбчта ещĕкĕ

почÿвствовать (будущ. -вую, -ву-

ешь,

-вуют; повел. ф. -вуй; прич.

действ.

прош. -вавший;

деепр.

-вав)

глаг. сов., кого-что сис, туй, туйсă

ил;

почÿвствовать боль ыратнине

туйсă ил; дети почÿвствовали гблод

ачасен çиессй кИлчĕ

пощадИть (будущ. -ажÿ, -адИшь,

-адят; лрич.

страд.

прош. -ажĕнный)

глаг. сов., кого-что хĕрх^н, каçăр,

хăтăр (айăп тăвасран)

пощечина (-ы) сущ. жен. çÿпкă;

çупсă янй, питрен çапнй; дать по-

щечину

çупсă яр

поăзия (-и)

сущ.

жен. побзи (сăвй-

ласа

çырнă

хайлавсем); совремĕнная

чувăшская поззия ку чухнехй чăвăш

поЗзийĕ

поЗма (-ы) сущ. жен. поЗма (сă-

вăласа

çырнă

пысăк хайлав)

поэт (-а) сущ. муж., поэтесса (-ы)

жен. сă'вăç, поэт

поэтому

нареч.

и союзн. сл. çавăн-

пă та, çавнă

пулă,

çавнă курă; те-

6Я ждут, поЗтому торопись санă

кĕтеççĕ, çавăнпă та васкă

появиться

(будущ.

-влк5сь, -вишь-

ся,

-вятся;

повел.

ф. -вйсь, -вйтесь;

прич.

действ. прош. -вйвшийся; де-

епр. -вйвшись)

глаг.

сов. кÿрăн, кил-

се тух, тухсă тăр, тухсă лар, курăн-

сă кай; вдали появился пбезд инçет-

рĕ пбезд курăнсă кăйрĕ; появилась

надĕжда шăнчăк çурăлчĕ * появить-

ся на свет кун

çутй

кур, çурăл

пбяс (-а) сущ. муж. 1. пиçиххи;

ременный пбяс чĕн пиçиххй; затя-

нÿть

пбяс пиçиххине туртсă çых 2.

тă'рăх,

ярăм;

тропический пбяс трб-

пик тă'рăхĕ

поясшща (-ы)

сущ.

жен. пйлĕк; по-

яснйца болйт пйлĕк ыратăть

прабăбка, прабăбушка (-и)

сущ.

жен.

мăн асанне, мăн кукамăй (асаттен,

асаннен

е кукаçин, кукамайăн амăшĕ)

прăвда

(-ы) сущ. жен. 1. тĕ'рĕслĕх,

чă'нлăх, тÿ'рĕлĕх; чăнăх; говорИть

прЯвду тĕрĕссине калă 2. вводн. сл.

чăнăх та; я, прăвда, не знал об зтом

Эпĕ,

чăнăх та, кун çинчĕн пĕлмĕн

частица

утвердит.

чăнăх та, чăн

та,

чăннипех; я нрăвда уезжйю в гб-

род бпĕ чăнăх та хуланă каятăп *

по прăвде говоря тĕрĕссипе каласăн;

Не прăвда ли? Çаплă

мăр-и

варă?

правдИвый прил. (ант. лжйвый),

правдИво нареч. тĕ'рĕс, чăн, тÿ'рĕ;

отвечăть правдйво тĕ 'рĕс хуравлă

(чăннине пытармасăр)

прăвило (-а( сущ. сред. прăвило;

арифметические прăвила арифмĕти-

ка правилисем * как прăвило ялан-

хИ пекех, ялăн т^нĕ пек

прăвильный прил., прăвильно на-

реч. тĕ'рĕс, чăн; прăвильный отв^т

тĕ'рĕс хурăв; ты поступйл прăвиль-

но Зсĕ тĕ'рĕс турăн

правительство (-а) сущ.

сред.

пра-

вительство (ĕç тăвакан влаçăн аслă

органĕ);

правйтельство страны çĕр-

шЫв правительствй; правйтельство

Москвы Мускăв правительствй

прăвить

(наст.

-влю, -вишь, -вят;

повел.

ф. правь; ирич.

действ.

наст.

-вящий,

ирош. -вивший;

деепр.

-вя)

глаг.

