Сабиров Р.А. Русско-татарский полный учебный словарь

Подождите немного. Документ загружается.

развалина сущ 1. харәбә, җимерелек; 2. (о дряхлом человеке) харәбә, бетешкән ♦

Развалины древней крепости. – Борынгы ныгытманың харәбәләре.

развалить гл 1. (стена) җимерү, җимереп төшү; 2. (хозяйство) таркау, таркалып китү,

таркату

развалиться гл 1. (стена) җимерелү, җимерелгән; 2. (хозяйство) таркау, таркалган,

таркату

разве част әллә, ... мени, ...ме әллә ♦ Разве так можно? – Алай ярыймыни?

развеваться гл җилфердәү, җилбердәү; (о волосах) тузылу, тузгу

разведать гл 1. сорашып белү, тикшереп белү, сорашып ачыклау; 2. тикшерү, ачыклау,

эзләү

разведка сущ эзләү, тикшерү, ачыклау

разведчик сущ эзләүче, эзтабар, ачыклаучы

развернутый пр 1. сүтелгән, чишелгән; 2. воен җәелгән, җәелдерелгән; 3.

(строительство) киң, киңәйтелгән; 4. (полный) тулы, җентекле, тәфсилле ♦ Развернутые

знамена. – Сүтелгән әләмнәр.

развернуть гл 1. (завернутое) сүтү, чишү; 2. (раскатать) җәеп җибәрү, таратып җибәрү;

3. (плечи, носки) җәю, турайту; 4. воен җәелдерү, җәелдереп тзү

развеселить гл күңелен күтәрү, күңелләндерү, күңелен ачу

развесистый пр салынкы ботаклы, җәенке ботаклы ♦ Развесистая ива. – Җәенке ботаклы

тал.

развесить гл 1. (белье) элеп чыгу, элеп бетерү, таратып элү; 2. (дерево ... ветви) җәеп

җибәрү; 3. (сахар) үлчәп бүлү

развестись гл 1. (расторгнуть брак) аерылышу, аерылу; 2. (размножиться) үрчү, үрчеп

китү

развешать гл элеп чыгу, элеп бетерү, асып чыгу

развилка, развилина сущ 1. (дерева) куш кәүсә; 2. (место) чат, аерма, тармакланган

урын

развитие сущ үсеш, алгарыш, алга китеш, алга барыш; 2. рухи үсеш, аң үсеше ♦

Экономика получила сильное развитие. – Икътисад зур үсеш алган.

развить гл көчәйтү, үстерү

развлекательный пр мавыктыргыч, күңел юаткыч, мавыктыра торган ♦ Развлекательное

представление. – Күңел юаткыч тамаша.

развлечение сущ юаныч, күңел ачу, уен-көлке

развлечь гл 1. (отвлечь) юату, юандыру; 2. (повеселить) күңелен ачу, күңелен күтәрү

развод сущ аерылу, аерылышу

разврат сущ әхлаксызлык, бозыклык, азгынлык ♦ В обществе укоренился разврат. –

Җәмгыятьтә азгынлык тамыр җәйде.

развратник сущ уйнашчы кеше, бозык (азгын) кеше, фахиш

развязать гл 1. чишү, чишеп ташлау, чишеп җибәрү; 2. перен (руки) мөмкинлек бирү, ирек

бирү ♦ Развязать войну. – Сугыш башлап җибәрү.

развязаться гл 1. чишелү, чишелеп китү; 2. перен бушау, котылу, араны өзү

развязка сущ 1. (завершение) тәмамлану, чишелеш, тәмамланыш; 2. литер чишелеш

разгар сущ кызу чак, кызу вакыт, кызган вакыт, кызган чак ♦ Разгар холодной войны. –

Салкын сугышның кызу чагы.

разгладить гл 1. үтүкләү, үтекләп чыгу; 2. тигезләү, төзәйтү, шомарту

разглядеть гл 1. күреп алу, танып алу; 2. перен (понять) аңлап алу, төшенү, сизеп алу ♦

Разглядеть в нем преступника. – Аңарда җинаятьче күреп алу.

разгневать гл бик нык ачуын китерү, бик нык ачуландыру, ачуын кабарту

разговаривать гл сөйләшү

разговор сущ сөйләшү, әңгәмә, гәп ♦ Вести беседу. – Әңгәмә алып бару.

