100
Ð Î Ç Ä ² Ë 2
Íàïðèêëàä, ÿêùî äâà ñêåéòáîðäèñòè ñòàíóòü îäèí íàâïðîòè îäíîãî ³ òðè-
ìàòèìóòüñÿ çà ìîòóçêó, òî äîñòàòíüî îäíîìó ç íèõ ïîòÿãíóòè çà íå¿, ùîá îáèäâà
ïî÷àëè ðóõàòèñÿ íàçóñòð³÷: òÿãíó÷è ìîòóçêó, ïåðøèé ñêåéòáîðäèñò 䳺 íà íå¿
òà íà íåðóõîìîãî òîâàðèøà ç ñèëîþ
. Çã³äíî ç òðåò³ì çàêîíîì Íüþòîíà äðóãèé
ñêåéòáîðäèñò 䳺 íà ìîòóçêó ³ íà ïåðøîãî ñêåéòáîðäèñòà ç ñèëîþ
, ïðè÷îìó
= − . ϳä 䳺þ öèõ ñèë îáèäâà ñêåéòáîðäèñòè ðóõàþòüñÿ íàçóñòð³÷ îäèí îä-
íîìó.
×è ìîæíà ââàæàòè, ùî òðåò³é çàêîí Íüþòîíà íå âèêîíóºòüñÿ ó âèïàäêàõ,
êîëè ï³ä ÷àñ âçàºìî䳿 äâîõ ò³ë ïîì³òíî çì³íþºòüñÿ ðóõ ëèøå îäíîãî ò³ëà? Ðîç-
ãëÿíåìî âçàºìîä³þ ëåãêîàòëåòà ³ç Çåìëåþ. ϳä ÷àñ ñòàðòó ñïîðòñìåí 䳺 íà Çåì-
ëþ ç ñèëîþ
, ÿêà îòðèìóº ïðèñêîðåííÿ . Çã³äíî ç òðåò³ì çàêîíîì Íüþòîíà
íà ñïîðòñìåíà ç áîêó Çåìë³ ä³º òàêà ñàìà ñèëà −
ó ïðîòèëåæíîìó íàïðÿì³ ³
íàäຠéîìó ïðèñêîðåííÿ – â³í ïî÷èíຠðóõàòèñÿ ç äåÿêîþ øâèäê³ñòþ. Î÷åâèä-
íî, ùî ïðèñêîðåííÿ
äîñèòü ìàëå (ï³ä 䳺þ ëåãêîàòëåòà ìàñîþ 60 êã Çåìëÿ
îòðèìóº ïðèñêîðåííÿ ïðèáëèçíî 5 ⋅ 10
−23
ì/ñ
2
). Ðîçãëÿäàþ÷è òàêó âçàºìîä³þ,
ïîòð³áíî âðàõóâàòè, ùî ìàñà Çåìë³ çíà÷íî ïåðåâèùóº ìàñó ëåãêîàòëåòà, òîìó é
ïðèñêîðåííÿ, ÿêîãî íàáóâຠÇåìëÿ, çíà÷íî ìåíøå (â³äíîøåííÿ ïðèñêîðåíü ò³ë
îáåðíåíî ïðîïîðö³éíå ¿õ ìàñàì). Îòæå, òðåò³é çàêîí Íüþòîíà âèêîíóºòüñÿ ï³ä
÷àñ âçàºìî䳿 ò³ë áóäü-ÿêî¿ ìàñè. Ùîïðàâäà, âèÿâ éîãî âíàñë³äîê íàáóòòÿ îáî-
ìà ò³ëàìè, ÿê³ áåðóòü ó÷àñòü ó âçàºìî䳿, ïðèñêîðåíü ñïîñòåð³ãàºòüñÿ çà óìîâè,
ùî ò³ëà ìàþòü ïîð³âíþâàí³ ìàñè.