несов.,

кем-чем 1. (син. руково-

дйть) тытсă пыр, ертсе пыр, тыт-

сă тăр; прăвить госудăрством патша-

лăхă ертсе пыр 2. (син. направлять,

вестй) тыт, тытсă пыр; прăвить ма-

шИной машинăнă тытсă пыр

прăвить

(наст.

-влю, -вишь, -вят;

повел. ф. правь; прич. страд. прош.

-вленный;

деепр.

-вя)

глаг.

несов.,

что

юсă,

тÿрлет; нрăвить

рÿкопись

ал

çырăвă тÿрлĕт;

прăвить

корректÿру

корректÿра тÿрлет

правлĕние (-я) сущ.

сред.

тЫтăм;

тытнИ,

тытсă пани, ертсе пынИ;

правлĕние странбй çĕршывă тытсă

пынй 2. правлĕни (ертсе пыракан

орган);

правлĕние кооператива коо-

ператйв правленийĕ

прăвнук (-а) сущ. муж.

мăнÿк

Ывăлĕ

прăвнучка (-и) сущ. жен.

мăнÿк

хĕ'рĕ

прăво (-а) сущ.

сред.;

множ.

правă

(прав,

правăм) прăво, тИвĕç, Ирĕк;

избирăтельное прăво суйлăв прави;

граждăнскне правă грăждан ирĕкĕ-

с^м;

предостăвить прăво йрĕк пар;

лишйть

прав

правăсене тытсă ил; с

пблным прăвом тивĕçлипĕ

правослăвие (-я) сущ.

сред.

право-

слăви (христиан тĕнĕн тĕп юппи-

сенчен пĕри)

правослăвный ирил. правослăви -ĕ;

правослăвная

цĕрковь

правослăви

чиркĕвĕ

правосÿдие (-я) сущ.

сред.

суд ĕ'çĕ;

брганы

правосÿдия суд ĕ'çĕн органĕ-

сем

правшă (-И) сущ. муж. и жен.;

множ.

правшИ (-ей) сылтăм

(сылтăм

алăпа сулахаййинчен лайăхрах ĕçле-

кен çын)

прăвый

ирил. (ант. левый) 1.

сЫлтăм;

прăвая

рукă

сЫлтăм ăлă; на

прăвой сторонĕ сЫлтăм енче 2. сЫл-

тăм,

сылтăмрй (политикăра - ре-

акци майлă);

прăвые

пăртии

сылтă-

мри партисем

прăвый

(кратк. ф. прав, правă,

прăво;

множ.

прăвы) ирил. тĕ'рĕс, чăн;

нăше

дĕло прăвое пйрĕн ĕç - тĕ'рĕс

ĕç;

он прав вăл тĕрĕсне калăть

прăдед (-а), прадедушка (-и) сущ.

муж. мăн асаттĕ, мăн кукаçй (асат-

тен, асаннен е кукаçин, кукамайăн

ашшĕ)

прăздник (-а)

сущ.

муж. уйв, праç-

нйк; нарбдный прăздник хăлăх

уявĕ;

отмечăть прăздник уяв ту, уявлă 4

престбльный прăздник чиркÿ' праç-

никĕ;

прăздник трудă и

пĕсни

ĕçпĕ

юрă

уявĕ

прăздничный прил., прăзднично

нареч. 1. уяв -ĕ, праçнйк -ĕ; прăзд-

ничный день уяв кÿнĕ 2. перен.

сăвăнăçлă, сăвăк, хавăслă; прăзд-

ничное настроение хавăслă кă'мăл

прăздновать (наст. -ную, -нуешь,

-нуют;

повел.

ф. -нуй; ирич.

действ.

наст.

-нуюший,

прош.

-новавший; де-

епр. -нуя)

глаг.

несов.,

что

уявлă,

уяв

ту,

пăлăрт;

прăздновать день рож-

дĕния çурăлнă кунă

пăлăрт

прăктика

(-и)

сущ.

жен.

(ант.

теб-

рия) прăктика, кулленхй ĕç; прове-

рЯть тебрию на прăктике теориĕ кул-

ленхй ĕçре тĕрĕслĕ 2. прăктика

(вĕрен-

нине ĕçре

çирĕплетни);

педагогйчес-

кая прăктика педагбгика практикИ

практический ирил. прăктика -ĕ;

кулленхй,

ĕçрй; практический бпыт

ĕçре пÿхнă ăстăлăх; практйческие

занятия прăктика занятийĕсем Ф он

практИчески здорбв вăл тĕрăссипе

сывăх

прăпорщик (-а)

сущ.

