Namozov A.T. Adabiyotdan testlar 5-11 sinflar
Подождите немного. Документ загружается.
- zamon kimning zamoni, qalandarxonning zamoni, - deb ko‘chalarda jar solish marosimi qaysi
dostonda berilgan?
A) «Alibek va Bolibek»da B) «Malika ayyor»da C) «Kuntug‘mishda D) «Sanobar»da
10. «Haqiqat izlagan senga osildi,
Assalomu alaykum, dorning og‘ochi», – degan nola kimga tegishli?
A) Barchin B) Kuntug‘mish C) Xolbeka D) Alpomish
11. «Kuntug‘mish» dostonida Kuntug‘mishni halokatdan saqlab qolgan timsol kim?
A) Qilichxon laqabli podsho B) Xolmo‘min yasovulboshi C) Qosim qabilaboshi D) Qatag‘anlik Olim
sayyod
12. «Kuntug‘mush» dostonining qaysi xalq baxshilaridan yozib olingan variantlari mavjud?
A) Egamberdi Ollomurod o‘g‘li, Bekmurod Jo‘raboy o‘g‘li, Nurmon Abduvoy o‘g‘li, Ergash
Jumanbulbul o‘g‘li B) Ergash Jumanbulbul o‘g‘li, Islom shoir, Nurmon Abduvoy o‘g‘li, Fozil Yo‘ldosh
o‘g‘li, C) Bekmurod Jo‘raboy o‘g‘li, Po‘lkan shoir, Ergash Jumanbulbul o‘g‘li, Bo‘ron shoir D)
Saidmurod Panoh o‘g‘li, Ergash Jumanbulbul o‘g‘li, Umir baxshi shoir, Berdi baxshi
13. «Kuntug‘mish» dostonidagi Kuntug‘mish va Xolbeka taqdirini qaysi timsollarsiz tasavvur etish
qiyin?
A) Xolmo‘min, Qilichxon, Azbarxo‘ja B) Mullavachcha, Zamonqul, Qosim C) Xolmo‘min, Toxir vazir,
Zamonqul D) Shoir vazir, Avliyoyi Qoraxon, Mullavachcha
“Kuntug’mish” dostonining bayoni
1. Sovchilarga “Har kim meni olaman deb kelsa oldiga naru o’yinini qo’yaman o’ynayman yo’tsa
tegaman, yo’ttirsa so’yaman” deya shart qo’ygan malika obrazi qaysi dostonda uchraydi?
A) “Kuntug’mish” B) “Alpomish” C) “Ravshan” D) “Rustamxon”
2. Qaysi dostonda chiltonlar va mardon g’oyiblar obrazi mavjud?
A) “Alpomish” B) “Ravshan” C) “Malika ayyor” D) “Kuntug’mish”
3. Qaysi dostonda ota o’z farzandiga safar oldida “Musofirchilikda yo zar yarar, yo zo’r yarar
kuningga” degan hikmatomuz maslahat beradi.
A) “Ravshan” B) “Kuntug’mish” C) “Malika ayyor” D) “Alpomish”
4. “Kuntug’mish” dostonida Kuntug’mishni sotqin Azbarxo’ja ziyofatda mast qilib, kigizga o’rab,
ikki o’g’li bilan birga sahroga qoldirib, Xolbekani asir qilib Zangor yurtiga olib ketadi. Shunda kim
Kuntug’mishning joniga oro kiradi?
A) Qosim B) Zamonqul C) Mullavachcha D) Xolmo’min
5. Nomus bilan orim ketdi,
Qatorimda norim ketdi,
Shu karvonda yorim ketdi,
Do’st karvonim – dushman bo’ldi. Ushbu parcha qaysi dostondan olingan?
A) “Alpomish” B) “Suxayl va Guldursin” C) “Kuntug’mish” D) “Malika ayyor”
6. Qaysi dostonda bo’rining “gurk” deb nomlanish holati uchraydi?
A) “Kuntug’mish” B) “Malika ayyor” C) “Alpomish” D) “Ravshan”
7. “U vaqtda podsholarga rasm shu edi: davlatqush degan qushini uchirar edi, kimning boshiga
qo’nsa, podsho qilar edi”. Parcha qaysi dostondan olingan?
A) “Ravshan” B) “Kuntug’mish” C) “Alpomish” D) “Malika ayyor”
8. “Kuntug’mish” dostonida Mohiboy va Gurkiboy Zangor shahriga kelishganida Xolmo’min
yasovulboshi ularni o’z uyiga xizmatkor qilib olib ketadi. Aslida Xolmo’minga ular kim bo’ladi?
A) amakisi B) hech kimi bo’lmaydi C) tog’asi D) otasi
9. “Kuntug’mish” dostonida Kuntug’mish Mohiboy va Gurkiboyning o’z o’g’li ekanligini qanday
bilib qoladi?
A) Mohiboyning jallodlarga aytgan so’zlaridan so’ng B) Xolmo’minning gaplaridan so’ng C)
Xolbekaning jallodlarga aytgan so’zlaridan so’ng D) Gurkiboyning otasiga aytgan so’zlaridan so’ng
10. “Kuntug’mish” dostonida Azbarxo’ja bir kosa suv va bir non evaziga Kuntug’mishga qanday
shart qo’yadi?
A) Ajdarhoni o’ldirish B) unga qul bo’lish C) farzandlaridan birini berish D) yorini berish
31
11. Kuntug’mishning daryoga cho’kkan bolasini kim qutqarib qolgan edi?
A) cho’pon ota B) Olim C) Mo’lton D) Kuntug’mishning o‘zi
12. Kuntug’mishning o’g’illariga kim ism qo’ygan?
A) Gurkiboyga baliqchi, Mohiboyga cho’ponlar B) Mohiboyga baliqchi, Gurkiboyga cho’ponlar C)
Kuntug’mishning o’zi D) Xolbekaning maslahati bilan Buvraxon
13. “Kuntug’mish” dostonida Mohiboy bilan Gurkiboy balog’atga yetganlaridan so‘ng ilk bor qayerda
uchrashadi?
