Михед Т.В., Якубіна Ю.В. (упоряд.) Антична література. Греція. Рим. Хрестоматія

Подождите немного. Документ загружается.

Â ñõîâàõ ïå÷åð, ó êóùàõ âåðáîëîçó, ïîïëåòåíèõ ëèêîì.

Âïåðøå Öåðåðèíèì çåðíîì çàñ³ÿíî íèâó ðîäþ÷ó

² ï³ä ÿðìîì çàðåâëà-çàñòîãíàëà ïîê³ðíà õóäîáà.

Òðåòÿ äîáà – ì³äÿíà – çà ñð³áíîþ õóòêî íàñòàëà;

Ëþä âîéîâíè÷èé, ñóâîðî¿ âäà÷³, äî çáðî¿ îõî÷èé,

Àëå æ ³ùå íå çëî÷èííèé. Îñòàííÿ ïîðîäà – çàë³çíà.

Òîæ ÿê íàñòàëà äîáà íàéã³ðøî¿ òî¿ ïîðîäè,

Çðàçó æ ç’ÿâèëàñÿ Êðèâäà, ìèíóëèñÿ ×åñí³ñòü ³ Ïðàâäà;

Õèòð³ñòü, Áðåõíÿ ³ Ï³äñòóïñòâî ïîñ³ëè ¿õ ì³ñöå ñïóñò³ëå;

Çðàäà ïðèéøëà ³ Íàñèëüñòâî, æàäîáà íà ãðîø³ ³ ñòàòêè;

Âèïëèâ íà ìîðå ïëàâåöü, õî÷ íà â³òð³ ùå áóâ áåçïîðàäíèé.

Ñîñíè, ùî äîñ³ ïî ãîðàõ øïèëÿñòèõ ðîñëè áåçòóðáîòíî,

Íèí³ ïî õâèë³ íåçíàí³é ïîì÷àëè â ñâ³òè êîðàáëÿìè.

Çåìëþ, ùî ñï³ëüíà áóëà, ÿê ïîâ³òðÿ, ÿê ñîíÿ÷íå ñÿéâî,

Íèí³ ïðîéøîâ çåìëåì³ð, îáí³æêè ³ ìåæ³ ïîêëàâøè.

Ñòàëè â³ä íå¿ òåïåð âèìàãàòè íå ò³ëüêè óæèíê³â,

Àëå é ñêàðá³â, ùî â³ä ëþäñüêîãî îêà âîíà ïðèõîâàëà.

Â íàäðà, â ãëèáèíè ï³äçåìí³ ³äóòü; â³ä ñò³ã³éñüêî¿ õâèë³

Âèäîáóâàþòü ñêàðáè, óñÿêîãî ëèõà ïî÷àòîê;

Âèéøëî Çàë³çî íà ñâ³ò ³ Çîëîòî, ùå øê³äëèâ³øå,

Âèéøëà íà ëþäè Â³éíà, ùî æèâèòüñÿ íèìè é ëþòóº,

Â õèæèõ, êðèâàâèõ ðóêàõ áðÿçêó÷ó ñòèñêàþ÷è çáðîþ.

Ëþä æèâîò³º ç ãðàáóíêó, íà çÿòÿ íå çâ³ðèòüñÿ òåñòü âæå,

Ã³ñòü íà ãîñïîäàðÿ òàêîæ – ³ áðàòíÿ ëþáîâ ïîòüìàðèëàñü;

Æ³íêà ãðîçèòü ÷îëîâ³êîâ³, òîé âîðîãóº íà æ³íêó;

Ìà÷óõè çâîäÿòü ä³òåé ñìåðòåëüíî-áë³äèì àêîí³òîì;

Ñèí íåòåðïëÿ÷èé ïðî áàòüêîâó ñìåðòü ä³çíàºòüñÿ â âîðîæêè.

Íèêíå Ïîáîæí³ñòü ³ Â³ðà, ³ ä³âà íåáåñíà Àñòðåÿ

Çåìëþ, ñïëÿìîâàíó êðîâ’þ, – îñòàííÿ ç áîã³â – ïîêèäàº.

Ïåðåêëàä Ì.Çåðîâà

Ã²ÃÀÍÒÈ (², â. 151–162)

Íàâ³òü âèñîêèé åòåð, ÿê òî êàæóòü, íå çíàâ ñóïîêîþ,

Âåëåòí³, ä³òè Çåìë³, çàïðàãíóëè âëàäè íàä Íåáîì

², íàãðîìàäèâøè ãîðè, äî ç³ð íàìàãàëèñü ñÿãíóòè.

Òà íàéì³öí³øèé Âëàäèêà, Îë³ìï ðîçêîëîâøè ïåðóíîì,

Ñêèíóâ ó ä³ë Ïåë³îí, íàâàëåíèé çâåðõó íà Îññó, –

Âïàëè øïèë³ êàì’ÿí³, ðîç÷àâèâøè âñ³õ çì³ºíîãèõ.

Àëå Çåìëÿ, ïåðåéíÿâøèñÿ êðîâ’þ ñâîãî ïîðîæä³ííÿ,

Çíîâ îæèâèëà òó êðîâ ³ äóøó ó íå¿ âäèõíóëà.

À ùîáè ïàì’ÿòü ÿêàñü â³ä íàùàäê³â ¿¿ çáåðåãëàñÿ,

Ïåðåòâîðèëà ä³òåé ïîäîëàííÿõ íà ëþäñüêó ïîäîáó;

Àëå íîâå ïîêîë³ííÿ çóõâàëå áóëî é êðîâîæåðíå

² çíåâàæàëî áîã³â: ïîêîë³ííÿ, íàðîäæåíå ç êðîâ³.

Ïåðåêëàä Ì.Çåðîâà

801

Публій Овідій Назон

ÄÀÔÍÀ (², â.452–567)

Ôåáîâà ïåðøà ëþáîâ – öå Äàôíà, Ïåíåºâà äîíÿ.

Òà ðîçïàëèâ òå êîõàííÿ íå âèïàäîê – ãí³â Êóï³äîíà.

Îò ÿêîñü ñòð³â éîãî Ôåá, ùî ïèøàâñÿ äâîáîºì íåäàâí³ì.

Òîé òÿòèâó íàïèíàâ, íàãèíàþ÷è ëóê ñâ³é äâîðîãèé.

“Íàùî, ïóñòóíå, òà çáðîÿ òîá³? – ìèìîõ³äü éîìó êèíóâ Ôåá. –

×è íå íàøå ïëå÷å ìàº ïðàâî ïèøàòèñÿ íåþ?

Çäàòí³-áî ìè íàíåñòè é íàéëþò³øîìó âîðîãó ðàíè.

Îñü íåùîäàâíî Ï³ôîí, ÿêèé ÷åðåâîì, ïîâíèì îòðóòè,

Îáøèðè ö³ë³ ãí³òèâ, ïîâàëèâñÿ îä ñòð³ë ìî¿õ ÷àñòèõ.

Òè âæå ñâ³é ôàêåë íîñè é çàäîâîëåíèé áóäü, ùî âîãíåì òèì

Áóäèø ÿêóñü òàì ëþáîâ, íå ïðèìàçóéñü äî íàøî¿ ñëàâè!”