муж. прăпор-

щик

(офицертан

кĕçĕн çар чинĕ)

превосхбдный ирил., превосхбдно

нареч. чăплă, хÿ 'хĕм, пИтĕ лăйăх;

превосхбдный костн5м чăплă кос-

тюм;

мы превосхбдно провели врĕ-

мя эпйр пйтĕ хÿ'хĕм кăнтăмăр

превратйться

(будущ.

-ащÿсь, -атй-

шься,

-атятся;

повел.

ф. -атйсь, -атй-

тесь;

ирич.

действ.

прош. -атйвший-

ся;

деепр.

-атйвшись)

гяаг.

сов.,

кого-

что пул, пулсă тăр, çăвăрăн, куç;

одĕжда превратйлась в лохмбтья тум-

тйр çĕтĕлсе пĕ'тнĕ

прегрăда (-ы) сущ. жен. (син. по-

м^ха) чăрмăв, пÿлÿ', чарÿ; преодо-

л^ть все прегрăды

мĕнпÿр

чăрмав-

сенĕ

сир * грудобрюшнăя прегрăда

чĕре

картй

преградИть (будущ. -ажÿ, -адИшь,

-адят; прич.

страд.

прош.

-аждĕнный)

глаг.

сов., что (син. перекрЫть) пÿл,

чар,

пÿлсе

хур, чарсă ларт; дорбга

прегражденă кăменным обвăлом чул-

сĕм

йăтăнсă

аннй çулă пÿ'лнĕ

предăние (-я) сущ.

сред.

халăп;

на-

рбдные предăния халăхрй юмăх-ха-

лăп

прĕданный ирил. (син. вĕрный),

прĕданно нареч. парăнÿллă, шăн-

чăклă;

парăнсă; преданный вбин

шăнчăклă салтăк; прĕданно служйть

парăнсă тăр, парăнсă ĕçлĕ

предăтель (-я)

сущ.

муж., предăтель-

ница (-ы) жен. сÿтăнчăк; предăтель

рбдины

тăвăн çĕршывă сÿтнă çын

предăть (будущ. -ăм, -ăшь, -ăст,

множ.

-адйм, -адите, -адÿт; прош.

предал и предăл, предалă, предало

и предăло,

множ.

прĕдали и предă-

ли;

повел.

ф. -ăй; прич.

действ.

прош.

-ăвший;

прич. страд. прош. предан-

ный;

деепр.

-ăв)

глаг.

сов., кого-что

чему (син. отдăть) пар; ту; пре-

дДть суду судă пар; предăть забвĕ-

нию

мăнăç

ту; предăть оглăске пур-

не те

пĕлт^р

2. (сик. изменИть) сут,

сÿтăн;

предăть друзей туссене сут

предвыборный прил. суйлăв

умĕн-

хи;

предвыборная агитăция суйлăв

умĕнхй агитăци

предел (-а) сущ. муж. 1. (син. ру-

беж, гранйца) чйкĕ; предĕлы ббла-

сти ббласть чиккисĕм; за предела-

ми отечества чйкĕ леш енчĕ 2. çÿл-

тй пÿсăм, чйкĕ; предĕл скбрости чи

пысăк

хă'вăртлăх; предĕл моих же-

лăний мăнăн чи пысăк ĕ'мĕт; силы

на пределе вăй

пĕтсе

пырăть

предислбвие (-я) сущ. сред. ум

сăмăх; предислбвие кнйги

кĕнекĕ

ум

сăмăхĕ

предлбг

(-а) сущ. муж. сăлтăв,

йÿ'тĕм;

найти предлбг для неявки на

раббту ĕçе тухмăсăр юлмă сăлтăв туп

предлбг

(-а) сущ. муж. предлбг,

мал сăмăх (вырăс

чĕлхинче

ят

сăмах

умĕн тăракан пулăшу

сăмахĕ,

сăм.,

«на»,

«в»,

«перед»

т. ыт.)

предложĕние

(-я) сущ.

сред.

сĕнÿ';

сĕннИ; предложение о сотрÿдничестве

килĕштерсе ĕçлемĕ сĕннй; принЯть

предложĕние сĕнĕве йЫшăн

предложение

(-я) сущ.

сред.