A) bozorda B) daryoning bo’yida C) tog’da D) ziyofatda
14.”Qilichdan seskanmas botirning tani” “Kamlikning kamoli bordir, Manmanning zavoli bordir”
“O’zingni er bilsang, birovni she’r bil” kabi ibratli so’zlar qaysi dostonda uchraydi?
A) “Alpomish” B) “Malika ayyor” C) “Ravshan” D) “Kuntug’mish”
15. Dastlab, Kuntug’mish bilan do’stlashib, so’ng o’z manfaati deb unga xiyonat qilgan
qahramonning ismi berilgan qatorni toping?
A) Zamonqul B) Xolmo’min C) Azbarxo’ja D) Mullavachcha
16. Xolbeka Kuntug’mish bilan tanishish uchun, sandiqqa nimalarni solib, daryoga oqizib yuboradi?
A) soch, surat, uzuk B) tilla, uzuk, surat C) uzuk, soch, tilla D) soch, surat, tilla
17. Kuntug’mish o’z oilasini topganidan so’ng, taxtni kimga topshiradi?
A) Mohiboyga B) Azbarxo’jaga C) Gurkiboyga D) Xolmo’minga
18. Qaysi dostondagi bosh qahramonning hayoti qahramonlik bilan kechadi?
A) “Alpomish” B) “Ravshan” C) “Malika ayyor” D) “Kuntug’mish”
19. “Kuntug’mish” dostoni “Suxayl va Guldursun”, “Farhod va Shirin”, “Layli va Majnun” kabi
dostonlardan nimasi bilan farq qiladi?
A) fantaziya ko’lami bilan B) ko’z ko’rib, quloq eshitmagan voqealar bilan C) aql bovar qilmaydigan
qahramonlar bilan D) barcha javoblar to’g’ri
20. “Kuntug’mish” dostonida Beklik mustahkam bo’lishi uchun to’rt narsaga ega bo’lishi kerak!
Quyida keltirilgan fikrlarning qaysilari o’sha fikrlarga to’g’ri keladi?
1) kuchli lashkar; 2) unumdor yerlar va keng yaylovzor; 3) ko’p boylik; 4) badavlat xalq; 5) dono
vazir; 6) adolatli siyosat.
A) 1, 2, 3, 6 B) 1, 3, 4, 6 C) 1, 2, 3, 5 D) 1, 3, 4, 5
21. Ushbu ta’rif qaysi dostonga berilgan? “U yaxlit kompozitsiyaga ega, asarda kishini asosiy
voqealardan chalg’itadigan o’rinlar uchramaydi, aksincha har bir voqea, har bir epizod dostonni
to’ldiradi”.
A) “Malikai ayyor” B) “Kuntug’mish” C) “Ravshan” D) “Alpomish”
Nazariy ma’lumot. Ishqiy-qahramonlik dostonlari
1. Xalq dostonlarining ko’pchiligiga xos xususiyat – …
A) aql bovar qilmaydigan qahramonliklar tasvirining mavjudligi B) ham nasr, ham nazm usulida
yozilishi C) ularda ishq muhabbat mavzusining ustunligi D) ularda sehrli tilsimlardan ko’p uchrashi
2. Folklorshunoslarning ma’lumotlariga ko‘ra nechanchi asrda yirik dostonchilik maktablari paydo
bo‘lgan?
A) XV – XVI asrlarda B) XI – XII asrlarda C) XX asr boshlarida D) XVI – XIX asrlarda
2-DARS. O’ZBEK ADABIYOTI TARIXIDAN. (51-105-betlar)
Reja:
1. Yusuf Xos Hojib Bolasog’uniy.
2. “Qutadg’u bilig”.
3. Nazariy ma’lumot. Didaktik adabiyot haqida tushuncha.
4. Xorazmiy.
5. “Muhabbatnoma”.
6. Nazariy ma’lumot. Noma.
32
Yusuf Xos Hojib Bolosog’uniy
1. “Qutadg’u bilig” dostonining hajmi qaysi qatorda to’g’ri berilgan?
A) 4 ming 609 bayt B) 5 ming 409 bayt C) 6 ming 204 bayt D) 6 ming 409 bayt
2. 1823- yili fransuz sharqshunosi Jaubert Amedee bu buyuk asar haqida ma’lumot chop etib, uni ilm
ahliga tanishtiradi. Bu qaysi asar edi?
A) Yusuf Xos Hojibning “Qutadg’u bilig” asari B) Mahmud Koshg’ariyning “Devoni lug’atit turk”
asari C) Xorazmiyning “Muhabbatnoma” asari D) Ahmad Yugnakiyning “Hibatul haqoyiq” asari
3. 1439- yili Hirotda uyg’ur yozuvi bilan ko’chirilgan asarni toping.
A) Mahmud Koshg’ariyning “Devoni lug’atit turk” asari B) Yusuf Xos Hojibning “Qutadg’u bilig”
asari C) Ahmad Yugnakiyning “Hibat-ul haqoyiq” asari D) Xorazmiyning “Muhabbatnoma” asari
4. Buyuk o’zbek olimi Abdurauf Fitrat 1924- yili Muhammad hoji Eshon Lolareshdan shu
qo’lyozmani olishga muyassar bo’ladi. Bu qaysi asar qo’lyozmasi edi?
A) A.Navoiyning “Mahbub ul-qulub” asari B) Haydar Xorazmiyning “Gul va navro’z” dostoni C)
Yusuf Xos Hojibning “Qutadg’u bilig” dostoni D) Durbekning “Yusuf va Zulayho” dostoni
5. Qaysi qatordagi dostonlar mutaqoribi musammani mahzuf vaznida yozilgan?
A) “Qutadg’u bilig”, “Shohnoma” B) “Qutadg’u bilig”, “Saddi Iskandariy” C) “Ziynat ul-umaro”,
“Shohnomayi turkiy” D) “Adab ul-muluk”
6. “Qutadg’u bilig”ni chinliklar qanday nomlashgan?
