Namozov A.T. Adabiyotdan testlar 5-11 sinflar
Подождите немного. Документ загружается.
3-DARS. ISLOM TA’SIRI DAVRIDAGI TURKIY ADABIYOT (davomi). UYG‘ONISH DAVRI
O‘ZBEK ADABIYOTI. (106-159-betlar)
Reja:
1. XIII – XIV asrlar adabiyoti. Sayfi Saroyi.
2. Nosiriddin Burhoniddin o‘g‘li Rabg‘uziy.
3. XIV-asrning ikkinchi yarmidan XVII asrgacha bo‘lgan adabiyot.
4. Atoyi.
5. Sakkokiy.
6. Nazariy ma’lumot .Qasida.
7. Lutfiy.
8. Nazariy ma’lumot. Tuyuq va qit’a.
9. Nazariy ma’lumot. Irsoli masal, talmeh, laf va nashr san’atlari.
XIII – XIV asrlar adabiyoti. Sayfi Saroyi
1. “Kitobi Jumjuma” asarining muallifini aniqlang.
A) Husam Kotib B) Sayfi Saroyi C) Ali Ibn Mahmud D) Qul Ali
2. XIII – XIV asrlar adabiyotida yaratilgan tarjima asarlarni ko‘rsating.
A) Sa’diyning “Guliston” asari B) Nizomiy “Xamsa”sining birinchi dostoni “Maxzan-ul asror”
(“Sirlar xazinasi”) C) Husam Kotibning “Kitobi Jumjuma” asari D) A va B
3. “Ravzat ul-ahbob fi-tavorix ul-akobir val ansob” asarining muallifi qaysi qatorda to‘g‘ri berilgan?
A) Hamidulla Mustavfiy Qazviniy B) Otamalik Juvayniy C) Faxriddin Banokatiy D) Husam Kotib
4. Navoiy davrida necha xil xat turi mavjud bo‘lgan?
A) 38 ta B) 39 ta C) 37 ta D) 36 ta
5. Mirxondning Navoiy homiyligida yozgan asari qaysi qatorda to‘g‘ri berilgan.
A) “Ravzat us-safo” B) “Zubdat ul-tavorix” C) “Zafarnoma” D) A va B
6. G‘azal qachon paydo bo‘lgan va qanday ma’no anglatadi?
A) VIII va IX asrlarda; zikr etilgan B) VIII-IX asrlarda; ishqiy she’r C) VII-X asrlarda; ishqiy she’r
D) to‘g‘ri javob yo‘q
Nosiriddin Burhoniddin o‘g‘li Rabg‘uziy
1. “Qisasi Rabg‘uziy”ning uzum hikoyatida chog‘ir uch hayvonga o‘xshatilgan. Ushbu uch hayvonni
ko‘rsating.
A) tulki, quyon, to‘ng‘iz B) ilon, yo‘lbars, to‘ng‘iz C) tulki, yo‘lbars, to‘ng‘iz D) tulki, yo‘lbars, sher
2. “Qisasi Rabg‘uziy” hikoyatida shinni va sirka paydo bo‘lishiga bevosita qaysi payg‘ambar sababchi
bo‘lgan?
A) Dovud B) Yusuf C) Muhammad D) Nuh
3. «Qisasi Rabg‘uziy»ga ko‘ra, «Ilohi, man o‘zimni dono bilib yurur erdim, Maning bilganim bu
mo‘rchaning oldida hech nimarsa ekan», – deb tavba qilgan zot nomini aniqlang.
A) Sulaymon B) Dovud C) No‘shiravon D) Namrud
4. Rabg‘uziy yozgan ilk turkiy g‘azalda ilk bor nima ishlatilgan?
A) qofiya B) niba C) jonlantirish san’ati D) taxallus
5. “Qisasi Rabg‘uziy”da asar sujetiga asos bo‘lgan voqealar ko‘p jihatidan qaysi manbaga tayanadi?
A) Tavrotga B) Qur’onga va xalq og‘zaki ijodiga C) Hadisga D) Injilga
6. “Qisasi Rabg‘uziy” asaridagi qissalarning asosini qanday voqealar tashkil etadi?
A) ijtimoiy-iqtisodiy voqealar B) tarixiy-ilohiy voqealar C) tarixiy-siyosiy voqealar D) A va B
javoblar to‘g‘ri
7. “Qisasi Rabg‘uziy”da qissalar qanday boshlanadi?
A) qahramon ta’rifi bilan B) she’riy madh bilan C) asosiy voqealar bayoni bilan D) barcha javoblar
to‘g‘ri
8. Dovud duo qildi: “Egam-ey manga bir hunar o‘rgatgil, aning birla qazg‘achiligi yeyayin, xalq mani
so‘zlamasunlar”. Parchadagi Qazg‘achiligi so‘zining ma’nosini aniqlang.
A) taqachilik B) uzum C) nasiba D) urug‘
91
9. “Qisasi Rabg‘uziy”dagi “Dovud haqida” hikoyatning asosiy maqsadini ko‘rsatining.
A) halollikka, o‘z mehnati bilan kun ko‘rishga chaqirish B) boshqalarga zulm qilmaslik C)
insonparvarlik D) A va B
10. O‘zbek nasrida ilk marotaba dialoglar kim tomonidan qo‘llanilgan?
A) Yusuf Xos Hojib B) Rabg‘uziy C) Mahmud Koshg‘ariy D) Pahlavon Mahmud
11. “Qisasi Rabg‘uziy”dagi til odobi va qalb pokligi asosiy o‘rin tutgan hikoyatni aniqlang.
A) “Luqmon va uning xojasi” B) “Shaytoni mal’un” C) “Nuh haqida” D) “Dovud haqida”
12. “Qisasi Rabg‘uziy”dagi “Mal’un” so‘zining ma’nosini aniqlang.
A) savat to‘quvchi B) uzum urug‘i C) haydalgan, la’natlangan D) e’tiqodi sust
13. “Qisasi Rabg‘uziy”ning “Uzum” hikoyatida chog‘ir ichgan odamning holatini tasvirlashda qaysi
timsollardan foydalanilgan?