Ñèí Ê³òåðå¿ íà òå: “Íåõàé ëóê òâ³é óñå ïðîøèâàº,

Ì³é æå – ïðîøèº é òåáå. Òîæ íàñê³ëüêè óñÿêå ñòâîð³ííÿ

Íèæ÷å â³ä áîãà, íàñò³ëüêè òè é ñëàâîþ íèæ÷èé â³ä ìåíå”,

Ìîâèâøè òå, çëîïîò³â, íåâãàìîâíèé, êðèëüìè é çà õâèëèíó

Âæå íà çåëåí³é âåðøèí³ Ïàðíàñó, áàãàòîãî ò³ííþ,

Ñòàâ ³ âèõîïëþº ç ñàãàéäàêà äâ³ ñòð³ëè íåïîä³áí³:

Áóäèòü îäíà ç íèõ ëþáîâ, à äðóãà – ¿¿ ïðîãàíÿº.

Òà, êîòðà áóäèòü, – ³ç çîëîòà, â³ñòðÿì âèëèñêóº ãîñòðèì,

Òà, êîòðà ãîíèòü, – òóïà é ï³ä òðîñòèíîþ îëîâî â íå¿.

Îñü ïîëåò³ëà òóïà é Ïåíå¿äó, í³ìôó, âðàçèëà.

Ñâèñíóëà ãîñòðà – é äî ñàìèõ ê³ñòîê ïðîéíÿëà Àïîëëîíà.

Òóò æå â³í í³ìôè çàïðàãíóâ, à òà – óò³êàº â³ä íüîãî.

Âñÿ ¿¿ âò³õà – ãëèáîê³ ë³ñè òà íà ëîâàõ áàãàòà

Çäîáè÷; ñóïåðíèöÿ â òîìó âîíà íåçàì³æíüî¿ Ôåáè:

Â³ëüíî ç-ï³ä ñòüîæêè âèëîñü ïåðåõîïëåíå íàñï³õ âîëîññÿ.

Õòî ò³ëüêè íåþ íå ñíèâ! Òà, â³äêèíóâøè âñ³õ, âîíà ðâåòüñÿ

Â òåìí³ ãà¿, ÷îëîâ³êàìè æ íåõòóº, çíàòü ¿õ íå õî÷å.

Ùî ¿é Àìóð, Ã³ìåíåé: íå äáàº âîíà ïðî ïîäðóææÿ.

Áàòüêî íå ðàç ¿é êàçàâ: “Ìåí³ çÿòÿ òè, äîíå÷êî, âèííà!”

Áàòüêî íå ðàç ¿é êàçàâ: “Ìåí³ âèííà òè, äîíå÷êî, âíóê³â!”

Äå òàì! Çíàðÿääÿìè çëà âèäàþòüñÿ ¿é ôàêåëè øëþáí³.

Ìèëèì îáëè÷÷ÿì íà çãàäêó ïðî íèõ ðóì’ÿíèòüñÿ í³ìôà.

Áàòüêà áëàãàº íå ðàç, éîìó øèþ îáâèâøè ðóêàìè:

“Áàòåíüêó ëþáèé, äîçâîëü, ùîá ä³âîöòâîì ñâî¿ì óò³øàòèñü

Â³ê ÿ ìîãëà, ÿê Ä³àí³, áóëî êîëèñü, áàòüêî äîçâîëèâ!”

Òîé ïîñòóïèâñÿ; ïîâñòàëà, îäíàê, ïðîòè ìð³¿ òâîº¿

Âðîäà òâîÿ, íå ñóäèëîñü áàæàííþ òâîºìó çä³éñíèòèñü.

Äàôíó ïîáà÷èâøè, Ôåá çàêîõàâñü ³ ïîáðàòèñÿ ïðàãíå.

Ìàðèòü óæå íàÿâó, ï³äâåëî æ éîãî – âëàñíå ïðîðîöòâî.

ßê ï³ñëÿ æíèâ ïàëàõòÿòü ó âîãí³ âæå áåç êîëîñó ñòåáëà,

ßê îòî òèííÿ ãîðèòü, ùî äî íüîãî ïðèêëàâ íåîáà÷íî

Ôàêåë ìàíäð³âåöü ÿêèéñü ÷è ï³ä äîñâ³òîê òàì éîãî êèíóâ,

802

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Òàê òîä³ Ôåá çàïàëàâ: ðîçãóëÿëîñÿ â ãðóäÿõ ó íüîãî

Ïîëóì’ÿ, é æèâèòü â³í, õî÷ áåçíàä³éíó, ëþáîâ ñïîä³âàííÿì.

Áà÷èòü, ÿê ¿é ïî ðàìåíàõ áåçëàäíî çá³ãàº âîëîññÿ,

É äóìàº: “Îò ïðè÷åñàòè á éîãî!” Ïåðåä íèì – ¿¿ î÷³,

Ñõîæ³ íà ÿñíèõ ç³ðîê, ¿¿ ãóáêè... òà âæå éîìó ìàëî

¯õ óÿâëÿòè ñîá³; ¿¿ ïàëüö³ â³í õâàëèòü, ³ ðóêè,

É ãîë³ ðàìåíà, ³ íàâ³òü ï³ä îäÿãîì ð³çí³ ïðèíàäè

Áà÷èòü ðîçïàëåíèì çîðîì ñâî¿ì. Àëå í³ìôà íåâòðèìíà

Øâèäøå â³ä â³ëüíîãî ïîäóâó ì÷èòü, íå çâàæàº íà îêëèê:

“Ãåé, çóïèíèñü, Ïåíå¿äî, ìîëþ! Íå õèæàê ÿ, íå âîðîã!

Ãåé, çóïèíèñü! Òàê îä âîâêà ÿãíÿ, òàê îëåíü – â³ä ëåâà,

Òàê, ñòð³ïîò³âøè êðèëüìè, â³ä îðëà óò³êàº ãîëóáêà,

Âîðîã-áî â êîæíîãî ñâ³é, òà õ³áà æ ³ çàêîõàíèé – âîðîã?

Ãîðå ìåí³! Íå ñï³òêíèñü íà á³ãó! Íå ïîçðàíþé â³ä òåðíÿ

Í³æîê ñâî¿õ, íå õîò³â áè ÿ áîëþ òîá³ ïðè÷èíèòè.

Ãëÿíü æå – ïî òåðíÿõ á³æèø! Õî÷ ïîâ³ëüí³øå òðîõè, áëàãàþ,

Í³ìôî, â³ä ìåíå ò³êàé – ïîâ³ëüí³øå é ÿ áóäó á³ãòè.

Çâàæ õî÷, êîìó òè âïîäîáàëàñü: ïîñåðåä ã³ð íå æèâó ÿ,

Çà ïàñòóõà íå íàéíÿâñü; ÷åðåäè òóò, çäè÷³ëèé, ó íåòðàõ

ß íå ïèëüíóþ. Íå çíàºø-òàêè, ëåãêîâàæíà, íå çíàºø,

Õòî ÿ, òîìó é óíèêàºø ìåíå. Ï³ä ìîºþ æ ðóêîþ –

Ñîíÿ÷íèé Äåëîñ ì³é, Êëàðîñ, Òåíåä ³ ïðèìîðñüê³ Ïàòàðè.

Áàòüêîì Þï³òåðà çâó; ùî áóëî, ùî º ³ ùî áóäå,

Â³äàþ ÿ; ç ïåðåëèâàìè ñòðóí ÿ ñïîð³äíþþ ï³ñíþ.