A) “Aminul mamlakat” B) “Ziynat ul-umaro” C) “Shohnomayi turkiy” D) “Adab ul-muluk”
7. Eronliklar “Qutadg’u bilig”ni qanday nomlashgan?
A) “Shohnomayi turkiy” B) “Pandnomayi muluk” C) “Ziynat ul-umaro” D) “Amin ul-mamlakat”
8. Qaysi qatorda “Qutadg’u bilig” dostonining turli xalqlarda nomlanish muqobili to’g’ri berilgan?
A) Chinliklar “Ziynat ul-umaro” B) Sharq elining ulug’lari “Qutadg’u bilig” C) Eronliklar
“Pandnomayi muluk” D) Mochinliklar “Amin ul-mamlakat”
9. Turkiy va forsiy mumtoz adabiyotda shohlar haqidagi asarlar asosan qaysi vaznda bitilgan?
A) Hazaji musammani mahzuf B) Mutaqoribi musammani mahzuf C) Ramali musaddasi solim D)
Rajazi musaddasi solim
10. Bizgacha yetib kelgan ilk turkiy doston…
A) “Hibat ul-haqoyiq” B) “Gul va navro’z” C) “Qutadg’u bilig” D) “Yusuf va Zulayho”
11. Qaysi adib “Qutadg’u bilig” dostonini “Baxtliklanish bilimi” deb atagan?
A) Abdurauf Fitrat B) Mirkarim Osim C) Abdulla Avloniy D) Izzat Sulton
12. Yusuf Xos Hojibning “Qutadg’u bilig” dostonida adolat ramzi kim edi?
A) Oyto’ldi B) O’zg’urmish C) Kuntug’di D) O’gdulmish
13. Yusuf Xos Hojibning “Qutadg’u bilig” dostonida baxt ramzi bo’lgan qahramonni aniqlang.
A) Kuntug’di B) Oyto’ldi C) dostonda bunday ramz mavjud emas D) O’zg’urmish
“Qutadg’u bilig”
1. «Qutadg‘u bilig» dostonining muqaddimasi qanday yo‘l bilan bitilgan?
A) faqat she’riy B) she’riy hamda nasriy C) savol-javob, munozara shaklida D) faqat nasriy
2. Turkiy va forsiy mumtoz adabiyotda shohlar haqidagi asarlar asosan aruzning qaysi vaznida bitilgan?
A) hazaji musaddasi mahzuf B) mutaqoribi musammani mahzuf C) mutaqorib musammani maqzuf D)
ramali musammani mahzuf
3. Kim “Qutadg’u bilig” asarining Namangan nusxasi ham borligi haqida ma’lumot beradi?
A) Jaubert Alidee B) Eshon Lolaresh C) A.Fitrat D) Valizoda
4. “Qutadg’u-bilig” dostonining qaysi nusxasi arab yozuvi asosidagi turkiy alifboda ko’chirilgan?
A) Qohira B) Vena C) Namangan D) bunday nusxa yo’q.
5. Hozirgacha bizga etib kelgan ilk turkiy doston bu…
A) “Devoni lug’atit turk” B) “Hibbatul-haqoyiq” C) “Qutadg’u bilig” D) “Devoni hikmat”.
6. Eronliklar “Qutadg’u bilig” asarini nima deb atashgan?
A) “Shohnoma Turkiy” B) “Podshohlar pandnomasi” C) “Mamlakat omonliklari” D) “Amirlar
ziynati”
7. “Qutadg’u bilig” dostoni qaysi vaznda yozilgan?
33
A) Mutaqoribi musammani mahzuf yoki maqsur B) Mutaqoribiu musaddasi solim C) Mutaqoribi
musaddasi maqsur D) Mutaqoribi musammani solim
8. “Qutadg’u bilig” dostoni necha bobdan iborat?
A) 74 bob B) 73 bob C) 72 bob D) 71 bob
9. Asarning tub mohiyatida markazlashgan davlatni idora qilish, mustahkamlash, turli xon va beklar
o’rtasida birlikka erishish, adolatli va oqilona siyosat yuritish, umrning o’tkinchiligini, ma’naviyat,
yashash qoidalari bilan bog’liq g’oyalar badiiy tarzdagi bir qomusiy dastur sifatida ilgari surilgan
asarni belgilang?
A) “Qutadg’u bilig” B) “Shohnoma” C) “Boburnoma” D) “Qobusnoma”
10. “Qutadg’u bilig”da “Beklikka loyiq bek qanday bo’lishini aytadi” qismi asarning nechanchi qismi
bo’lib kelgan?
A) 30-bobi B) 31-bobi C) 32-bobi D) 33-bobi
11. “Qutadg’u bilig” dostonida “Agar arslon itlarga bosh bo’lsa, itlar arslonga aylanadi, lekin it
arslonlarga yetakchilik qilsa, arslonlar itlar kabi bo’lib qolishi mumkin” degan fikrni kim aytgan?
A) Kuntug’di B) Oyto’ldi C) O’gdulmish D) O’zg’urmish
12. Kim “Qutadg’u bilig” dostonnini she’riy yo’l bilan ommabop qilib o’zbekchalashtirgan?
A) Boqijon To’xliyev B) Laziz Qayumov C) Qayum Karimov D) Rahmon
13. Nasriy didaktik asar berilgan qatorni toping.
A) “Kalila va Dimna” B) “Mahbub ul-qulub” C) “Guliston” D) “Zarbulmasal”
14. Nasriy-she’riy didaktik asar berilgan qatorni toping.
A) “Qutadg’u bilig” B) “Guliston” C) “Gulshan ul-asror” D) “Maxzanul asror”
15. “Qutadg’u bilig” dostonining hajmi qancha?
A) 6 ming 409 bayt B) 5 ming 733 bayt C) 6 ming 863 bayt D) 6 ming 221 bayt
16. Kimlar “Qutadg’u bilig” dostonini “Amin ul Mamlakat” (“Mamlakat omonliklari”) deb ataganlar?
A) Eronliklar B) Mochinliklar C) Turonliklar D) Hindlar
Nazariy ma’lumot. Didaktik adabiyot haqida tushuncha
1. “Sharqqa she’riyatni o’rgatib bo’lmaydi:” Sharq she’riyatiga yuqori baho berib aytilgan ushbu
jumla kimga tegishli?