A) ilon, tulki, bo‘ri B) tulki, yo‘lbars, to‘ng‘iz C) to‘ng‘iz, bo‘ri, shoqol D) mast, shayton, alvasti
14. Rabg‘uziy «Qisasi Rabg‘uziy»da ko‘plab badiiy san’atlardan foydalangan. Adib ta’rif va tavsif
o‘rinlarida qaysi badiiy san’atni qo‘llagan?
A) tashbeh B) saj C) tanosib D) talmeh
15. Rabg‘uziy hikoyalaridan qaysi birida dialoglardan keng foydalanilgan?
A) “Luqmon va uning xojasi” B) “Ilon va qaldirg‘och” C) “Sulaymon va qarinchqa” D) “Uzum
hikoyati”
16. “Qisasi Rabg‘uziy”dagi inson xayolatining imkonlari math etilgan hikoyatni aniqlang.
A) “Bilqis” hikoyati B) “Uzum” hikoyati C) “Sulaymon va Qarinchqa” D) “Namrud” hikoyati
17. Bahor vasfiga bag‘ishlangan birinchi turkiy g‘azal kimning qalamiga mansub?
A) Yusuf Xos Hojib B) Rabg‘uziy C) Xorazmiy D) Koshg‘ariy
18. Rabg‘uziyning turkiy g‘azallardagi “zamharir” sifatining ma’nosini aniqlang.
A) qirovli, qahraton, qattiq qish B) ayoz, qahraton C) tirik, qirovli D) ayoz, qattiq qish
19. Hikoya ichida hikoya usulida yozilgan asarni aniqlang.
A) “Qisasi Rabg‘uziy”, “Sab’ayi Sayyor” B) “Muftohil adl”, “Gulzor” C) “Lison ut-tayr”, “Kalila va
Dimna” D) A va C
20. “Qisasi Rabg‘uziy”ning qaysi hikoyatida muallif izohi asosiy o‘rin egallaydi?
A) “Namrud” hikoyati B) “Ilon va qaldirg‘och” hikoyati C) “Uzum” hikoyati D) “Sulaymon va
Qarinchqa” hikoyati
21. Qur’on sujeti asosida yaratilgan asarni ko‘rsating.
A) “Qissasi Rabg’uziy” B) “Qisasi Mashrab” C) “Sehrli qalpoqcha” D) “Uzum qissasi”
22. Rabg‘uziy shaxsning kamoloti, faqat jismoniy sifatlar bilan belgilanmasligi, buning uchun aqliy,
ma’naviy belgilar mezon bo‘lishini qaysi hikoyatda keltirilgan?
A) “Yusuf va Zulayho” B) “Dovud” haqida C) “Namrud” haqida D) “Sulaymon va qarinchqa”
23. “Sulaymon va qarinchqa” hikoyatida Qarinchqa Sulaymonning qaysi so‘zidan keyin “bu so‘zdin
hasad isi kelur” deb javob beradi? (majmua asosida)
A) Yelni tiladimki manga musahhar qildi. B) Andog‘ mulk tiladimkim, mandin o‘zga kim ersada
bo‘lmasin. C) Uchar qushlarga hukm qildim. D) Dev-parini menga musahhar qildi.
24. “Qisasi Rabg‘uziy”dagi hikoyatlarda nimaning ta’siri kuchli seziladi?
A) xalq og‘zaki ijodining B) mubolag‘aning C) xayolatning D) real voqealarning
25. “Qisasi Yusuf” asari kimning qalamiga mansub?
A) Qul Ali B) Husam Kotib C) Otamalik Juvayniy D) Mahmud Bulg‘oriy
26. Shayton qaysi hikoyatning asosiy qahramoni?
A) “Bilqis” hikoyati B) “Namrud” hikoyati C) “Uzum” hikoyati D) “Yusuf” hikoyati
27. “Aqli tengsiz beg” – deb ta’riflangan hukmdor nomi qaysi qatorda berilgan?
A) Mirzo Ulug‘bek B) Nosiriddin To‘qbo‘g‘a C) Dod Sipohsolor D) Husayn Boyqaro
XIV asrning ikkinchi yarmidan XVII asrgacha bo‘lgan adabiyot
1. Lutfiy kimning taklifi bilan “Zafarnoma”ni o‘zbekchalashtirgan?
A) 1431- yil Ulug‘bek taklifi bilan B) 1437- yil Shohrux mirzo taklifi bilan C) 1438- yil Shohrux
mirzo taklifi bilan D) 1438- yil Ulug‘bek taklifi bilan
92
2 Ahmad Mansur Samarqandiy qalamiga mansub asarni belgilang.
A) “Tarjimon ul-balog‘a” B) “Kanzul g‘aroyib” C) “Funun ul-balog‘a” D) “Tazkirat ush-shuaro”
3. XIV-XVI asrlarda adabiy davralarda ishtirok etadigan har bir kishi o‘tganlardan va zamondosh
shoirlardan necha misra she’rni yod bilishi kerak?
A) 3000 va 2000 B) 3500 va 2200 C) 4000 va 1500 D) 40000 va 20000
Atoyi
1. Navoiy Atoyi ijodiga, o‘zining qaysi asarida yuksak baho bergan?
A) “Nasoyim-ul muhabbat” B) “Majolis-un nafois” C) “Xazoyin- maoniy” D) “Tarixi mulki ajam”
2. Atoyi o‘z ijodida ko’proq qanday tasvirlar yaratgan?
A) o‘xshatishlar, kutilmagan mubolag‘a B) sifatlash, jonlantirish C) sifatlash, mubolag‘a D) istiora,
anofora
3. Atoyi qaysi she’rida yor ma’shuqasi uchun kipriklarini supurgi, yuzini hokondoz qilishga tayyor
oshiq obrazini beradi?
A) Jamoling vasfini B) Ul sanamkim… C) Mingiz yo rizvonmidur D) “Begim” radifli gazalida
4. Jamoling vasfini qildim chamanda,
Qizordi gul uyattin anjumanda. Atoyi g‘azalining ushbu matlasida qanday she’riy san’at qo‘llangan?