Âëó÷íî ñòð³ëà ìîÿ á’º, òà îäí³é ëèø ñòð³ë³ óñòóïàº –

Ò³é, ùî âïèâàºòüñÿ, íà÷å æàëî, â íåçàêîõàíå ñåðöå.

Õî÷ ë³êóâàííÿ – öå âèíàõ³ä ì³é, õî÷ ³ çâóòü ìåíå â ñâ³ò³

Ðÿò³âíèêîì, õî÷ ³ çíàþñü íà ä³ÿíí³ òðàâ óñ³ëÿêèõ,

Ùî ìåí³ ç òîãî? Ëþáîâ³ í³ÿêå íå âèãî¿òü ç³ëëÿ.

Õèñò ì³é óñ³ì ïîì³÷íèé, îêð³ì ìåíå, ùî íèì âîëîä³þ!”

Ùå íå îäíå á â³í ñêàçàâ, òà âîíà âñå ò³êàº ëÿêëèâî,

Ôåáà ëèøàº, à ç íèì – ³ éîãî íåäîêàçàí³ ðå÷³.

Ìèëà æ áóëà ³ òîä³: â³òåðåöü ¿é îãîëþâàâ ò³ëî,

Ïîäóâ çóñòð³÷íèé íåìîâ çàáàâëÿâñÿ âáðàííÿì ëîïîòëèâèì,

Äîâãå âîëîññÿ ïëèâëî-õâèëþâàëîñÿ ¿é çà ïëå÷èìà.

Âðîäó ïðèìíîæóâàâ á³ã. Àëå äàë³ íå õî÷å íàìàðíî

Í³ìôó áëàãàòè ñõâèëüîâàíèé áîã – ç óñå á³ëüøèì çàâçÿòòÿì,

×óþ÷è îï³êè øàëó ëþáîâíîãî, ðâåòüñÿ äî íå¿.

ßê ñåðåä âèãîíó ãàëëüñüêèé ñîáàêà, áóâà, çàïðèì³òèòü

Çàéöÿ, é á³æèòü, òîé – æàäàþ÷è çäîáè÷³, öåé – ïîðÿòóíêó,

Òîé – íàñ³äàº, é çäàºòüñÿ, îñü-îñü ó çóáàõ áóäå ìàòè

Çäîáè÷ ñâîþ, âæå íåíà÷å òîðêíóâñü ¿¿, âèòÿãøè ìîðäó;

Öåé – çàâàãàâñÿ: ÷è ñï³éìàíèé âæå, àëå íîãè òèì ÷àñîì

Âñå-òàêè ì÷àòü ³ âèõîïëþþòü çàéöÿ ç-ï³ä ñàìîãî çóáà,

Òàê îòî ä³â÷èíà é áîã: ¿¿ ñòðàõ æåíå, áîãà – íàä³ÿ.

803

Публій Овідій Назон

Òà ïåðåñë³äóâà÷ ÿâíî ïðóäê³øèé: ëþáîâ îêðèëÿº,

Ñèë äîäàº; ïðî ñïî÷èíîê íå äóìàº â³í. Óò³êà÷ö³

Âæå íàñòóïàº íà ï’ÿòè, âæå äèõàº ¿é ó âîëîññÿ.

Ñèëè, ïðîòå, ïîêèäàþòü íåùàñíó; â³ä á³ãó ñòð³ìêîãî

Çáë³äëà, – îñëàáëà âîíà é, îçèðíóâøèñü íà õâèë³ Ïåíåÿ,

Çîéêíóëà: – “Áàòüêó, äî÷êó ïîðÿòóé! ² ÿêùî òàêè ñïðàâä³

Ñèëó áîæåñòâåííó òè ïðèõîâàâ ó ñâîºìó ïîòîö³, –

Ïåðåì³íèâøè, çãóáè ìîþ íàäòî ïðèâàáëèâó ïîñòàòü!”

Ùîéíî òå ìîâèëà – âæå ö³ïåí³þòü ðóõëèâ³ ñóãëîáè,

Ãðóäè ä³âî÷³ âæå ëèêîì òóãèì íåïîì³òíî áåðóòüñÿ,

Ëèñòÿì âîëîññÿ ñòàº, ³ ã³ëëÿì ïðîñòÿãàþòüñÿ ðóêè,

Êîðåíåì â çåìëþ âðîñòàº íîãà, õî÷ òàêà ëåãêîâ³éíà,

Äåñü ó âåðõ³â’¿ çíèêàº ëèöå, é ëèøå áëèñê çîñòàºòüñÿ.

Â Ôåáà æ íå ãàñíå ëþáîâ: íà ñòîâáóð ïîêëàâøè ïðàâèöþ,

×óº, ÿê ñåðöå æèâå ùå ï³ä òåïëîþ á’ºòüñÿ êîðîþ.

Ãîðíåòüñÿ â³í äî ã³ëîê, ìîâ äî ò³ëà ãíó÷êîãî, ö³ëóº

Äåðåâî, òóò æå âîíî â³äõèëÿºòüñÿ â³ä ïîö³ëóíê³â.

“Äåðåâîì áóäåø âîâ³êè ìî¿ì! Ó ìîºìó âîëîññ³

Ëàâðîì çàâ’ºøñÿ, ê³ôàðó ìîþ é ñàãàéäàê ì³é ïðèêðàñèø.

Áóäåø â³í÷àòè ëàòèíñüêèõ âîæä³â, ÿê ëèøå Êàï³òîë³é

Îêëèê ïî÷óº ãó÷íèé ³ ïîáà÷èòü ïîõ³ä òð³óìôàëüíèé.

Íà Ïàëàòèí³, äå Àâãóñò æèâå, îõîðîííèöÿ â³ðíà,

Ñòàíåø ïîá³÷ äâåðåé, äå ïèøàºòüñÿ äóá òåìíîëèñòèé.

ßê ìîþ ìîëîä³ñòü â³÷íó ïðèêðàøóþòü êó÷åð³ áóéí³,

Òàê îò ³ çåëåíü òâîÿ íå ïðèâ’ÿíå ïîâ³ê, íå ïîáëÿêíå!”

Çìîâê íà ò³ì ñëîâ³ Ïåàí, ³ ñõèòíóëîñü âåðõ³â’ÿ çåëåíå,

Ìîâ ãîëîâîþ ï³äòàêíóâøè, é â³òè ùîñü íà÷å øåïíóëè.

Ïåðåêëàä À.Ñîäîìîðè

ÑÌÅÐÒÜ ÔÀÅÒÎÍÒÀ (II, â. 1–328)

Ñîíöÿ âèñîêèé ïàëàö íà ã³íêèõ ï³ä³éìàâñÿ êîëîíàõ,

Çîëîòîì âåñü ìåðåõò³â, ïîëóì’ÿíèì ì³íèâñÿ ï³ðîïîì.

Ãðåá³íü áëèñêó÷èé ñëîíîâî¿ êîñò³ á³ë³â íà ïîêð³âë³.

Ñð³áí³, âàæê³ ïðîìåí³ëè çäàëåêà äâ³é÷àñò³ â í³ì äâåð³,

Òà íàéäèâí³øå – áóëà ¿õ ðîáîòà. Ñàì áàòüêî Ìóëüö³áåð

Âèð³çüáèâ ìîðå íà íèõ, îìèò³ â ìîðÿõ ñóõîäîëè

² íàä çåìëåþ âñ³ºþ ïðîñòåëåíå íåáî øèðîêå.