A) Sakkokiy B) Abdulla Oripov C) Erkin Vohidov D) Fitrat
2. Qaysi qatorda nasriy didaktik asarlar berilgan?
A) “Kalila va Dimna”, “Guliston”, “Hayrat ul-abror” B) “Mahbub ul-qulub”, “Ming bir kecha”,
“Qobusnoma” C) “Pantachatra”, “Qobusnoma”, “Miftoh ul-adl” D) “Guliston”, “Zarbulmasal”,
“Gulshan ul-asror”
3. Sa’diy Sheroziyning “Guliston”i ta’sirida dunyoga kelgan asarlarni aniqlang..
A) “Mahbub ul-qulub”, “Gulshan ul-asror” B) “Gulzor”, “Miftoh ul-adl” C) “Maxzan ul-asror”,
“Zarbulmasal” D) “Gulshan ul-asror”, “Gulzor”
4. Nasriy-she’riy (usulda yozilgan) didaktik asar berilgan qatorni toping.
A) Sa’diy Sheroziy “Guliston” B) Alisher Navoiy “Mahbub ul-qulub” C) Gulxaniy “Zarbulmasal” D)
barcha javoblar to’g’ri
5. Faqat she’riy-didaktik asarlar berilgan qatorni toping.
A) “Qobusnoma”, “Guliston” B) “Qutadg’u bilig”, “Gulshan ul-asror” C) “Mahbub ul-qulub”,
“Guliston” D) “Hayrat ul-abror”, “Zarbulmasal”
6. Lirik merosimizning qaysi dostonida “ma’naviy fazilatlarning hayotiy hikoya-tasvirlar, mantiqiy
tahlil-xulosalar, orqali berilishi, birinchidan, muallif nuqtai nazarini tiniqlashtiradi, uning aynan
qanday g’oyani ilgari surayotganligini aniq bilib turasiz…”, kabi fikrlar ilgari surilgan?
A) “Qutadg’u bilig” B) “Devoni hikmat” C) “Devoni lug’atit turk” D) “Hibat-ul haqoyiq”
7. “Didaktik” so’zining ma’nosini aniqlang.
A) ibratli B) xalq olqishi C) o’tmish siri D) meros siri
34
Xorazmiy
1. Zamonaviy o’zbek adabiyotida didaktik ruhdagi nasriy yo’lda yozilgan “Javohirlar sandig’i”
kimning qalamiga mansub?
A) Mirmuhsin B) Xayriddin Sultonov C) Shukrullo D) Xurshid Muhammad Do’st
2. Oltin O’rda xoni Jonibekxonning Sirdaryo muzofatidagi hukmdorlaridan biri Muhammad Xo’jabek
iltimosi bilan yozilgan asarni toping.
A) “Muhabbatnoma” B) “Miftoh ul-adl” C) “Zarbulmasal” D) “Hibat ul-haqoyiq”
3. Xorazmiyning tojik tilidagi to’plamlari el orasida qaysi nom bilan mashhur bo’lgan?
A) “Shakartek til” B) “Xushro’y til” C) “Mohi til” D) “Ravshan til”
4. Xorazmiy «Muhabbatnoma» ning nechanchi nomasida «tong nasimi»ga murojaatning go‘zal
holatini bera olgan?
A) 2-nomada B) 8-nomada C) 10-nomada D) 4-nomada
5. XIV asr o‘zbek adabiyotida Xorazmiy qaysi janrlarning dastlabki namunalarini yaratdi?
A) noma, g‘azal, tuyuq B) noma, ruboiy, tuyuq C) g‘azal, tuyuq, qit’a D) g‘azal, qit’a, fard
6. «Muhabbatnoma»ning qaysi qismida Xorazmiy asar o‘n bir nomadan tarkib topganini aytadi?
A) qit’ada B) «Xotimat ul-kitob»da C) munojotda D) masnaviyda
“Muhabbatnoma”
1. Tun oqshomkim, ko’rundi bayram oyi … – davlat xumoyi. Nuqtalar o’rniga qaysi hukmdor ismi
qo’yilishini aniqlang.
A) Jonibekxon B) Muhammad Xojabek C) Shayboniyxon D) Shoh Muzaffar
2. Kitobat boshladim anjoma yetgay … Misru Shoma yetgay. Gap qaysi asar haqida ketmoqda?
A) “Muhabbatnoma” B) “Shayboniynoma” C) “Shohnoma” D) “Zarbulmasal”
3. Qiloyin ikki bobin porsiy ham, – kim atlas to’n yarashur bo’lsa mu’lam. Bayt qaysi asardan
olingan?
A) “Miftoh ul-adl” B) “Mahbub ul-qulub” C) “Muhabbatnoma” D) “Gulzor”
4. Niyozim bu turur sendin, nigoro,
Unutma bandani bahri Xudoro. Ushbu bayt janrini aniqlang.
A) fard B) qit’a C) masnaviy D) to’g’ri javob berilmagan
5. 1432- yili Yazd shahrida Mir Jaloliddin degan kishi taklifi bilan Boqi mansur degan xattot uyg’ur
yozuvida ko’chirgan asar qaysi asar edi?
A) “Qutadg’u bilig” B) “Shohnoma” C) “Muhabbatnoma” D) “Hibat ul-haqoyiq”
6. Xorazmiyning “Muhabbatnoma”si qaysi janrlardagi she’rlardan tashkil topgan?
A) g’azal, masnaviy, soqiynoma B) ruboiy, qit’a, fard C) ruboiy, masnaviy, g’azal D) g’azal,
masnaviy, fard
7. Xorazmiy “Muabbatnoma”sining qaysi boblari forsiy tilda yozilgan?
A) birinchi va beshinchi boblari B) ikkinchi va to’qqizinchi boblari C) to’rtinchi va sakkizinchi
bobolari D) uchinchi va o’ninchi boblari
8. Navoiy “Xamsa”sidan o’rin olgan “Farhod va Shirin” dostoni 17-bobi boshlanmasi bevosita qaysi
asar boshlanmasi ta’sirida bitilgan?