A) irsoli masal B) talmeh C) jonlantirish C) mubolag‘a
5. “Husn”ni “Mushaf” (“Qur’on”)ga “meng” (xol)ni oyatga o‘xshatib, yor go‘zalligini tasvirlashdan
maqsad Alloh ekanligiga ishora qilgan adib nomi qaysi qatorda to‘g‘ri berilgan?
A) Rabg‘uziy B) Yugnakiy C) Yassaviy D) Atoyi
6. Navoiy kimni “turkona aytur edi” deb ta’riflagan?
A) Sakkokiy B) Lutfiy C) Atoyi D) Rabg‘uziy
7. Chiqish she’riyatida zulf nimaga o‘xshatilgan?
A) kofirga B) chin lashkariga C) mo‘ysafidga D) tuproqqa
8. Chiqish she’riyatida ko’z nimaga tashbeh qilingan?
A) chin lashkari B) jalodning qilichiga C) kofir D) A, C
9. Kim o‘z g‘azalida qizning go‘zalligi, tiniqligi, pokizaligi shunchalikki, u qo‘lini suvda yuvib
tozalamaydi, balki qo‘lini yuvib suvni poklaydi deb aytadi?
A) Lutfiy B) Sakkokiy C) Rabg‘uziy D) Atoyi
10. O‘z g‘azalida “suv qizi”, ya’ni suv parisining “goh-goh ko‘zga ko‘rinishga” imon keltirgan shoir ..
A) Lutfiy B) Sakkokiy C) Atoyi D) A.Navoiy
11. Ul ilikkim suvdin oriqdur, yumas oni suvda,
Balki suvni pok bo‘lsin deb iligi birla yur. Ushbu misra kimning g‘azalidan olingan?
A) Atoyi B) Lutfiy C) Sakkokiy D) A.Navoiy
12. Mumtoz she’riyatimizga alohida olingan inson ruhiyati tasvirini kirita bilgan shoirimiz qaysi
qatorda berilgan?
A) Lutfiy B) Sakkokiy C) A.Navoiy D) Atoyi
13. “Ey mus’hafi husnimg‘a menging nuqtayi oyat,
Islom eliga bo‘ldi yuzing nuri hidoyat.” Baytda yor yuzi nimaga o‘xshatilgan?
A) Mus’haf-Qur’on B) Tavrot C) Gul D) Injil
14. “Uzun sochingdin uzmasmen ko‘ngilni,
Oyog‘ing qanda bo‘lsa, boshim anda.” Baytda qanday she’riy san’atdan foydalangan?
A) ishtiqoq, talmeh B) ishtiqoq, tazod C) tazod, ta’did D) tashxis, tazod
15. Ma’lumki Atoyi she’rlari ishq-muhabbat haqida. Shoir yorning ta’rifini nimalar orqali tavsif
etadi?
A) qaddi-qomat B) yuzi, ko‘zi, xoli C) qoshi, sochi, kiprigi, labi D) barcha javoblar to‘g‘ri
G’azal
1. G‘azallar mavzu doirasiga ko‘ra qanday turlarga bo‘linadi?
A) ishqiy, ijtimoiy- ma’rifiy, hajviy B) ishqiy, hajviy C) ishqiy-falsafiy, ijtimoiy- siyosiy D) Ishq-
muhabbat, do‘stlik
93
Sakkokiy
1. Sakkokiyning qasidalari qaysi tarixiy shaxslarga bag‘ishlangan?
A) Xalil Sulton, Xo‘ja Muhammad Porso B) Arslonxo‘ja Tarxon C) Mirzo Ulug‘bek D) Xalil Sulton,
Arslonxo‘ja Tarxon, Xo‘ja Muhammad Porso, Mirzo Ulug‘bek
2. Sakkokiyning devonidan bizgacha qaysi harflar bilan tugallanuvchi g‘azallar yetib kelmagan?
A) “alif”dan “nun”gacha va “vov” B) “alif”dan “nun”gacha va “yo” C) “alif”dan “qof”gacha va
“vov” D) “alif”dan “lom”gacha va “vov”
3. Navoiy kimni turk alfozining bulag‘olaridan deb ta’riflaydi?
A) AtoyiB) Lutfiy C) Sakkokiy D) Jomiy
4. Ern so‘zi mumtoz she’riyatimizda qanday ma’no anglatadi?
A) ko‘z B) lab C) qosh D) yuz
5. Arslonxo‘ja Tarxon tarixda qanday shaxs sifatida qolgan?
A) maqmara bunyod etgan B) tarixchi C) “Hibat ul-haqoyiq”ni ko‘chirtirgan shaxs D) shoir
6. Navoiy “Majolis un-nafois” asarida Sakkokiyning qayerlik ekanini takidlaydi?
A) Buxoro B) Samarqand C) Movarounnahr D) Xuroson
7. Sakkokiyning bizgacha qancha merosi yetib kelgan?
A) devon, 175 ta g‘azal, B) 11 ta qasida, 40 ta g‘azal C) 11 ta qasida, 4 ta g‘azal D) 15 ta qasida 10 ta
g‘azal
8. Sakkokiy g‘azallarining bosh mavzusini aniqlang.
A) go‘zallik B) insonparvarlik C) muhabbat D) A va B
9. Adanda dur, Badaxshonda la’l bo‘lganidek Xo‘tan sahrolarida nima serob bo‘lgan?
A) oltin B) javohir C) ohu-kiyik D) olmos
10. O‘zbek adabiyotidagi ilk qasida yozgan shoirni aniqlang.
A) Sakkokiy B) Lutfiy C) Atoyi D) Sayfi Saroyi
11. Ko‘zim yoshig‘a nazar qil, ko‘ngul bo‘lur ravshan
Ey sarvinoz, oqar suvg‘a qilsa nazzora. Ushbu baytda qo‘llangan badiiy san’atni aniqlang.
A) tajnis B) irsoli masal C) tazod D) ishtiqoq
12. Agar oq yuzingga qora sochlaring yoyilsa,
O‘sha soatdayoq ko‘ngil mag‘lub bo‘ladi. Sakkokiyning Ushbu mazmundagi g‘azali radifi qaysi
qatorda to‘g‘ri berilgan?