пред-

ложĕни

(вĕçленнĕ

шухăша палйрта-

кан пуплев); слбжное предложĕние

хÿтлă

предложĕни; простбе предло-

жĕние хÿтсăр предложени; глăвное

предложĕние тĕп предложени; при-

даточное предложĕние пăхăнÿллă

предложени; члĕны предложĕния

предложĕни членĕсем

предложить

(будущ.

-ожÿ, -бжишь,

-бжат; повел. ф. -ожй) глаг. сов.,

кому кого-что или с неопр. ф. сĕн;

предложИть пбмощь пулăшмă сĕн;

предложить сотрÿдничество

килĕш-

терсе ĕçлеме сĕн

предлбжный прил:. предлбжный

падĕж предлбглă падеж

(вырăс

грам-

матикинче,

сăм.:

о доме, на

полу,

в го-

роде)

предмет (-а) сущ. муж. 1.

япалă;

предметы домăшнего обихбда кил-

çуртрă тыткаламаллй япаласем 2.

предмĕт (ăслăлăх е

вĕренÿ

дисцип-

лини);

шкбльные предмĕты шкул

предмечĕсем * предмĕт спбра тав-

лашÿ

сăлтăвĕ

прĕдок

(-дка)

сущ.

муж. мăн асат-

тĕ,

мăн асанне (нумай ĕмĕр мала-

рах пурăнни);

предки

чувашĕй выш-

ли из Центрăльной А'зии чăвашсен

мăн аслашшĕсем

Вăтă

çĕр Азирен

тухнă

предположйть (будущ. -ожÿ, -бж-

ишь,

-бжат; повел. ф. -ожИ) глаг.

сов. 1. что (син. допустйть)

шухăш-

лă;

предположить ухудшение погб-

ды

çантăлăк пăсăлассй çинчен шу-

хăшлă

2. предполбжим вводн. сл.

тейĕпĕр,

çаплă пÿлтăр; предполб-

жим,

что он согласйтся вăл

килĕ-

шĕт тейĕпĕр

предпрăздничный ирил. уяв

умĕн-

хй; предпрăздничное настроĕние уяв

умĕнхй çĕкленчăк кă'мăл

предпринимăтель (-я) сущ. муж.,

предпринимăтельница (-ы) жен. ĕç

пуçаруçи

(харпăр

укçи-тенкипе

суту-

илÿ

е производство

йĕркелекен);

мбл-

кие предпринимăтели вак ĕç пуçа-

руçисĕм

предприятие (-я) сущ. сред. пред-

прияти;

промышленное предприятие

промьГшленность предприятийĕ;

торгбвое

предпрнятие суту-илÿ' пред-

приятийĕ

предрассÿдок

(-дка(

сущ.

муж. (син.

суеверие) тĕ 'шмĕшлĕх, тĕ 'шмăш

шÿхăш

председăтель (-я)

сущ.

муж.,

пред-

седăтельница (-ы) жен. председăтель

(суйланă пуçлăх); председăтель со-

брăния пухÿ председăтелĕ; председă-

тель кооператйва кооператйв пред-

седăтелĕ

представитель (-я) сущ. муж.,

представйтельница (-ы) жен. пред-

ставйтель,

Злчĕ;

представйтель за-

вбда

завбд представителĕ; послăть

представйтеля Элчĕ яр

предстăвить (будущ. -влю, -вишь,

-вят; повел. ф. -ăвь)

глаг.

сов., кого-

что 1. (син. предъявить) тăрăт, пар,

пĕлтĕр; предстăвить необходимые

документы кйрлĕ хутсене тăрăт 2.

сĕн,

тăрăт, сĕнÿ' пар; предстăвить

к нагрăде нагрăда памă тăрăт 3. (син.

вообразИть) ăсрă ÿк^р, шухăшлă;

предстăвить картйну ббя ăсрă çапăçÿ

епле пынине ÿкĕр 4.

кăтăрт,

выля-

сă пар; предстăвить сцену из спек-

тăкля спектăкль сыпăкне вылясă пар

5. предстăвь, предстăвьте вводн. сл.

шухăшлă-ха, шÿхăшлăр-ха;

пред-

стăвь, он женйлся

вторбй

раз шухă-

шлă-ха, вăл т^пĕр хут авлăннă

предупредить

(будущ.

-ежÿ, -едйшь,

-едят; ирич.

страд.

прош.

-еждĕнный)

глаг. сов., кого (син. известйть, уве-

домить) асăрхаттăр,

пĕлтерсе

хур,

систер (малтанах); предупредйть об

опăсности хăрÿшлăх çинчен

асăр-

хаттăр

предупреждение (-я) сущ. сред. 1.