разговорник сущ сөйләүлек

разговорный пр 1. (язык) сөйләм ..., сөйләшү ...; 2. (предназначенный для разговора)

сөйләшү өчен билгеләнгән; 3. (урок) сөйләшү

разговорчивый пр сүзчән, телчән, сөйләргә яратучан

разгон сущ 1. куып тарату; 2. (разбег) чабып бару, тизлекне арттыру; 3. спец

(промежуток) ара, ераклык

разгореться гл 1. кызу яна башлану; 2. перен кызару, кызарып китү

разграбить гл талау, талап алу, талап бетерү

разгром сущ 1. тар-мар итү, юк итү; 2. (разорение) бөлгенлеккә төшерү

разгрузить гл 1. йөген бушату, йөген алу; 2. перен эшен киметү, эшен азайту, бушату

разгул сущ 1. котырыну, шашу; 2. (кутеж) типтерү, әйттерү, эчкечелек ♦ Разгул

преступности. – Җинаятьчелекнең котырынуы.

разгуливать гл йөрү, йөреп тору

разгуляться гл 1. (начать кутить) типтерә башлау, әйттерә башлау; 2. (о ветре) көчәю;

3. иркенләп эш итү, җәелеп китү; 4. (сон) йокы ачылу, йокы качу; 5. (погода) аязыту,

ачылу

раздавить гл 1. таптатып изү, таптатып җимерү, кысып сыту; 2. (придавить, искалечить)

таптатып үтерү, изү, басу; 3. перен (врага) тар-мар итү, юк итү

раздатчик сущ таратучы, өләшүче

раздать гл тарату, өләшү, бүлү ♦ Мы раздали им анкеты. – Без аларга сораунамәләр

таратып чыктык.

раздваивать гл икегә аеру, икегә бүлү, икегә яру

раздвижной пр ачылмалы, җәелмәле, шудырмалы

раздвинуть гл 1. тартып ачу, аеру, аерып кую; 2. (стулья) этәрү, этәреп кую

раздвоить гл икегә аеру, икегә бүлү, икегә яру

раздевать гл чишендерү, өстен салдыру

раздеваться гл чишенү, өстен салу, киемен салу ♦ Он разделся и пошел искупаться. – Ул

киемен салды да коенырга китте.

раздел сущ 1. бүлек, бүлү; 2. (граница) чик, чикләмә

разделаться гл 1. (покончить) исәп-хисапны өзү, араны өзү; 2. (свести счеты) үч алу,

исәп-хисапны өзү

разделение сущ аерылу, бүленү, бүленеш

разделительный пр бүлү ..., аеру ..., бүлә торган, аера торган

разделить гл 1. бүлү, бүлеп кую; 2. уртаклашу, бүлешү ♦ Разделить горе. – Кайгыны

уртаклашу.

разделиться гл 1. аерылу, икегә аерылу; 2. бүленү, бүленешү; 3. (разделить имущество)

аерылып чыгу, мал-мөлкәтне

раздельный пр 1. аерым, аерып ...; 2. (четкий) ачык, анык, аерып ..., өзеп-өзеп ...

раздеть гл 1. (снять одежду) чишендерү, өстен салдыру; 2. (ограбить) киемен салдырып

алу, киемен талау

раздирать гл 1. ертып бетерү, умырып алу, өзеп алу (чыгару); 2. перен (тоска) өзгәләү,

эчен таркату, телгәләү ♦ Общество раздирали противоречия. – Җәмгыятьне каршылыклар

өзгәләде.

раздолье сущ 1. киңлек, киң мәйдан; 2. перен иркенлек

раздольный пр 1. киң, иркен; 2. перен иркен

раздражение сущ ярсу, ачу, кызып китү

раздраженный пр 1. ачуландырган; 2. ярсыган, ачуы кузгалган, ярсулы, ачулы ♦

Раздраженный учитель. – Ачулы укытучы.

раздражиться гл 1. ачу килү, ачу кузгалу, ярсып китү; 2. (воспалиться) ялкынсыну,

пешегү

раздразнить гл 1. үртәү, үртәп ачуландыру; 2. (аппетит) кузгату, уяту

раздробить гл 1. (расколоть) вату, ватып ваклау; 2. (повредить) чәрдәкләү; 3. перен

(расчленить) бүлгеләү, ваклау

раздробленный пр ватылып вакланган, чәрдәкләнгән ♦ Раздробленное государство. –

Вакланган дәүләт.

раздумать гл кире уйлау, фикердән кире кайту

раздумывать гл (долго думать) уйлану, уйлау, баш вату; (сомневаться) икеләнү

раздуть гл 1. өреп очыру, тарату; 2. (разжечь) өреп үрләтү; 3. (надуть) өреп кабарту; 4.

безличн шешенү, күбенү, шешеп чыгу; 5. перен арттыру, арттырып күрсәтү

разжалобить гл жәлләтү, жәлләү, кызгану хисе уяту ♦ Он разжалобил родителей. – Ул

ата-анасында кызгану хисен уятты.