A) Mag‘lub bo‘lar B) Bo‘lsa erdi C) Ey jon D) Yoqa keldi
13. Mumtoz she’riyatimizda qosh nimalarga mengzatiladi?
1) oy; 2) kamon 3) hilol; 4) nayza; 5) sarv; 6) qilich;
A) 2, 3, 6 B) 1, 2, 5 C) 3, 4, D) 1, 2, 3
14.«Majolis un-nafois» tazkirasida «Samarqand ahli anga ko‘p mu’taqiddurlar (e’tiqod qo‘yganlar) va
bag‘oyat ta’rifini qilurlar», – deb kimga ta‘rif berilgan?
A) Navoiy B) Sakkokiy C) Haydar Xorazmiy D) Lutfiy
Qasida
1. Qasidalar mavzu yo‘nalishiga ko‘ra qanday turlarga bo‘linadi?
A) vasf, madh, marsiya, hajv, munojat, falsafiy B) vasf, madh, marsiya, hajv, C) lirik, munojat,
falsafiy D) to‘g‘ri javob yo‘q
2. Qasidalar tuzilishiga ko’ra qanday turlarga bo’linadi.
A) vasf va madh qasidalari B) to’liq va mufassal C) to’liq va chala (mujarad) D) nasib, qasd va
falsafiy
Lutfiy
1. Lutfiyning “Ayoqingga tushar har lahza gesu,
Masaldirkim charoq tubi qorong‘u.” Ushbu g‘azalda qanday she’riy san’at qo‘llangan?
A) talmeh B) laf va nashr C) irsoli masal D) tarse’
2. Navoiygacha bo‘lgan davrdagi turkiy adabiyotning eng yirik vakilini aniqlang.
A) Yusuf Xos Hojib B) Yassaviy C) Sakkokiy D) Lutfiy
94
3. Mavlona Lutfiyga mashhur adabiyotshunos Ahmad Taroziy – zamondoshi qanday nisba beradi va
uni qanday izohlash mumkin?
A) “Shoshiy” – shohlar naslidan ekaniga ishora B) “Mavlono” – Musulmon sharqida olim-u
fuzalolarga beriladigan nisba C) “Shoshiy” – asli toshkentlik ekaniga ishora D) “Shoshiy” – shon-u
shuhratga ega bo‘luvchi
4. Noziklik ichra belicha yo‘q tori gisuyi
O‘z haddini bilib, belidin o‘ltirur quyi. (Lutfiy) Baytda qo‘llangan she’riy san’atni aniqlang.
A) husni ta’lil B) tashbeh C) ta’did D) tajohuli orif
5. Nozuklik ichra belicha yo‘qdir gisuyi
O‘z haddini bilib, belidin o‘ltirur quyi. Lutfiy qalamiga mansub baytdagi “gisu” so‘zinig manosini
aniqlang.
A) soch tolasi, soch o‘rimi B) soch o‘rimi C) bel nozikligi D) A va B
6. Qoshing erning, yuzung ey rashki rizvon
Hilolu, kavsaru bog‘i jinondir. Misralardagi o‘xshatishlarni aniqlang.
A) yuz – jannat bog‘i B) ern (lab) – kavsar C) qosh – hilol D) qosh – hilol, ern (lab) – kavsar, yuz –
jannat bog‘i
7. Yorning beli soch o‘rimidan nozikroq, ingichkaroq.
Chunonchi: yorning sochi beliga nisbatan yo‘g‘onroq bo‘lgani uchun pastda o‘tiribdi, degan
o‘xshatishlar qaysi adib ijodida uchraydi?
A) Atoyi B) Sayfi Saroyi C) Sakkokiy D) Lutfiy
8.Lutfiy Sharafiddin Ali Yazdiyning «Zafarnoma» asarini kimning topshirig‘iga ko‘ra tarjima qilgan?
A) Mironshoh B) Shohruh Mirzo C) Ulug‘bek Mirzo D) Abulqosim Bobur
9. Lutfiyning qaysi g‘azalida yor firoqida jon taslim etadigan holatga kelgan oshiq ahvoli aks etgan?
A) “Jonim chiqadur dard ila jononima ayting” B) “Nigoro sensizin mandin ne hosil?” C) “Qon bo‘ldi
ko‘ngul firoqingdin” D) “Ul mening joni jahonimdin salom”
10. Ma’lumki, “Gul va Navro‘z” dostoni uzoq yillar davomida Lutfiy qalamiga mansub deb kelingan,
so‘ngra bu dostonning kimga tegishli ekanligi aniqlangan. Bu doston qaysi qatorda berilgan?
A) Haydar Xorazmiy B) Sakkokiy C) Atoyi D) Sayfi Saroyi
11. Lutfiy tasavvuf ilmini kimdan o‘rganadi?
A) Yusuf Hamadoniy B) Ahmad Taroziy C) Shahobiddin Xiyoboniy D) A va B
12. Navoiy «Nasoyim ul-muhabbat» asarida «Turkcha devoni mashhurdir» deb kimni hurmat bilan
tilga oladi?
A) Tog‘asi Kobuliyni B) H. Boyqaroni C) Ibrohim Adhamni D) Lutfiyni
Nazariy ma’lumot .Tuyuq va qit’a
1. Qit’alarning ko‘pligi nima deb ataladi?
A) munshaot B) mufradot C) mustazod D) muqattaot
2. Tuyuq aruzning qaysi bahrida yoziladi?
A) ramali musaddasi solim B) hazaji musaddasi maqsur C) hazaji musaddasi solim D) ramali
musaddasi maqsur
3. Tajnisli tuyuq necha xil bo‘ladi?
A) ikki misrasi tajnisli qofiyalangan B) uch misrasi tajnisli qofiyalangan C) radifida tajnis bo‘ladi D)
A, B va C
4. Navoiy zamonida qit’alar qanday shaklda uchraydi?
A) sarlavhalangan B) qofiyalamagan C) taxallus qo‘yilgan D) mustazod
5. Tuyuqning uchta muhim xususiyati mavjud. Ushbu xususiyatlarni aniqlang.
A) aruzning muayyan vaznida yoziladi B) tajnis shaklan bir xil so‘zlar bilan ifodalanadi C) to‘rt
misralik aruzning muayyan vaznida yoziladi D) A va B
Nazariy ma’lumot .Irsoli masal, talmeh hamda laf va nashr san’atlari
1. She’riyatda aytilayotgan gapga mos keluvchi biror maqolni keltirish orqali fikrni dalillashga urinish
qanday badiiy san’atni yuzaga keltiradi?
