Маршэўская В.В. Беларуская мова (прафесійная лексіка). Практыкум

Подождите немного. Документ загружается.

âïîëíå èíòåãðèðóåìûé, ðàçëîæèìûé, óïîðÿäî÷åííûé; ãîìîòîïèÿ

íàêðûâàþùàÿ; ãîìîìîðôèçì ïîïîëíÿþùèé, ñâÿçûâàþùèé, ñêðå-

ùåííûé; âîëíà ðàñõîäÿùàÿñÿ; áàçà îòêðûòàÿ; àëãîðèòì èíâåð-

òèðóþùèé, íåñàìîïðèìåíèìûé; ïðîñòðàíñòâî êëàññèôèöèðóþùåå;

ïðåäñòàâëåíèå íåïðèâîäèìîå, íåðàçëîæèìîå; îòîáðàæåíèå ðàñòÿ-

ãèâàþùåå, ñæèìàþùåå; öèêë èñ÷åçàþùèé, ñõîäÿùèéñÿ.

5. Ïàäáÿðûöå äà äçååïðûìåòí³êà¢ àäïàâåäíûÿ íàçî¢í³ê³ (ç ïðû-

âåäçåíûõ ó äóæêàõ).

Ðàçàìêíóòàÿ, ðàñïàçíàâàëüíû, íàêðûâàëüíû, ðàçáåæíû,

àáàãóëüíåíàÿ, àïóø÷àíàÿ, óïàðàäêàâàíû, óâàõîäíû, äàñÿãàëü-

íàÿ, ñóäàòûêàëüíû, çðóøàíàÿ, âû÷àðïàëüíàÿ.

(Ñòàòûñòûêà, àöýíêà, ïàðàáàëî³ä, ïðàñòîðà, àëôàâ³ò, á³êàì-

ïàêò, âûøûíÿ, ãðàìàòûêà, ³íòýãðàë, êîìïëåêñ, êàëàíöóã, ë³í³ÿ).

6. Ïåðàêëàäç³öå íàñòóïíûÿ ñêàçû íà áåëàðóñêóþ ìîâó. Ïàäó-

ìàéöå, äà ÿêîãà ðàçäçåëà ìàòýìàòûê³ àäíîñ³ööà êîæíû ç ïðûâåäçå-

íûõ ñêàçà¢.

1. Ìíîãî÷ëåíû M è N , óäîâëåòâîðÿþùèå ýòèì òðåáîâàíè-

ÿì, âñåãäà ìîæíî íàéòè (è ïðèòîì åäèíñòâåííûì îáðàçîì) ïðè

äàííîì âûáîðå ãëàâíîé áóêâû. 2. Ðîëü öèôð âûñøåãî è íèçøå-

ãî ðàçðÿäîâ èãðàþò ÷ëåíû, ñîäåðæàùèå ãëàâíóþ áóêâó â âûñ-

øåé è íèçøèõ ñòåïåíÿõ. 3. Êîìïëåêñíûå ÷èñëà ìîæíî èçîáðà-

æàòü òàêæå îòðåçêàìè (âåêòîðàìè), íà÷èíàþùèìèñÿ â òî÷êå

Î è îêàí÷èâàþùèìèñÿ â ñîîòâåòñòâóþùåé òî÷êå ÷èñëîâîé ïëîñ-

êîñòè. 4. Äëèíà âåêòîðà, èçîáðàæàþùåãî êîìïëåêñíîå ÷èñëî,

íàçûâàåòñÿ ìîäóëåì ýòîãî êîìïëåêñíîãî ÷èñëà. 5. Áóêâåííûå

âåëè÷èíû, âõîäÿùèå â íåðàâåíñòâî, ìîãóò ïîäðàçäåëÿòüñÿ íà èç-

âåñòíûå è íåèçâåñòíûå. 6. Ãåîìåòðè÷åñêàÿ ïðîãðåññèÿ íàçûâà-

åòñÿ âîçðàñòàþùåé, êîãäà àáñîëþòíàÿ âåëè÷èíà åå çíàìåíàòåëÿ

áîëüøå åäèíèöû, è óáûâàþùåé, êîãäà îíà ìåíüøå åäèíèöû. 7.

Åñëè õàðàêòåðèñòèêà îòðèöàòåëüíà, òî ïåðåä íàéäåííûì ÷èñ-

ëîì ñòàâèòñÿ ñòîëüêî íóëåé, ñêîëüêî â õàðàêòåðèñòèêå îòðèöà-

òåëüíûõ åäèíèö; ñòîÿùèé ñëåâà íóëü îòäåëÿåòñÿ îò îñòàëüíîé

÷àñòè çàïÿòîé. 8. Ïîëó÷àþùèåñÿ ïðè ýòîì êîìáèíàöèè íàçû-

âàþòñÿ ñî÷åòàíèÿìè èç m ýëåìåíòîâ ïî n . 9. Îäíèì èç íàèáî-

ëåå âàæíûõ òèïîâ êîìáèíàöèé ÿâëÿþòñÿ ïåðåñòàíîâêè ñ ïî-

âòîðÿþùèìèñÿ ýëåìåíòàìè, îïðåäåëÿåìûå ñëåäóþùèì îáðà-

çîì... 10. Åäèíèöåé ìåðû òåëåñíîãî óãëà ÿâëÿåòñÿ òåëåñíûé

óãîë, âûðåçûâàþùèé èç ñôåðû (ñ öåíòðîì â âåðøèíå óãëà)

ïëîùàäü, ðàâíóþ ïëîùàäè êâàäðàòà, ïîñòðîåííîãî íà ðàäèóñå.

7. Ïðà÷ûòàéöå òýêñò. Çðàá³öå ìàðôàëàã³÷íû ðàçáîð âûäçåëå-

íûõ äçååïðûìåòí³êà¢.

Ïàðàäàê ðàçáîðó. 1. Ïà÷àòêîâàÿ ôîðìà (íàçî¢íû ñêëîí àäç³-

íî÷íàãà ë³êó ìóæ÷ûíñêàãà ðîäó). 2. Òðûâàííå (íåçàêîí÷àíàå, çà-

êîí÷àíàå). 3. Ñòàí (çàëåæíû, íåçàëåæíû). 4. ×àñ (öÿïåðàøí³, ïðîøëû).

5. Ðîä (äëÿ äçååïðûìåòí³êà¢ ó ôîðìå àäç³íî÷íàãà ë³êó). 6. Ë³ê.

7. Ñêëîí (äëÿ äçååïðûìåòí³êà¢ ïî¢íàé ôîðìû).

Óçîð âûêàíàííÿ. Í³ÿêàÿ ïòóøêà, íàâàò ïðàñëà¢ëåíû ñàëàâåé,

íå ìîæà ïàðà¢íàööà ¢ ñïåâàõ ç ëÿñíûì æàâàðàíêàì (ß.Êîëàñ).