Â õâèëÿõ âèäí³ëèñü – ð³çüáëåíèé Òðèòîí ³ç ïîêðó÷åíèì ðîãîì.

Â³÷íî ì³íëèâèé Ïðîòåé, ç êèòîì ó ðóêàõ, íåçäîëàííèé

Âåëåò ìîðñüêèé Åãåîí ³ Äîð³äà ç ñâî¿ìè äî÷êàìè,

Ãàðí³ âñ³ âíóêè Íåðåÿ: îäí³ âèêèäàþòüñÿ â õâèë³,

Äðóã³ íà áåðåç³ ñ³ëè ³ ñóøàòü âîëîññÿ çåëåíå,

Òðåò³ íà ðèáàõ ïëèâóòü. ² îáëè÷÷ÿ ó íèõ íå ò³ ñàì³,

Àëå ïîä³áí³ íà âèãëÿä, ÿê öå ì³æ ð³äíåþ áóâàº.

Ïî ñóõîäîëàõ êðàñóþòüñÿ ñåëà, çâ³ð³ òà ä³áðîâè,

804

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ð³êè ³ í³ìôè äæåðåë, ï³âáîãè ðîçìà¿ò³ ñ³ëüñüê³¿,

Ïîíàä çåìëåþ âãîð³ ðîçïðîñòåðòî áëàêèòü íåîñÿæíó,

Â í³é æå äâàíàäöÿòü ñóç³ð’¿â, ø³ñòü çë³âà ³ ñò³ëüêè æ ïðàâîðó÷.

Ñêîðî, Êë³ìåíèíà ïàðîñòü, ïðèéøîâ Ôàåòîíò äî ïàëàöó,

Ñêîðî âñòóïèâ äî ïîêî¿â ñâîãî ï³äñóìí³âíîãî áàòüêà,

Òî, íå íàñì³ëèâøèñü ñòàòè â³÷-íà-â³÷ ç îòöåì íàéÿñí³øèì,

Â³í çóïèíèâñü îääàë³ê. Ï³ä³éòè íå äàëî éîìó áëèæ÷å

Ñâ³òëî, ùî áèëî â³ä áîãà. Â óáðàíí³ áàãðÿí³ì íà òðîí³,

Â³ä ³çìàðàãä³â áëèñêó÷îìó, Ôåá çàñ³äàâ ñâ³òëîñÿéíèé.

Ççàäó, îá³ðó÷ â³ä íüîãî, ò³ñíèëèñü Ñòîë³òòÿ ³ Ðîêè,

Ì³ñÿö³, Äí³ ³ íà â³äñòàíÿõ ð³âíèõ òðèìàëèñü Ãîäèíè.

Òóò ó êâ³ò÷àñò³ì â³íêó ð³çíîáàðâíà Âåñíà âèñòóïàëà,

Ë³òî ñòîÿëî òàì ãîëå é ã³ðëÿíäó ç êîëîññÿ òðèìàëî,

Îñ³íü, ñêðèâàâëåíà ñîêîì ïîäóøåíèõ ãðîí âèíîãðàäíèõ,

² ëüîäîâèòà Çèìà ç ðîçêóéîâäæåíèì ñèâèì âîëîññÿì.

Ñîíÿ÷íèé áîã, ³ç-çà ïî÷òó ñâîéîãî ïîãëÿíóâøè ãîñòðî

Îêîì, ùî ñâ³ò îá³éìàº, ïîáà÷èâ, çäèâîâàíèé, ñèíà:

“Ùî òî çà ñïðàâà, – ïèòàº, – òåáå ïðèâåëà äî ïàëàöó,

Ñèíó ì³é ëþáèé, ÿêîãî ïîâ³ê íå çðå÷óñü, Ôàåòîíòå?”

“Áàòüêó, – ñêàçàâ Ôàåòîíò, – òè, ëàìïàäî ÿñíà ñâ³òîòâîðó,

Áàòüêî ì³é Ôåáå, êîëè òàê íàçâàòè ñåáå äîçâîëÿºø,

Äàé çàïîðóêó ìåí³, ùî ïðàâäèâî ÿ çâàâñÿ ³ çâóñÿ

Ñèíîì òâî¿ì, ³ ñóìí³âó íàïàä ðîçâ³é ìåí³ òåìíèé”.

Òàê â³äïîâ³â â³í, ³ áàòüêî, â³íåöü ïðîìåíèñòèé çëîæèâøè,

Ñèíîâ³ áëèæ÷å êàçàâ ïðèñòóïèòè ³, í³æíî îáíÿâøè,

Ìîâèâ éîìó: “Òàê, òè ì³é... ² ãîäåí ìî¿ì óçèâàòèñü;

Ìàòè òâîÿ ³ òâ³é ð³ä íåëóêàâî, ³ áàòüêà â³äêðèëà.

À ùîáè òè íå âàãàâñÿ, ïðîñè â ìåíå âñå, ùî çàõî÷åø,

Âñå òîá³ äàì ÿ. Õàé âîäè ñò³ã³éñüê³, äîâ³êó íå çíàí³,

Ñâ³äêîì ìîº¿ êëÿòüáè, äî ê³íöÿ íåïîðóøíî¿, áóäóòü”.

Ùå é íå ñê³í÷èâ ñâî¿õ ñë³â, ÿê þíàê íåðîçâàæíèé áëàãàº

Äàòè éîìó êîë³ñíèöþ ³ êîíåé ïðóäêèõ, êðèëîíîãèõ.

Êàºòüñÿ Ôåá, ùî ïðèñÿãñÿ, ïîõèòóº Ôåá ãîëîâîþ.

“Ñèíó ì³é, – êàæå, – òîá³ íåîáà÷íå äàâ ñëîâî. Êîëè á òî

Ì³ã ÿ ñâîº¿ çðåêòèñü îá³òíèö³. ß âñå òîá³ äàâ áè,

Ò³ëüêè íå öå. Íåáåçïåêè, çàãèáåë³ ïðîñèø òè, ñèíó.

ßê ÿ òåáå îäõèëþ â³ä íàì³ðó òâîãî ñòðàøíîãî?

Âàæêî òîá³, Ôàåòîíòå, íåñèëà óïðàâèòèñü áóäå

Ç ê³íüìè ìî¿ìè òà ùå ç êîë³ñíèöåþ, òè æ íåðîçñóäíèé.

Ñìåðòíîãî äîëþ ä³ñòàâøè, íåëþäñüêîãî ïðàãíåø òè ÷èíó

², íåòÿìóùèé, áåðåøñÿ çà òå, ÷îãî ³ áåçñìåðòíèì

Íå âèïàäàº òîðêàòèñü. Áåðè ñîá³ âñå, ùî çàõî÷åø, –

Òà ïàì’ÿòàé, ùî í³õòî íà ìî¿é îãíÿí³é êîë³ñíèö³

Ùå íå íàâàæóâàâñü ñòàòè, ³ ñàì îë³ìï³éñüêèé Ïðàâèòåëü,

Ùî ç ãðîìîâî¿ äåñíèö³ âîãí³ áëèñêàâîê ðîçêèäàº,

805

Публій Овідій Назон

Ê³íüìè ìî¿ìè íå ïðàâèâ. À õòî ó íàñ äóæ÷èé â³ä íüîãî?