95
A) irsoli masal B) talmeh C) laf va nashr D) tamsil
2. Qaysi she’riy san’at turida o‘tmishdagi biror tarixiy shaxs yoxud voqeaga ishora qilinadi?
A) tamsil B) tarse’ C) talmeh D) irsoli masal
3. Bu she’riy san’at turida shoir biror narsa, yoxud hodisani oldin sanaydi, so‘ng shu tartibda ularga
tegishli o‘xshatishlarni tizib chiqadi. Gap qaysi she’riy san’at turi haqida bormoqda
A) tajohuli orifona B) laf va nashr C) husni ta’lil D) tamsil
4-DARS. UYG‘ONISH DAVRI O‘ZBEK ADABIYOTI (davomi). (159-217-betlar)
Reja:
1. Alisher Navoiy.
2. Ulkan meros.
3. G‘azal mulkining sultoni.
4. “Xamsa”.
Alisher Navoiy
1. Navoiy she’riy me’rosining kulliyoti hisoblangan devonni ko‘rsating.
A) “Navodir un-nihoya” B) “Badoyi ul-bidoya” C) “Xazoyin ul-maoniy” D) “Majolis un-nafois”
2. Navoiyning “Devoni Foniy” nomli g‘azallar to‘plamida qanday janrlardan foydalangan?
1. g‘azal 2. tashxis 3. tarkiband 4. ruboiy 5. mubolag‘a 6. qit’a 7. murabba
A) 1, 3, 4, 6 B) 2, 3, 4 C) 1, 3, 4, 7 D) 5, 6, 7
3. Qaysi adib Navoiyni “G‘azal mulkining sultoni” deb ta’riflangan?
A) Bobur B) Oybek C) Fuzuliy D) M. Shayxzoda
4. Fuzuliy shoirlar haqida to‘xtalganda turkiy she’riyatda Navoiyni, forsiyda Nizomiyni, arab
adabiyotida kimni tilga oladi?
A) Farididdin Attorni B) Abu Husaynni C) Abu Nuvosni D) Jomiyni
5. Qaysi shoir Navoiyni “Navoiyi suxandon”, “Manzuri shahanshohi Xuroson” deb ta’rif etadi?
A) Bobur B) Shayxzoda C) Oybek D) Fuzuliy
6. Xuroson shahanshohi Sulton Husaynga g‘azallari va dostonlari bilan manzur bo‘lgan buyuk shoir
qaysi qatorda to‘g‘ri berilgan?
A) Alisher Navoiy B) Bobur C) Atoyi D) Lutfiy
7. G‘azaliyotda baytlarni bir-biriga bog‘lab borish, fikr yoxud obrazni darajama-daraja o‘stirish
san’ati nima deb ataladi?
A) tadrij B) tarji’band C) tardi aks D) talmeh
8. Yordin ayru ko‘ngul ... she’rida qanday badiiy san’atlar mavjud?
A) ig‘roq B) tardi aks C) mubolag‘a D) tadrij
9. G‘ussa changidin navoye topmadim ushshoq aro,
To Navoiydek asir-u benavo bo‘ldim sango.
Ushbu baytning radifini aniqlang.
A) benavo B) topmadim C) sango D) bo‘ldim sango
10. Kimki bir ko‘ngli buzuqning xotirin shod aylagay,
Oncha borkim Ka’ba vayron bo‘lsa obod aylagay.
Ushbu baytda qaysi she’riy san’atning chiroyli na’munasi keltirilgan?
A) talmeh B) tashxis C) tazod D) tarji’band
11. She’riy janrdagi misralarning miqdoriy tartibini bildiruvchi lirik janr nima deb ataladi?
A) tashxis B) tarjiband C) tablig‘ D) takrir
12. Navoiyning “Xarobat aro kirdim oshiftahol ” matla’li asari qaysi she’riy janrda yozilgan?
A) mubolag‘a B) musamman C) musaddas D) tarji’band
13. Tarjibandlar ko‘pincha qanday mavzuda yoziladi?
A) falsafiy B) amaliy C) ishqiy D) sarguzasht
14. Navoiyning “Xazoyin ul-maoniy” to‘plamida qancha ruboiy jamlangan?
A) 256 ta B) 136 ta C) 138 ta D) 133 ta
96
15. Navoiyning “Mendek” radifli ruboiysi qanday xarakterga ega?
A) jangnoma B) hasbi hol C) ruhiy D) didaktik
16 Quyidagilardan qaysi biri Navoiy ijodini yakunlovchi asarlardan biri hisoblanadi?
A) “Majolis un-nafois” B) “Lison ut- tayr” C) “Tarixi muluki Ajam” D) “Sab’atu abhur”
17. Kamolotga yetish bosqichlari bo‘lgan yetti vodiy nomi to‘g‘ri tartib berilgan qatorni aniqlang.
A) talab, ishq, ma’rifat, istig‘no, tavhid, hayrat, fano B) istig‘no, tavhid, hayrat, fano, talab, ishq,
ma’rifat C) talab, ishq, istig‘no, ma’rifat, tavhid hayrat, fano D) hayrat, fano, talab, ishq, ma’rifat,
istig‘no, tavhid
18. “Lison ut-tayr” dostonida aytilishicha, bu dunyo…
A) haqning tajallisi B) kulfatlar makoni C) insoniyat manfaatiga xizmat qiluvchi makon D) bevafo
makon
19. Sharq mumtoz adabiyotida mashhur bo‘lgan Shayx San’on (ibn Saqqo) haqidagi hikoyat Navoiy
dostonlarining qaysi biriga kiltirilgan?
A) “Farhod va Shirin B) “Mahbub ul-qulub” C) “Hayrat ul-abror” D) “Lison ut-tayr”
20. “Lison ut-tayr” dostonida ko‘rsatilgan Semurg‘ so‘zining lug‘aviy ma’nosini aniqlang.
A) uch qush B) o‘ttiz qush C) baxt qushi D) afsonaviy qush
21. Navoiy kimlarning muhabbati tufayli o‘z muhabbatini ham hikoya qilib, doston bitajagini yozgan
edi?