разжать гл 1. ачып кую, аерып кую, ачу, җәю; 2. (пружину) язу, язып җибәрү, бушайту

разжечь гл 1. яндырып җибәрү, дөрләтеп яндырып җибәрү; 2. перен кабызып җибәрү,

кабызу

разжиться гл 1. (разбогатеть) баю, баеп китү, байлык җыю; 2. (начать жить без

нужды) яхшы яши башлау; 3. (чем) табу, табып алу, кулга төшерү

разинуть гл (рот) зур итеп ачу

разлад сущ 1. бозылыш, туры килмәү; 2. (семейный) низагъ, көйсезлек, татусызлык

разлететься гл 1. очып китү, очып таралу; 2. (разойтись) таралу, төрле якка китү; 3.

(разбиться на части) ватылу, ватылып чәчрәү; 4. перен юкка чыгу, җимерелү, бетү; 5.

кызу бара башлау, кызу бару; 6. перен йөгереп бару, чабып бару

разливной пр 1. (машина) бүлеп агызу ...; 2. (пиво) агылып сатыла торган

разлить гл 1. (расплескать) түгү, түгеп җибәрү; 2. (налить) агызу, агызып салу; 3. перен

(распространить) җәю, тарату, сибү, чәчү

разлиться гл 1. (расплескаться) түгелү, түгелеп китү; 2. (по разным сосудам) агызылу; 3.

(выйти из берегов) ташу, ташып чыгу; 4. перен (распространиться) таралу, җәелү

различие сущ аерма ♦ Между нами большое различие. – Безнең арада аерма зур.

различный пр төрле, һәртөрле, бер-беренә охшамаган

разложить гл 1. таратып салу, таратып кую; 2. җәеп салу; 3. (зажечь) яндырып җибәрү; 4.

(распределить) бүлү, бүлеп салу

разложиться гл 1. (разместиться) килеп урнашу, таратып салу; 2. (разделиться на

части) таркалу; 3. (подвергнуться гниению) черү, череп таркалу

разломать гл 1. (ломая разделить) сындыру, сындырып чыгару; 2. вату, җимерү, ватып

ташлау ♦ Разломать стул. – Урындыкны ватып ташлау.

разлука сущ 1. аерым яшәү, читтә яшәү; 2. (расставание) аерылу, аерылышу

разлюбить гл яратмый башлау, сөйми башлау, мәхәббәт саны

размазать гл буяу, пычрату, җәелдерү

размах сущ 1. селтәү, болгау; 2. арадагы киңлек, ара, колач; 3. (амплитуда) тибрәнү

киңлеге; 4. перен колач, киңлек, җәелеш

размахнуть гл селтәү, селтәп җибәрү

размашистый пр 1. киң, эре; 2. (о почерке) киң, аралы, сирәк; 3. киң, иркен

разменять гл ваклау, вату, вакка алмаштыру

разменяться гл 1. (произвести обмен) алышу, алмаштыру; 2. (растратить силы) көчеңне

бетерү, көчеңне сарыф итү

размер сущ 1. зурлык; 2. микъдар, күләм; 3. перен (широкие) күләм

размести гл себереп кую

разместить гл 1. урнаштыру, урнаштырып чыгу; 2. тарату, таратып чыгу

разметить гл билгеләп чыгу

размешать гл болгату, болгатып эретү, тугылау ♦ Размешать кашу. – Ботканы болгату.

размещение сущ 1. урнаштыру, урнаштырып чыгу; 2. тарату, таратып чыгу ♦ Размещение

работников. – Хезмәтчеләрне урнаштыру.

разминка сущ язылдыру, канны тарату

размножение сущ 1. күбәйтү, ишәйтү, бастырып күбәйтү; 2. биол үрчү, үрчеп китү, үсү,

үсеп китү

размоина сущ ашаган урын, ерма

размокнуть гл җебү, җебеп китү, юешләнү, чылану, бүртеп китү

размолвка сущ ара бозылу, дуслык китү, бозылыш, сүзгә килешү

размотать гл 1. (клубок) сүтү, сүтеп җибәрү; 2. (дело) ачыклау, очына чыгу; 3.

(растратить) туздырып бетерү

размочалить гл сүсәртү, сүсәртеп бетерү, мунчаландыру, мунчаландырып бетерү

размыв сущ 1. су юып ашау, су юып алып китү; 2. (место) су ашаган урын, су юып алган

урын

размыть гл су юып ашау, су юып алып китү

размышление сущ уйлау уйлану; уй, фикер ♦ Глубокие размышления. – Тирән уйланулар.