Ïðàñëà¢ëåíû  äçååïðûìåòí³ê, ïà÷àòêîâàÿ ôîðìà  ïðàñëà¢ëå-

íû; çàêîí÷àíàãà òðûâàííÿ, çàëåæíàãà ñòàíó, ïðîøëàãà ÷àñó; óæûòû

¢ ìóæ÷ûíñê³ì ðîäçå, àäç³íî÷íûì ë³êó, íàçî¢íûì ñêëîíå.

Áåëàðóñû ç äà¢í³õ ÷àñî¢ ìåë³ ñâàå ñâÿòûÿ ìÿñö³íû, ïðû-

òóëê³ âåðû ³ íàäçåé, êóäû ñöÿêà¢ñÿ àáäçåëåíû äîëåé ëþä, øó-

êàþ÷û äóøý¢íàé ë³òàñö³ ³ ¢öåõ³. Àäíûì ç íàéáîëüø ñëàâó-

òûõ òàê³õ êóòêî¢ áûë³ Æûðîâ³÷û (Æûðàâà) ç øûðîêàâÿäî-

ìûì ìàíàñòûðîì ³ öóäàòâîðíûì àáðàçîì Ìàö³ Áîæàé

Æûðîâ³öêàé, âûñå÷àíûì íà íåâÿë³÷êàé êàìåííàé ïë³òöû.

Ïàâîäëå ëåãåíä, àáðàçîê òîé ïðûáë³çíà ¢ 1570 ãîäçå

çíàéøë³ ïàñòóøê³ íà ëÿñíîé ãðóøû. Çäç³¢ëåíûÿ ³ íàïàëîõà-

íûÿ ÿãî ïðàìåííûì ççÿííåì, äçåö³ ïàâåäàì³ë³ àá óñ³ì ìÿñöî-

âàìó ïàìåø÷ûêó, ÿê³ íà òûì ñâÿòûì ìåñöû çáóäàâà¢ íåâÿ-

ë³êóþ äðà¢ëÿíóþ öýðêà¢êó ³ çìÿñö³¢ ó ¸é ÿ¢ëåíû àáðàçîê.

Êàë³ æ çäàðû¢ñÿ ïàæàð ³ öýðêà¢êà çãàðýëà, äç³¢íû àáðàçîê

àáÿâ³¢ñÿ íà êàìåí³ ïîáà÷ ç êðûí³öàé. Íà òûì ìåñöû ¢çâÿë³

íîâû õðàì. Òàì çàðàç óçâûøàåööà ß¢ëåíñêàÿ öàðêâà, âûìó-

ðàâàíàÿ ¢ 1672 ãîäçå.

Óñå çãàäàíûÿ ïàäçå³ çâÿçâàþöü ç ³ìåì Ñîëòàíà Àëÿêñàí-

äðàâ³÷à. ¨í ë³÷ûööà çàñíàâàëüí³êàì ³ñíóþ÷àé äà íàøûõ äç¸í

ïðàâàñëà¢íàé Æûðîâ³öêàé ñâÿòûí³, øòî ³ öÿïåð ïðûöÿãâàå

øìàòë³ê³õ âåðí³êà¢. Ñëûííàé áûëà ÿíà íå òîëüê³ íà Áåëà-

ðóñ³, àëå ³ ¢ Ë³òâå, Ïîëüø÷û, íà Óêðà³íå. Íà ñâÿòî÷íûÿ ñëóæ-

áû ¢ Æûðîâ³÷û ïðûÿçäæàë³ ìíîã³ÿ çíàêàì³òûÿ âÿëüìîæû

Ðý÷û Ïàñïàë³òàé ³ íàâàò êàðàë³. Òàê, ó 1644 ãîäçå òóò íà áàãà-

ìîëë³ ïðûñóòí³÷à¢ êàðîëü Óëàäç³ñëà¢ ²V ç æîíêàé, ó 1651 

êàðîëü ßí Êàç³ì³ð.

Íàéáîëüøàé âÿäîìàñö³ äàñÿãíóë³ Æûðîâ³÷û ¢ ÕV²² 

ÕV²²² ñòàãîääçÿõ. Ç òûì ïåðûÿäàì çâÿçàíà òóò íàéáîëüø

³íòýíñ³¢íàå öàðêî¢íàå ³ ìàíàñòûðñêàå áóäà¢í³öòâà.

(Â.Ñóïðóí)

3.5. Óòâàðýííå ³ ¢æûâàííå äçååïðûñëî¢ÿ¢

Äçååïðûñëî¢³ íåçàêîí÷àíàãà òðûâàííÿ ¢òâàðàþööà àä

àñíî¢ äçåÿñëîâà¢ öÿïåðàøíÿãà ÷àñó ïðû äàïàìîçå: à) ñóô³ê-

ñà¢ -ó÷û- (-þ÷û-) àä äçåÿñëîâà¢ 1 ñïðàæýííÿ (âÿæó÷û, âûÿ¢ëÿ-

þ÷û); á) ñóô³êñà¢ -à÷û- (-ÿ÷û) àä äçåÿñëîâà¢ 2 ñïðàæýííÿ (âû-

íàõîäçÿ÷û, ë³÷à÷û).

Äçååïðûñëî¢³ çàêîí÷àíàãà òðûâàííÿ ¢òâàðàþööà àä àñ-

íîâû ³íô³í³òûâà àáî àñíîâû äçåÿñëîâà ïðîøëàãà ÷àñó ïðû

äàïàìîçå ñóô³êñà -¢øû- ïàñëÿ ãàëîñíûõ ³ ñóô³êñà -øû- ïàñëÿ

çû÷íûõ (âûÿâ³¢øû, äàïàìîãøû).

Çâÿðí³öå ¢âàãó! Äçååïðûñëî¢³ íåçàêîí÷àíàãà òðûâàííÿ

¢òâàðàþööà òîëüê³ àä äçåÿñëîâà¢ íåçàêîí÷àíàãà òðûâàííÿ,

äçååïðûñëî¢³ çàêîí÷àíàãà òðûâàííÿ  òîëüê³ àä äçåÿñëîâà¢

çàêîí÷àíàãà òðûâàííÿ.

Ó ñêàçàõ ç äçååïðûñëî¢ÿì³ àñíî¢íàå äçåÿííå, âûðàæàíàå äçåÿñëî-

âàì-âûêàçí³êàì, ³ äàäàòêîâàå, âûðàæàíàå äçååïðûñëî¢åì, ïàâ³í-

íà âûêîíâàööà àäíîé ³ òîé æà àñîáàé ö³ ïðàäìåòàì. Ïàðà¢íà-

åì, íàïðûêëàä, íàñòóïíûÿ ñêàçû: Íå çäà¢øû ÷àìàäàíà, ¸í

ïðàéøî¢ñÿ âóë³öàé äà ñòàðîãà ïàðêó, ÿê³ çà¢ñ¸äû ë³÷û¢ñÿ ãà-

ëî¢íàé àçäîáàé ãîðàäà.  ¨í ïðàéøî¢ñÿ âóë³öàé äà ñòàðîãà

ïàðêó, ÿê³ çà¢ñ¸äû ë³÷û¢ñÿ àçäîáàé ãîðàäà, íå çäà¢øû ÷àìàäà-

íà (ïàðê?).