Ïóòü ìîÿ ñïåðøó áåðåòüñÿ íà êðó÷ó, – íåçìîðåíèì êîíÿì

Òÿæêî íà íå¿ çäîáóòèñü. Ñåðåäèíà øëÿõó ãîðîþ

Éäå ïî âèñîòàõ íàéâèùèõ. Ïîãëÿíóâøè çâ³äòè íà çåìëþ,

Â ìåíå ñàìîãî íå ðàç ïðèçâè÷àºíå ñåðöå çàá’ºòüñÿ.

Ðåøòà äîðîãè – ç ãîðè, ³ êîíåé òóò ëåäâå òðèìàºø.

Íàâ³òü áåçñìåðòíà Òåò³äà, ìåíå äîæèäàþ÷è â ìîð³,

×àñîì ñòðàøèòüñÿ, ùîá ÿ ñòð³ìãîëîâ íå óïàâ äî áåçîäåíü.

Ùå æ ïðèãàäàé: íåáåñà îáåðòàþòüñÿ, ðóõîì íåâïèííèì

Çîð³ ç ñîáîþ óñ³ ïîðèâàþ÷è. ß íå ââàæàþ

² ïðîòè ðóõó âñåñâ³òíüîãî êîíåé ñêåðîâóþ. Ñèë³,

Ùî ïîêîðÿº óñ³õ, íå êîðþñÿ – ñàìîòí³é ³ äóæèé.

Íó, à òåïåð óÿâè: ÿ â³ääàâ òîá³ êîí³, ì³é ñèíó, –

×è òè çäîëàºø óñòîÿòè ïðîòè òîãî îáåðòàííÿ?

Ìîæå, ãàäàºø, ùî ïóòü ìîÿ éäå ïîâç ì³ñòà òà ä³áðîâè

² íåñìåðòåëüíèõ áîã³â îáäàðîâàí³ ùåäðî ñâÿòèí³?

Ïóòü íåïðèâ³òíà ìîÿ éäå ïîâç äèê³ çâ³ð³ é íåáåçïåêè.

Õàé äîòðèìàºø òè íàïðÿìêó, õàé íå ç³á’ºøñÿ ç äîðîãè,

Ìóñèø ìèíàòè, ïðîòå, íàñòàâëåí³ ðîãè Òåëüöåâ³,

² ôåñàë³éöÿ Ñòð³ëüöÿ, ³ Ëåâ’ÿ÷ó ïàùó íåñèòó.

Òóò Ñêîðï³îí ïðîñòÿãàòèìå êëåøí³ êðèâ³ òà æàõëèâ³,

Ðàê ï³ä³éìàòèìå êëåøí³, ï³âêîëîì ç³ãíóò³, íà òåáå.

Òà íå ãàäàé, ùî ³ ç ê³íüìè òàê ëåãêî äàñè ñîá³ ðàäó.

Ïîëóì’ÿ ìàþòü ó ãðóäÿõ, êð³çü í³çäð³ éîãî âèäèõàþòü.

Ëåäâå é ñàìîìó ìåí³ ïîêîðÿþòüñÿ, ÿê ðîçá³æàòüñÿ,

² ãîðäîâèò³ ¿õ øè¿ íå õòÿòü óæå ñëóõàòèñü â³æîê.

Ñèíó, ìîëþ, ñòåðåæèñü, ùîá äàð ì³é íå ñòàâ òîá³ çãóáíèì!

Ïîêè ùå ìîæíà, îáëèø áåçóìíå ñâîº òè áàæàííÿ!

Äîêàçó ïðîñèø ó ìåíå, ùî ð³ä ì³é ºñè ³ íàùàäîê,

Äîçâîëó ïðîñèø íà êîíåé. Äàþ, àëå òÿæêî áîþñÿ.

Áàòüê³âñüêèé ñòðàõ ì³é – îò äîêàç òîá³, ùî ÿ áàòüêî òâ³é ñïðàâä³.

Ãëÿíü íà îáëè÷÷ÿ ìåí³! Î, êîëè á òâî¿ î÷³ ñÿãíóëè

Â ñåðöå ìîº, – âîíè á òàì ïðî÷èòàëè òðèâîãó çà ñèíà!

Ãëÿíü-îçèðíèñÿ íà ñâ³ò! Âñå, ùî ì³ñòèòü òîé ñâ³ò øèðî÷åííèé,

Âñå, ùî òàÿòü ó ñîá³ ñêàðáíèö³ çåìë³ é îêåàíè,

ß òîá³ äàòè ëàäåí, – íå ïî÷óºø ³ ñëîâà â³äìîâè!

Ëèø íå ïðîñè êîë³ñíèö³! Ïîâ³ð æå: íå ÷åñòü, íå ïîøàíà –

Êàðà òî áóäå òâîÿ... ×îìó æ òàê äîìàãàºøñÿ êàðè,

Ùî ìåí³ øèþ ç áëàãàííÿì òàêèì îá³éìàºø, áåçòÿìíèé?

Òè çàæàäàâ ³ ä³ñòàíåø: ÿ Ñò³êñîì ñòðàøíèì ïðèñÿãàâñÿ.

Àëå ÷îìó íå ïðîñèâ òè ÷îãî ðîçóìí³øîãî, ëþáèé?”

Áàòüêî ñê³í÷èâ ñâîþ ìîâó, òà ñèí Ôàåòîíò íå ââàæàº:

Ïðîñèòü, çàòÿòèé, ñîá³ êîë³ñíèö³ ³ ñîíÿ÷íèõ êîíåé.

Îò âæå ïîäîëàíèé áîã ï³äâîäèòü, çíåì³ãøèñÿ, ñèíà

Äî ïîäàðóíêà Âóëêàíà, äî êîë³ñíèö³ ëåãêî¿.

806

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ùèðîãî çîëîòà â³ñü, ³ äèøåëü ³ç çëîòà, ³ îá³ä,

À â çîëîòèõ îáîäàõ ³ç ñð³áëà áëèñêó÷îãî ñïèö³.

Â çáðó¿ ðÿäîê õðèçîë³ò³â ³ ïåðë³â ðÿäîê ìíîãîö³ííèé

Ôåáîâèì ñâ³òëîì ãîðÿòü ³ ïðîì³íü éîãî â³äáèâàþòü.

Ùå ìîëîäèé Ôàåòîíò ðîçãëÿäàº òó äèâíóþ óïðÿæ,

À íåâñèïó÷à Àâðîðà íà æîâòî-ðîæåâîìó ñõîä³

Âæå â³ä÷èíÿº ïðèñ³íêè, ³ öâ³òîì ÷åðâîíèì òðîÿíäè

Ïðèáðàíèé àòð³é. Ðîçá³ãëèñÿ çîð³, ³ Ëþö³ôåð çáë³äëèé,

¯õ ðîçãëÿäàþ÷è, ñõîäèòü ç íåáåñíî¿ âàðòè îñòàíí³é.

Ò³ëüêè ïîáà÷èâ òèòàí, ùî çåìëÿ ïî÷èíàº øàð³òè

² ùî ð³æêè ó ùåðáàòîãî ì³ñÿöÿ çáë³äë³ ùåçàþòü,

Áèñòðèì íàêàçóº Ãîðàì, ùîá êîíåé âîíè çàïðÿãàëè.

Ãîðè ç íàêàçó âëàäèêè ³ç ñòàºíü âèñîêèõ âèâîäÿòü,

Ñîêîì àìáðîç³¿ ñèòèõ, ñòðàøíèõ ïîëóì’ÿíèì äèõàííÿì,

Ôåáîâèõ êîíåé ³ óïðÿæ íà íèõ äîðîãó íàêèäàþòü.