размышлять гл 1. (подумать) фикер йөртү, уйлап алу, баш йөртеп алу; 2. уйлау, уйлану

размякнуть гл 1. йомшару, җебү, изелү; 2. перен изрәү, җебү, изрәп китү, йомшау

размять гл 1. (сделать мягким) уу, уып йомшарту; 2. (сделать однородным) изү, изеп

кую; 3. (части тела) язылдыру, канны тарату

размяться гл 1. (стать мягким) йомшару, уылып йомшару; 2. перен әгъзаларны

язылдыру, канны тарату

разнежить гл назландыру, назландырып бетерү ♦ Они разнежили ребенка. – Алар баланы

назландырып бетергәннәр.

разнести гл 1. йөреп тарату, өләшү, өләшеп чыгу; 2. (распространить) язып кую, язып

теркәү; 3. (развеять) очырып тарату; 4. перен (болезнь) тарату; 5. (разрушить) вату,

җимерү

разница сущ аерма, аермалык, үзгәлек, башкалык

разнобой сущ төрлелек, аерымлык, каршылык

разновес сущ вак герләр

разногласие сущ 1. фикер каршылыгы, фикер башкалыгы; 2. (противоречие)

каршылылык, туры килмәү ♦ В семье не было разногласий. – Гаиләдә фикер каршылыгы

юк иде.

разнообразие сущ күптөрлелек, төрле-төрле булу

разнорабочий сущ гомуми эштәге эшче, гомуми эшче

разноречивый пр каршылыклы, төрлечә ..., бер-берсенә капма-каршы, төрле-төрле ♦

Разноречивые взаимоотношения. – Каршылыклы мөнәсәбәтләр.

разносол сущ 1. (соленья) тозланмалар, тозлаган яшелчәләр; 2. (изысканные блюда) тәмле

ризыклар, нәзакәтле ризыклар

разность сущ 1. (различие) аерма, төрле булу; 2. мат аерма, калдык

разный пр төрле, башка төрле

разнять гл аеру, аерып алу, аралау

разоблачать гл фаш итү, ачып салу

разоблачительный пр фаш итә торган, фашлый торган

разоблачить гл 1. (раздеть) өстен салдыру, чишендерү; 2. (предателя) фаш итү, ачып

салу, фашлау

разобрать гл 1. сүтү, сүтеп кую, сүтеп алу; 2. алу, алып бетерү; 3. (раскупить) сатып алып

бетерү; 4. (привести в порядок) тәртипкә китерү, тәртипкә салу; 5. перен (дать оценку)

тикшерү, тикшереп ачыклау; 6. перен (распознать) тану, белү, аеру, аңлау; 7. (о сильном

чувстве) чолгап алу, уяну, туу

разогнать гл 1. (выгнать) куып җибәрү; 2. (ускорить) кызулату, бик нык тизләтү

разогреть гл җылыту, җылытып җибәрү, кайнарлату, кыздыру

разозлить гл бик каты ачуландыру

разом нар 1. (одновременно) берьюлы, бер үк вакытта; 2. (в один прием) бердән,

бертоташтан; 3. (мгновенно) шунда ук, күз ачып йомганчы

разомкнуть гл 1. (разъединить) өзү, өзеп кую; 2. (раздвинуть) аеру, аерып кую

разорвать гл 1. ерту, ертып бетерү; 2. (растерзать) ботарлау, ботарлау бетерү, ботарлап

ташлау; 3. (кого-что) шартлату, җимертү; 4. перен (отношения) өзү, туктату

разоритель сущ бөлдерүче, талаучы

разорить гл бөлдерү, туздыру, җимерү, талау ♦ Правитель разорил всю страну. – Хаким

бөтен илне туздырды.

разориться гл бөлү, бөлгенлеккә төшү, фәкыйрьләнү, тотыну

разоружение гл коралсызлану

разослать гл җибәрү, тарату; бөтенесен тарату

разочаровать гл хыялын юкка чыгару, өметен өзү, күңелен кайтару ♦ Разочаровать

ребенка. – Баланың өметен өзү.

разработать гл 1. (тщательно обработать) эшкәртү, эшләп яраклы итү; 2. эшкәртү,

тикшерү

разработка сущ горн чыгару ысулы

разрез сущ 1. кисү, телү, кисеп ташлау, кискәләп бетерү; 2. (место) ерык, кисек, уем,

ерылган; 3. (срез) кисем

разрезать гл 1. кисү, телү, кисеп ташлау, кискәләп бетерү; 2. перен (о судне или пловце)

яру, ярып бару

разрешать гл рөхсәт итү, рөхсәт бирү ♦ Разрешать пользоваться компьютером. –

Компьютер белән куллануга рөхсәт бирү.