A) Layli va Majnun B) Farhod va Shirin C) Bahrom va Dilorom D) Shayx San’on va tarso qiz
Ulkan lirik meros
1. Navoiyning o’zi tuzgan dastlabki devonlarini aniqlang.
A) “Chor Devon”, “Devoni Foniy” B) “Ilk Devon”, “Xazoyin ul-maoniy” C) “G’aroyib us-sig’ar”,
“Navodir ush-shabob” D) “Badoye’ ul-bidoya”, “Navodir un-nihoya”
2. Navoiy necha xil lirik janrda ijod qilgan?
A) 16 B) 8 C) 10 D) 12
3. “Xazoyin ul-maoniy”dagi to’rt devonning yosh tartibi to’g’ri joylashishgan qatorni aniqlang.
A) “G’aroyib us-sig’ar”, 10 yoshdan 20 yoshgacha; “Navodir ush-shabob”, 25 yoshdan 35 yoshgacha;
“Badoye’ ul-vasat”, 30 – 45 yosh; “Favoyid ul-kibar” 45 – 65 yosh B) “G’aroyib us-sig’ar”, 6-7
yoshdan 20 yoshgacha; “Navodir ush-shabob”, 20 yoshdan 30 yoshgacha; “Badoye’ ul-vasat”, 30 –
45 yosh; “Favoyid ul-kibar” 40 – 60 yosh C) “G’aroyib us-sig’ar”, 7-8 yoshdan 20 yoshgacha;
“Navodir ush-shabob”, 20 yoshdan 35 yoshgacha; “Badoye’ ul-vasat”, 35 – 45 yosh; “Favoyid ul-
kibar” 45 – 60 yosh D) “G’aroyib us-sig’ar”, 7-8 yoshdan 20 yoshgacha; “Navodir ush-shabob”, 20
yoshdan 35 yoshgacha; “Badoye’ ul-vasat”, 34 – 44 yosh; “Favoyid ul-kibar” 44 – 60 yosh
G‘azal mulkining sultoni
1. Navoiyning “Yo rab ul shahdu shakar yolabmudur” deb boshlanuvchi ruboyisining vazni to‘g‘ri
ko‘rsatilgan qatorni aniqlang.
A) ramali musaddasi maqsur B) ramali musammani mahzuf C) ramali musaddasi solim D) hazaji
musaddasi maqsur
2. Alisher Navoiy «Majolis un-nafois» asarining nechanchi majlisini temuriylarga mansub shoirlarga
bag‘ishlagan?
A) beshinchi majlisini B) sakkizinchi majlisini C) to‘rtinchi majlisini D) yettinchi majlisini
3. “Kamol et kasbkim olam uyidin …” deb boshlanuvchi qit’a muallifi qaysi qatorda to‘g‘ri berilgan?
A) Bobur B) Navoiy C) Lutfiy D) Nizomiy
4. Mumtoz she’riyatimizdagi qaysi she’riy janr arabcha “yolg‘iz, yagona” ma’nosini anglatadi?
A) fard B) qit’a C) musallas D) masnaviy
5. Navoiyning “Xazoyin ul-maoniy” devonida qancha qit’a jamlangan?
A) 180 ta B) 133 ta C) 210 ta D) 503 ta
6. “Manzuri shahonshohi Xuroson” deya ta’riflangan shoir qaysi qatorda to‘g‘ri berilgan?
A) Nizomiy B) Lutfiy C) Jomiy D) Navoiy
7. Navoiyga “Manzuri shahanshohi Xuroson” deya ta’rif bergan shoirni aniqlang.
97
A) Fuzuliy B) Lutfiy C) Bobur D) Muhammad Solih
8. “Manzuri shahanshohi Xuroson” ta’rifidagi keltirilgan Xuroson shahanshohini aniqlang?
A) Bobur B) Abu Said C) Sulton Husayn D) Abulqosim Bobur
9. G‘azaliyotda baytlarni bir-biriga bog‘lab borish, fikr yoxud obrazni darajama-daraja o‘stirish
tamoyili qaysi san’atga xos xususiyat sanaladi?
A) ta’kid B) tadrij C) munozara D) tarse’
10. Navoiyning tadrij san’atidan keng foydalanib yozilgan g‘azalini aniqlang.
A) “Yordin ayru ko‘ngul…” B) “Qaro ko‘zum” C) “Shitob aylab” D) “Topmadim”
11. Ey Navoiy, bor anga mundoq uqubatlarki bir,
Hajridin dardi va lekin voshdin darmoni yo‘q. Baytda qo‘llanilgan badiiy san’atni aniqlang.
A) tazod B) tashbeh C) ta’kid D) talmeh
12. Navoiy qaysi asarida ishqni guruhlarga ajratadi?
A) “Nasoyim ul-muhabbat” B) “Xamsa” C) “Mahbub ul-qulub” D) “Lison ut-tayr”
13. Navoiy g‘azaliyotining asosiy mazmun-mohiyatini tashkil etuvchi tushunchani aniqlang.
A) komillik B) ishq C) dunyo D) shoirlik
14. Navoiy fikricha dunyoga kelmoqdan murod nima?
A) dunyo lazzatlaridan bahramand bo‘lmoq B) komil inson bo‘lmoq C) o‘zini adoqsiz g‘amlarga
tashlamoq D) ilohiy ishqqa yetishmoq
15. Navoiyning qaysi g‘azalida ishq yo‘lida shuncha jabr ko‘rib, sabr qilgan oshiq evaziga “bevafo”
degan nom oladi?
A) “Ey do‘stlar dushmanlar oncha makr qildilar” B) “Netti, ne bo‘ldi?” C) “Gar jafo qil, gar jafokim
dilsitonim sen mening” D) “Topmadim”
16. Quyidagi g‘azallardan qaysi birida oshiq yor bilan oshno bo‘lgan kunni balolig‘ deb hisoblaydi?
A) “Yordin ayri ko‘ngul mulkudurur sultoni yo‘q” B) “Jong‘a chun dermen” C) “Qoshi yosunmu
deyin” D) “Ko‘rgali husningni…”
17. Menda tumori junundek pech, vahkim, bexabar,
Har taraf ko‘nglumda qonlig‘ dog‘i pinhonimdin el. Baytdagi tumori junun so‘zining ma’nosini
belgilang.