A) “Muhabbatnoma” B) “Xusrav va Shirin” (Jomiy) C) “Shohnoma” D) “Qutadg’u bilig”
9. “Muhabbatnoma”ning arab yozuvi asosidagi turkiy alifboda ko’chirilgan nusxasi necha baytdan
iborat?
A) 456 bayt B) 493 bayt C) 483 bayt D) 473 bayt
10. “Bo’yi birla sochini teng yaratdi” birikmasini turkiy she’riyatga kim qo’shgan?
A) Mahmud Qoshg’ariy B) Lutfiy C) Yusuf Xos Hojib D) Xorazmiy
11. “Muhabbatnoma” asarining necha nusxasi bizgacha yetib kelgan?
A) yetti nusxasi B) uch nusxasi C) to’rt nusxasi D) ikki nusxasi
12. “Muhabbatnoma”ning bizgacha qaysi alifbolarda ko’chirilgan nusxalari yetib kelgan?
A) uyg’ur va arab B) turk va arab C) arab va fors D) uyg’ur va arab alifbosidagi turkiy alifbo
13. “Muhabbatnoma”da uchraydigan janrlarni belgilang.
35
A) noma, g’azal, soqiynoma, masnaviy, qit’a, fard B) noma, g’azal, soqiynoma, masnaviy, murabba
C) noma, g’azal, soqiynoma, murabba, masnaviy, tuyuq D) noma, g’azal, soqiynoma, masnaviy,
tuyuq, qit’a, fard
14. “Muhabbatnoma”da qancha noma keltirilgan?
A) o’n besh noma B) o’n uch noma C) o’n ikki noma D) o’n bir noma
15. “Noma” janri asosida yaratilgan asarlarni belgilang.
A) “Dahnoma”, “Muhabbatnoma”, “Latofatnoma”, “Humoyunnoma” B) “Dahnoma”,
“Taashshuqnoma”, “Latofatnoma” C) “Humoyunnoma”, “Muhabbatnoma”, “Dahnoma” D)
“Dahnoma”, “Humoyunnoma”, “Muhabbatnoma”, “Taashshuqnoma”
Nazariy ma’lumot. Noma
1. Xorazmiyning nomanavislik an’anasini davom ettirib “Latofatnoma” asarini yozgan adibni
aniqlang.
A) Yusuf Amiriy B) Said Ahmad C) Xo’jandiy D) Sayyid Qosimiy
2. “Taashshuqnoma” asari kimning qalamiga mansub?
A) Yusuf Amiriy B) Xo’jandiy C) Said Ahmad D) Sayyid Qosimiy
3. Qaysi qatorda masnaviy shaklida yaratilishi shart va mumkin bo‘lgan janrlar to‘g‘ri ko‘rsatilgan?
1. doston 2. she‘riy noma 3. qasida 4. hikmat
A) 1 B) 1, 2, 3, 4 C) 1, 3 D) 1, 2,3
4. Qaysi qatorda Sharq mumtoz adabiyotida maktub, xat tarzida yozilgan badiiy asar ma’nosini
ifodalovchi istiloh to‘g‘ri berilgan?
A) munshaot B) noma C) qasida D) bag‘ishlov
5. Mumtoz she’riyatda ko‘p qo‘llanadigan «shisha», «ko‘za», «ayog‘», «kosa» kabi timsollar zamirida
qanday tushuncha yashiringan?
A) mehr va muhabbat B) qalb va yurak C) ko‘z va yuz D) oshiq va raqib
3-DARS. O’ZBEK ADABIYOTI TARIXIDAN (davomi). XX ASR O’ZBEK ADABIYOTIDAN.
(105-146-betlar)
Reja:
1. Lutfiy.
2. G’azallar.
3. Tuyuqlar.
4. Nazariy ma’lumot. Tuyuq.
5. Alisher Navoiy.
6. Nodira.
7. Firoqnoma.
8. Nazariy ma’lumot. Musamman va muashshar.
9. Abdurauf Fitrat.
Lutfiy
1. Zamonasining ahli adabi va ahli fuzalosi uni “malik ul-kalom”, ya’ni “so’z podshosi” deb
e’zozlagan. Gap qaysi adib haqida bormoqda?
A) A.Navoiy B) Lutfiy C) Jomiy D) Nizomiy
2. “Mavlona Lutfiy o’z zamonasining malik ul kalomi erdi, forsiy va turkiyda naziri yo’q erdi va
turkcha devoni mashhurdir”. Lutfiyga ushbu ta’rif kim tamonidan berilgan?
A) Jomiy B) Alisher Navoiy C) Bobur D) Sakkokiy
3. “…To’qson to’qqiz yoshida olamdan o’tdi. Qabri Dehikanordadur, o’z maskani erdi”. Lutfiy
to’g’risidagi ushbu fikr kimning qaysi asaridan olingan?
A) Navoiy “Xazoyin ul-moniy” B) Xondamir “Makorim ul-axloq” C) Bobur “Boburnoma” D)
Navoiy “Nasoyim ul-muhabbat min shamoyim ul-futuvvat”
4. Lutfiy «Devoni» qanday janrlarda yozilgan she‘rlardan tashkil topgan?
36
A) g‘azal, ruboiy, tuyuq, qit‘a, fard B) g‘azal, ruboiy, qasida, mustazod C) 10 dan ortiq janrlardagi
she‘rlardan D) qit‘a, g‘azal, ruboiy, muashshar
5. O‘zbek adabiyoti tarixida masnaviy yo‘li bilan yaratilib, bizgacha to‘liq holda saqlanib qolgan
asarni belgilang.
A) «Devonu lug‘otut turk» B) «Qutadg‘u bilig» C) «Ogohnoma» D) «Muhabbatnoma»
6. Lutfiyning «Xoh inon, xoh inonma» radifli g‘azaliga qaysi shoir nazira bitgan?
A) Husayniy B) Navoiy C) Mashrab D) Bobur
7. Lutfiyni o’z zamonasining ahli adabi va ahli fizolasi nima deb e’zozlagan?
A) “malik ush-shuoro” B) “nuran - mahdum” C) “fozil ul-fuzolo” D) “malik ul-kalom”
8. Lutfiyning “Xoh inon, xoh inonma…” g’azali qofiyasi to’g’ri ketma-ketlikda berilgan qatorni
toping.
