Хоміцька З.М. Латинська мова

Подождите немного. Документ загружается.

180

8. Memento, ut diem sabbâti sanctifîces.

9. Sex diebus operabis, et facies opêra tua.

10. Septîmo autem die sabbâtum Domîni Dei tui est: non facies

omne opus in eo, tu, et filius tuus, et filia tua, servus tuus et ancilla

tua, iumentum tuum et advêna, qui est intra portas tuas.

11. Sex enim diebus fecit Domînus coelum et terram, et mare, et

omnia, quae in eis sunt, et requievit in die septîmo, idcirco benedixit

Domînus diei sabbâti, et sanctificavit eum.

12. Honora patrem tuum et matrem tuam, ut sis longaevus super

terram, quam Domînus Deus tuus dabit tibi.

13. Non occides.

14. Non moechabêris.

15. Non furtum facies.

16. Non loquêris contra proxîmum tuum falsum testimonium.

17. Non concupisces domum proxîmi tui: nec desiderabis uxorem

eius, non servum, non ancillam, non bovem, non asinum, nec omnia,

quae illius sunt.

PSALMUS I

1. Beatus vir, qui non abiit in consilio impiorum, et in via

peccatorum non stetit, et in cathedra pestilentiae non sedit;

2. Sed in lege Domîni voluntas eius, et in lege Eius meditabîtur

die ac nocte.

3. Et erit tamquam lignum, quod plantatum est secus decursus

aquarum, quod fructum suum dabit in tempôre suo; et folium eius non

defluit; et omnia, quaecumque faciet, prosperabuntur.

4. Non sic impii, non sic: sed tamquam pulvis, quem proiicit

ventus a facie terrae.

5. Ideo non resurgent impii in iudicio: neque peccatores in concilio

iustorum.

6. Quoniam novit Domînus viam iustorum: et iter impiorum

peribit.

181

ÑÏÈÑÎÊ ÑÊÎÐÎ×ÅÍÜ

Cic. — Cicero

Gai. — Gaius;

Gell. — Aulus Gellius;

Inst. Iust. — Institutiones Iustiniani;

Liv. – Livius;

Macr. — Aurelius Ambrosius Macrobius Theodoseus;

Ov. — Ovidius;

Paul. — Iulius Paulus;

Plin. — Plinius;

Publ. Syr. — Publilius Syrus;

Sen. — Lucius Annaeus Seneca;

Ulp. — Domitius Ulpianus;

Verg. — Vergilius;

Vulg. — Vulgata (Biblia Sacra Vulgatae editionis).

ÑÏÈÑÎÊ ÂÈÊÎÐÈÑÒÀÍÎ¯ Ë²ÒÅÐÀÒÓÐÈ

Ï³äðó÷íèêè ëàòèíñüêî¿ ìîâè

1. Áîðîâñêèé ß. Ì., Áîëäûðåâ À. Â. Ó÷åáíèê ëàòèíñêîãî ÿçûêà. — Ì.,

1975.

2. Âèííè÷óê Ë. Ëàòèíñêèé ÿçûê: ñàìîó÷èòåëü äëÿ ñòóäåíòîâ ãóìàíè-

òàðíûõ ôàêóëüòåòîâ óíèâåðñèòåòîâ. — Ì., 1985.

3. Æóëàé Ñ. Ò., Êóâàðîâà Å. Ê. Ëàòèíñêèé ÿçûê äëÿ ñòóäåíòîâ-þðèñ-

òîâ. — Ê., 2000.

4. Êîçàðæåâñêèé À. ×. Ó÷åáíèê ëàòèíñêîãî ÿçûêà. — Ì., 1981.

4. Ëàòèíñêèé ÿçûê / Ïîä ðåä. Â. Í. ßðõî, Â. È. Ëîáîäû. — Ì.,1998.

5. Ëèòâèíîâ Â. Ä., Ñêîðèíà Ë. Ï. Ëàòèíñüêà ìîâà. — Ê., 1990.

6. Ìàñëþê Â. Ï., Îëåíè÷ Ð. Ì. Ëàòèíñüêà ìîâà. — Ëüâ³â, 1975.

7. Íèñåíáàóì Ì. Å. Ëàòèíñêèé ÿçûê. Via latina ad ius. — Ì., 2001.

8. Ïîêðîâñêàÿ Ç. À., Êàöìàí Í. Ë. Ó÷åáíèê ëàòèíñêîãî ÿçûêà. — Ì., 1987.

9. Ðîçåíòàëü È. Ñ., Ñîêîëîâ Â. Ñ. Ó÷åáíèê ëàòèíñêîãî ÿçûêà. — Ì.,

1956.

10. Ñêîðèíà Ë. Ï., ×óðàêîâà Ë. Ï. Ëàòèíñüêà ìîâà äëÿ ñòóäåíò³â-

þðèñò³â. — Ê., 1995.

11. Ñîáîëåâñêèé Ñ. È. Ó÷åáíèê ëàòèíñêîãî ÿçûêà. — Ì., 1953.

12. Ó÷åáíèê ëàòèíñêîãî ÿçûêà / Ïîä îáù. ðåä. Þ. Ô. Øóëüöà. — Ì.,

1994.

13. Þäàêèí À. Ëàòèíñêèé ÿçûê. — Ì., 1994.

Äîäàòêîâà

1. Áàðòîøåê Ì. Ðèìñêîå ïðàâî: ïîíÿòèÿ, òåðìèíû, îïðåäåëåíèÿ. — Ì.,

1989.

2. Âñåîáùàÿ èñòîðèÿ èñêóññòâ: Â 6 ò. / Ïîä îáù. ðåä. À. Ä. ×åãîäàå-

âà. — Ì., 1956. – Ò. 1.

182

3. Äâîðåöêèé È. Õ. Ëàòèíñêî-ðóññêèé ñëîâàðü. — Ì., 1976.