Ïûòàíí³

1. Àä äçåÿñëîâà¢ ÿêîãà òðûâàííÿ ¢òâàðàþööà äçååïðû-

ñëî¢³ íåçàêîí÷àíàãà òðûâàííÿ?

2. ßê³ÿ àñàáë³âàñö³ ¢æûâàííÿ äçååïðûñëî¢ÿ¢ ó ñêàçàõ?

Çàäàíí³

1. Óòâàðûöå àä íàñòóïíûõ äçåÿñëîâà¢ äçååïðûñëî¢³. Àáàçíà÷öå

ñóô³êñû, ïàñòà¢öå íàö³ñê³.

Øòðûõàâàöü, õàðàêòàðûçàâàöü, àäëþñòðàâàöü, ðàçìåðêà-

âàöü, ðàññåéâàöü, ñïàëó÷àöü, ïàðà¢íàöü, âûðàøàöü, âûÿâ³öü,

âûìÿðàöü, àáàãóëüíÿöü, âûë³÷âàöü, àáâÿðãàöü, çðóøûöü, àäà-

ñîá³öü, çàìûêàöü, óø÷ûëüíÿöü, ê³ðàâàöü, ³çàëÿâàöü, äàêàçàöü,

çâÿçàöü, çàøòðûõàâàöü, àõàðàêòàðûçàâàöü, àäëþñòðî¢âàöü,

ðàçìÿðêî¢âàöü, ðàññåÿöü, ñïàëó÷ûöü, ïàðà¢íî¢âàöü, âûÿ¢ëÿöü,

âûìåðàöü, àáàãóë³öü, âûë³÷ûöü, çàìêíóöü.

2. Ïåðàêëàäç³öå íà áåëàðóñêóþ ìîâó äçååïðûñëî¢íûÿ ñëîâà-

çëó÷ýíí³. Âûçíà÷öå òðûâàííå ³ ÷àñ äçååïðûñëî¢ÿ¢.

Îïðåäåëÿÿ ñòðàòåãèþ, âû÷èñëÿÿ ñòåïåíü, íàõîäÿ ðåøåíèå,

îïèñàâ ñîáûòèå , îñòàíîâèâøèñü íà ñèñòåìå, ðåøàÿ íåðàâåíñòâî,

èçó÷èâ ìåòîä, íàéäÿ ñêîðîñòü, íàáëþäàÿ ñäâèã, ðàñõîäÿñü â îò-

âåòàõ, ðàñêðûâàÿ íåîïðåäåëåííîñòü, ðàñïðåäåëÿÿ âûáîðêè, ðàç-

ìåñòèâ â ïðîñòðàíñòâå, íàïðàâëÿÿ âåêòîð, äîïîëíèâ çàäàíèå,

ñïðîåêòèðîâàâ èçîáðàæåíèå, âû÷èñëÿÿ ïðîèçâåäåíèå, ïðèíèìàÿ

âî âíèìàíèå, èñõîäÿ èç óñëîâèÿ, íå íàðóøàÿ (íå óìàëÿÿ) îáù-

íîñòè, íå îáðàòèâ âíèìàíèÿ, íå îãðàíè÷èâàÿ îáùíîñòü ðàññóæ-

äåíèé, ïîäñòàâèâ ýòè çíà÷åíèÿ â ôîðìóëó, ñóììèðóÿ âûøåñêà-

çàííîå, ó÷èòûâàÿ ýòî, âêëþ÷àÿ ïîëó÷åííûå ðåçóëüòàòû.

3. Ïðà÷ûòàéöå ñêàçû, çðàá³öå ìàðôàëàã³÷íû ðàçáîð äçååïðûñëî¢ÿ¢

ó íàñòóïíàé ïàñëÿäî¢íàñö³. 1. Àä ÿêîãà äçåÿñëîâà ¢òâîðàíà äçååïðû-

ñëî¢å. 2. Òðûâàííå (íåçàêîí÷àíàå, çàêîí÷àíàå). 3. Çâàðîòíàå ö³

íåçâàðîòíàå. 4. Ïåðàõîäíàå ö³ íåïåðàõîäíàå.

Óçîð âûêàíàííÿ. Ïðàõîäçÿ÷û ïà àáìîòêàõ ýëåêòðàìàãí³òà, ³íäó-

öûðàâàíû òîê óçìàöíÿå ìàãí³òíàå ïîëå.

Ïðàõîäçÿ÷û  äçååïðûñëî¢å, óòâàðûëàñÿ àä äçåÿñëîâà ïðàõîäç³öü;

íåçàêîí÷àíàãà òðûâàííÿ, íåçâàðîòíàå, íåïåðàõîäíàå.