разрешение сущ рөхсәт

разрешить гл 1. (дать согласие) рөхсәт итү, хокук бирү; 2. (найти решение) чишү,

тикшереп чыгу

разрисовать гл 1. рәсемнәр ясау, бизәкләү; 2. перен (рассказать) тасвирлау, сөйләп бирү

разрубить гл кисеп чыгару, чабу, тураклау ♦ Разрубить напополам. – Урталай кисеп

чыгару.

разругаться гл тиргәшү, тиргәшеп ара бозу

разруха сущ җимереклек, бөлгенлек

разрушать гл җимерү, җимереп ташлау

разрушитель сущ җимерүче, таркатучы

разрыв сущ өзү, өзелү, аерылу

разрыть гл казу, казып ташлау, чоку, чокып бетерү

разрыхлить гл көпшәкләндерү, йомшарту

разряд сущ 1. (категория) төркем, катлау, бүлек; 2. (степень) дәрәҗә; 3. мат разряд

разубедить гл фикереннән дүндерү, фикереннән кире кайтару

разувать гл ачк киемен салдыру, аягынна салдыру

разузнать гл сорашып белү, тикшереп белү, мәгълүмат җыю ♦ Күршеләр турында

сорашып белү.

разум сущ акыл, аң

разумение сущ 1. (мнение) фикерләү, төшенү, аңлау, караш; 2. (способность понимать)

аңлау көче, аңлау дәрәҗәсе

разумный пр акыллы, акылга ия булган ♦ Разумный человек. – Акыллы кеше.

разуть гл аяк киемен салдыру, аягын салдыру

разуться гл аяк киемен салу

разъезд гл 1. юл йөрү; 2. сәфәр, юл

разъяснить гл аязып китү, көн ачылу; аңлату ♦ Разъяснить создавшееся положение. –

Килеп чыккан хәлне аңлатып бирү.

разыграть гл 1. (исполнить совместно: спектакль) уйнау, башкару, кую; 2. перен

(казаться) ... булып кылану, ... булып күренү; 3. (партию в шахматы) уйнап бетерү,

уйнап алу

рай сущ оҗмах, җәннәт ♦ Пусть душа его будет в раю. – Аның җаны җәннәттә булсын.

район сущ район, төбәк

рак сущ кысла; астролог Кысла

раковина сущ 1. (улитки) кабырчык, кабык; 2. (на кухне, в ванной) махсус су савыты

рама сущ кыса; тәрәз, рам

рана сущ яра, җәрәхәт

ранее нар алда, элегрәк, әүвәл ♦ Ранее было веселее. – Әүвәл күңеллерәк иде.

ранение сущ яралану

раненый пр яралы; в знач сущ яраланган

ранить гл яралу

ранний пр иртә, иртә килгән

рано нар иртә

раньше нар алда, элегрәк, әүвәл ♦ Раньше сюда никто не приходил. – Элегрәк монда

беркем дә килмәгән.

раскалить гл кыздыру, бик нык кыздыру

раскалывать гл яру, вату

раскат сущ (грома) яңгырау, гөрелдәү

раскатать гл 1. җәю, тарату; 2. (направить в разные стороны) тәгәрәтү; 3. (тесто) җәю,

җәеп кую

раскачать гл 1. тибрәндереп җибәрү: 2. перен кузгату, кузгатып җибәрү

раскаяние сущ үкенеч, тәүбә ♦ Он испытывал раскаяние. – Ул үкенеч тапты.

раскинуть гл 1. җәю, җәеп кую; 2. (палатку) кору, корып кую

раскол сущ яру, ярып ташлау

расколоть гл 1. яру, ярып ташлау, ватып ташлау; 2. перен (нарушить единство) аеру,

таркату

раскопать гл 1. казу, казып алу, көрәү; 2. перен (найти) табу

раскраска сущ буяу, буялыш, бизәлеш ♦ Слишком пестрая раскраска. – Артык чуарлы

бизәлеш.

раскрыть гл 1. ачу; 2. (зонт) җәю, җәеп җибәрү; 3. (тайну) ачып салу

раскупить гл сатып алып бетерү, алып бетерү

раскусить гл (распознать) төшенеп алу, сизеп (аңлап) алу

распад сущ таркалу, ватылу; өзелү, бозылу

распахать гл сөрү, сөреп чыгу

распахнуть гл ачып җибәрү, ачып кую, ачу ♦ Распахнуть окно. – Тәрәзәне ачып җибәрү.

распевать гл җырлау

распилить гл кисү, кисеп чыгару

расписание сущ җәдвал

расписаться гл 1. (подпись) кул кую, имза кую; 2. (в загсе) язылышу ♦ Расписаться на

документе. – Вәсикага кул кую.