4. Äîæäåâ Ä. Â. Ðèìñêîå ÷àñòíîå ïðàâî. — Ì., 1999.

5. Ëàòèíñêèå þðèäè÷åñêèå èçðå÷åíèÿ / Ñîñò. Á. Ñ. Íèêèôîðîâ. — Ì.,

1979.

6. Ëèòâèíîâ Â. Ä. Ëàòèíñüêî-óêðà¿íñüêèé ñëîâíèê. — Ê., 1998.

7. Ëèòâèíîâ Â. Ä., Ñêîðèíà Ë. Ï. 500 êðèëàòèõ âèñëîâ³â. Òåêñòè. —

Ê., 1993.

7. Íîâèöêèé È. Á. Îñíîâû ðèìñêîãî ãðàæäàíñêîãî ïðàâà. — Ì., 1956.

8. Ïåðåòåðñêèé È. Ñ. Äèãåñòû Þñòèíèàíà. — Ì., 1956.

9. Ñîêîëîâ Ã. Èñêóññòâî Äðåâíåãî Ðèìà. — Ì., 1971.

183

a [ab, abs] (ç abl.) – â³ä, ³ç, ç, ó; çà, ï³ñëÿ

À. – ñêîðî÷åííÿ ñëîâà absolvo (âèïðàâ-

äîâóþ) ïðè ïîäà÷³ ãîëîñ³â ñóää³â

abduco, duxi, ductum,

êê

êre – â³äâîäèòè,

â³äâîë³êàòè, âèêðàäàòè, ñïîêóøàòè

abeo, ii (ivi),

îî

îtum, ire – ³òè, â³äõîäèòè,

óõèëÿòèñÿ, â³äñòóïàòèñÿ, â³äìîâëÿòè-

ñÿ

abhorreo, ui, -, ere – ç â³äðàçîþ â³äâåð-

òàòèñÿ, öóðàòèñÿ; abhorrere ab

îî

îquo – íå â³äïîâ³äàòè (÷îìóñü); íå

óçãîäæóâàòèñÿ (ç ÷èìîñü)

abicio (abiicio), ieci, iectum,

êê

êre – êèäà-

òè, âèêèäàòè, â³äêèäàòè

ablatus, a, um – äèâ.: auf

êê

êro

abn

êê

êgo, avi, atum, are – çàïåðå÷óâàòè,

â³äìîâëÿòèñÿ, â³äìèêàòèñÿ

aboleo, levi, litum, ere – çíèùóâàòè, ñêà-

ñîâóâàòè

abolesco, levi, -,

êê

êre – çàáóâàòè, â³ääàòè

çàáóòòþ

abolitio, onis f – çíèùåííÿ, ñêàñóâàííÿ,

çàáóòòÿ; àìí³ñò³ÿ

abr

ôô

ôgo, avi, atum, are – çíèùóâàòè, ñêà-

ñîâóâàòè

abrumpo, rupi, ruptum,

êê

êre – ïåðåðèâà-

òè, îáðèâàòè

abscido, cidi, cisum,

êê

êre – â³äðóáóâàòè,

â³äòèíàòè

abscondo, condi (cond

îî

î di), cond

îî

î tum,

êê

êre – õîâàòè, ïðèõîâóâàòè

absens, absentis – â³äñóòí³é

absentia, ae f – â³äñóòí³ñòü

absit – äèâ.: absum

absolutio, onis f – çâ³ëüíåííÿ, âèïðàâ-

äàííÿ

absolutus, a, um – äèâ.: absolvo

absolvo, solvi, solutum,

êê

êre – çâ³ëüíÿòè,

âèïðàâäîâóâàòè

abstineo, tinui, tentum, ere – óòðèìóâà-

òè, çàáîðîíÿòè, óòðèìóâàòèñÿ;

abstinire se – â³äìîâëÿòèñÿ

abst

ûû

ûli – äèâ.: auf

êê

êro

absum, abfui, -, abesse – áóòè â³äñóòí³ì

ËÀÒÈÍÑÜÊÎ-ÓÊÐÀ¯ÍÑÜÊÈÉ

ÑËÎÂÍÈÊ

abl. — ablativus — àáëàòèâ

acc. — accusativus — çíàõ³äíèé â³äì³íîê

coniunct. — coniunctivus — óìîâíèé

ñïîñ³á

dat. — dativus — äàâàëüíèé â³äì³íîê

f — femininum — æ³íî÷èé ð³ä

fut. — futurum — ìàéáóòí³é ÷àñ

gen. — genetivus — ðîäîâèé â³äì³íîê

impers. — impersonale — áåçîñîáîâå

ä³ºñëîâî

inf. — infinitivus — íåîçíà÷åíà ôîðìà

m — masculinum — ÷îëîâ³÷èé ð³ä

n — neutrum — ñåðåäí³é ð³ä

nom. — nominativus — íàçèâíèé â³äì³íîê

perf. — perfectum — ìèíóëèé ÷àñ äîêî-

íàíîãî âèäó

pl. — pluralis — ìíîæèíà

plusquamperf. — plusquamperfectum —

äàâíîìèíóëèé ÷àñ

praes. — praesens — òåïåð³øí³é ÷àñ

sing. — singularis — îäíèíà

àðõ. ôîðìà — àðõà¿÷íà ôîðìà

áåçîñîá. — áåçîñîáîâå ä³ºñëîâî, âèðàç

áóêâ. — áóêâàëüíî

âèùèé ñòóï. — âèùèé ñòóï³íü

çàéìåí. ïðèêì. — çàéìåííèêîâèé ïðèê-

ìåòíèê

çàïåðå÷. çàéìåí. — çàïåðå÷íèé çàéìåí-

íèê

ìí. — ìíîæèíà

íåâ³äì. — íåâ³äì³íþâàíå ñëîâî

ïåðåí. — ïåðåíîñíå çíà÷åííÿ

ïîåò. — ïîåòè÷íå ñëîâî

ïðèéìåí. — ïðèéìåííèê

ïðèñë. — ïðèñë³âíèê

ñïîë. — ñïîëó÷íèê

ÓÌÎÂÍ² ÑÊÎÐÎ×ÅÍÍß

184

absurde – áåçãëóçäî, àáñóðäíî

absurdus, a, um – áåçãëóçäèé

abundantia, ae f – äîñòàòîê

abusus, us m – ñïîæèâàííÿ; çëîâæèâàí-

íÿ

abutere = abuteris (2 îñîáà sing. fut. I â³ä

abutor)

abutor, usus sum, uti – ðîçòðà÷óâàòè;