A) sevarim – jigarim – saharim – guzarim – xabarim – nazarim – siymbarim – basarim B) sevarim –
saharim – nazarim – jigarim – guzarim – xabarim – nazarim – basarim – siymbarim C) sevarim –
jigarim – saharim – guzarim – xabarim – basarim – nazarim – siymbarim D) sevarim – siymbarim –
basarim – guzarim – jigarim – xabarim – saharim – nazarim
9. O’zbek xalq og’zaki ijodi namunasi Lutfiyning qaysi g’azalida aks etgan?
A) “Ne bo’lursan” B) “Ayoqingg’a tushar…” C) “Bu ko’nguldir, bu ko’ngul” D) “Hoh inon, hoh
inonma…”
10. Lutfiy “Ayoqingg’a tushar har lahza gisu” matla’ g’azalida boshdan oyoq qaysi badiiy san’atdan
mahorat bilan foydalanilgan?
A) irsoli masal B) kalome – jome’ C) tajnis D) tarse’
11. Kimning lirik qahramoni o’z ma’shuqasidan “Pariga, yangi gul-bargga kim bo’lasan” deb
so’roqlaydi?
A) Atoyi B) Xorazmiy C) Lutfiy D) Nodira
G’azallar
1. Ya’qub bikin ko’p yig’idin qolmadi sensiz
Nuri basarim, xoh inon, xoh inonma. Lutfiy qalamiga mansub ushbu baytda qanday badiiy san’at
qo’llangan?
A) tashxis B) talme’ C) istiora D) talmeh
2. Mumtoz she’riyatda ko’p uchraydigan “siym” so’zi qanday ma’noni anglatadi?
A) oltin B) qimmatbaho tosh C) kumush D) jannatda uchraydigan nur sochib turuvchi yashil tusli tosh
3. Lutfiyning o’zbek xalq maqollari asosida yozilgan g’azalini anilang.
A) Xoh inon, xoh inonma B) Xaq ul kunkim, jamoling bor etibdur C) Bu ko’nguldur, bu ko’ngul D)
Ayoqingg’a tushar har lahza gisu
4. Lutfiyning boshdan oxirigacha irsoli masal san’atidan foydalanib yozgan g’azalini ko’rsating.
A) Haq ul kunkim, jamoling bor etibdur B) Ayoqingg’a tushar har lahza gisu C) Ne bo’lursan D) Bu
ko’nguldur,bu ko’ngul
5. Raftor ila bir yo’li muningdek dog’i o’xshash,
Ey sarvi sihi, kabki dariyg’a ne bo’lursan? Ushbu baytda qo’llangan “kabki dariy” so’zi qanday
ma’noni anglatadi?
A) tog’ kakligi B) tongdagi shabnam C) yetti olam sohibi D) suv parisi
6. Lutfiyning “Bu ko’nguldur, bu ko’ngul” g’azali qaysi mavzuda?
A) Ollohning ishqi B) vatan sog’inchi C) an’anaviy ishq D) farzand va ona munosabati
Tuyuqlar
1. … bir shari shuki, shu ikki yoki undan ortiq ma’noning biri aniq yuzaga chiqib turadi-yu, asl
maqsad ana o’sha yashirinibroq yotgan ma’no bo’ladi. Ushbu ta’rif qaysi badiiy san’at haqida
berilgan?
A) iyhom B) muashshax C) ta’rix D) muammo
2. Sof turkiy tildagi badiiy san’atni belgilang.
A) qit’a B) tuyuq C) fard D) ruboiy
37
3. “Parcha”, “bo’lak” degan ma’noni anglatgan badiiy san’at turini aniqlang.
A) qit’a B) tuyuq C) fard D) musammat
Nazariy ma’lumot. Tuyuq
1. Faqat turkiy she’riyatgagina xos bo’lgan janrni aniqlang.
A) qit’a B) lug’z C) tuyuq D) ta’rix
2. Tuyuq janrining asosiy qoidasiga aylangan xususiyat noto’g’ri berilgan qatorni toping.
A) tuyuq albatta to’rt misradan iborat bo’lishi kerak B) tuyuq albatta ramali musammani mahzuf
vaznida yozilishi shart C) tuyuq misralari a-a-a-a yoki a-a-b-a tarzida qofiyalanishi zarur D) tuyuqda
qofiyaga olingan so’zlar, albatta, tajnisli bo’lishi lozim
3. Tuyuq janri uchun keyinchalik yuzaga kelgan xususiyat (shart) qaysi qatorda to’g’ri berilgan?
A) tuyuq misralari , xuddi ruboiydagi kabi, a-a-a-a yoki a-a-b-a tarzida qofiyalanadi B) tuyuq, albatta,
to’rt misradan iborat bo’lishi kerak C) tuyuq, albatta, ramali musaddasi mahzuf vaznida yozilgan
bo’lishi shart D) tuyuqda qofiyaga olingan so’zlar, albatta, tajnisli bo’lishi darkor
4. Tuyuq qaysi vaznda yozilishini aniqlang.
A) ramali musaddasi mahzuf B) hazaji musammani mahzuf C) ramali murabbai solim D) hazaji
musaddasi mahzuf
5. Bir necha adabiy-badiiy talab tuyuq janrining asosi qoidasiga aylangan. Quyida keltirilgan
fikrlarning qaysilari tuyuqning 4 ta qoidalariga misol bo’la oladi?
1) tuyuq – to’rt misradan iborat bo’ladi; 2) tuyuq – sochma she’r tarzida bo’lishi kerak; 3) a-a-a-a yoki
a-a-b-a tarzida qofiyalanadi; 4) tuyuq – ramali musaddasi mahfuz vaznida yozilishi kerak; 5) tuyuqda
qofiyaga olingan so’zlar, omonim (tajnisli) bo’lishi kerak; 6) tuyuq – masnaviy tarzida yozilishi
kerak; 7) tuyuq – besh misradan oshmasligi kerak.