(син. извещение, уведомление)

асăр-

хаттарÿ, пĕлтерÿ'; асăрхаттарнИ,

пĕлтернй; штормовбе предупрежде-

ние çил-тă 'вăл çывхарнй çинчен

пĕлтерни

2. (син. предостережение)

асăрхаттарÿ, хытарÿ; асăрхаттарнй,

хытарнй;

дать выговор с предуп-

реждением ĕçрĕн кăларассй çинчен

асăрхаттарсă вЫговор пар

прежде 1. нареч. ĕ 'лĕк, ĕлĕкрĕх,

малтăн;

прежде здесь было бзеро

ĕлĕкрĕх кунтă кÿ'лĕ пÿлнă 2. кого-

чего,

предлог

род.

п. маларăх, мал-

тăн;

-чен; мы пришли прĕжде всех

эпйр пуринчен малтăн çйтрĕмĕр

прĕжний прил. малтанхи, ĕлĕкхи,

унчченхи;

прĕжнее

местожйтельство

малтăн пÿрăннă вЫрăн

президент (-а)

сущ.

муж. президĕнт

(çĕршыв

организаци

пуçлăхĕ); Пре-

зидент Чувăшской Респÿблики Чă-

вăш РеспубликИн Президенчĕ; пре-

зидĕнт акционĕрного ббщества ак-

ционерсĕн пĕрлĕшĕвĕн президĕнчĕ

презйдиум (-а)

сущ.

муж. президи-

ум

(суйлавлă ертÿçĕсен

ушкăнĕ); пре-

зйдиум собрăния пухÿ презйдиумĕ

презирăть

(наст.

-ăю, -ăешь, -ăют)

глаг.

несов.,

кого-что

йĕ'рĕн,

йĕрĕнсĕ

пăх; презирăть обмăнщиков ултавçă-

с^м

çине

йĕрĕнсе

пăх

прейскурăнт (-а)

сущ.

муж. прейс-

курăнт

(таварсен,

пулăшу

ĕçĕсен

ха-

кĕсене кăтартнă список)

прекрăсный прил., прекрăсно на-

реч. чăплă, хÿ 'хĕм, сĕлĕм, пйтĕ

авăн,

пйтĕ лăйăх; сегодня погбда

прекрăсная паян çантăлăк пИтĕ авăн

* прекрăсно частица утвердит.

пйтĕ

авăн,

юрăть; Я приду к вам зă-

втра.

- Прекрăсно! Э'пĕ сйрĕн па-

тă ырăн

пЫрăп.

- Пйтĕ

авăн!

прекратиться I и 2

л.

не

употр.

(бу-

дущ. -тИтся, -татся; ярич. действ.

прош. -тйвшийся; деепр. -тйвшись)

глаг.

сов. чăрăн, чарăнсă лар; дождь

прекратйлся çÿмăр çумă чăрăнчĕ

премировăть (наст. и

будущ.

-рÿю,

-рÿешь, -рÿют; ловел. ф. -рÿй; ирич.

страд. прош. -рбванный) глаг. сов.

несов.,

кого премиле, преми пар

премия (-и)

сущ.

жен. прĕми (укçа,

паха япала парса хавхалантарни);

квартăльная премия квартăл прĕ-

мийĕ;

госудăрственная премия пат-

шăлăх премийĕ

премьĕр-минИстр (-а) сущ. муж.

премьер-минйстр (правительство

пуçлйхĕ)

препинăние (-я) сущ. сред.: знăки

препинăния чарăнÿ паллисĕм

преподавăтель (-я) сущ. муж.,

преподавăтельница (-ы) жен. препо-

давăтель, вĕрентекĕн; преподавăте-

ли

вÿза

ăслă шкул преподавателĕсем

преподавăть

(наст.

-ăю,

-аĕшь,

-ăют;

повел. ф. -ăй; лрич. действ. наст.

-ающий,

прош.

-авăвший)

глаг.

несов.

(син. обучăть)

вĕрент;

преподавăть в

шкбле фйзику шкултă фйзика вĕ-

рент

препЯтствие (-я) сущ.

сред.

1. (син.

