284
â³äêðèòèõ ³ ïåðåâ³ðåíèõ âåëèêèìè íàóêîâöÿìè É. Êåïëåðîì, Ã. Ãà-
ë³ëåºì, ². Íüþòîíîì ³ áàãàòüìà ³íøèìè.
Íàáàãàòî ìåíø ðåçóëüòàòèâíèìè áóëè ³ ëèøàþòüñÿ ïðîãíîçè
ðîçâèòêó ñóñï³ëüñòâà òà ñîö³àëüíèõ çì³í, ïåðåäáà÷åííÿ åâîëþö³¿
ïñèõîëî㳿 òà ïîâåä³íêè ëþäåé. Ìîæëèâî, öå ÷àñòêîâî çóìîâëåíî
òèì, ùî ëþäèíà äóæå ïîãàíî çíຠñåáå, ùå ã³ðøå ïîä³áíèõ äî
ñåáå. Ó ñâî¿é ñàìîîö³íö³ ëþäè íàäçâè÷àéíî íåñàìîêðèòè÷í³, íà
êîæíîìó êðîö³ ïëóòàþòü ìð³þ ç ðåàëüí³ñòþ. ßê â³äîìî, çà á³îëîã³÷-
íîþ êëàñèô³êàö³ºþ ìè íàëåæèìî íå ïðîñòî äî âèäó ðîçóìíèõ
ëþäñüêèõ ³ñòîò (homo sapiens), à ï³äâèäó íàéðîçóìí³øèõ (ïîâíå
âèçíà÷åííÿ homo sapiens sapiens). Òàêèì ïðèâàáëèâèì òèòóëîì
ïîäâ³éíî¿ ðîçóìíîñò³ ìîæíà áóëî á ³ ïèøàòèñÿ, ÿêáè íàçàâæäè
çàáóòè ïðî òå, ùî ëþäè í³êîãî íå çàïèòóâàëè ³ í³ ç êèì íå ðàäèëè-
ñÿ, çàïðîâàäæóþ÷è é ïîøèðþþ÷è ó ï³äðó÷íèêàõ äëÿ ìîëîä³ òàê³
í³÷èì íå îá´ðóíòîâàí³ òâåðäæåííÿ. Äëÿ òîãî ùîá óíèêíóòè ïîìè-
ëîê ³ ðîç÷àðóâàíü, ë³ïøå áóëî á ôîðìóâàòè á³ëüø êðèòè÷íå ìèñëåí-
íÿ ³ ñàìîîö³íêó, á³ëüø òâåðåçèé ïîãëÿä ³ ðîçóì³ííÿ òîãî, ùî îñíî-
âîþ ä³ÿëüíîñò³ êîæíî¿ îñîáè º ñêëàäíå ïîºäíàííÿ íåóñâ³äîìëþâà-
íèõ ãåíåòè÷íî-âèäîâèõ ïðîãðàì ïîâåä³íêè ³ ðåàêö³é íà âíóòð³øí³
é çîâí³øí³ ÷èííèêè, à òàêîæ çàïîçè÷åíèõ â³ä ³íøèõ îñ³á òà â³ä ñèñ-
òåì îñâ³òè é ³íôîðìàö³¿ âç³ðö³â, ïðèêëàä³â ³ àëãîðèòì³â. Ïðèðîä-
íè÷³ íàóêè, ÿê³ ãëèáîêî é ´ðóíòîâíî âèâ÷àþòü çàêîíè ôîðìóâàííÿ
ëþäñüêî¿ îñîáèñòîñò³ é á³ëüø-ìåíø îáºêòèâíî îêðåñëþþòü ð³âåíü ¿¿
ðîçóìíîñò³ â ïåâíèé ïåð³îä æèòòÿ ïåäîëîã³ÿ, ãåíåòèêà, åòîëîã³ÿ,
íåéðîìîëåêóëÿðíà á³îëîã³ÿ é ³íø³ ëèøàþòüñÿ ó çàò³íêó ïîâàæíèõ ³
ñòàðèõ ñôåð çíàíü ô³ëîñîô³¿, ïñèõîëî㳿, ïåäàãîã³êè, êëàñè÷íî¿ á³î-
ëî㳿 òîùî. Òà ìîìåíò çâåðíåííÿ ëþäñòâà äî äîðîáêó åòîëî㳿, ãåíåòè-
êè é ³íøèõ ìîëîäèõ íàóê øâèäêî íàáëèæàºòüñÿ, îñê³ëüêè â³í ìîæå
äóæå ïðèäàòèñÿ ï³ä ÷àñ âèõîâàííÿ íîâèõ ïîêîë³íü, çäàòíèõ óñâ³äîìè-
òè ³ âèð³øèòè åêîëîã³÷í³ é ³íø³ ãëîáàëüí³ ïðîáëåìè.
Ö³ íàóêè çíà÷íî ï³äâèùàòü íå ëèøå åôåêòèâí³ñòü ä³ÿëüíîñò³ ñèñ-
òåì âèõîâàííÿ ³ íàâ÷àííÿ, âîíè ìîæóòü äîïîìîãòè ³ ï³ä ÷àñ ñòâîðåí-
íÿ òî÷í³øèõ ñîö³àëüíî-åêîíîì³÷íèõ ïðîãíîç³â, ôîðìóâàííÿ ³ âò³ëåí-
íÿ ó æèòòÿ ïëàí³â çàáåçïå÷åííÿ ñò³éêîãî ñï³â³ñíóâàííÿ ëþäèíè é á³î-
ñôåðè.
Âò³ì, äî òàêî¿ ³äè볿 ó âèêîðèñòàíí³ äîñÿãíåíü óñ³õ ñó÷àñíèõ íàóê
ùå äóæå äàëåêî. Äëÿ íàäòî âåëèêî¿ ê³ëüêîñò³ çåìëÿí âîíè íå ïðîñòî
íåâ³äîì³, à íàâ³òü íåïðèéíÿòí³. É äîñ³ ãîñòðî äèñêóñ³éíèìè ëèøà-
þòüñÿ ïðàêòè÷íî âñ³ àñïåêòè çàñòîñîâíîñò³ çàêîí³â ïðèðîäíè÷èõ
íàóê äî âåëèêèõ ãðóï ëþäåé ³ ëþäñòâà çàãàëîì.