1. Ñóñòðàêàþ÷ûñÿ ç ÿê³ì-íåáóäçü âûí³êàì âûìÿðýííÿ,

çà¢ñ¸äû òðýáà ïàäóìàöü àá òûì, ÿê³ÿ àäç³íê³ ³ ³õ äîë³ ¢ë³÷ûë³,

à ÿê³ÿ ïàê³íóë³ áåç óâàã³. 2. Íå ïàðóøàþ÷û àãóëüíàñö³ ðàçâà-

æàííÿ¢, áóäçåì áðàöü òîëüê³ òàê³ÿ ïåðûÿäû÷íûÿ äðîáû, ÿê³ÿ

çìÿø÷àþöü íóëü öýëûõ. 3. Ó ñóâÿç³ ç òûì, øòî ¢ ïðàêòû÷íàé

äçåéíàñö³ êàðûñòàþööà äçåñÿòêîâàé ñ³ñòýìàé çë³÷ýííÿ, íîâûÿ

àäç³íê³ âåë³÷ûíü àòðûìë³âàþöü ç çûõîäíûõ, ïàâÿë³÷âàþ÷û

àáî ïàìÿíøàþ÷û ³õ ó 10, 100, 1000 ³ ã.ä. ðàçî¢. 4. Ë³÷à÷û

äàäçåíûÿ äðîáû íåñêàðà÷àëüíûì³, ìîæíà ïðàïàíàâàöü íàñòóï-

íû àëãàðûòì ïðûâÿäçåííÿ ³õ äà íàéìåíøàãà àãóëüíàãà íà-

çî¢í³êà. 5. Óìåþ÷û çíàõîäç³öü àäçíà÷àíóþ äçåëü, ë¸ãêà âû-

êîíâàöü ³ äçÿëåííå ëþáûõ ìíàãàçíà÷íûõ ë³êà¢. 6. Àáÿäíî¢-

âàþ÷û ëþáîå êàíå÷íàå ìíîñòâà ç àäíàýëåìåíòíûì

ìíîñòâàì, àòðûìàåì íîâàå ìíîñòâà, íåðà¢íàìàãóòíàå çû-

õîäíàìó. 7. Ïàêàçà¢øû êîæíóþ ïàðó ë³êà¢ ïóíêòàì íà

êààðäûíàòíàé ïëîñêàñö³, àòðûìàåì ô³ãóðó, ÿêàÿ ³ áóäçå ãðàô³÷-

íûì â³äàðûñàì äýêàðòàâàãà çäàáûòêó À ³ Â. 8. Ïðà³ëþñòðóåì

ïåðøóþ ðî¢íàñöü ç äàïàìîãàé êðóãî¢ Ýéëåðà, óë³÷âàþ÷û, øòî

óí³âåðñàëüíàå ìíîñòâà àáàçíà÷àåööà ïðàìàâóãîëüí³êàì. 9. Ïàðà¢íî¢-

âàþ÷û çàøòðûõàâàíûÿ ô³ãóðû, ïðûõîäç³ì äà âûâàäó àá

ñïðàâÿäë³âàñö³ àñàöûÿòû¢íàãà çàêîíó àáÿäíàííÿ ìíîñòâà¢.

10. Ãàâîðà÷û àá àïåðàöû³ ïåðàñÿ÷ýííÿ ìíîñòâà¢ À ³ Â, ìû

ìàåì íà ¢âàçå ¢ñå ³õ àãóëüíûÿ ýëåìåíòû.

3.6. Óæûâàííå ë³÷ýáí³êà¢. Ïðàâàï³ñ êàí÷àòêà¢

Ë³÷ýáí³ê³ ñàì³ ïà ñàáå òýðì³íàì³ íå çÿ¢ëÿþööà. ßíû

ìîãóöü âûêàðûñòî¢âàööà ¢ ñàñòà¢íûõ ñëîâàçëó÷ýííÿõ ðîç-

íûõ òýðì³íàñ³ñòýì ÿê àäç³í ç óäàêëàäíÿþ÷ûõ àòðûáóòû¢-

íûõ êàìïàíåíòà¢ ñòðûæí¸âàãà ñëîâà (íàçî¢í³êà) àáî ÿê ÷àñòêà

àòðûáóòû¢íàãà êàìïàíåíòà. Íàïðûêëàä: âîñü ñ³ìåòðû³ äðó-

ãîãà ïàðàäêó, çàêîí òðîõ äðóã³õ

Ïý¢íàêîëüêàñíûÿ ë³÷ýáí³ê³ (àäíà, àäíî, àäíû) äàïàñóþö-

öà äà íàçî¢í³êà ¢ ðîäçå, ë³êó ³ ñêëîíå: àäç³í àëîâàê, àäíà ë³íåé-

êà, àäíî ïûòàííå, àäíû äçâåðû.

Çà¢âàãà. Òðýáà àäðîçí³âàöü ë³÷ýáí³ê àäç³í àä àáìåæà-

âàëüíàé ÷àñö³öû: Àäç³í âåöåð ÷ó¢ ñêàðã³ õìàðê³.  Òîëüê³ âå-

öåð ÷ó¢ ñêàðã³ õìàðê³.

Ïðû ë³÷ýáí³êàõ äâà (äçâå), òðû, ÷àòûðû íàçî¢í³ê³ ¢æû-

âàþööà ¢ ôîðìå íàçî¢íàãà ñêëîíó ìíîæíàãà ë³êó (äâà êîíòó-

ðû, òðû ðàäû).

Ë³÷ýáí³ê³ àä ïÿö³ ³ äàëåé ó íàçî¢íûì ³ â³íàâàëüíûì ñêëî-

íàõ ê³ðóþöü íàçî¢í³êàì (øýñöü ÿñåíÿ¢, äâàööàöü äðý¢).

Íÿïý¢íàêîëüêàñíûÿ ë³÷ýáí³ê³ ñïàëó÷àþööà ç íàçâàì³

ïðàäìåòà¢, ÿê³ÿ ïàääàþööà ë³÷ýííþ (ñòîëüê³ êí³ã), ³ ìîãóöü

ñïàëó÷àööà ç àáñòðàêòíûì³ ³ ðý÷û¢íûì³ íàçî¢í³êàì³ (ìíîãà

ðàäàñö³, øìàò õëåáà).

Äðîáàâûÿ ë³÷ýáí³ê³ ñêëàäàþööà ç êîëüêàñíàãà ë³÷ýáí³êà

( ó ë³÷í³êó) ³ ïàðàäêàâàãà ë³÷ýáí³êà (ó íàçî¢í³êó). Ïðû ñëîâàõ

äçâå, òðû, ÷àòûðû ïàðàäêàâûÿ ë³÷ýáí³ê³ ñòàÿöü ó íàçî¢íûì

ñêëîíå ìíîæíàãà ë³êó (òðû øîñòûÿ), à ¢ àñòàòí³õ âûïàäêàõ 

ó ôîðìå ðîäíàãà ñêëîíó ìíîæíàãà ë³êó (ñåì äçåâÿòíàööà-

òûõ). Íàçî¢í³ê³ ïðû äðîáàâûõ ë³÷ýáí³êàõ óæûâàþööà ¢ ðîä-

íûì ñêëîíå àäç³íî÷íàãà ë³êó (ñåì âîñüìûõ ïëîø÷û).

Ë³÷ýáí³ê ïà¢òàðà ñïàëó÷àåööà ç íàçî¢í³êàì³ ìóæ÷ûíñêà-

ãà ³ í³ÿêàãà ðîäó, ïà¢òàðû  ç íàçî¢í³êàì³ æàíî÷àãà ðîäó. Íà-

çî¢í³ê³ ïðû ãýòûõ ë³÷ýáí³êàõ ó íàçî¢íûì ³ â³íàâàëüíûì ñêëî-

íàõ ìàþöü ôîðìó ðîäíàãà ñêëîíó àäç³íî÷íàãà ë³êó (ïðàç ïà¢òà-

ðû ãàäç³íû), ó àñòàòí³õ ñêëîíàõ  ôîðìû ìíîæíàãà ë³êó

(ïà¢òàðû ãàäç³íàì³).

Òýîðûÿ ³ ïðàêòûêà áåëàðóñêàé òýðì³íàëîã³³.  Ìí., 1999.  Ñ. 108.

Çáîðíûÿ ë³÷ýáí³ê³ ¢æûâàþööà ç íàçî¢í³êàì³: 1) íàçâàì³

ìàëàäûõ ³ñòîò (ïÿö¸ðà êàöÿíÿò); 2) ÿê³ÿ àáàçíà÷àþöü ïàðíûÿ ³

ñàñòà¢íûÿ ïðàäìåòû (òðîå âàðîò); 3) íàçâàì³ àñîá ìóæ÷ûíñêà-

ãà ïîëó (äâîå ñòóäýíòà¢). Ïà÷ûíàþ÷û ç ïÿö¸ðà çáîðíûÿ ë³÷ýáí³ê³

âûêàðûñòî¢âàþööà ïàðàëåëüíà ç êîëüêàñíûì³ (ïÿöü êàöÿíÿò,

ïÿöü âàðîò, àëå äâà, òðû, ÷àòûðû ñòóäýíòû, äâà êàöÿíÿòê³).