âèòðà÷àòè; çàñòîñîâóâàòè; çëîâæèâà-

òè

ac – ³

accedo, cessi, cessum,

êê

êre – ï³äõîäèòè,

ïðèºäíóâàòèñÿ, ðîñòè, óïîä³áíþâàòè-

ñÿ, â³äïîâ³äàòè; óâ³éòè, íàáëèçèòèñÿ;

éòè íà êîðèñòü

accendo, cendi, censum,

êê

êre – çàïàëþâà-

òè, îñâ³òëþâàòè

accepi – äèâ.: accipio

acceptus, a, um – äèâ.: accipio

acceptus, a, um – ïðèºìíèé, ëþá’ÿçíèé

accessio, onis f – ïðèð³ñò, äîäàòîê, ïðè-

äàòîê, ïðèíàëåæí³ñòü

accessus, us m – ï³äõ³ä, âõ³ä, ï³äñòóï

acc

îî

îdo, c

îî

îdi, -,

êê

êre – â³äáóâàòèñÿ, òðàï-

ëÿòèñÿ; acc

îî

îdit – â³äáóâàºòüñÿ

accipio, cepi, ceptum,

êê

êre – ïðèéìàòè,

îäåðæóâàòè, ââàæàòè, ðîçóì³òè

accurro, curri, cursum,

êê

êre – ïîñï³øàòè,

ãíàòèñÿ, á³ãòè

accusatio, onis f – îáâèíóâà÷åííÿ; îáâè-

íóâàëüíà ïðîìîâà

accusator, oris m – îáâèíóâà÷

accuso, avi, atum, are – îáâèíóâà÷óâà-

òè

aceo, cui, -, ere – áóòè êèñëèì, çàêèñà-

òè

acer, acris, acre – ãîñòðèé, ð³çêèé, íå-

ïðèáîðêàíèé; çàïåêëèé

acerb

îî

îtas, atis f – ã³ðêîòà, æîðñòîê³ñòü,

ñóâîð³ñòü

acerbus, a, um – ð³çêèé, ïîõìóðèé,

ã³ðêèé, ñóìíèé, çëèé

acervus, i m – êóïà

acetum, i n – îöåò

acetus, a, um – êèñëèé, çàêèñëèé

acies, ei f – ïîãëÿä; â³éñüêîâèé ëàä, ðÿäè

acquiro = adquiro

acta, orum n – ä³¿, ä³ÿííÿ, íîòàòêè, ïðî-

òîêîëè

actio, onis f – ä³ÿ, ïîçîâ

actor, oris m – ïîçèâà÷

actum, i n – ä³ÿ, ä³ÿííÿ (äèâ.: acta)

actus, a, um – äèâ.: ago

actus, us m – õ³ä, ðóõ; ïðîã³í õóäîáè;

ïðàâî ïðîãîíó õóäîáè; ñïîñ³á ä³¿,

ä³ÿëüí³ñòü

ad (ç acc.) – äî, äëÿ

addico, dixi, dictum,

êê

êre – ïðèñóäæóâà-

òè

addo, d

îî

î di, d

îî

î tum,

êê

êre – äîäàâàòè, äî-

ïîâíþâàòè

ademptio, onis f – â³ä³áðàííÿ, ïîçáàâëåí-

íÿ

ademptus, a, um – äèâ.: ad

îî

îmo

I adeo – íàñò³ëüêè; òîìó; ïðèòîìó, êð³ì

òîãî

II adeo, ii (ivi),

îî

îtum, ire – ïðèõîäèòè,

âõîäèòè, âñòóïàòè; hereditatem adire

– ïðèéíÿòè ñïàäùèíó; in adeundo –

ó ïðèñóòíîñò³

adeptio, onis f – çíàõîäæåííÿ, äîñÿãíåí-

íÿ

adeptus, a, um – äèâ.: adipiscor

êê

êro – äèâ.: adsum

adessem – äèâ.: adsum

adf- = aff-

adficio – äèâ.: afficio

adfinis, is m (f) – äèâ.: affinis

adfligo (affligo), flixi, flictum,

êê

êre – óäà-

ðÿòè, áèòè

adfui (affui) – äèâ.: adsum

adgnatio (agnatio), onis f – àãíàö³ÿ

(íàðîäæåííÿ çàêîííîãî ñïàäêîºìöÿ

ï³ñëÿ ñìåðò³ áàòüêà àáî ï³ñëÿ ñêëà-

äàííÿ çàïîâ³òó; ðîäèíí³ â³äíîñèíè

â³ëüíèõ ãðîìàäÿí, ïîâ’ÿçàíèõ ñï³ëü-

íèìè óçàìè áàòüê³âñüêî¿ âëàäè)

adgressor (aggressor), oris m – òîé, õòî

çä³éñíþº íàïàä, ðîçá³éíèê

adhibeo, bui, b

îî

îtum, ere – çàïðîøóâàòè,

çàñòîñîâóâàòè, äîäàâàòè, äîïóñêàòè

adhuc – äîòåïåð, ùå

adicio – äèâ.: adiicio

adiectio, onis f – ïðèºäíàííÿ, çá³ëüøåí-

íÿ; çðîñòàííÿ

adiectus, a, um – äèâ.: adiicio

adiicio (adicio), ieci, iectum,

êê

êre –

ïðèºäíóâàòè, äîäàâàòè, ïðèñòàâëÿòè;