A) buralgan, o‘ralgan B) jinnilikka qarshi tumor C) tumor kabi o‘ralgan D) junundek taxlangan
18. Har bir insonning asl hamdami qaysi qatorda berilgan?
A) borliq B) burch C) ko‘ngil D) vijdon
19. Jomi Jam birla Xizr suyi nasibimdur mudom,
Soqiyo, to tarki joh aylab gado bo‘ldum sango. Ushbu baytda qo‘llanilgan san’atni belgilang.
A) talmeh B) irsoli masal C) muvashshah D) tazod
20. Navoiyning “Ko‘rgali husningni” deb boshlanuvchi g‘azalda qaysi tariqat yo‘li ifodalangan?
A) so‘fiyona B) oshiqona C) ma’rifat D) orifona
21. Navoiy qaysi g‘azalida ma’shuqa husnini tasvirlash uchun tabiiy ranglardan foydalangan?
A) “Jong‘a chun dermen” B) “Xil’atin to aylamish jonon” C) “Kecha kelgum” D) “Yorsiz ko‘ngul”
22. Shishadek ko‘nglumdadur gulzori husning yodidin,
Tobadanning aksidek alvon qizil, sorig‘, yashil.
Ushbu baytda qo‘llanilgan she’riy san’atni belgilang.
A) tashbeh B) ta’kid C) dalillash D) barchasi to‘g‘ri
23. Alisher Navoiy «Yordin ayru ko‘ngil mulkedurur, sultoni yo‘q» misrasi bilan boshlanuvchi
g‘azalida yoridan ayrilgan ko‘ngilni birinchi baytda hokimi yo‘q mamlakatga, ikkinchi baytda jonsiz
jismni gulu rayhoni yo‘q-qaro tuproqqa o‘xshatadi. Uchinchi baytda yorsiz ko‘ngil nimaga
o‘xshatiladi?
A) yonida jannati yo‘q do‘zaxga B) oysiz qorong‘u kechaga C) quyoshi yo‘q kunduzga D) xumori
yo‘q mastga
24. Qaysi Ozarbayjon shoiri Navoiyning badiiy mahorati xususida go‘zal ta’rif keltirgan?
A) Shavqiy B) Marsiy C) Fuzuliy D) Ogahiy
25. Alisher Navoiy «Mahbub ul-qulub» asarida «pok niyat, pok ko‘ngil, pok ko‘z» kimlarda bo‘ladi
deb takidlaydi?
98
A) avom ishqida B) siddiqlar ishqida C) valiylarda D) xos ishq kishilarida
“Xamsa”
1. Navoiyning dunyo haqidagi qarashlari uning qaysi asarida o‘z aksini topgan?
A) “Mezon ul-avzon” B) “Saddi Iskandariy” C) “Hayrat ul-abror” D) “Mahbub ul-qulub”
2. Dedi: kishvar beray, kech bu havasdin!
Dedi: bechora, kech bu multamasdin! Misradagi kishvar so‘zining lug‘aviy ma’nosini aniqlang.
A) oltin B) yurt, viloyat C) boylik D) uy-joy
3. O‘z sevgisini o‘limi bilan isbot etgan go‘zal malika qaysi asar qahramoni?
A) “Farhod va Shirin” B) “Layli va Majnun” C) “Sab’ayi sayyor” D) “Salomon va Ibsol”
4. . Navoiyning “Farhod va Shirin” dostoni qaysi voqea bilan boshlanadi?
A) Chin xoqoniga tangri o‘g‘il hadya etishi bilan B) Farhodga ism qo‘yish voqealari bilan C) Chin
xoqonining farzandsizligi bilan bo‘g‘liq voqealar bilan D) Farhod va Shirinning uchrashuvi bilan
5. Dedi: joningni olsa la’li yodi?
Dedikim ushbudur jonim murodi. “Farhod va Shirin” dostonidan olingan ushbu baytda qaysi
qahramonlar o‘rtasidagi suhbat ifodalangan?
A) Farhod va Shirin B) Navfal va Farhod C) Xusrav va Farhod D) Farhod va Mehinbonu
6. “Farhod va Shirin ” dostoni qaysi vaznda yozilgan?
A) Hazaji musaddasi mahzuf B) Hazaji musammani maqsur C) Ramali musaddasi mahzuf D) Ramali
musaddasi solim
7. Chu shirin joni erdi, onsiz o‘ldi.
Damekim o‘ldi onsiz, jonsiz o‘ldi. Ushbu baytda Navoiy Shirin o‘limidan keyingi kimning holatini
tasvirlaydi?
A) Mehinbonuning B) Farhodning C) Husravning D) Shirinning onasini
8. Navoiy o‘zining qaysi dostonini “Shavq dostoni” deb ataydi?
A) “Layli va Majnun” B) “Farhod va Shirin” C) “Saddi Iskandariy” D) “Sab’ayi sayyor”
9. Qaysi qahramonga tug‘ilganidayoq: Yuzinda ishq asrori yozilg‘on, Ichinda dard ta‘vizi qozilg‘on»,
— deya ta‘rif beriladi?
A) «Sab‘ai sayyor»da — Bahromga B) «Gul va Navro‘z»da — Navro‘zga C) «Farhod va Shirin»da -
Farhodga D) «Layli va Majnun»da — Qaysga
10. Sharq adabiyotiga birinchi marotaba Shirin obrazini kiritgan adibni aniqlang.
A) Jomiy B) Navoiy C) Firdavsiy D) Ganjaviy
11. Navoiy «Xamsa» dostonlaridan qaysi birning muqaddimasida «Xamsa» yozishdagi o‘ziga xos
yo‘riqlarni bayon etgan?