помеха) чăрмăв, чарÿ, йЫвăрлăх;

препятствия в

работе

ĕçрй йывăрлăх-

сĕм 2. чăрмăв

(çул

çинчи); çул пÿлмй;

полосă препятствии пулмĕллĕ тă'рăх;

бег с препЯтствиями чăрмăвлă чÿпă

преслĕдовать (наст. -дую, -дуешь,

-дуют; ловел. ф. -дуй; лрич. страд.

наст. -дуемый;

деепр.

-дуя)

глаг.

не-

сов., кого-что 1. (син. гнăться) хăва-

лă,

хусă пыр, йĕр йĕрлĕ; собăки

преследуют вблка йытăсĕм кашкă-

рă хăвалăççĕ 2. (син. угнетăть, при-

теснять) хăсĕрле, хĕс, хĕст^р; пре-

следовать за критику критикле-

нĕшĕн хĕсĕрлĕ 4 преследовать цель

тĕллĕв тыт; преследоватъ свок5 вы-

году хăрпăр пайтйшĕн тă'рăш; пре-

следуют воспоминăния асаилÿсĕм кă-

нăç памăççĕ

прбсныи

прил.

1. тăвăрсăр; прĕсная

водă

тăвăрсăр шыв 2. тÿтлă, йÿçĕт-

мĕн; прĕсное

тĕсго

тÿтлă чустă (çĕл-

ресĕр çăрни)

пресса (-ы)

сущ.

жен. хаçăт-журнăл

пресс-конференция (-и)

сущ.

жен.

пресс-конферĕнци (журналистсене

хыпар пĕлтерме ирттерекен тĕл

пулу)

преступление (-я) сущ. сред. пре-

ступлĕни,

ăйăплă ĕç; уголбвное

преступлĕние уголбвлă преступлĕни;

совершить преступлĕние ăйăплă ĕç ту

преступник (-а) сущ. муж., пре-

стÿпница (-ы) жен. престÿпник,

ăйăплă çын; военный престÿпник

вă'рçă

престÿпникĕ

при ком-чем,

предлог

предл.

п. 1.

(син.

бколо, вбзле) патĕнче, çывă-

хĕнчĕ,

çумĕнчĕ; патĕнчй, çывăхĕн-

чИ,

çумĕнчИ; дом при дорбге çул

çывăхĕнчИ

пÿрт;

при

шкбле

есть

мастерскăя шкул çумĕнчĕ мастерс-

кбй пур 2. лри указании на время,

обстановку

чухнĕ,

вăхăтĕнчĕ; -сан

(-сен); -па (-пе); зтч> бьшо при ца-

ризме ку вăл патшă вăхăтĕнче пÿл-

нă;

при свете лăмпы лăмпа çутипĕ

прибăвить (будущ. -ăвлю, -ăвишь,

-ăвят; лрич.

страд.

прош.

-ăвленный)

глаг. сов., кого-что хуш, ÿстĕр, ху-

шăнтăр, хушсă пар; прибăвить зар-

плăту ĕç укçине ÿст^р; к двум при-

бăвить пять йккĕ çумне пйллĕк хуш

прибить (будущ. -бьк5, -бьĕшь,

-бьк5т;

повел.

ф. -бей)

глаг.

сов., что

çап,

çапсă ларт, çапсă хур; прибйть

дбску гвоздЯми хăманă пăтапă çап-

сă ларт

приблйзиться

(будущ.

-йжусь, -йзи-

шься,

-йзятся; иовел. ф. -йзься, -йзь-

тесь;

прич.

действ.

прош. -йзивший-

ся;

деепр.

-йзившись)

глаг.

сов. çыв-

хăр,

патнĕ пыр, патне çит; приблИ-

зиться к дбму

çурт

патне пыр

приббр (-а) сущ. муж. приббр,

хăтĕр;

измерительные приббры виçĕ~в

приборăсĕм * брйтвенный приббр

хырăнмаллй хăтĕр-хĕ'тĕр

прИбыль (-и) сущ. жен.

тупăш,

ус-

лăм;

чйстая прИбыль тасă тÿпăш; цех

принбсит большÿю

прйбыль

цех

пЫсăк услăм

кÿрет

прИбыльный прил., прИбыльно на-

реч. тÿпăшлă, услăмлă; торговать

прИбыльно сутÿ-илÿрĕн услăм кур

приватизăция (-и)

сущ.

жен. при-

ватизăци (патшалăх аллинчи пурлй-

ха уйрăм

çынсен

харпйрлăхĕ

туни)

приватизйровать (наст. и будущ.