çãàäóâàòè

îî

îmo, emi, emptum,

êê

êre – â³äí³ìàòè

adipiscor, adeptus sum, adipisci – êóïó-

âàòè, çäîáóâàòè, îäåðæóâàòè, äîñÿãà-

òè

185

îî

îtus, a, um – äèâ.: adeo

îî

îtus, us m – ïðèõ³ä, ï³äñòóï, ïðîõ³ä

adiudicatio, onis f – ïðèñóäæåííÿ, ñóäî-

âå ð³øåííÿ ïðî ðîçïîä³ë ñï³ëüíîãî

ìàéíà

adiud

îî

îco, avi, atum, are – ïðèñóäæóâà-

òè

adiungo, iunxi, iunctum,

êê

êre – ïðèºäíó-

âàòè; ïðèìèêàòè; âïðÿãàòè

adi

ûû

ûvo, iuvi, iutum, are – äîïîìàãàòè,

ï³äòðèìóâàòè, çàáåçïå÷óâàòè

adl- = all-

adlatus, a, um – äèâ.: aff

êê

êro

administratio, onis f – ðîçïîðÿäæåííÿ,

êåðóâàííÿ

administro, avi, atum, are – äîïîìàãàòè,

âèêîíóâàòè, îáñëóãîâóâàòè, ïðàöþ-

âàòè, ðîçïîðÿäæàòèñÿ, âëàøòîâóâàòè

admirab

îî

îlis, e – äèâíèé, ðàçþ÷èé

admiratio, onis f – çàìèëóâàííÿ, çäèâó-

âàííÿ

admiror, atus sum, ari – äèâóâàòèñÿ

admissum, i n – ïðîâèíà

admitto, misi, missum,

êê

êre – äîïóñêàòè;

ðîáèòè íåçàêîííå ä³ÿííÿ, éòè íà çëî-

÷èí; admitt

êê

êre in al

îî

îquem – âèÿâëÿòè-

ñÿ ó÷àñíèêîì çëî÷èíó ïðîòè êîãî-íå-

áóäü

adm

ôô

ôdum – äóæå

admoneo, ui,

îî

î tum, ere – íàãàäóâàòè,

ïîïåðåäæàòè

admoveo, movi, motum, ere – ïðèñóâà-

òè, íàáëèæàòè, çâåðòàòè, íàïðàâëÿòè

adnoto (annoto), avi, atum, are – çàóâà-

æóâàòè, â³äçíà÷àòè, ðîáèòè â³äîìèì

adnum

êê

êro, avi, atum, are – çàðàõîâóâà-

òè

adoptio, onis f – óñèíîâëåííÿ

adoptivus, a, um – óñèíîâëåíèé

adopto, avi, atum, are – âèáèðàòè; óñè-

íîâëÿòè

adoro, avi, atum, are – çâåðòàòèñÿ, áëà-

ãàòè, âêëîíÿòèñÿ, ïîêëîíÿòèñÿ, øàíó-

âàòè

adp- = app-

adplumbatus (applumbatus), a, um –

ïîêðèòèé ñâèíöåì; ïðèïàÿíèé

adprehendo = apprehendo

adpulsus (appulsus), us m – ïðèã³í

adquiro (acquiro), quisivi (quisii),

quisitum,

êê

êre – êóïóâàòè; íàæèâàòè,

çäîáóâàòè

adquisitio, onis f – ïðèäáàííÿ

adr

ôô

ôgo (arr

ôô

ôgo), avi, atum, are – çàïèòó-

âàòè; ïðèâëàñíþâàòè; óñèíîâëÿòè

ads- = ass-

adscribo (ascribo), scripsi, scriptum,

êê

êre –

ïðèïèñóâàòè, ïèñüìîâî äîäàâàòè,

âïèñóâàòè, óêàçóâàòè

adsensus (assensus), us m – ñõâàëåííÿ,

ñï³â÷óòòÿ

adsentio (assentio), sensi, sensum, ire –

ïîãîäæóâàòèñÿ, ñõâàëþâàòè

adsessor (assessor), oris m – ïîì³÷íèê,

çàñ³äàòåëü

adsev

êê

êro (assev

êê

êro), avi, atum, are –

çàòâåðäæóâàòè, çàïåâíÿòè, íàâîäèòè-

ñÿ ÿê ñâ³ä÷åííÿ

adsiduus (assiduus), a, um – ïîñò³éíèé,

íàïîëåãëèâèé, ùî íå ïðèïèíÿºòüñÿ;