Ìàñòèòü ÷óäåñíèì áàëüçàìîì ñâî¿ì ñâ³òëîñÿéíèé äåðæàâåöü

Ñèíîâå í³æíå îáëè÷÷ÿ – â³ä ñïåêè éîãî çàõèùàº,

Ïðîì³íü êëàäå íà ÷îëî ³ ãîëîñîì, ñïîâíåíèì ñìóòêó,

Ïåðåä÷óâàþ÷è ñåðöåì çàãèí íåìèíó÷èé, ãîâîðèòü:

“Õëîï÷å óïåðòèé, ïîñëóõàéñÿ ðàäè ïðèíàéìí³ â îäíîìó:

Íå êîðèñòóéñÿ áè÷åì ³ ì³öí³ø íàòÿãàé îö³ â³æêè.

Ç âëàñíî¿ âîë³ á³æàòü ìî¿ êîí³, òðèìàé ¿õ ùîñèëè.

Òà íå çàáóäü, ùî íå òðåáà òîá³ ï’ÿòüîìà ïîÿñàìè

Ãíàòè âñ³ìà íàâïðîñòåöü. Ïàì’ÿòàé, ùî ñïðàâæíÿ äîðîãà

Âïðàâî çâåðòàº ïîâîë³ ³ äàë³ á³æèòü êðèâèíîþ,

Òðè ëèøå çíàþ÷è ñìóãè íåáåñí³, à ïîëþñ ï³âäåííèé

Òà ç Àêâ³ëîíîì ñóñ³äíþ Âåäìåäèöþ ãåòü îáìèíàº:

Òàê ³ ïî¿äåø, ïèëüíóþ÷è ìîãî âèðàçíîãî ñë³äó,

Æàðîì îäíàêîâèì ãð³þ÷è íåáî ³ çåìëþ. Ðîçâàæóé,

Íå íàìàãàéñÿ óãîðó â íàéòîíøèé åòåð ï³ä³éìàòèñü,

Ùîá íå ñïàëèòè íåáåñíèõ ÷åðòîã³â, ³ âíèç íå ñïóñêàéñÿ,

Ùîá íå çãîð³ëà çåìëÿ. Òðèìàéñÿ ñåðåäèíè, ñèíó,

Òà é íå ñõèëÿéñÿ ïðàâîðó÷, äå Çì³é ì³æ ñóç³ð ðîçâåðíóâñÿ,

² ñòåðåæèñÿ, ùîá â³ç òâ³é íå âçÿâ äî Æåðòîâíèêà âë³âî.

Òè ïîì³æ íèìè êåðóé. À âò³ì, ÿ çäàþñÿ íà Äîëþ.

Õàé âîíà äáàº ïðî òåáå, ÿê ñàì òè ïðî ñåáå íå äáàºø.

Îí óæå é Í³÷, ïîäèâèñü, ïîêè ìè ðîçìîâëÿëè ç òîáîþ,

Âîãêèì ÷îëîì äîòîðêíóëàñü Ãåñïåðñüêèõ ñòîâï³â. Ïîñï³øàé-íî,

Íàñ óæå æäóòü. Îí Àâðîðà ãîðèòü, ðîçãàíÿþ÷è ò³í³.

Â³æêè äåðæè ó ðóêàõ. ² ÿê íàìèñåë òâ³é ³çì³íèâñÿ, –

Ðàäè ìîº¿ ïîñëóõàé ³ êîíåé ìî¿õ íå òîðêàéñÿ.

Ïîêè ùå çìîãà òâîÿ ³ ïîêè ùå òè íà òâåðäîìó,

Ïîêè, íà ãîðå ñâîº, íå ñòóïèâ òè íà â³ñü íåáåçïå÷íó, –

Ì³é îáîâ’ÿçîê ëèøè íà ìåí³... Íå øóêàé ñîá³ çãóáè...”.

Àëå äàðåìí³ íàìîâè: óæå Ôàåòîíò â êîë³ñíèö³

807

Публій Овідій Назон

Â³æêè çáèðàº äî ðóê; ãîðäîâèòèé ³ ðàäèé, ñ³ÿº;

Áàòüêîâ³ äÿêóº ùèðî çà ëàñêó ³ äîçâ³ë.

Òèì ÷àñîì Ñîíÿ÷í³ êîí³ Åòîí, ³ Åîé, ³ Ôëåãîíò ç Ï³ðîåíòîì

Ðæóòü íåòåðïëÿ÷å, äèõàííÿì îãíèñòèì ïîâ³òðÿ ñïîâíÿþòü,

Á’þòü êîïèòàìè â âîðîòà ³ ðâóòüñÿ âïåðåä çà ãîðîæó.

Îò âæå áîãèíÿ Òåò³äà, íå çíàþ÷è, õòî â êîë³ñíèö³,

Çàñóâè âñ³ îäñóâàº, ó ñâ³ò âèïóñêàþ÷è âíóêà.

Ðèíóëèñü êîí³ ùîñèëè, ïîâ³òðÿ â øìàòêè ðîçðèâàþòü,

Õìàð ðîçòèíàþòü çàñëîíè. Íà êðèëàõ çä³éìàþ÷èñü äóæèõ,

Ãåòü çàëèøàþòü ïîçàäó íà ñõîä³ ïîðîäæåí³ Åâðè.

Àëå âàãà íåâåëèêà ³ äèøåëü ëåãêèé íåçâè÷àéíî

Ôåáîâèõ êîíåé âðàæàþòü – áî ùî ¿ì òÿãàð òîé þíàöüêèé?

ßê íà ìîðÿõ êîðàáë³ áåçâàíòàæí³, õèñòê³ ³ íåïåâí³,

Ì÷àòü ³ ãîéäàþòüñÿ, â³òðîâ³ é õâèëÿì ñêîðÿþ÷èñü áóéíèì,

Òàê ³ ëåãêà êîë³ñíèöÿ áåç áîãà-êåðìàíè÷à ñêà÷å,

² ï³äêèäàº â³çíèöþ, ³ íåáîì ãðèìèòü, ÿê ïîðîæíÿ.

Îò óæå øëÿõ óòîðîâàíèé, áèòèé ïîêèíóëè êîí³

², ïåðåïëóòàâøèñü, çáèâøèñü, íàîñë³ï ëåòÿòü ó áåçëàää³.

Æàõîì ïîéíÿâñü Ôàåòîíò: äå êîë³ÿ ñïðàâæíÿ – íå áà÷èòü;

Òà êîëè á â³í ³ ïîáà÷èâ, – ÷è ìîæå óïðàâèòèñü ç ê³íüìè?

Êàæóòü, óïåðøå òîä³ ðîçïåêëèñü íà ïðîì³íí³ Òð³îíè

² çàáàæàëè ñêóïàòèñü â íàâ³ê çàáîðîíåí³ì ìîð³.

Êàæóòü, âåëèêèé Äðàêîí, ùî ðîçë³ãñÿ â ïîëÿðíîìó êðà¿,

Ìëÿâèé â³ä õîëîäó äîòè, Äðàêîí, íå ñòðàøíèé àí³êîìó,

Íèí³, ç³ãð³âøèñü â³ä æàðó, íåçíàíî¿ ëþò³ íàáðàâñÿ.