-рую,

-руешь, -руют; ловел. ф. -руй;

ирич.

страд. прош. -рованный) глаг.

сов. и

несов.

приватизацилĕ, прива-

тизăци ту; приватизйрованная квар-

тйра приватизациленĕ хваттер

привезтй

(будущ.

-езÿ, -езĕшь, -езÿг;

прош. -ез,

-езлă,

-езлб, -езлй; лрич.

действ. прош. -ĕзший; ирич. страд.

прош.

-езĕнный; дееир. -езя)

глаг.

сов.,

кого-что

илсе кил, илсĕ çитĕр,

кÿрсĕ

кил (транспортпа); привезтИ грÿзы

автомашИнами грузсенĕ автомаши-

нăсемпĕ

кÿрсе

кил

привести (будущ. -едÿ, -едĕшь,

-едÿт; ирош. -ĕл, -елă, -елб, -елй;

повел.

ф.

-едй; ирич.

действ.

прош.

-ĕд-

ший;

прич.

страд.

прош.

-едĕнный; де-

епр. -едя)

глаг.

сов. 1. кого илсĕ кил,

çавăтсă кил, ертсе кил; привести зă

руку алăрăн çавăтсă кил 2. 1 и 2 л.

не

употр.

илсĕ çитĕр, илсе пыр; тро-

пИнка привелă к бзеру сукмăк кÿ'лĕ

патне илсĕ çитĕрчĕ * привестй в

дĕйствие ĕçĕ яр; привестй в чÿвство

тăнă

кĕрт

(тăн

çухатнă

çынна); Не

приведй Бог! Тÿрă ан хуштăрăх!

привет (-а) сущ. муж.

салăм;

пе-

редăть привет салăм калă (камран

та пулсан)

привĕтливый ирил., приветливо на-

реч. евĕклĕ, таравăт, ă'шă кă'мăллă;

приветливо встречăть гостей хăнасе-

нĕ таравăт йЫшăн

привĕтствовать (наст. -вую, -ву-

ешь,

-вуют;

повел.

ф. -вуй)

глаг.

не-

сов. саламлă; привĕтствовать гостей

хăнасене саламлă

привилĕгия (-и) сущ. жен. (син.

льгбта) çă 'мăллăх; предостăвить

привилĕгии инвалидам войны

вă'рçă

инваличĕсенĕ çăмăллăхсем пар

привлĕчь

(будущ.

-екÿ, -ечĕшь, -ек-

ÿг; ирош. -ĕк,

-еклă,

-еклб, -еклй; ио-

вел.

ф. -екй; ирич.

действ.

прош.

-ĕк-

ший;

ирич. страд. прош. -ечĕнный;

дееир. -ĕкший)

глаг.

сов.,

кого-что

яв-

ăçтăр,

хутшăнтăр; Илĕрт, илентер;

привлĕчь

к раббте ĕçе хутшăнтăр *

привлĕчь

к отвĕтственностн явăп тыт-

тăр;

привлĕчь внимăние кăсăклантăр;

привлĕчь

к судÿ судă пар

привьжнуть

(будущ.

-ну, -нешь, -нут;

ирош.

привьж, -ла, -ло, -ли; иовел. ф.

-ни;

ирич.

действ.

прош.

привЫкший)

глаг.

сов., к кому-чему и с

неопр.

ф.

хă'нăх,

илен, вĕрĕн; привыкнуть рă-

но вставăть ир тăмă хă'нăх

привычка

(-и) сущ. жен. хăнăхÿ,

йăлă;

вошлб в привычку йăланă кĕ'нĕ

привязăть (будущ. -яжÿ, -яжешь,

-яжут; повел. ф. -яжй; прич. страд.

прош. -язанный)

глаг.

сов., кого-что

кăкăр, çыхсă хур, çыхсă ларт; при-

вязăть

собăку

цĕпью

йыттă сăнчăрпă

кăкăр

пригласИтельный прил:. пригласИ-

тельный бил^т йыхрăв хÿчĕ

пригласИть (будущ. -ашу, -асйшь,

-асят; лрич.

страд.

прош. -ашĕнный)

глаг. сов., кого чĕн, йЫхăр; пригла-

сйть в гбсти хăнанă чĕн

приглашĕние (-я) сущ.

сред.