îñ³ëèé

adsigno (assigno), avi, atum, are – ïðè-

ïèñóâàòè, ñòàâèòè ïå÷àòêó

adsim

ûû

ûlo (assim

ûû

ûlo), avi, atum, are –

çîáðàæóâàòè, ðîáèòè âèãëÿä

adsit (assit) – äèâ.: adsum

adsoleo, -, -, ere – çâè÷àéíî áóâàòè

adstringo (astringo), strinxi, strictum,

êê

êre – ñòÿãàòè, çâ’ÿçóâàòè, çîáîâ’ÿçóâà-

òè; ïðèìóøóâàòè

adsum (assum), adfui (affui), -, adesse –

áóòè ïðèñóòí³ì, ïðèõîäèòè, íàñòàâà-

òè

adsumo (assumo), sumpsi, sumptum,

êê

êre –

áðàòè, çàëó÷àòè, âèáèðàòè

adt- = att-

adt

ââ

âmen (att

ââ

âmen) – îäíàê, óñå-òàêè

adtempto (attempto, attento), avi, atum,

are – âèïðîáóâàòè, ñõèëÿòè, óìîâëÿ-

òè, çàç³õàòè, çàì³ðÿòèñÿ

adulescens, centis m – ìîëîäà ëþäèíà,

þíàê

adulescent

ûû

ûlus, i m – çîâñ³ì ìîëîäà ëþ-

äèíà, õëîï÷èê

adulter,

êê

êri m – ïåðåëþáíèê

adulterinus, a, um – ðîçïóñíèé; ôàëü-

øèâèé

adulterium, ii n – ïîäðóæíÿ íåâ³ðí³ñòü,

ïåðåëþáñòâî

adv

êê

êna, ae m (f) – ïðèáóëåöü, ïîäîðîæà-

íèí, ñòîðîíí³é

advenio, veni, ventum, ire – ïðèõîäèòè,

ïðèáóâàòè, ïðè¿æäæàòè

adventicius, a, um – ïðèâõ³äíèé

186

adversa, orum n – íåùàñòÿ, íåâäà÷³

adversarius, a, um – ïðîòèëåæíèé, âî-

ðîæèé

adversarius, ii m – ñóïðîòèâíèê

adversor, atus sum, ari – ïðîòèâèòèñÿ,

çàïåðå÷óâàòè

adversus (ç acc.) – ïî â³äíîøåííþ, ñòî-

ñîâíî; ïðîòè

adversus, a, um – òîé, ùî çíàõîäèòüñÿ

ïåðåä, çóñòð³÷íèé, çâîðîòíèé; res

adversae – íåãîäè, ëèõà; ex adverso –

íàâïàêè

adverto, verti, versum,

êê

êre – ïîâåðòàòè-

ñÿ, íàïðàâëÿòè, çâåðòàòè óâàãó

advocatio, onis f – çàïðîøåííÿ, ñóäîâèé

çàõèñò (çàïðîøåíîþ îñîáîþ)

advocatus, i m – àäâîêàò

advoco, avi, atum, are – çàïðîøóâàòè,

çàêëèêàòè

aedes, is f – ê³ìíàòà, õðàì; pl. áóä³âëÿ,

ïîêî¿

aedificium, ii n – áóä³âëÿ, áóäîâà, áóäè-

íîê

aedif

îî

îco, avi, atum, are – áóäóâàòè, ñïî-

ðóäæóâàòè, çâîäèòè

aedilis, is m – åäèë

aedon,

ôô

ônis f – ñîëîâåé

aeger, gra, grum – õâîðèé, íåçäîðîâèé

aegor, oris f – õîëîä , ìîðîç

aegroto, -, -, are – áóòè õâîðèì

aem

ûû

ûlus, i m – ñóïåðíèê

Aeneas, i m – Åíåé (ðèìñüêà ì³ôîëîã³ÿ) –

ñèí Âåíåðè, òðîÿíñüêèé ãåðîé, ðîäî-

íà÷àëüíèê ðèìñüêîãî íàðîäó

aeneus, a, um – ì³äíèé

aequalis, e – ð³âíèé

aequal

îî

îtas, atis f – ð³âí³ñòü, äîì³ðí³ñòü,

ïðîïîðö³éí³ñòü, ñòàë³ñòü

aequal

îî

îter – äîð³âíþº, ð³âíîþ ì³ðîþ

aeque – òàê ñàìî, òàêîæ, äîð³âíþº, îä-

íàêîâî

aequ

îî

î tas, atis f – ð³âí³ñòü, ñïðàâåä-

ëèâ³ñòü, äîáðîçè÷ëèâ³ñòü, ãóìàíí³ñòü

aequum, i n – ïðàâäà, ñïðàâåäëèâ³ñòü

aequus, a, um – ð³âíèé, ñïðàâåäëèâèé

aer, aeris m – ïîâ³òðÿ

aera, ae f – åðà

aeramentum, i n – ì³äíà ñòðóæêà; ì³äíà

ïîñóäèíà

aerarium, ii n – äåðæàâíà ñêàðáíèöÿ

aereus, a, um – ì³äíèé

aes, aeris n – ì³äü; aes alienum – áîðãè

aestas, atis f – ë³òî, æàðà, ñïåêà

aestimatio, onis f – îö³íêà, âèçíà÷åííÿ

ö³íè; ãðîøîâèé åêâ³âàëåíò

aest

îî

îmo, avi, atum, are – ö³íóâàòè, îö³íþ-

âàòè, âèçíà÷àòè âàðò³ñòü; ââàæàòè

aestuosus, a, um – æàðêèé, ñïåêîòíèé

aetas, atis f – ñòîë³òòÿ, ÷àñ æèòòÿ,

òåðì³í, ïîðà, â³ê

aetern

îî

îtas, atis f – â³÷í³ñòü

aeternus, a, um – â³÷íèé, ïîñò³éíèé; in

aeternum – íàâ³êè, íàçàâæäè

aff- = adf-

affectio, onis f – íàì³ð

affecto, avi, atum, are – õîò³òè, æàãó÷å

ïðàãíóòè

affectus (adfectus), us m – ñòàí, ïåðåæè-

âàííÿ; íàì³ð, áàæàííÿ; ïðèõèëüí³ñòü,

äîáðå ðîçòàøóâàííÿ, ëþáîâ, äðóæáà

aff

êê

êro, att

ûû

ûli, allatum, afferre – ïðèêëà-

äàòè, íàêëàäàòè; ï³äõîäèòè, ïðèíîñè-

òè êîðèñòü, äàâàòè, ëè÷èòè

afficio (adficio), feci, fectum,

êê

êre – çà-

ïîä³þâàòè, ï³ääàâàòè, íàä³ëÿòè

affigo (adfigo), fixi, fixum,

êê

êre – ïðèáè-

âàòè, ïðèìèêàòè, ïðèêð³ïëþâàòè

affinis, e – ñóì³æíèé, áëèçüêèé

affinis, is m (f) – ðîäè÷ (ùî ïîð³äíèâñÿ

âíàñë³äîê øëþáó)