расплавить гл эретү, эретеп алу

расплатиться гл 1. түләү, түләп бетерү; 2. перен үч алу, үч кайтару

распознать гл белеп алу, аеру, белү, сизеп алу

расположение сущ 1. урнашу (отряда); 2. күңел яту, күңелгә ошау, яхшы мөнәсәбәт (к

человеку) ♦ Расположение отряда было удачным. – Төркемнең урнашуы уңышлы иде.

расположиться гл урнашу, урнашып алу

распорядиться гл 1. (приказать) боеру, кушу; 2. (устроить, организовать) оештыру,

шөгыльләнү, эш йөртү; 3. (пользоваться) файдалану, тоту

распорядок сущ тәртип ♦ Распорядок дня. – Көн тәртибе.

распоряжение сущ боерыкнамә

расправа сущ үч алу, җәбер, җәзалау

расправиться гл үч алу, җәзага тарту

распределить гл бүлү, бүлеп бирү, тарату ♦ Правильно распределить силы. – Көчне дөрес

бүлү.

распространенный пр киң таралган, еш очрый торган

распространять гл җәелдерү, тарату

распрямить гл турайту, төзәйтү, язу

рассвет сущ таң, таң алдыннан

рассердиться гл ачулану, ачу килү ♦ Он сильно рассердился. – Ул бик ачуланды.

рассечь гл кисү, яру, кисеп чыгару

рассеянный пр 1. сибелгән, сибелеп утырган; 2. (свет) чәчелгән, сибелгән; 3. (о человеке)

игътибарсыз, тарау, зиһенсез; 4. (образ жизни) хозур, кәеф-сафадан гыйбарәт, күңел

ачудан гыйбарәт

рассказ сущ хикәяләү, сөйләү (рассказать); 2. хикәя (написать)

рассказывать гл сөйләү, сөйләп бирү

расслабить гл хәлсезләндерү, хәлсезләндереп җибәрү

расслышать гл ишетү, ачык (яхшылап) ишетү ♦ Вы прекрасно расслышали, что я сказал.

– Мин әйткәнне сез бик тә яхшы ишеттегез.

рассматривать гл 1. күздән кичерү, күздән кичереп чыгару; 2. карау, карап чыгу (вопрос)

рассмеяться гл көлеп җибәрү, шыркылдап көлә башлау ♦ Он резко рассмеялся. – Ул

кинәт кенә көлеп җибәрде.

рассмотреть гл үреп алу, карап табу, карап тикшерү

рассол сущ тозлык, тозлы су

расспрашивать гл сорашу, сорашып белү

расспросить гл сорашу, сорашып белү, сораштыру ♦ Он расспросил всех соседей. – Ул

бөтен күршеләрне сорашып чыкты.

расставить гл 1. кую, куеп чыгу; 2. (сети) салу, кую; 3. (ноги) аеру, җәеп кую

расстаться гл саубуллашу, аерылышу, хушлашу

расстояние сущ ара, аралык, ераклык ♦ Расстояние было слишком большим. – Ара артык

зур иде.

расстрел сущ ату

расстрелять гл ату, атып бетерү

расстроить гл 1. (ряды противника) туздыру, тафкату; 2. (муз инструмент)

көйсезләндерү; 3. (привести в упадок) какшату, зыян китерү; 4. (здоровье) бозу, җимерү;

5. перен кәефен бозу, күңелен төшерү

расступиться гл ике якка аерылу; (земля) ике якка ярылу

рассудить гл чишү, хәл итү ♦ Рассудить спор. – Бәхәсне хәл итү.

рассчитать гл исәпләү, хисаплау, санау, санап чыгару

рассыпать гл 1.чәчү, кою, чәчеп җибәрү; 2. (муку по мешкам) салып чыгу

рассыпаться гл 1. (горох) коелу, чәчелү, сибелү; 2. (развалиться) таркалу, ватылу, таралу;

3. (в комплиментах) яудыру

растащить гл 1. ташып бетерү; 2. (дерущихся) аеру, аерып җибәрү

раствор сущ эремә

растворить 1 гл (соль) эретү ♦ Растворить соль в кислоте. – Тозны серкәдә эретү.

растворить 2 гл (окно) ачып кую

растение сущ үсемлек

растереть гл 1. уу; 2. сылау; 3. ышку, массаж ясау

растерянный пр аптыраган, каушаган

расти гл үсү

растительность сущ үсемлекләр ♦ Растительность на острове была богатой. – Утрауда

үсемлекләр күп иде.

растить гл үстерү, тәрбияләү, тәрбияләп үстерү

растоптать гл таптап китү, таптап ташлау

растормошить гл 1. (разбудить) этеп-төртеп уяту; 2. (расшевелить) кузгату, кузгатып

җибәрү

растратить гл тотып бетерү, сарыф итеп бетерү, юкка чыгару ♦ Растратить все деньги. –

Бөтен акчаны тотып бетерү.