Ïàðàäêàâûÿ ë³÷ýáí³ê³ ñïàëó÷àþööà òîëüê³ ç êàíêðýòíûì³

íàçî¢í³êàì³ (ïåðøû êàíñïåêò). Ó ñïàëó÷ýíí³ ç àáñòðàêòíûì³

íàçî¢í³êàì³ ë³÷ýáí³ê³ ïåðøû, äðóã³, òðýö³ ìîãóöü íàáûâàöü çíà-

÷ýííå ÿêàñíûõ ïðûìåòí³êà¢ (ïåðøàå êàõàííå).

Çà¢âàãà. Äëÿ àáàçíà÷ýííÿ ïðûáë³çíàé êîëüêàñö³ âûêà-

ðûñòî¢âàþööà ñïåöûô³÷íûÿ ïðûíàçî¢í³ê³ çà, ç (ñà), ïàä, êàëÿ;

äâà ë³÷ýáí³ê³, ÿê³ÿ ñòàÿöü ïåðàä íàçî¢í³êàì ³ ï³øóööà ïðàç

çëó÷îê (êàëÿ äâóõ-òðîõ òîí); à òàêñàìà ïîñòïàç³öûéíàå ñòà-

íîâ³ø÷à ë³÷ýáí³êà ¢ àäíîñ³íàõ äà íàçî¢í³êà (ãàäû ïðàç äâà).

Ñàñòà¢íûÿ ë³÷ýáí³ê³, íàï³ñàíûÿ ñëîâàì³, ïðû àáàçíà÷ýíí³ ïðû-

áë³çíàé êîëüêàñö³ ðàçäçÿëÿþööà ïðàöÿæí³êàì³ (ïðàç äâàö-

öàöü òðû  äâàööàöü ïÿöü õâ³ë³í).

ßê ïðûìåòí³ê³, ñêëàíÿþööà ïàðàäêàâûÿ ë³÷ýáí³ê³ (øîñ-

òû, øîñòàãà), êîëüêàñíû ë³÷ýáí³ê àäç³í, çáîðíûÿ ë³÷ýáí³ê³,

ÿê³ÿ âà ¢ñêîñíûõ ñêëîíàõ ìàþöü òàê³ÿ æ êàí÷àòê³, ÿê ïðû-

ìåòí³ê³ ¢ ìíîæíûì ë³êó (äâà³õ, äâà³ì, äâà³ì³).

Ë³÷ýáí³ê³ äâà, äçâå, àáîäâà, àáåäçâå âà ¢ñ³õ ñêëîíàõ çàõî¢-

âàþöü ðîäàâûÿ àäðîçíåíí³ (äâóõ äðý¢, äçâþõ áÿðîç). Ó òâîð-

íûì ñêëîíå ãýòûÿ ë³÷ýáí³ê³, à òàêñàìà ë³÷ýáí³ê³ òðû, ÷àòû-

ðû ìàþöü êàí÷àòàê -ìà: äâóìà, òðûìà, àáåäçâþìà.

Ë³÷ýáí³ê³ àä ïÿö³ äà òðûööàö³ ìàþöü êàí÷àòê³ íàçî¢í³-

êà¢ òûïó ðàäàñöü; ì³ëü¸í, ì³ëüÿðä  òûïó äîì; òûñÿ÷à  òûïó

êí³ãà (Ò. ñêë. òûñÿ÷àé ³ òûñÿ÷÷ó).

Ó ñêëàäàíûõ ë³÷ýáí³êàõ àä ïÿö³äçåñÿö³ äà âàñüì³äçåñÿö³ ³

àä äâóõñîò äà äçåâÿö³ñîò çìÿíÿþööà àáåäçâå ÷àñòê³ (âàñü-

ìþäçåñÿööþ, äâóìàñòàì³).

Ë³÷ýáí³ê äçâåñöå ¢ íàçî¢íûì ³ â³íàâàëüíûì ñêëîíàõ ìàå

ôîðìó æàíî÷àãà ðîäó, ó àñòàòí³õ ñêëîíàõ  ìóæ÷ûíñêàãà ðîäó

(äâóìñòàì, äâóõñòàõ).

Ë³÷ýáí³ê³ ñòî, ñîðàê ìàþöü äçâå ôîðìû (ñòî, ñîðàê  ó

Í. ³ Â. ñêë.; ñòà, ñàðàêà  âà ¢ñ³õ àñòàòí³õ ñêëîíàõ).

Êîëüêàñíû ë³÷ýáí³ê äçåâÿíîñòà ³ äðîáàâûÿ ë³÷ýáí³ê³ ïà¢-

òàðà, ïà¢òàðàñòà, ïà¢òàðû íå ñêëàíÿþööà (ïà¢òàðà ñîòíÿì³).

Ó ñàñòà¢íûõ ïàðàäêàâûõ ë³÷ýáí³êàõ ñêëàíÿåööà òîëüê³

àïîøíÿå ñëîâà (òðûööàöü ÷àöâ¸ðòàãà, òðûööàöü ÷àöâ¸ðòàìó).

Ïàðàäêàâûÿ ë³÷ýáí³ê³, íàï³ñàíûÿ ë³÷áàì³, ïðû ñïàëó÷ýíí³ ³õ ç

êàí÷àòêàì³, ÷àñòêàì³ êàí÷àòêà¢, ñàñòà¢íûì³ ÷àñòêàì³ ¢ âûãëÿäçå

ñëî¢ ï³øóööà ïðàç çëó÷îê (35-û, íà 80-ûì êì, 12-ãà, 20-ì³ëüÿðäíû).

Ïûòàíí³

1. Íà ÿê³ ñêëàä ïàäàå íàö³ñê ó ë³÷ýáí³êàõ àäç³íàööàöü,

÷àòûðíàööàöü?

2. ßê³ÿ ë³÷ýáí³ê³ ¢ òâîðíûì ñêëîíå ìàþöü êàí÷àòàê áû-

ëîãà ïàðíàãà ë³êó íà -ìà?

3. Íàçàâ³öå ñïåöûô³÷íûÿ ñðîäê³, øòî âûêàðûñòî¢âàþööà

äëÿ àáàçíà÷ýííÿ ïðûáë³çíàé êîëüêàñö³.

4. ßê³ÿ ë³÷ýáí³ê³ ¢ áåëàðóñêàé ìîâå íå ñêëàíÿþööà?

5. Íà ÿê³ÿ ðàçðàäû ïàäçÿëÿþööà ë³÷ýáí³ê³ ¢ çàëåæíàñö³

àä çíà÷ýííÿ ³ ãðàìàòû÷íûõ ïðûìåò?