A) 1, 3, 4, 7 B) 1, 3, 4, 5 C) 1, 3, 4, 6 D) 1, 2, 5, 6,
Alisher Navoiy
1. Qaysi yillarda Navoiy Samarqand shahridagi madrasalarda ta’lim oladi?
A) 1467-1469- yillar B) 1469-1472- yillar C) 1466-1469- yillar D) 1472-1474- yillar
2. “Muqarrabi shohiy” unvoniga sazovor bo’lgan adibni aniqlang.
A) Muhammad Solih B) Firdavsiy C) Bobur D) Navoiy
3. Qaysi adibning haykali ustida bino qilingan baland toq girdiga uning bir g’azalidan olingan “Olam
ahli bilingizkim, ish emas dushmanlig’, Yor o’lung, bir-biringizgaki, erur yorlig’ ish,” – degan
misralari yozib qo’yilgan?
A) Ahmad Yassaviy B) A.Navoiy C) Bobur D) Jaloliddin Rumiy
4. Navoiyning har bir baytida kamida bir tazod (zidlanish) san’ati qo’llangan g’azalni toping.
A) “Kelmadi” B) “Qilg’il” C) “Bo’ldum sanga” D) “Deyin…”
5. Mumtoz she’riyatimizda uchraydigan “begona bayt” tushunchasini izohlang.
A) biror shoir g’azaliga nazira bog’laganda uning aynan ko’chitirib olingan birinchi bayti B)
maqta’dan olingan bayt C) lirik chekinish ya’ni she’r mavzusidan bir oz chetlashilgan bayt D)
g’azalning oxirgi bayti
6. “Bu baytda shoir kimni maqtagisi kelsa – maqtaydi, kimni yomon ko’rsa, undan alamini oladi,
g’azal umumyo’nalishiga u qadar bog’lanmaydiganroq gapi bo’lsa ham, shu yerda aytib qoladi”.
Ushbu jumla kimga tegishli va gap qanday bayt haqida ketmoqda?
A) Abdulla Oripov, g’azal maqta’si haqida B) Shavkat Rahmon, “begona bayt” C) Erkin Vohidov,
g’azal maqta’si haqida D) Abdulla Oripov, maqta’dan oldingi bayt
7. “Holoti Sayyid Hasan Ardasher” asarining muallifini aniqlang.
A) Bobur B) Lutfiy C) Jomiy D) Navoiy
8. “Muqarribi shohiy” unvonini olgan ijodkorni aniqlang.
A) Husayn Bayqoro B) Lutfiy C) Navoiy D) Bobur
9. Davlatimiz poytaxtidagi “O’zbekiston milliy bog’i”da barpo etilgan Alisher Navoiy haykali ustida
bino qilingan baland toq girdiga uning bir g’azalidan olingan misra bitilgan. Ushbu misralarni
belgilang.
38
A) Oz-oz o’rganib, dono bo’lur,
Qatra-qatra yig’ilib daryo bo’lur.
B) Orazin yopqach ko’zimdin sochilur har lahza yosh,
O’ylakim paydo bo’lur yulduz nihon bo’lgach quyosh.
C) Haq yo’lida kim sanga bir harf o’qitmish ranj ila,
Aylamoq bo’lmas ado oning haqqin yuz ganj ila.
D) Olam ahli, bilingizkim, ish emas dushmanlig’,
Yor o’lung bir-biringizgaki erur yorlig’ ish, –
10. Qofiyasidagi sakkizta so’zdan 6 tasi o’zbekcha, 2 tasi tojikcha bo’lgan Navoiyning g’azalini
belgilang.
A) “Kelmadi” B) “Qaro ko’zim…” C) “Orazin yopqach ko’zimdin” D) “Deyin”
11. Navoiyning “Kelmadi” radifli g’azalining har bir baytida bittadan bo’lsa ham qaysi badiiy san’at
qo’llangan va bu badiiy san’at g’azalida asosiy ifoda va tasvir vositasiga aylangan?
A) tajnis B) talmeh C) tarse’ D) tazod
12. Navoiyning “Kelmadi” radifli g’azalidagi yo’l so’zi nimaga nisbatan qo’llanilgan?
A) tasavvufga B) allohga C) yor yo’liga D) A va B
13. Navoiy Muhammad Payg’ambar so’zlari bilan o’z fikrini mustahkamlab, “umm ul-xabois”
(“yaramasliklar onasi”) deb nimani ta’riflaydi?
A) ichkilikbozlik B) chog’irni C) dunyo D) shayton
14. Mumtoz she’riyatimizning asosiy tasvir manbai bu …
A) ko’ngil B) ishq C) yor vasli D) boda (may)
15. Qaysi adib ijodida navro’z “Arusi dahr” ya’ni “dunyo kelinchagi” deb ta’riflangan?
A) Xorazmiy B) Bobur C) Lutfiy D) Navoiy
16. Mumtoz adabiyotimizda go’zallik ramzi hisoblangan payg’ambarni aniqlang.
A) Yaqub B) Nuh C) Muhammad D) Yusuf
Nodira
1. Siyodat xonadoni, shohi Bobur nasli pokimen,
Xudoyo, rahmat ayla barcha ajdodi izomimni. Bayt muallifi qaysi javobda berilgan?
