270
ßêáè îïåðàòîðè í³÷îãî íå íàòèñêàëè, òî ðåàêòîð çà ê³ëüêà ñåêóíä
çóïèíèâñÿ á ñàì ñîáîþ. Ùå áåçïå÷í³øå ³ êîðèñí³øå áóëî ââåñòè çíè-
çó 24 êîðîòø³ êåðóþ÷³ ñòåðæí³, ÿê³ á çíåøêîäèëè âîãíèùå âèáóõó.
Âèáóõ áóâ äóæå ïîòóæíèì, õî÷ ³ íå ìèòòºâèì, ÿê ÿäåðíèé ÷è äëÿ
òðàäèö³éíèõ âèáóõ³âîê. Çà 24 ñåêóíäè ïîòóæí³ñòü îäí³º¿ íèæíüî¿
÷àñòèíè àêòèâíî¿ çîíè ó ñòî ðàç³â ïåðåâèùèëà íîðìàëüíó ïîòóæí³ñòü
âñüîãî ðåàêòîðà. Òåïëîâèé óäàð ïåðåòâîðèâ íà ðîçïå÷åíèé ïèë òàá-
ëåòêè îêèñëó óðàíó, âèïàðóâàâ âîäó ³ ï³äâèùèâ ¿¿ òèñê íàñò³ëüêè, ùî
2000-òîííà êðèøêà îá³ðâàëà âñ³ òðóáè ³ ñïîëó÷åííÿ, çëåò³ëà âãîðó,
çðîáèëà ñàëüòî ³ âàæêî ãåïíóëàñÿ íàçàä. Óäàð áóâ òàêèé ñèëüíèé, ùî
ëþäÿì ïåðåä ïóëüòîì êåðóâàííÿ â³í âèäàâñÿ ùå îäíèì âèáóõîì. Äî-
äàòêîâ³ âèáóõè ìîãëè áóòè íàñë³äêîì ñïîëó÷åííÿ ó çîíàõ íèæ÷î¿
òåìïåðàòóðè âîäíþ ³ êèñíþ, íà ÿê³ ïåðåòâîðèëàñÿ âîäà â ðîçïå÷åí³é
äî òèñÿ÷ ãðàäóñ³â àêòèâí³é çîí³ ðåàêòîðà.
Òðåò³é åêñïåðèìåíò çàê³í÷èâñÿ æàõëèâèì ô³àñêî: ðåàêòîð ³ âåðõíÿ
÷àñòèíà áóä³âë³ áóëè çðóéíîâàí³, âñå äîâêîëà áóëî âñèïàíå óëàìêàìè
áëîê³â ãðàô³òó é óðàíîâèì ïèëîì. Çëîâ³ñíà ðàä³îàêòèâíà õìàðà ç ëåò-
êèõ ðàä³îíóêë³ä³â (³íåðòí³ ãàçè, éîä, öåç³é òà áàãàòî ³íøèõ) ïîñóíóëà
÷åðåç Ïîë³ññÿ íà çàõ³ä, ãóñòî âñèïàþ÷è çåìëþ ñìåðòåëüíèì ïîïåëîì.
Çàãîð³ëàñÿ ïîêð³âëÿ, âêðèòà á³òóìîì. Ïðîâàëèëîñÿ ïåðåêðèòòÿ çàëè
òóðá³í ³ ãåíåðàòîð³â, âñåðåäèí³ òåæ âèíèêëà ïîæåæà. Íàðåøò³, òåì-
ïåðàòóðà àêòèâíî¿ çîíè áóëà òàêà âèñîêà, ùî çàãîð³âñÿ ãðàô³ò, ïåðå-
òâîðèâøè øàõòó çðóéíîâàíîãî ðåàêòîðà íà æåðëî íåçâè÷àéíîãî âóë-
êàíó, ç ÿêîãî êëóáî÷èâñÿ íàäðàä³îàêòèâíèé äèì...
10.4. Ðàä³îíóêë³äè ³ ïîë³òèêè
ßêùî ô³çèêè äîñèòü ïîâíî îïðèëþäíèëè äàí³ ïðî ïåðåá³ã ïðîöåñ³â
â àêòèâí³é çîí³ ðåàêòîðà, òî ³íôîðìàö³ÿ ïðî ìàñøòàáè âèáóõó ³ õàðàê-
òåð çàáðóäíåííÿ äîâê³ëëÿ áóëà (ïî÷àñòè é çàëèøàºòüñÿ) äóæå äàëåêîþ
â³ä òî÷íî¿. Öå ïîâÿçàíî ç áàæàííÿì âñ³õ ð³âí³â âëàäè â ÑÐÑÐ áóäü-
ùî ïðèõîâàòè âæå ïîïåðåäí³ äàí³ ïðî ìîæëèâ³ íàñë³äêè ðàä³îíóêë³ä-
íîãî çàáðóäíåííÿ. Íå òðåáà òàêîæ çàáóâàòè, ùî â áàãàòüîõ àñïåêòàõ
óí³êàëüí³ñòü êàòàñòðîôè, â³äñóòí³ñòü òî÷íèõ âèì³ðþâàíü ñòàíó çà-
ëèøê³â ðåàêòîðà ³ ðîçïîä³ëó ðàä³îíóêë³ä³â ïðèçâîäèëè äî ãðóáèõ ïî-
ìèëîê ó ä³ÿõ ëþäåé, ÿêèõ âàæêî çàï³äîçðèòè ó çëîâìèñíèõ íàì³ðàõ.
Ïîãëÿíüìî íà êàðòó ù³ëüíîñò³ çàáðóäíåííÿ öå糺ì-137 (äèâ. ðèñ. 34).
Òåïåð î÷åâèäíî, ùî ó âèçíà÷åíí³ çîíè â³äñåëåííÿ çàñòîñóâàííÿ öèð-
êóëÿ çàì³ñòü çä³éñíåííÿ âèì³ðþâàíü íà ÷èìàë³é òåðèòî𳿠áóëî ïî-