affligo – äèâ.: adfligo

affui, affuturus, a, um – äèâ.: adsum

affirmo (adfirmo), avi, atum, are – çà-

òâåðäæóâàòè

ager, agri m – ïîëå, çåìëÿ

agitatio, onis f – ðóõ; ñïîíóêàííÿ; áåç-

óñòàííà ä³ÿëüí³ñòü

îî

îto, avi, atum, are – ðóõàòè, çáóäæó-

âàòè

agnatio – äèâ.: adgnatio

agnatus, i m – àãíàò

agnosco (adgnosc

êê

êre), novi, n

îî

îtum,

êê

êre –

âèçíàâàòè, äîïóñêàòè, ï³çíàâàòè,

â³ä÷óâàòè; ïîíåñòè

ago, egi, actum, ag

êê

êre – ãíàòè; ðîáèòè,

ä³ÿòè; âåñòè, ïðåä’ÿâëÿòè ïîçîâ, ïî-

çèâàòè, âåñòè òÿæáó; ñïîíóêàòè ñó-

ïåðå÷êó, ñòàâàòè ïîçèâà÷åì; æèòè,

ïðîâîäèòè æèòòÿ; óêëàäàòè óãîäó

agrestis, e – ñ³ëüñüêèé, íåîñâ³÷åíèé, íå-

îòåñàíèé, íåêóëüòóðíèé

aio, ait, -, - – çàòâåðäæóâàòè, ãîâîðèòè

album, i n – á³ëà äîøêà äëÿ îô³ö³éíèõ

îãîëîøåíü (çîêðåìà, äëÿ ïðåòîðñüêèõ

ðîçïîðÿäæåíü)

187

albus, a, um – á³ëèé

alea, ae f – ãðàëüíà ê³ñòêà; æåðåá

aleator, oris m – ãðàâåöü

alias – ³íàêøå, ïî-³íøîìó

îî

îbi – â ³íøîìó ì³ñö³

alic

ûû

ûbi – äå-íåáóäü, äåñü, áóäü-äå, äå³í-

äå

alienatio, onis f – â³ä÷óæåííÿ, ïåðåäà÷à,

ïðîäàæ

alieno, avi, atum, are – â³ä÷óæóâàòè,

ïåðåäàâàòè, ïðîäàâàòè

alienus, a, um – ÷óæèé, ³íøèé

alimonia, ae f (alimonium, ii n) – ¿æà,

õàð÷óâàííÿ, ãîä³âëÿ

alio-quin – óò³ì, êð³ì òîãî, ³íàêøå, â

³íøîìó ðàç³

aliquamdiu – ïðîòÿãîì äåÿêîãî ÷àñó,

ñê³ëüêè-òî, äóæå äîâãî

aliquando – êîëèñü, í³êîëè, ³íîä³

aliquantum – ñê³ëüêè-òî, ïåâíà ê³ëü-

ê³ñòü

îî

î qui, al

îî

î qua(e), al

îî

î quod – ÿêèéñü,

ÿêàñü, ÿêåñü

îî

îquis, al

îî

îqua, al

îî

îquid – õòîñü, ùîñü

îî

îter – ³íàêøå, ïî-³íøîìó

alius, a, um – ³íøèé; alius … alius –

îäèí … äðóãèé

allego, avi, atum, are – ïîñèëàòè; ïîñè-

ëàòèñÿ íà, íàâîäèòè íà äîêàç

all

îî

îgo, avi, atum, are – çâ’ÿçóâàòè, ç’ºä-

íóâàòè, ñêð³ïëþâàòè

alo, alui, al

îî

îtum (altum),

êê

êre – ãîäóâàòè,

õàð÷óâàòè, ï³äòðèìóâàòè

alter, alt

êê

êra, alt

êê

êrum – äðóãèé (îäèí ³ç

äâîõ); alter … alter – îäèí … äðóãèé

alt

êê

êrum – ³íàêøå

alter

ûû

ûter, utra, utrum (çàéìåí. ïðèêì.) –

³ òîé, ³ äðóãèé

altitudo,

îî

înis f – ãëèáèíà

altus, a, um – âèñîêèé; ãëèáîêèé

alumnus, i m – âèõîâàíåöü, ó÷åíü, ïîñë³-

äîâíèê

amab

îî

îlis, e – ìèëèé, ïðèºìíèé, ïðèâàá-

ëèâèé, ëþáèé

amarus, a, um – ã³ðêèé

amb

îî

î go, -, -,

êê

êre – âàãàòèñÿ, ï³ääàâà-

òè(ñÿ) ñóìí³âó; ambig

îî

îtur – âèêëèêàº

ñóìí³â

ambigu

îî

îtas, atis f – äâîçíà÷í³ñòü, íåâèç-

íà÷åí³ñòü, áàãàòîçíà÷í³ñòü

amb

îî

îguus, a, um – ùî äîïóñêàº äâîÿêå

òëóìà÷åííÿ, äâîçíà÷íèé

ambio, ivi (ii),

îî

îtum, ire – îáõîäèòè; äî-

ìàãàòèñÿ

amb

îî

î tus, us m – õîä³ííÿ íàâêîëî,

êðóò³ííÿ; ï³äêóï (³ âçàãàë³ çëîâæè-

âàííÿ) ó õîä³ ïåðåäâèáîðíî¿ êàìïàí³¿

ambo, ae, o – îáîº, òîé ³ äðóãèé

amb

ûû

ûlo, avi, atum, are – ãóëÿòè, ïðîãó-

ëþâàòèñÿ

amens, amentis – áîæåâ³ëüíèé, øàëåíèé

amica, ae f – ïîäðóãà

amicitia, ae f (amicitiae, arum f) – äðóæ-

áà, äðóæí³ â³äíîñèíè

amicus, i m – äðóã

amissus, a, um – äèâ.: amitto

îî

îta, ae f – ò³òêà, ñåñòðà áàòüêà

amitto, misi, misum,

êê

êre – âèïóñêàòè,

âòðà÷àòè

amo, avi, atum, are – ëþáèòè

amor, oris m – ëþáîâ

amoveo, movi, motum, ere – â³äñóâàòè,

â³äíîñèòè; õîâàòè

amph

ôô

ôra, ae f – àìôîðà (âåëèêà ïîñóäè-

íà ç äâîìà ðó÷êàìè)