растрепаться гл 1. тузгу, тузгып бетү, тузылу; 2. (книга) тетелеп (өзгәләнеп) бетү

растрясти гл 1. селкетеп җәеп ташлау; 2. (разбудить) селкетеп уяту

растяжимый пр 1. сузып була торган; 2. перен төрлечә аңлап була торган

растянуть гл 1. тарттыру, сузу, киерү; 2. җәеп салу

растянуться гл 1. киңәю, сузылу, озынаю; 2. (лечь во всю длину) сузылу, сузылып яту; 3.

(упасть) барып төшү, лап итеп егылу

расхвалить гл артык, үтә мактау ♦ Расхвалить его друга. – Дустын үтә мактау.

расход сущ чыгым

расходовать гл сарыф итү, тоту

расцвести гл 1. (о дереве) чәчәк ату; 2. (о девочке) матурлану

расцвет сущ чәчәк ату, чәчәкләнү

расценить гл бәясен бирү, бәясен билгеләү, бәяләү ♦ Расценить как преступление. – Моны

җинаять итеп бәяләү.

расческа сущ тарак

расчет сущ 1. исәп-хисап; 2. исәп, ният

расчетливый пр 1. (бережливый) саклык белән тотучы, исәп-хисапчыл; 2.

(осмотрительный) уйлап эш итүчән

расшатать гл селкетеп кузгату, бушайту, какшату

расшевелить гл 1. кузгатып җибәрү, кузгату; 2. перен кузгату, кузгатып җибәрү

расширить гл 1. киңәйтү, зурайту; 2. (сеть библиотек) арттыру, күбәйтү ♦ Расширить

мировоззрение. – Дөньяга карашны киңәйтү.

расшуметься гл шаулый башлау, тавыш куптару

расщелина сущ тарлавык, ярык, чатнаган урын

ратник сущ сугышчы

рать сущ 1. (войско) чирү, гаскәр; 2. (битва) сугыш, яу

рваный пр 1. өзелгән, өзелеп беткән; 2. (одежда) ертылган; 3. перен өзгәләнгән

рвать гл ерту, йолку

рваться гл 1. ертылу (чулки); 2. омтылу, атлыгу (вперёд)

рвение сущ зур тырышлык, ашкыну, атлыгу

реагировать гл 1. тәэсирләнү, каршы җавап бирү; 2. (на что) илтифат итү, җавап кайтару

ребёнок сущ бала

ребро сущ кабырга

ребята сущ 1. (дети) балалар: 2. (парни) егетләр

реветь гл үкерү, акыру, бакыру, үкереп (акырып) елау

ревнивый пр көнче ♦ У него был очень ревнивый муж. – Аның ире бик көнче иде.

ревновать гл көнләү, көнләшү

революция сущ инкыйлаб

регистратура сущ теркәү бүлеге

регистрировать гл теркәү

редактировать гл мөхәррирлек кылу, текстны дәресләү

редактор сущ мөхәррир

редакция сущ мөхәррият

редеть гл сирегәю, сирекләнү

редис сущ төче торма

редкий пр сирәк ♦ Редкие волосы. – Сирәк чәч.

редкость пр сирәк очраулы әйбер

редька сущ ачы торма

резаный пр киселгән ♦ Резаная колбаса. – Киселгән казылык.

резать гл кисү, турау

резвый пр 1. (ребенок) елгыр, җитез, шаян, шук; 2. (лошадь) елдам, шәп ♦ Резвый

жеребенок. – Шаян тай.

резеда сущ мәхәббәт чәчәге

резкий пр кискен, зәһәр

резкость сущ кискенлек, зәһәрлек

резной пр кисеп ясалган, сырланып ясалган, уеп рәсем ясалган

результат сущ нәтиҗә, сөземтә, йомгак

результативный пр нәтиҗәле, нәтиҗәсе булган ♦ Результативная игра. – Нәтиҗәле уен.

резьба сущ уеп ясалган бизәк

река сущ елга ♦ Волга – широкая река. – Идел – киң елга.

реклама сущ реклам

рекомендовать гл тәкъдим итү, киңәш бирү

религиозный пр дин ...

религия сущ дин

реликвия сущ ядкарь, истәлекле әйбер

ремень сущ каеш

ремесленник сущ һөнәрче, кәсепче

ремесленничать гл кәсеп итү

ремонт сущ төзәтү, көйләү; ремонт ♦ Ремонт обошелся дорого. – Көйләү кыйммәткә

төште.

репа сущ шалкан

репей сущ 1. (растение) әрекмән; 2. (плод) тигәнәк, кырмавык

репетиция гл өйрәнү

рептилия сущ зоол сөйрәлүче, сөйрәлүче хайван

репутация сущ абруй, дәрәҗә ♦ Поддерживать репутацию. – Дәрәҗәне тоту.