A) Gulbadanbegim B) Komron Mirzo C) Uvaysiy D) Nodira
2. Kim Nodiraning asarlariga ayrim she’rlarini nazira (o’xshatma) tarzida yozgan?
A) Muqimiy B) Komil Xorazmiy C) Mahtumquli D) Furqat
3. Nodira ota-onasining kelib chiqishi, nasl-nasabi qaysi buyuk kishiga borib taqaladi?
A) Amir Temur B) Bobur C) Bahouddin Naqshbandiy D) Yusuf Xos Hojib
4. Nodiraning nisbatan to’la deb hisoblangan turkiy devonida nechta g’azal bor?
A) 289 ta B) 200 dan ortiq C) 189 ta D) 175 ta
5. Nodira o’zining forsiy asarlariga qanday taxallus tanlagan?
A) Mohlaroyim B) Komila C) Maknuna D) Nodira
6. XIX asrning birinchi yarmida Nodira Lutfiyning qaysi g’azaliga o’xshatma yozgan?
A) “Bu ko’nguldir, bu ko’ngul” B) “Xoh inon, xoh inonma…” C) “Ne bo’lursan” D) “Haq ul kunkim,
jamoling bor etibdur”
7. “Muhabbatsiz kishi odam emasdur,
Gar odamsan, muhabbat ixtiyor et”. Ushbu misralarning muallifi bu yerda nimani nazarga tutayapti?
A) Muhabbat oliy tuyg’u B) “Ishqsiz eshak – dardsiz kesak” C) Inson – faqat muhabbat bilan
yashashi kerak D) Muhabbat bilan umr – egizak
8. Lutfiyning “Bu ko’nguldur, bu ko’ngul” g’azaliga kim o’xshatma yozgan?
A) Mashrab B) Navoiy C) Furqat D) Nodira
9. “Muhabbatsiz kishi odam emasdur,
Gar odamsan, muhabbat ixtiyor et”. Deya ta’kidlagan adibni aniqlang.
A) A.Navoiy B) Xorazmiy C) Lutfiy D) Nodira
10. Kim zamonaviy o’zbek adabiyotida ham didaktik ruhdagi asar yaratdi?
A) Mirmuhsin B) Shukrullo C) O’lmas O’marbekov D) Tohir Malik
39
11. “Musammat”ning lug’aviy jihatdan ma’nosi berilgan qatorni toping.
A) so’zdan so’zni ajratmoq B) tuymoq C) ipga terilgan marvarid D) bir-biriga munosib
12. O’zbek mumtoz adabiyotida to’qqiz misradan iborat she’riy san’at nima deb ataladi?
A) Mustasne’ B) Murabba’ C) Muxammas D) Muashshar
13. Ul zamon erdi bu nuqsonlar menga auni kamol… Ushbu misrada qanday badiiy san’at
qo’llangan?
A) ta’rix B) tanosib C) tajnis D) tazod
“Firoqnoma”
1. Nodiraning “Firoqnoma” muashsharining oxirgi – o’ninchi bandi nima bilan boshlanadi?
A) An’anaviy hayotdan yozg’urishbilan B) An’anaviy oshiqqa murojaat bilan C) An’anaviy ollohga
murojaat bilan D) An’anaviy mug’anniyga murojaat bilan
2. Nodira “Firoqnoma” asariga qanday taxallus tanlagan?
A) Komila B) Mohlaroyim C) Maknuna D) Nodira
3. Tasavvufiy adabiyotda nima ishqning komil bo’lganligiga ishora hisoblanadi?
A) o’zlikni anglash B) oliy zodga talpinish C) uzlatga chekinish D) ohu-nola chekish
4. Nodiraning “Firoqnoma” asari hozirgi o’zbek adabiyotida kimning qaysi she’ri o’rtasida bog’liqlik
bor?
A) Erkin Vohidov B) Abdulla Oripov “Ayol” C) Abdulla Oripov “Alisherning onasi” D) To’ra
Suloymon “Iltijo”
5. Nodiraning qaysi g’azalida bir yo’la ham Amir Umarxon, hamYaratganga ishora borligini sezish
qiyin emas?
A) “Firoqnoma” B) “Eshit” C) “Fig’onkim…” D) “Na gul sayr et”
Nazariy ma’lumot. Musamman va muashshar
1. She’riy shakllar ko’p hollarda nimalarga bog’liq bo’ladi?
A) bandlarning necha misradan iboratligiga B) qofiya tizimiga C) bandlarning mazmuniga bo’gliq
bo’ladi D) A, B
2. Qit’a ham baytlardan tashkil topadi. Lekin uning g’azaldan farqi nimada?
A) parcha, bo’lak ma’nosini anglatishida B) g’azaldan yulib olinganga o’xshashida C) ma’tlaning
yo’qligida D) barchasi
3. «Bu baytda shoir kimni maqtagisi kelsa – maqtaydi, kimni yomon ko‘rsa, undan alamini oladi, g‘azal
umumyo‘nalishiga u qadar bog‘lanmaydiganroq gapi bo‘lsa ham, shu yerda aytib qoladi» Mumtoz
she’riyatdagi «begona bayt» haqida aytilgan yuqoridagi fikr kimga tegishli?
A) Erkin Vohidov B) Alisher Navoiy C) Abdulla Oripov D) Bobur
4. Mumtoz adabiyotda «begona bayt» tushunchasi nimani anglatadi?
A) tazmin san’ati qo‘llangan bayt B) oshiqona g‘azalning maqta’si C) raddul-matla’ san’ati
qo‘llangan bayt D) maqta’dan oldingi bayt
Abdurauf Fitrat
1. Abdurauf Fitratning otasi qanday kasb bilan sho’g’illangan?
A) bazzoz B) sarrof C) savdogar D) bo’zchi
2. Fitratning dastlabki e’lon qilingan yirik kitobi va u qayerda chop etilgan?
A) “Sayha”, Buxoro B) “Munozara”, Samarqand C) “Munozara”, Istanbul D) “Sayha”, Istanbul
3. Fitratning “Munozara” asarining to’liq nomi keltirilgan qatorni ko’rsating.
A) “Bayonoti sayyohi hind” B) “Na’ra” C) “Mavludi sharif” D) “Hindistonda bir farangi ila buxorolik
mudarrisning jadid maktablari xususinda qilg’on munozarasi”
4. Fitrat o’z safdoshlari, ma’rifatparvarlari bilan qayerlarda yangi usul – jadid maktablari ochadi,
bolalarga zamonaviy ta’lim berishni joriy qiladi?
A) Buxoro va Samarqand B) Turkiya va Qrimda C) Qrim va Karkida D) Shahrisabz va Karkida
5. Fitrat dramalari to’g’ri berilgan qatorni toping.
40