чĕнÿ',

йыхрăв;

чĕнни, йыхăрнй; послЯть

приглашĕние йыхрăв яр

приговбр (-а) сущ. муж. приговбр

(суд

йышăнăвĕ);

обвинИтельный при-

говбр

айăплăвлă приговбр

пригодйться

(будущ.

-ожусь, -одйшь-

ся,

-одятся;

повел.

ф. -одйсь, -оди-

тесь;

нрич.

действ.

прош. -одйвший-

ся;

деепр.

-одйвшись)

глаг.

сов.

кйрлĕ

пул,

уссă кил; твой совет пригодйл-

ся сан канашÿ уссă кйлчĕ

прйгородный прш. хулă çум -ĕ; ху-

лă

çумĕнчИ; пригородный автббус

хулă

çум автббусĕ

приготбвить

(будущ.

-бвлю, -бвишь,

-бвят; повел. ф. -бвь; нрич. действ.

прош. -бвивший; нрич. страд. прош.

-бвленный)

глаг.

сов.,

кого-что

хатĕр-

ле,

хатĕрлесе хур; приготбвить все

необходИмое к раббте ĕçлеме мĕн

кирлине хатĕрл^; приготбвить урбк

урбк ту

приготбвиться

(будущ.

-влюсь, -ви-

шься,

-вятся; ловел. ф. -вься, -вьтесь;

нрич.

действ. прош. -вившийся; де-

епр. -вившись)

глаг.

сов., к чему и с

неопр. ф. хатĕрлен, хатĕрленсе тăр;

приготбвиться к бĕгу чупмă хатĕр-

ленсĕ тăр

придăное

(-ого)

сущ. сред. тупрă,

япалă,

хĕр таврăшĕ, хĕр парнй (кач-

ча кайма хатĕрлени); девушка с бо-

гăтым

придăным пуян тупрăллă хĕр

придÿмать

(будущ.

-аю, -аешь, -ают)

глаг.

сов., что ăслă, шухăшласă туп,

шухăшласă кăлăр; придумать

нбвый

спбсоб çĕ'нĕ мел ăслă

приĕхать

(будущ.

-ĕщ, -едешь, -ед-

ут;

повел.

ф. -езжăй)

глаг.

сов. кил,

килсе çит, ларсă кил (транспорт-

пă);

он приĕхал пбездом вăл поезд-

пă килнĕ

прием (-а) сущ. муж. 1. (син. спб-

соб) мел, ăслăй; приĕмы борьбы

кĕрешÿ' мелĕсĕм 2. йышăнÿ, йышăн-

нй;

прием

больных чирлисене йы-

шăннй

3. йышăну

(чаплă

лару-тăру-

ра йышăнса хăналани); устрбить

прием йышăнÿ ирттер

приемник (-а)

сущ.

муж. приĕмник;

телевизибнный приемник телевиде-

ни приĕмникĕ

приемный ирил. 1. йышăнÿ -ĕ;

приемный день йышăнÿ кÿнĕ 2. усрăв;

приемный сын усрăв ывăл; приемные

родйтели усрăв ăшшĕ-ăмăшĕ

признак

(-а)

сущ.

муж. пăллă, кăтар-

тÿ, йĕр; различйтельные

прйзнаки

уйăрÿ

паллисем; без прИзнаков жй-

зни

пÿрнăç

паллисем çук

признăть

(будущ.

-ăю, -ăешь, -ăют;

нрич.

страд.

прош.

прйзнанный)

глаг.

сов., кого-что 1. (син. узнăть) паллă,

пĕл,

палласă ил; признăть по пбчер-

ку çырнă тă'рăх палласă ил 2. йышăн;

признăть своИ ошИбки хăрпăр йăнă-

шĕсене

йЫшăн; нбвое правительство

прйзнано мнбгими стрăнами çĕ 'нĕ

правительствăнă нумăй çĕршыв

йЫшăннă * признăть нужным кйрлĕ

тесе шутлă

признăться (будущ. -ăюсь, -ăешь-

ся,

-ăются; иовел. ф. -ăйся, -ăйтесь;

ирич.

действ.

прош.

-ăвшийся;

деепр.

-ăвшись)

глаг.

сов., кому в чем йьг-

шăн,

чăннине

калă,

тунмăсăр ка-

лă;

признăться в ошИбке йă'нăш ту-

нине йЫшăн

призыв (-а) сущ. муж. 1. чĕнÿ',

йыхрăв;

чĕннй, чĕнсĕ каланй, йы-