ample – ðÿñíî, ùåäðî

amplitudo,

îî

înis f – âåëèêèé îáñÿã, ïðî-

ñòîð³ñòü, âåëè÷èíà

amplius (âèùèé ñòóï. â³ä ample) –

á³ëüøå, ñèëüí³øå; íàäàë³

amplus, a, um – øèðîêèé, âåëèêèé, âàæ-

ëèâèé

an – ÷è, íåâæå, õ³áà

ancilla, ae f – ñëóæíèöÿ, ðàáèíÿ

ancillaris, e – ùî âèð³çíÿº ðàáèíþ, âëà-

ñòèâèé ðàáèí³

anfractus, us m – âèãèí, ïîâîðîò

ang

êê

êlus, i m – ÿíãîë, ãîíåöü, â³ñíèê

angiportum, i n – çàâóëîê, ïðîâóëîê

angustus, a, um – âóçüêèé, ò³ñíèé

îî

îma, ae f – äóøà

animadverto, verti, versum,

êê

êre – çàóâà-

æóâàòè, çâåðòàòè óâàãó, ñïîñòåð³ãàòè,

ñòåæèòè; íàêëàäàòè ñòÿãíåííÿ, êàðàòè

îî

îmal, alis n – æèâà ³ñòîòà, òâàðèíà

îî

î mus, i m – äóõ, äóøà; íàì³ð; ñâ³-

äîì³ñòü

anne – ÷è

annona, ae f – âðîæàé ðîêó; ïðîâ³àíò,

ïîñòà÷àííÿ

annuntio, avi, atum, are – àíîíñóâàòè

annus, i m – ð³ê

annuum, i n – ð³÷íà ïëàòíÿ

ansa, ae f – ðó÷êà

188

ante (ç acc.) – ïåðåä, äî; ðàí³ø

antea – êîëèñü, ðàí³ø

antecedo, cessi, cessum,

êê

êre (ç acc.) –

ïåðåäóâàòè

antepono, posui, pos

îî

îtum,

êê

êre – â³ääàâà-

òè ïåðåâàãó, âèñóâàòè íà ïåðøèé

ïëàí

antequam – ïåðø í³æ

antiqu

îî

îtas, atis f – ñòàðîäàâí³ñòü, äàâíè-

íà

antiquus, a, um – ñòàðîäàâí³é, äàâí³é

ûû

ûlus, i m – ïåðñòåíü, ê³ëüöå

anxius, a, um – ùî òðèâîæèòüñÿ, ùî

áî¿òüñÿ

aperio, perui, pertum, ire – â³äêðèâàòè,

ðîçêðèâàòè, ðîáèòè äîñòóïíèì

aperte – â³äêðèòî, ÿâíî, î÷åâèäíî

apiscor, aptus sum, apisci – îäåðæóâàòè,

çàõîïëþâàòè, çàñâîþâàòè

app- = adp-

apparatus, us m – ãîòóâàííÿ, ï³äãîòîâ-

êà, ïîïåðåäí³ çàõîäè

appareo, parui, (par

îî

î tum), ere – áóòè,

ïîêàçóâàòèñÿ, âèÿâëÿòèñÿ, áóòè ÿñ-

íèì

appellasset = appellavisset (3 îñîáà sing.

plusquamperf. coniunc. â³ä appello)