Íàâ³òü ³ òè, Âîëîïàñå, çàâæäè çàáàðíèé òà ïîâ³ëüíèé,

Ç ì³ñöÿ ç³ðâàâñÿ òðèâîæíî, ³ â³ç òâ³é äàðìà òîá³ âëàñíèé.

À ÿê ç âåðõ³â’¿â íåáåñíèõ ïîãëÿíóâ þíàê íåùàñëèâèé

Íà ðîçïðîñòåðòóþ çåìëþ, äåñü äîë³, äàëåêî-äàëåêî, –

Çáë³ä, ³ êîë³íà éîìó çàòðåìò³ëè â³ä æàõó í³ìîãî,

Òüìà éîìó ñòàëà â î÷àõ â³ä òîãî íåîñÿæíîãî ñÿéâà.

Íèí³ âîë³â áè ïîâ³ê íå òîðêàòèñÿ áàòüê³âñüêèõ êîíåé,

Ïðèêðî éîìó, ùî ïðî ð³ä ä³çíàâàâñÿ ³ äîêàçó ïðàãíóâ,

Ñèíîì Ìåðîïîâèì çâàâñÿ á îõî÷å. Òàê ãíàíèé Áîðåºì

² ïåðåìîæåíèé âæå êîðàáåëü ãåòü ïî õâèëÿõ íåñåòüñÿ,

Ïðîâ³ä âòåðÿâøè êåðìàíè÷à, â³ääàíèé áóð³ íà âîëþ.

Ùî éîìó ä³ÿòè? Ñê³ëüêè âæå íåáà çà íèì ïîëèøèëîñü,

Ñò³ëüêè ³ùå ïåðåä íèì... Â³í ì³ðÿº îêîì ïðîñòîðè:

Òî ïîãëÿäàº íà çàõ³ä, ÿêîãî éîìó íå ä³ñòàòèñü,

Òî îçèðíåòüñÿ íà ñõ³ä; ³ â³æîê ïóñòèòè íå õî÷å,

² óòðèìàòè íå ìîæå, ³ êîíåé íå çíàº íà éìåííÿ.

Òóò éîìó â ð³çíèõ ä³ëüíèöÿõ íåáåñíèõ çä³éìàþòüñÿ äèâí³,

Ñòðàõîì ïðîéìàþ÷è ñåðöå, âåëèê³ ³ äèê³ ïîòâîðè.

ªñòü ó ïðîñòîðàõ íåáåñíèõ ì³ñöåâ³ñòü, äå, âèãíóâøè êëåøí³ –

Äâ³ âåëè÷åçí³ äóãè – ³ õâ³ñò îáåðíóâøè ï³âêîëîì,

Ò³ëîì ñâî¿ì Ñêîðï³îí àæ íà äâà ïðîñòåëèâñÿ ñóç³ð’ÿ.

808

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì

Ò³ëüêè ïîáà÷èâ þíàê, ÿê, îòðóòîþ ÷îðíîþ âêðèòèé,

Â³í ïðîñòÿãàº æàëî ³ ïîãðîæóº ïåâíîþ ñìåðòþ, –

Ç îñòðàõó âåñü ïîõîëîâ ³ â³æêè ïóñòèâ, íåïðèòîìíèé.

ßê æå ò³ â³æêè íà ñïèíàõ â³ä÷óëè ðîçáóðõàí³ êîí³,

Êèäàòèñü ñòàëè òóäè ³ ñþäè. Îò, íå ÷óþ÷è âïèíó,

Ì÷àòü þíàêà íà ïðîñòîðàõ íåçíàíèõ... ¯õ äèêà ñâàâîëÿ

Ãîíèòü ëåãêó êîë³ñíèöþ áåç íàïðÿìó é ñòåæêè... Íà çîð³,

Â íåá³ âèñîê³ì ïðèáèò³, âîíè íàë³òàþòü... Òî âãîðó

Çëèíóòü íàðàç â íåáåñà, òî êðóòî óíèç çàáèðàþòü

² íàä çåìëåþ íà â³äñòàí³ ëèíóòü, ùîðàç, òî êîðîòø³é.

Ôåáà íà áðàòí³õ äèâóºòüñÿ êîíåé, ùî íèæ÷å â³ä íå¿

(Ïðîòè çâè÷àþ) á³æàòü. Îáïàëåí³ êóðÿòüñÿ õìàðè.

Ïîëóì’ÿì ñêð³çü, ïî âèñîêèõ ì³ñöÿõ, ïîéíÿëèñü ñóõîäîëè;

Ïîðîçñ³äàëàñü çåìëÿ, çáóâàºòüñÿ ñîê³â ³ ñîõíå;

Ëóêè çåëåí³ ãîðÿòü, çâèâàºòüñÿ ëèñò íà äåðåâàõ;

Íèâè, ïîïàëåí³ âêðàé, îãíåâ³ ï³øëè íà ïîæèâó.

Àëå íå äîñèòü òîãî: çàéíÿëèñÿ ì³ñòà ìíîãîëþäí³;

Ö³ë³ êðà¿íè, ç óñ³ì ¿õ äîñòàòêîì ³ ëþäí³ñòþ âñåþ,

Â ïîï³ë íàðàç îáåðòàþòüñÿ; ãîðè, óêðèò³ ë³ñàìè, –

Òàâð Ê³ë³ê³éñüêèé, ³ Òìîë, ³ Ãåðàêëîâà Åòà, – ïàëàþòü;

Ñîõíå êîëèñü ïëîäîíîñíà, äæåðåëàìè âñëàâëåíà ²äà,

Ñåëèùå ìóç Ãåë³êîí ³ Ãåì, ùå òîä³ íå Åàãðà,

Ìå÷å ñâîº â âèñî÷³íü ïîäâîºíå ïîëóì’ÿ Åòíà,

Åð³êñ â îãí³ ³ Ïàðíàñ äâîãîëîâèé, Ì³êàëà ³ Îòð³é,

Ö³íò ³ Ì³ìàíò, ³ Ðîäîïà ïðèìóøåíà ñêèíóòè êðèãó,

Ä³íä³ìà ³ Ê³ôåðîí, ñåðåäîâèùå Âàêõîâèõ îðã³é...

Ñê³ô³¿ õîëîä ¿¿ í³ äî ÷îãî; Êàâêàç âåëåòåíñüêèé,

Îññà ³ Ï³íä çàéíÿëèñÿ, çàéíÿâñÿ Îë³ìï âåëè÷àâèé,

Àëüï³â õðåáåò ñí³ãîíîñíèé ³ ç íèì Àïåíí³í-õìàðîäåðæåöü.

Áà÷èòü þíàê íåùàñëèâèé, ÿê ñâ³ò çàãîð³âñÿ çóñþäè;

×óº, ùî ñêîðî ³ ñàì â³í íå âèòåðïèòü âëàñíîãî æàðó:

Í³áè ç âåëèêî¿ ïå÷³, ïàøèòü òîé îãîíü íåñòåðïó÷èé

² âæå ðîçòîïèòü íåáàâîì éîãî çîëîòó êîë³ñíèöþ;

²ñêðè ëåòþ÷³ ³ ïîï³ë ãàðÿ÷èé éîãî äîøêóëÿþòü.

Âåñü îïîâèòèé, çàòÿãíåíèé ïàðîþ ñêâàðíîþ é äèìîì,

Õìàðîþ âêðèòèé ãóñòîþ, íå çíàº âæå â³í ³ íå áà÷èòü,

Äå â³í ëåòèòü ³ êóäè, íà âîëþ â³ääàâøèñÿ êîíÿì.