Çàäàíí³

1. Ïðà÷ûòàéöå ôðàçåàëàã³çìû. Êàðûñòàþ÷ûñÿ ìàíàãðàô³ÿé

Ê.Ó.Ñêóðàòà Äà¢í³ÿ áåëàðóñê³ÿ ìåðû (Ìí., 1974), âûçíà÷öå, øòî

àáàçíà÷àë³ âûäçåëåíûÿ ñëîâû.

Àðøûí ç øàïêàé; ÷îðòàâà ïðîöüìà; ñåì ôóòà¢ ïàä ê³ëåì;

àä ãàðøêà ïà¢âÿðøêà; í³ íà ãðàí; ÷îðòà¢ òóç³í; í³ ïÿäç³ ( íå

àääàöü); ñîðàê ñàðàêî¢ (÷àãî); êàñû ñàæàíü ó ïëÿ÷àõ; ñåì

áî÷àê àðûøòàíòà¢ (íàãàâàðûöü); ïàêàçàöü ïà÷ûì ôóíò ë³õà

(êàìó); ñåì â¸ðñò äà íÿá¸ñ ³ ¢ñ¸ ëåñàì; ñåì êàðàáî¢.

2. Êàðûñòàþ÷ûñÿ ýòûìàëàã³÷íûì³ ñëî¢í³êàì³, âûñâåòë³öå ïà-

õîäæàííå ³ çíà÷ýííå íàñòóïíûõ ñëî¢. Ðàçìÿðêóéöå ïðûâåäçåíûÿ

ñëîâû ¢ òàê³ì ïàðàäêó: à) ñëîâû ñà çíà÷ýííåì àäç³íàê âûìÿðýííÿ

äà¢æûí³ ³ ïëîø÷û àíòðàïàìåòðû÷íàãà ïàõîäæàííÿ; á) íàçâû àäç³-

íàê âûìÿðýííÿ ñûïê³õ ³ âàäê³õ ðý÷ûâà¢; â) íàçâû àäç³íàê âàã³;

ã) àäç³íê³ êîëüêàñö³; ä) àäç³íê³ ë³÷ýííÿ. Ïàäóìàéöå, ÿê³ÿ ç ïðû-

âåäçåíûõ ñëî¢ àäíîñÿööà äà ïàñ³¢íàé ëåêñ³ê³.

Áàðûëêà, áåðàñöåíü, âÿäðî, ãàðíåö, êàìåíü, ãðû¢íÿ, çàëàòí³ê,

áåðêàâåö, ëîêàöü, ïåðñò, öàëÿ, ñòàïà, êðîê, áÿçìåí, ë³òð, ïóä, ëîò,

öýíòíåð, êàíòàð, ïàðà, ñàõà, ïàñìà, êàïà, áóíò, âÿçêà, íîøà, ïàïóø-

êà, ñíîï, ôàñêà, ê³ïà, ëûêà, øíóð, ïðóò, ñòðýë³ø÷à, ñòàÿ, ìîðã, ëàí,

ì³ëÿ, ñòîã, âîç, ãàðøîê, ãëÿê, äçÿæà, êàäêà, êàäî¢á, êî¢ø, êàëîäà,

êàðýö, òàõåð, çàõöûê, âÿíîê, ïëÿö¸íêà, êîø, êóáåë, êóçíÿ, êóôà,

ë³ïà¢êà, ëóáíÿ, ðýøàòà, öýáàð, ãîí³, çàãîí, âàëîêà, ñëåä, ðýç.

3. Ïàðà¢íàéöå çíà÷ýíí³ âûðàçà¢ ìíàãàçíà÷íûÿ ë³ê³ ³ ìíà-

ãàçíà÷íûÿ ñëîâû. Ïðûâÿäç³öå ïðûêëàäû ìíàãàçíà÷íûõ ë³êà¢ ³

ìíàãàçíà÷íûõ ìàòýìàòû÷íûõ ñëî¢.

4. Ïàñòà¢öå ë³÷ýáí³ê³ ç íàçî¢í³êàì³ ¢ ðîäíûì ³ òâîðíûì ñêëî-

íàõ. Çàï³øûöå, çàìÿíÿþ÷û ë³÷áû ñëîâàì³.

0,07 ïðàöýíòà¢, 8 êë¸íà¢, 10 àðýõà¢, 11 ÿáëûíü, 18 õàò,

7 àëî¢êà¢, 30 âåëàñ³ïåäà¢, 50 ÷àëàâåê, 70 ãîä, 200 òîí,

400 ê³ëàìåòðà¢, 90 òûñÿ÷, 1-ãà ñàêàâ³êà, 20-å ñòàãîääçå,

7000345 æýòîíà¢, 7/8 ãåêòàðà.

5. Ïåðàêëàäç³öå íà áåëàðóñêóþ ìîâó ñëîâàçëó÷ýíí³ ç ë³÷ýáí³-

êàì³. Àäêàæûöå, ÷ûì àäðîçí³âàåööà ¢æûâàííå ãýòûõ ë³÷ýáí³êà¢ àä

àäïàâåäíûõ ó ðóñêàé ìîâå.

×åòûðå ñòóäåíòà, çàâòðà  12 àïðåëÿ, äâà ïåðâûõ äíÿ, ÷å-

òûðå øåñòûõ íàñåëåíèÿ, øåñòü öåëûõ è äâå äåñÿòûõ êèëî-

ãðàììà, ïîëòîðû êîïåéêè, äâåñòè äâàäöàòü òðè êèëîìåòðà, òðè

ïÿòûõ ñòóäåí÷åñòâà, ñåìåðî êîñìîíàâòîâ, ïÿòåðî ñïóòíèêîâ, ïîë-

òîðà ðóáëÿ, òðè îêíà, â òðåõ êèëîìåòðàõ îò ãîðîäà, ìåíåå äâóõ-

ñîò ëåò, õâàòèò äíÿ íà òðè, â äâàäöàòîì ÷àñó, ïîëîâèíà ïÿòîãî

óòðà, öåëûõ òðè äëèííûõ ãîäà, åìó áîëåå ïÿòèäåñÿòè ëåò.

6. Óòâàðûöå àä ë³÷ýáí³êà ç íàçî¢í³êàì ñêëàäàíûÿ ïðûìåòí³ê³ ³

ïàäáÿðûöå äà ³õ àäïàâåäíûÿ íàçî¢í³ê³.

Óçîð âûêàíàííÿ. 45 ãîä  ñàðàêàïÿö³ãàäîâû þá³ëåé.

2 ê³ëàìåòðû, 97 ãðàäóñà¢, 82 êâàòýðû, 2 ñóòàê, 3 ãàäç³íû, 7 ïàâåð-

õà¢, 10 ïðàöýíòà¢, 25 ê³ëàìåòðà¢, 11 ãðàì, 500 òîí, 12 òàìî¢.