A) «Saddi Iskandariy»da B) «Hayrat ul-abror»da C) «Sab’ayi Sayyor»da D) «Farhod va Shirin»da
12. Navoiy «Xamsa»sidagi qaysi qahramon Qur’oni karimni bir yilda yod oladi?
A) Qays B) Bahrom C) Iskandar D) Farhod
13. Navoiy «Hayrat ul-abror»ning birinchi maqolatida nima haqida so‘z yuritadi?
A) rostlik haqida B) so‘z haqida C) iymon haqida D) adolat haqida
5-DARS. UYG‘ONISH DAVRI O‘ZBEK ADABIYOTI (davomi). (218-262-betlar)
Reja:
1. “Xamsa” (davomi). “Layli va Majnun”, “Sab‘ai sayyor”, “Saddi Iskandariy”.
2. Tasavvuf va adabiyot.
3. Muhammad Solih.
4. Mumtoz adabiyotimizning asosiy xususiyatlari.
5. Xoja.
6. Mumtoz hikoya.
7. Zahiriddin Muhammad Bobur.
99
“Xamsa” (davomi)
1. Nizomiyning “Layli va Majnun” dostoniga nechta nazira bitilgan?
A) 118 ta B) 112 ta C) 119 ta D) 120 ta
2. Qaysi rus shoiri 1911- yilda “Majnun va Layli” nomli doston yaratgan?
A) V. Radlov B) S.Smeshtov C) D. Lemkin D) V. Xlebnikov
3. Navoiy o‘zining “Layli va Majnun” dostonida qanday tasvirga alohida e’tibor bergan?
A) fantastik B) ruhiyat C) tabiat D) dunyo
4. “Layli va Majnun” dostonida har chaqin chaqnaganda qaysi tog‘ yorishib ketardi?
A) Qof tog‘i B) Tur tog‘i C) Mug‘ tog‘i D) Sino tog‘i
5. “Layli va Majnun” dostonining so‘ngida qanday maxsus bob keladi?.
A) “Ishq ta’rifida” B) “Muhabbat kuyi” C) “Umr to‘g‘risida” D) “May xususida”
6. Ko‘pincha jang-u jadallar, fitna-yag‘molar homiysi sifatida keluvchi qahramonni aniqlang.
A) Bahrom B) Xusrav C) Axriman D) Yazdijurd
7. “Xamsa” ning qaysi qahramoni Eron shohi Yazdijurdning o‘g‘li hisoblanadi?
A) Bahrom B) Xusrav C) Farhod D) Qays
8. Navoiyning “Sab’ayi sayyor” dostonida voqelar nechanchi bobdan boshlanadi?
A) 10 B) 11 C) 13 D) 12
9. “Sab’ayi sayyor” dostonida Bahrom shanba kunini qaysi yurt malikasi bilan o‘tkazadi?
A) Rum malikasi B) Hind malikasi C) Eron malikasi D) Shahrisabz malikasi
10. “Sab’ayi sayyor” dostonida Bahrom Rum malikasi huzurida qaysi hikoyani tinglaydi?
A) Axiy haqidagi B) Sa’d haqidagi C) Juna va Mas’ud haqidagi D) Zayd Zahhob haqidagi
11. “Sab’ayi sayyor” dostonida Bahrom Diloromning daragini qaysi malika huzurida va qaysi
musofirdan eshitadi?
A) Xorazm malikasi, Chin musofiridan B) Chin malikasi, xorazmlik musofirdan C) eronlik malika,
Hind musoforidan D) Rum malikasi, xorazmlik musofirdan
12. XIX asrda qaysi ijodkor “Shoh Bahrom va Dilorom” dostonini yozdi?
A) koshg‘arlik G‘aribiy B) g‘aznalik Ardabiliy C) peshavarlik G‘azzoliy D) koshg‘arlik Ardabiliy
13. Navoiy “Xamsa”sining qaysi dostonida Mahmud G‘aznaviy haqida ma’lumotlar uchraydi?
A) “Hayrat ul-abror” B) “Sab’ayi sayyor” C) “Saddi Iskandariy” D) “Layli va Majnun”
14. Iskandar Eronni egallagach ko‘p podshohlar unga bo‘yin egib keladilar, ammo ba’zi mamlakat
podsholari unga bo‘ysunishni istamaydilar. Bular qaysilar?
A) Kashmir, Hind, Farang B) Chin, Farang, Hind C) Hind, Farang, Kashmir D) Kashmir, Hind, Chin
15. Ey ishq g‘arib kimyosen,
Bal oinayi jahonnamosen. (Navoiy) Bayt qaysi asardan olingan?
A) «Hayrat ul-abror» B) «Farhod va Shirin» C) «Layli va Majnun» D) «Sab‘ai sayyor»
16. Navoiy «Xamsa»sida qaysi shohga so‘ngak olib kelgan darvesh obrazi berilgan?
A) «Saddi Iskandariy»da Chin xoqoniga B) «Saddi Iskandariy»da Iskandarga C) «Farhod va Shirin»da
Chin xoqoniga D) «Sab’ayi Sayyor»da Bahromga
17. «Sab‘ai sayyor» dostonida Dilorom xorazmlik sozchi-musiqachiga o‘z sirini aytishidan oldin unga
qanday shart qo‘ygan?
A) Xorazmdan ketishni B) bu sirni hech kimga, aytmaslikni C) sirni fosh qilmaslikka ont ichiradi D)
otasiga — Xojaga bu gapni aytmaslikni
18. Ma’lumki, qadim zamonlardan boshlab antik grek olimlari va faylasuflari Yaqin va O‘rta Sharq
xalqlariga yaxshi ma’lum bo‘lgan. Quyidagi qaysi javobda Gippokrat, Platon, Aristotel, Pifagor,
Sokratlarning sharqda tanilgan nomlari to‘g‘ri tartib asosida berilgan?
1. Buqrot; 2. Suqrot; 3. Arastu; 4. Naqumojus; 5. Aflotun; 6. Faysog‘urs
A) 1, 5, 3, 6, 2 B) 4, 5, 3, 6, 2 C) 6, 5, 3, 4, 2 D) to‘g‘ri javob berilmagan
19. Bir necha kun uyda edi poband,
Faryod anga goh baland-u goh past.
Yo‘q kunduzu kecha xo‘rdu xobi,
Dom ichida qushdek iztirobi. Ushbu parchada qaysi qahramon holati tasvirlangan?
A) Majnun B) Farhod C) Dilorom D) Bahrom
100