Ìåæ³ çàñòîñóâàííÿ çàêîí³â Íüþòîíà. Çàêîíè ìåõàí³êè Íüþòîíà (¿¿ ùå íà-
çèâàþòü êëàñè÷íîþ ìåõàí³êîþ) âñòàíîâëåí³ äëÿ ò³ë, ùî íàñ îòî÷óþòü, òîáòî
äëÿ ò³ë, ùî ñêëàäàþòüñÿ ç âåëè÷åçíî¿ ê³ëüêîñò³ ìîëåêóë ³ àòîì³â (ìàêðîñêî-
ï³÷íèõ ò³ë). Äëÿ ðóõó ÷àñòèíîê ì³êðîñâ³òó çàêîíè Íüþòîíà ìîæíà çàñòîñîâó-
âàòè ëèøå ó äåÿêèõ âèïàäêàõ.
Çàêîíè ìåõàí³êè Íüþòîíà ñïðàâåäëèâ³ äëÿ ò³ë, ÿê³ ìîæíà ââàæàòè ìàòå-
ð³àëüíèìè òî÷êàìè, à òàêîæ äëÿ ïîñòóïàëüíîãî ðóõó ò³ë.
Çàêîíè ìåõàí³êè Íüþòîíà âñòàíîâëåí³ äëÿ ò³ë, ùî ðóõàþòüñÿ ïîð³âíÿíî ç
íåâåëèêèìè øâèäêîñòÿìè, ÿê³ íàáàãàòî ìåíø³ çà øâèäê³ñòü ñâ³òëà.
Ðóõ, ùî â³äáóâàºòüñÿ ç³ øâèäê³ñòþ
υ , íàáàãàòî ìåíøîþ â³ä øâèäêîñò³
ñâ³òëà ñ ó âàêóóì³ (
υ<<c , äå ñ = 3·10
8
ì/ñ), íàçèâàþòü íåðåëÿòèâ³ñòñüêèì.
Ðóõ, ùî â³äáóâàºòüñÿ ç³ øâèäê³ñòþ, áëèçüêîþ äî øâèäêîñò³ ñâ³òëà ó âàêóó-
ì³ (
υ≈c
), íàçèâàþòü ðåëÿòèâ³ñòñüêèì.
Ó ìåõàí³ö³ Íüþòîíà íåçì³ííèìè º ÷àñ, ìàñà ò³ëà, ïðèñêîðåííÿ ³ ñèëà. Òðà-
ºêòîð³ÿ, øâèäê³ñòü òà ïåðåì³ùåííÿ ð³çí³ ó ð³çíèõ ³íåðö³àëüíèõ ñèñòåìàõ â³ä-
ë³êó. Çàêîíè ìåõàí³êè, ñôîðìóëüîâàí³ Íüþòîíîì, – íåçì³íí³ â óñ³õ ³íåðö³àëü-
íèõ ñèñòåìàõ â³äë³êó.
Âàæëèâî ùå ðàç íàãîëîñèòè, ùî ñèëà çã³äíî ³ç çàêîíàìè Íüþòîíà âèçíà÷àº
ïðèñêîðåííÿ ò³ëà, à íå øâèäê³ñòü. Öå îçíà÷àº, ùî ñèëà íå º ïðè÷èíîþ ðóõó.
Ñèëà – öå ïðè÷èíà çì³íè ðóõó, òîáòî çì³íè øâèäêîñò³ ðóõó ò³ëà. Ñàì ðóõ íå ïî-
òðåáóº ïðè÷èíè. Ðóõàòèñü ïðÿìîë³í³éíî ³ ð³âíîì³ðíî ò³ëî ìîæå ³ áåç 䳿 ñèëè.
Òîìó, íàïðèêëàä, êðèâîë³í³éíèé ðóõ, ïðè ÿêîìó øâèäê³ñòü çì³íþºòüñÿ çà íà-
ïðÿìîì, áåç 䳿 ñèëè íåìîæëèâèé.