репчатый пр башлы (суган)

ресницы сущ керфек

республика сущ җөмһүрият, республика

рессора сущ сиртмә

ретивый пр тырыш, бирелеп эшли торган ♦ Ретивый ребенок. – Тырыш бала.

ретироваться гл чигенү, качу, сызу

рефлексия сущ үз-үзен тикшерү

реформа сущ үзгәреш, яңарыш ♦ Впереди новые реформы. – Алда яңа үзгәрешләр.

речной пр елга ...ы

речь сущ 1. тел, сөйләү, сөйләм; 2. нотык сөйләү

решать гл 1. карарга килү, батырчылык итү, ...ырга булу (решил ехать домой); 2. хәл итү,

чишү (задачу)

решающий пр хәлиткеч, мөһим, төп

решение сущ карар, хөкем

решето сущ иләк

решимость сущ тәвәккәллек, базымлылык, йөрәклелек

решительный пр тәвәккәл, йөрәкле ♦ Решительный полководец. – Тәвәккәл гаскәри

башлыгы.

решить гл 1. карар итү, карар чыгару; 2. хәл итү; 3. чишү

решиться гл карарга килү, батырчылык итү

ржаветь гл күгәрү

ржавчина сущ тутык

ржавый пр 1. (покрытый ржавчиной) тутыккан, тутыгып беткән; 2. (о цвете) кызыл-

көрән, тутык төсендәге

ржаной пр арыш ... ♦ Ржаное поле. – Арыш басуы.

ржать гл 1. (о лошади) кешнәү; 2. (громко хохотать) кешнәп көлү

ринуться гл ташлану

рис сущ дөге

риск сущ куркыныч, хәвеф-хәтәр

рисовать гл рәсем ясау

рисоваться гл кылану, тәкәллефләнү

рисунок сущ рәсем

робеть гл оялу, читенсенү, кыймау, шүрләү

робкий пр юаш, кыюсыз, куркак ♦ Робкий юноша. – Юаш егет.

робость сущ кыюсызлык, юашлык, куркаклык

ровесник сущ яшьтәш, кордаш

ровно нар тигез, төгәл

ровный пр 1. тигез, тип-тигез; 2. төз, туры; 3. салмак; 4. сабыр ♦ Ровная дорога. – Тигез

юл.

ровня сущ тиң, иш

ровнять гл тигезләү

рог сущ мөгез

рогатый пр мөгезле ♦ Рогатая коза. – Мөгезле кәҗә.

рогалик сущ мөгезчә

род сущ 1. ыруг, кавем; 2. (поколение) нәсел, токым; 3. төркем, ыру

родильный пр 1. бала тудыру ..., бала таба ... ♦ Родильный дом. – Бала тудыру йорты.

родимый пр туган, үз

родина сущ туган ил, ватан

родина сущ ватан

родинка сущ миң

родители сущ ата-ана

родить гл табу, тудыру

родиться гл туу, барлыкка килү, үсү, дөнья күрү ♦ Я родился в деревне. – Мин авылда

тудым.

родник сущ чишмә

родной пр 1. бертуган, туган; 2. (человек) кардәш ♦ Родная сторона. – Туган як.

родня сущ туганнар

родовитый пр зур нәселле

родословная сущ шәҗәрә

родственник сущ кардәш, туган

родство сущ туганлык

роды сущ бала табу (тудыру)

рожать гл тудыру

рождаемость сущ туучылар саны; туучылар ♦ Рождаемость в России повышается. –

Россиядә туучылар саны арта.

рождаться гл туу

рождение сущ туу, дөньяга килү

рождество сущ раштуа

роженица сущ бала табучы

рожь сущ арыш

роза сущ бот гөлчәчәк

рознь сущ 1. ызгыш, талаш; 2. в знач сказ аерылу, аерылып тору

розоветь гл алсулану ♦ Ее щеки порозовели. – Аның яңаклары алсуланып китте.

розовый пр ал, алсу

розыск сущ юрид эзәрләү, эзләү

рой сущ күч, ил

ромашка сущ акчәчәк, акбаш

ронять гл 1. төшерү; 2. (о листьях) кою, төшерү

ропот сущ сукрану, зарлану, рәнҗү сүзләре, шаулау

роса сущ чык

роскошный пр 1. (богатый) зиннәтле, бай, затлы, шәп; 2. (искусный) нәзакәтле ♦

Роскошный дом. – Зиннәтле йорт.

рослый пр озын буйлы

россыпь сущ чәчелү, сибелеп яту; чәчелмә, файдалы казылма

рост сущ 1. үсү (рост трав); 2. буй (высокий)