Сёз башы ForewordПредисловие
Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби
8
Биздин азыркы убакта Жердин тарыхында адамбаласы тарабынан жаратылыш чёйрёсънън
(дээрлик таптакыр кыйроого чейин) аябай кескин ёзгёръшънън убагы экендигин тъшънъъ кантип
кападар кылбасын. Азыркы учурда Адам тукумунун таасиринин натыйжасында планетабызда
ёсъмдъктёр менен жаныбарлардын миьдеген търлёръ жок болуп кетиши мъмкън. Бул процессти
токтотуу абзел, себеби биологиялык ар търдъълъктън мындан ары азайышы экосистемалардын
туруктуулугунун бузулушуна алып келет.
Акыркы эки он жылдыкта биз сейрек жана жоголуп бара жаткан търлёр, биологиялык ар
търдъълък, ёсъмдъктёр жана жаныбарлар дъйнёсън коргоо, мониторинг, кадастр, «Кызыл китеп»
жана башка ушул сыяктуу тъшънъктёрдъ колдоно баштадык. Биологиялык ар търдъълъктъ
коргоо формаларынын бири болуп «Кызыл китеп» саналат. Бул китептер жоголуу коркунучунда
турган жаныбарлар жана ёсъмдъктёрдън търлёръ жана алардын санын турукташтыруу же
калыбына келтиръъ боюнча практикалык сунуштар жёнъндёгъ маалыматтарды камтыйт.
«Кызыл китептин» улуттук биринчи чыгарылышынан бери (Кыргыз ССРинин Кызыл китеби,
1985) 20 жыл ёттъ. Бул жылдар ичинде кёптёгён жапайы жаныбарлардын жана ёсъмдъктёрдън
саны боюнча байкаларлык ёзгёръълёр болду. КР УИА Биология-топурактаануу институтунун
окумуштуулары тарабынан акыркы 20 жылда сейректеп жана жоголуп бара жаткан жаныбарлар
менен ёсъмдъктёргё анализ жасалып, алардын таралышын тактоо боюнча Кыргызстандын бъткъл
территориясында илимий экспедициялар жъргъзълдъ. Сейректеп жана жоголуп бараткан
жаныбарлар менен ёсъмдъктёрдън тизмеси такталып, Борбордук Азиянын деьгээлинде
талкууланган, Россия, Украина, Саха Республикасы, Грузия, Финляндиядан келген адистер
тарабынан расмий такталган жана Кыргыз Республикасынын Ёкмётъ тарабынан бекитилген.
1985-жылы чыгарылган «Кыргыз Республикасынын Кызыл китебине» салыштырмалуу жаьы
китептин кёлёмъ кеьейтилди. Бирок, бул жаныбарлардын санынын тёмёндёшъ менен жердеген
жерлеринин начарлашынан улам эмес, негизги себеп, ёсъмдъктёр менен жаныбарлар азыркы
кезде бир топ мыкты изилденгендигинде.
«Кызыл китептин» чыгарылышы – абдан маанилъъ окуя. Бул китепке киргизилген сейрек жана
жоголуп бара жаткан ёсъмдъктёр менен жаныбарлардын търлёръ биологиялык ар търдъълъктъ
коргоонун ийгиликтъъ стратегиясына ётё муктаж. Мындай стратегия биздин табигый улуу
мурасыбызды коргоону гана камсыз кылбастан, биологиялык ресурстарды пайдалануу
принциптерин да ёзгёртёт, ага толугураак мънёздёмё берет.
Бул басылма Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик токой кызматы, Кыргыз Республикасынын
Улуттук илимдер академиясынын Биология-топурактаануу институту жана Кыргызстандын
«Алейне» экологиялык кыймылы бейёкмёт уюму араларындагы тыгыз кызматташтыктын
натыйжасында чыгарууга мъмкъндък болду.
Бул китепти даярдоодо жигердъъ иштешкен окумуштууларга, Кыргызстандын токой секторунун
кызматчыларына, китепти басып чыгарууга кёмёк кёрсётъшкён ФАОнун Токой департаментине,
Евросоюздун «JUMP» долбооруна жана Търкиянын Эларалык кызматташтык
администрациясына тереь ыраазычылыгымды билдиремин.
А.Бу рханов
Кыргыз Республикасынын ёкмётънё караштуу курчап турган чёйрёнъ коргоо жана токой
чарбасы боюнча Мамлекеттик агенттигинин директорунун орун басары
Сёз башы
Предисловие