Êàæóòü, ùî ñàìå òîä³ åô³îïè â³ä ñïåêè ñòðàøíî¿

Âðàç ïî÷îðí³ëè (çàïå÷åíà êðîâ ïîòåìíèëà ¿ì øê³ðó),

Ë³á³ÿ, êàæóòü, òîä³ ïóñòèíåþ ãîëîþ ñòàëà;

Í³ìôè äæåðåë òà ïîòîê³â, âîëîññÿ ãóñòå ðîçïóñòèâøè,

Ã³ðêî çàïëàêàëè. Ìàðíî Ä³ðêå¿ ðîçøóêóþòü Ô³âè,

Àðãîñ – äæåðåë Àì³ìîíè, Åô³ðà – ï³ðåíñüêî¿ õâèë³.

Íàâ³òü âåëèê³ ð³÷êè íå óíèêëè òîä³ íåáåçïåêè,

Ð³êè, ùî ìàëè äëÿ ñåáå çàâæäè áåðåãè øèðî÷åíí³:

Çàïàðóâàâ Òàíà¿ñ ³ Ïåíåé, òîé ä³ä ôåññàë³éñüêèé,

809

Публій Овідій Назон

² òåâòðàíòåéñüêèé Êà¿ê ðàçîì ç Åð³ìàíòîì ïñîô³éñüêèì,

² ñëàâíîçâ³ñíèé ²ñìåí, ³ Ñêàìàíäð, ùî ïîò³ì ñóäèëîñü

Âäðóãå éîìó çàêèï³òè, ³ æîâòèé Ë³êîðì åòîë³éñêèé,

² òåíàð³éñüêèé Åâðîò, ³ äàëüí³é Ìåëàí ì³ãäîí³éñüêèé,

Ïîëóì’ÿì âçÿâñÿ ªâôðàò âàâ³ëîíñüêèé, Îðîíò çàãîð³âñÿ,

² Òåðìîäîíò, ³ Ãàíã ìíîãîâîäíèé, òåæ ²ñòåð ³ Ôàñ³ñ.

Áóéíî Àëôåé çàêèï³â, áåðåãè çàéíÿëèñÿ Ñïåðõåÿ;

Òàã çëîòîíîñíèé, äàëåêèé ðîçòîïëåíèì ïëèíå ìåòàëîì,

Ñï³â ëåáåäèíèé çàìîâê ó ñëàâåòí³ì êðàþ Ìåîí³éñüê³ì:

Çãðà¿ ñï³âó÷³ çàãèíóëè âñ³ ó Êà¿ñòðîâèõ âîäàõ.

Í³ë ïåðåëÿêàíèé âò³ê, òàê äàëåêî êðàé ñâ³òó ñõîâàâøèñü,

Ùî âåðõîð³÷÷³â éîãî ³ äîñ³ í³õòî ùå íå çíàº;

Ãèðëà æ éîãî – óñ³ ñ³ì – áåçâîäíèìè ñòàëè ÿðàìè.

Ãåáð ³ Ñòð³ìîí ³ñìàð³éñüê³ ñï³òêàëà îäíàêîâà äîëÿ.

Âèñîõëè Ðîäàí, ³ Ðåéí, ³ Ïàä, ãåñïåð³éñüê³ âñ³ ð³êè

² äî âñåñâ³òíüî¿ âëàäè ïðèçíà÷åíèé Ò³áð æîâòîâîäèé.

Ãëèáøå ðîçñ³ëàñü çåìëÿ, ³ ñâ³òëî äåííå êð³çü ù³ëèíè

Â ñóòåìíèé Òàðòàð ïðîéøëî, íàñòðàøèâøè ïîäðóææÿ ï³äçåìíå.

Ìîðå ì³ë³º ³ ñîõíå. Äå õâèë³ áóéí³ âèãðàâàëè,

Íèí³ ï³ñêè ïðîñòÿãëèñÿ. Ïðèõîâàí³ äîñ³ â áåçîäíÿõ,

Ãîðè âèõîäÿòü íà ñâ³ò; íà ïîâåðõíþ ìîðÿ ãàðÿ÷ó,

Çâèêë³ íàâåðõ âèêèäàòèñü, íå âàæàòüñÿ íàâ³òü äåëüô³íè.

Ìåðòâ³ òþëåí³ ç ãëèáèí òóò ³ òàì âèïëèâàþòü ãîð³ëèöü.

Êàæóòü, ùî íàâ³òü Íåðåé, ³ Äîð³äà, ³ âñ³ íåðå¿äè

Äåñü ó ïå÷åðàõ ï³äâîäíèõ, óæå òåïëóâàòèõ, õîâàëèñü.

Òðè÷³ âëàäèêà Íåïòóí âèðèíàâ ³ â áåçìîâíîìó ãí³â³

Ðóêè â ïîâ³òðÿ çä³éìàâ, òà íå ñòåðï³â âåëèêîãî æàðó;

Îò óæå ìàòè Çåìëÿ, îáòÿæåíà âîäàìè ñâ³òó –

Âîäàìè ñèí³õ ìîð³â, äæåðåë òà ñòðóìèñòèõ ïîòîê³â,

Ùî ïîõîâàëèñü â³ä ñïåêè â ¿¿ çàò³íåí³ì ëîí³, –

Ëàã³äíå é ñâ³òëå ëèöå ç ìîëèòâîþ âãîðó ï³äíÿâøè,

Âèä ñâ³é õîâàº â äîëîíÿõ ³ çíîâ, ó òðåìò³íí³ âåëèê³ì,

Âñå, ùî íà í³é, ïîòðÿñàº ³, â âîãêó áåçîäíþ îñ³âøè

Ãëèáøå, í³æ äîñ³ áóëà, òàê ñâÿòèìè ãîâîðèòü óñòàìè:

“Áîæå íàéâèùèé, ÿê âîëÿ òâîÿ, ÿê ÿ çàñëóæèëà, –

Õàé æå òâ³é ãð³ì çàãðèìèòü, óïàäóòü áëèñêàâèö³... ÿê ìàþ

Ãèíóòè ÿ â³ä îãíþ, òî ñìåðòü â³ä ïåðóíà íàéëåãøà.

Ãëÿíü, ÿê â³ä ñïåêè ñòðàøíî¿ ÿ ëåäâå óñòà ðîçí³ìàþ;

Ïàðà ì³é â³ääèõ òàìóº, ³ êó÷åð³ ãèíóòü çåëåí³.

Ïîï³ë ñë³ïèòü ìåí³ î÷³, ³ ïîï³ë íàë³ã íà îáëè÷÷ÿ.

Îò íàãîðîäà ìåí³, îò â³äïëàòà çà òðóä ì³é ³ ìóêè.

Îò ìåí³ äÿêà çà òå, ùî, ðàëîì ïîðàíåíà òÿæêî,

Â³ä õë³áîðîá³â ùîðîêó òåðïëþ ÿ æàõè òà çíóùàííÿ,

Îò ìåí³ äÿêà çà òå, ùî òðàâè äàðóþ õóäîá³,

Ëþäñüêîìó ïëåìåí³ – õë³á, ³ áîãàì – çàïàøí³ ô³ì³àìè...

Àëå íåõàé óæå ÿ çàñëóæèëà òó êàðó. Ïîâ³äàé,

810

Àíòè÷íà ë³òåðàòóðà. Ãðåö³ÿ. Ðèì