7. Àäãàäàéöå çàãàäê³. Âûçíà÷öå, äà ÿêîãà ðàçðàäó ïàâîäëå çíà-

÷ýííÿ ³ ñòðóêòóðû àäíîñÿööà ë³÷ýáí³ê³.

1. Âûõîäç³öü äâàíàööàöü ìàëàéöî¢, âûíîñ³öü 52 ñîêàëû ³

âûïóñêàå 365 ëåáåäçÿ¢. 2. Ó äçâþõ ìàòàê ïà ïÿöü õëàï÷àíÿ-

òàê, êîæíàìó ñûíó àäíî ³ìÿ. 3. Çÿìëÿ áåëàÿ, íàñåííå ÷îðíàå,

ïÿö¸ðà àðóöü, äâîå ïàç³ðàþöü, àäç³í ê³ðóå. 4. Ó àäíûì êëóáî÷-

êó äû ñåì äç³ðà÷àê. 5. Ñòî ñÿñòðûö àäíó õóñòêó âÿæóöü. 6.

Äâà ñòàÿöü, äâà ëÿæàöü, ïÿòû õîäç³öü, øîñòû âîäç³öü (÷àëàâåê

ï³øà; ãàëàâà; ðóê³ ³ ïàëüöû; ãîä; ï÷îëû ³ ñîòû; âóøàê³, äçâå-

ðû ³ ÷àëàâåê.)

8. Ïåðàêëàäç³öå íàñòóïíûÿ ñëîâû íà áåëàðóñêóþ ìîâó, âûçíà÷-

öå,ÿê³ì³ ÷àñö³íàì³ ìîâû ÿíû çÿ¢ëÿþööà. Çðàá³öå ïî¢íû ìàðôàëà-

ã³÷íû àíàë³ç âûäçåëåíàãà ë³÷ýáí³êà.

Âòîðîé, âòîðè÷íûé, âäâîåì (ìóæ. ³ æàí. ðîä), äâîéíÿ, åäè-

íèöà, åäèíîìûøëåííèê, ïåðâûé, ïðåæäå âñåãî, âî-ïåðâûõ, âïÿ-

òåðîì, ïÿòåðíÿ, òðåøêà, àëòûí, îñüìóøêà, òðåòü, ÷åòâåðòóøêà,

îäèííàäöàòü, ÷åòûðíàäöàòûé.

Ïàðàäàê ðàçáîðó. 1. Ïà÷àòêîâàÿ ôîðìà. 2. Ðàçðàä ïàâîäëå çíà÷ýí-

íÿ (êîëüêàñíû (ïý¢íàêîëüêàñíû, íÿïý¢íàêîëüêàñíû, äðîáàâû), çáîð-

íû ö³ ïàðàäêàâû). 3. Òûï ïà ñòðóêòóðû (ïðîñòû, ñêëàäàíû ö³ ñàñòà¢-

íû). 4. Äëÿ êîëüêàñíûõ ë³÷ýáí³êà¢  ñêëîí. 5. Äëÿ ïàðàäêàâûõ  äà

ÿêîãà íàçî¢í³êà äàïàñóåööà ¢ ÿê³ì ðîäçå, ë³êó, ñêëîíå.

Óçîð âûêàíàííÿ. Çà àäíàãî âó÷àíàãà äçåñÿöü íÿâó÷àíûõ äà-

þöü (Ïðûêàçêà).

Äçåñÿöü  ë³÷ýáí³ê, ïà÷àòêîâàÿ ôîðìà äçåñÿöü; êîëüêàñíû

(ïý¢íàêîëüêàñíû), ïðîñòû, ñòà³öü ó â³íàâàëüíûì ñêëîíå.

9. Ïðà÷ûòàéöå òýêñò ³ ïåðàêàæûöå ÿãî çìåñò ï³ñüìîâà, çàìÿíÿþ-

÷û ë³÷áû ñëîâàì³. Çðàá³öå ìàðôàëàã³÷íû àíàë³ç 2-3 íàçî¢í³êà¢, ïðû-

ìåòí³êà¢, ë³÷ýáí³êà¢, çàéìåíí³êà¢ (íà âûáàð). Âûçíà÷öå ñòûëü òýêñòó.

Áåëàðóñü  ýòí³÷íàÿ òýðûòîðûÿ áåëàðóñà¢; ñêàðî÷àíàÿ

íàçâà äçÿðæàâû Ðýñïóáë³êà Áåëàðóñü. Çàñÿëåííå òýðûòîðû³

Áåëàðóñ³ ïà÷àëîñÿ ç ñÿðýäíÿãà ïàëåàë³òó (100  40 òûñ. ãàäî¢

äà í.ý.), ïåðøûÿ ïàñÿëåíí³ ¢çí³êë³ 27  24 òûñ. ãàäî¢ íàçàä. Ó

VII-IX ñò. òýðûòîðûþ Áåëàðóñ³ çàéìàë³ ñëàâÿíñê³ÿ ñàþçû äðû-

ãàâ³÷î¢, êðûâ³÷î¢, ðàäç³ì³÷à¢. Ïåðøûì³ äçÿðæà¢íûì³ ¢òâà-

ðýííÿì³ íà Áåëàðóñ³ áûë³ Ïîëàöêàå, Òóðà¢ñêàå ³ Ñìàëåíñê³ÿ

êíÿñòâû. Ó êàíöû X ñò. áîëüøàÿ ÷àñòêà òýðûòîðû³ Áåëàðóñ³

íåïðàöÿãëû ÷àñ óâàõîäç³ëà ¢ Ê³å¢ñêóþ Ðóñü. Ç ïà÷àòêó XII ñò.

ïà÷àëàñÿ ýïîõà ôåàäàëüíàé ðàçäðîáëåíàñö³. Ó 12301240-ÿ ã.

Íîâàãàðîäñêàÿ çÿìëÿ ñòàëà ÿäðîì óòâàðýííÿ íîâàé äçÿðæà-

âû  Âÿë³êàãà êíÿñòâà Ë³òî¢ñêàãà. Ó XIII-XVI ñòàãîääçÿõ

ñêëàäâàåööà áåëàðóñêàÿ íàðîäíàñöü. Ó ãýòû ÷àñ ýòí³÷íóþ Áå-

ëàðóñü íàçûâàë³ Ðóññþ ö³ Ë³òâîþ. Ïàñëÿ àáÿäíàííÿ ÂÊË ³

Ïîëüø÷û ¢ ôåäýðàòû¢íóþ äçÿðæàâó  Ðý÷ Ïàñïàë³òóþ  ýòíà-

êàíôåñ³éíàå ³ ñàöûÿëüíà-ïàë³òû÷íàå ñòàíîâ³ø÷à íà Áåëàðóñ³

¢ñêëàäí³ëàñÿ. Ó âûí³êó òðîõ ïàäçåëà¢ Ðý÷û Ïàñïàë³òàé (1772,

1793, 1795) Áåëàðóñü äàëó÷àíà äà Ðàñ³éñêàé ³ìïåðû³. Ç êàíöà

XVIII ñò. äà 1880-õ ãàäî¢ Â³öåáñêàÿ, Ìàã³ë¸¢ñêàÿ, Ñìàëåíñêàÿ,

÷àñàì Ì³íñêàÿ ãóáåðí³ íàçûâàë³ñÿ áåëàðóñê³ì³, à Ãðîäçåí-

ñêàÿ ³ Â³ëåíñêàÿ  ë³òî¢ñê³ì³. Ïàâîäëå ¢êàçà 1842 ó àô³öûé-

íûõ äàêóìåíòàõ çàáàðîíåíà ¢æûâàöü íàçâû Áåëàðóñü ³

Ë³òâà. Ó XIX ñò. ïà ìåðû øûðîêàãà ³ äýòàë¸âàãà âûâó÷ýííÿ

íàðîäíàé êóëüòóðû íàçâà Áåëàðóñü ïàñòóïîâà ñòàëà äàì³-

íóþ÷àé íà ¢ñ¸é ýòí³÷íàé òýðûòîðû³, à íàçâà Ë³òâà ïåðàìÿñ-

ö³ëàñÿ ç áåëàðóñêàãà Ïàíÿìîííÿ íà òýðûòîðûþ ñó÷àñíûõ ëå-

òóâ³íñê³õ ïðàâ³íöûé. Íîâû ¢çäûì äýìàêðàòû÷íàãà ³ íàöûÿ-

íàëüíà-âûçâàëåí÷àãà ðóõó ¢ êàíöû XIXïà÷. XX ñò. ñòâà-

ðû¢ ðýàëüíûÿ ¢ìîâû äëÿ àäðàäæýííÿ áåëàðóñêàé êóëüòóðû ³

äçÿðæà¢íàñö³. 25.3.1918 àáâåø÷àíà Áåëàðóñêàÿ Íàðîäíàÿ Ðýñ-

ïóáë³êà, 1.1.1919  Áåëàðóñêàÿ Ñàâåöêàÿ Ñàöûÿë³ñòû÷íàÿ Ðýñ-

ïóáë³êà ¢ ñêëàäçå Â³öåáñêàé, Ìàã³ë¸¢ñêàé, Ì³íñêàé, Ãðîäçåí-

ñêàé, ÷àñòêîâà Ñìàëåíñêàé, Â³ëåíñêàé ³ Êîâåíñêàé ãóáåðíÿ¢.

Íå¢çàáàâå Ñìàëåíñêàÿ, Ìàã³ë¸¢ñêàÿ ³ Â³öåáñêàÿ ãóáåðí³ áûë³

äàëó÷àíû äà ÐÑÔÑÐ; ïàâîäëå Ðûæñêàãà ì³ðíàãà äàãàâîðà 1921,

çàõîäíÿÿ Áåëàðóñü àäûøëà àä Ïîëüø÷û. Ó âûí³êó ¢ ñêëàäçå

ÁÑÑÐ çàñòàëîñÿ 6 ïàâåòà¢ (Áàáðóéñê³, Áàðûñà¢ñê³, ²ãóìåíñê³

(×ýðâåíüñê³), Ìàçûðñê³, ÷àñòê³ Ì³íñêàãà ³ Ñëóöêàãà). Ó 1924 ³

1926 ã. ó ÁÑÑÐ áûë³ âåðíóòû 17 ïàâåòà¢ Â³öåáñêàé, Ñìàëåí-

ñêàé ³ Ãîìåëüñêàé ãóá., ó âåðàñí³ 1939 ã. Çàõîäíÿÿ Áåëàðóñü

óçÿäíàíà ç ÁÑÑÐ. Ó 1945 ã. Ïîëüø÷û ïåðàäàäçåíà 17 ðà¸íà¢

Áåëàñòîöêàé âîáë. ç ã.Áåëàñòîê ³ 3 ðà¸íû Áðýñöêàé âîáëàñö³.

27.7.1990 ñåñ³ÿ Âÿðõî¢íàãà Ñàâåòà ÁÑÑÐ ïðûíÿëà Äýêëàðà-

öûþ àá äçÿðæà¢íûì ñóâåðýí³òýöå ÁÑÑÐ, 19.9.1991 íà ñåñ³³

Âÿðõî¢íàãà Ñàâåòà çàöâåðäæàíà íàçâà Ðýñïóáë³êà Áåëàðóñü.

(ÝíÄ Áåëàðóñü)

3.7. Âûêàðûñòàííå çàéìåíí³êà¢ ³ ïðûñëî¢ÿ¢

ßê ïðûìåòí³ê³, ñêëàíÿþööà ïðûíàëåæíûÿ (ìîé, òâîé, ñâîé,

íàø, âàø), óêàçàëüíûÿ (ãýòû, òîé, òàê³, ãýòàê³), àçíà÷àëüíûÿ

(ñàìû, óâåñü, óñÿê³, êîæíû, ³íøû), ïûòàëüíûÿ ³ àäíîñíûÿ (ÿê³,

ÿêàÿ, ÿêîå, ÷ûé, êàòîðû), àäìî¢íûÿ (í³ÿê³, í³÷ûé), íåàçíà÷àëü-

íûÿ (íåéê³, íå÷ûé, íåêàòîðû, àáû-ÿê³, àáû-÷ûé) çàéìåíí³ê³.

Âûáàð ãàëîñíûõ ó êàí÷àòêàõ çàéìåíí³êà¢ çàëåæûöü àä àïîø-

íÿãà çû÷íàãà àñíîâû, àä íàö³ñêó ³ ôîðìû ðîäó.

Ó çàéìåíí³êó ñàì íàö³ñê ïàäàå íà êàí÷àòàê (ñàìîãà, ñàìî-

ìó, ñàì³õ), à ¢ çàéìåíí³êó ñàìû íàö³ñê çàõî¢âàåööà íà àñíîâå

(ñàìàãà, ñàìàìó, ñàìûõ).

Ó Ä., Ò. ³ Ì. ñêëîíàõ çàéìåíí³êàì ÿ, òû, ñÿáå ¢ëàñö³âû

êàí÷àòê³, ÿê ³ íàçî¢í³êàì æàíî÷àãà ðîäó ç àñíîâàé íà öâ¸ðäû

çû÷íû (ìíå, ìíîé (ìíîþ), ïðû ìíå). Çâàðîòíû çàéìåíí³ê ñÿáå

íå ìàå ôîðìû íàçî¢íàãà ñêëîíó.

Çà¢âàãà. Ïðû ¢æûâàíí³ çàéìåíí³êà¢ ïàñëÿ äâóõ ö³ áîëüø

íàçî¢í³êà¢ òðýáà ¢âàæë³âà ñà÷ûöü, çàìåñò ÿêîãà íàçî¢í³êà

¢æûâàåööà çàéìåíí³ê. Íàïðûêëàä: Ñÿáðà ïàñòóï³¢ ó äðàìà-