appellatio, onis f – íàçâà; çâåðòàííÿ, àïå-

ëÿö³ÿ

appellator, oris m – ùî áëàãàº ïðî äîïî-

ìîãó, ïîäàâåöü àïåëÿö³éíî¿ ñêàðãè

appello, avi, atum, are – íàçèâàòè; çâåð-

òàòèñÿ ç³ ñêàðãîþ, àïåëþâàòè; ïîâ³äî-

ìëÿòè, ïðèòÿãàòè äî â³äïîâ³äàëü-

íîñò³; çàçèâàòè, ïðèñòàâàòè, ñïîêóøà-

òè

appetenter (adpetentur) – æàä³áíî, êî-

ðèñëèâî, êîðèñòîëþáíî

app

êê

êto, petivi (petii), petitum,

êê

êre – õà-

ïàòè, çàõîïëþâàòè

appl

îî

îco, avi (ui), atum (

îî

îtum), are – ïðè-

ñóâàòè, ñïðÿìîâóâàòè, íàáëèæàòè,

ïðèëó÷àòè; se applicare – ïðèëó÷àòè-

ñÿ

applicatio, onis f – çàñòîñóâàííÿ

aprehendo (adprehendo), prehendi,

prehensum,

êê

êre – âèñòà÷àòè, ñõîïëþ-

âàòè, ï³éìàòè

apto, avi, atum, are – ïðèëàäæóâàòè,

ïðèñòîñîâóâàòè

apud (ç acc.) – ó, ïðè, á³ëÿ, êîëî

aqua, ae f – âîäà

aquaductus, us m – âîäîïðîâ³ä, ïðàâî

ïðîâåäåííÿ âîäè

aqu

îî

îla, ae m, f – îðåë

aquiminale, is n – òàç äëÿ êóïàííÿ

arb

îî

î ter, tri m – ñóääÿ (çîêðåìà, òðå-

òåéñüêèé ñóääÿ), çíàâåöü, ö³íèòåëü

arbitratus, us m – äîãëÿä, íàãëÿä, ðîç-

ñóä; òî÷êà çîðó

arbitrium, ii n – ð³øåííÿ, âîëÿ, ñóä; in

arbitrio – ó õîä³ ñóäî÷èíñòâà; sui

arbitrii esse – áóòè ó ñâî¿é âîë³

arb

îî

îtror, arbitratus sum, ari – äóìàòè,

ãàäàòè

arbor,

ôô

ôris f – äåðåâî

arbusc

ûû

ûla, ae f – êóù, äåðåâöå

arca, ae f – ñêðèíÿ, ñêðèíüêà, ñêàðáíè-

öÿ, êàñà

arceo, cui, -,

êê

êre – ñòðèìóâàòè, â³äõèëÿ-

òè, â³äâîäèòè

arcesso (accerso), ivi, itum,

êê

êre – êëèêà-

òè, çàïðîøóâàòè, çàëó÷àòè, îáâèíóâà-

÷óâàòè

arduus, a, um – êðóòèé, âèñîêèé; âàæ-

êèé, ñêðóòíèé

area, ae f – ð³âíèíà, ïëîùà, óã³ääÿ,

ä³ëÿíêà, ìàéäàí÷èê

arena, ae f – ï³ñîê, àðåíà

argentaria, ae f – ì³íÿëüíà êðàìíèöÿ;

áàíê³âñüêà ñïðàâà

argentarius, ii – áàíê³ð, ì³íÿéëî

argenteus, a, um – ñð³áíèé

argentum, i n – ñð³áëî; argentum

infectum – íåîáðîáëåíå ñð³áëî

argumentum, i n – äîêàç

arguo, ui, utum,

êê

êre – äîâîäèòè, âèçíà-

âàòè, îáâèíóâà÷óâàòè, âèêðèâàòè

aries,

êê

êtis m – áàðàí

arma, orum n – çáðîÿ; â³éíà

armarium, ii n – øàôà

armatus, a, um – çáðîéíèé

aro, avi, atum, are – îðàòè

arra (arrha), ae f – çàäàòîê

ars, artis f – ìèñòåöòâî, íàóêà, ðåìåñëî;

çäàòí³ñòü

artic

ûû

ûlus, i m – ÷àñòèíà, âèïàäîê; ñòàò-

òÿ

art

îî

î fex, f

îî

î cis m – ìàéñòåð, õóäîæíèê,

òâîðåöü

artificium, ii n – ìèñòåöòâî, ðåìåñëî,

íàóêà

arx, arcis f – çàìîê, ì³öí³ñòü, òâåðäèíÿ

as, assis m – àñ (ðèìñüêà ãðîøîâà îäè-

íèöÿ ³ ìîíåòà)

189

asc- = adsc-

îî

înus, i m – â³ñëþê

aspernab

îî

î lis, e – âàðòèé ïðåçèðñòâà,

íåçíà÷íèé, çíåõòóâàíèé

aspernor, atus sum, ari – â³äõèëÿòè,

â³äêèäàòè, çíåâàæàòè

aspicio, spexi, spectum,

êê

êre – äèâèòèñÿ,

çíîâó ïîáà÷èòè

ass- = ads-

assector (adsector), atus sum, ari – âèï-

ëèâàòè, ïåðåñë³äóâàòè

assentio, sensi, sensum, ire – ïîãîäæóâà-

òèñÿ, ïðèñòàòè íà äóìêó

assessor – äèâ.: adsessor

assim

îî

îlis (adsim

îî

îlis), e – ïîä³áíèé, ñõî-

æèé, ùî óïîä³áíèâñÿ

assim

ûû

ûlo, avi, atum, are – óïîä³áíþâà-

òè, ðîáèòè ñõîæèì

ast- = adst-

asto (adsto), st

îî

î ti, (ast

îî

î tum, astatum),

are – ñòîÿòè á³ëÿ

astrum, i n – ñâ³òèëî, ç³ðêà

at – àëå, ç äðóãîãî áîêó; ùî æ ñòî-

ñóºòüñÿ; íàâïàêè

ater, atra, atrum – òåìíèé, ïîõìóðèé

athleta, ae m – àòëåò

atque – ³, à òàêîæ

atqui – àëå, àäæå, òîä³, ó òàêîìó âèïàä-

êó, îñê³ëüêè

atroc

îî

î tas, atis f – æîðñòîê³ñòü, áåç-

æàë³ñí³ñòü

atroc

îî

îter – æîðñòîêî, áåçæàë³ñíî

atrox, atrocis – æîðñòîêèé, ñóâîðèé,

æàõëèâèé

att- = adt-

attineo, tenui, tentum, ere – ì³öíî òðè-

ìàòè, óòðèìóâàòè; ïðèçíà÷àòèñÿ,

íàëåæàòè

attingo, t

îî

îgi, tactum,

êê

êre – äîòîðêàòèñÿ;

äîõîäèòè, äîñÿãàòè

auctio, onis f – ïðîäàæ ç ïóáë³÷íèõ

òîðã³â

auctor, oris m – ä³þ÷à îñîáà; ïðåäñòàâ-

íèê; àâòîð, ïèñüìåííèê; â³ä÷óæóâà÷,

ãàðàíò; òîé, õòî íàäàº òîìó, ùî â³äáó-

âàºòüñÿ, çàêîííî¿ ñèëè

auctor

îî

îtas, tatis f – ñèëà, ñóäæåííÿ, àâ-

òîðèòåòíà äóìêà, âïëèâ, ïîðàäà;

ó÷àñòü; auctor

îî

îtas alicuius rei – ïðà-

âî âëàñíîñò³ íà ùî-íåáóäü

auctus, a, um – äèâ.: augeo

auc

ûû

ûpor, atus sum, ari – ëîâèòè ïòàõ³â,

çàéìàòèñÿ ëîâîì ïòàõ³â

audacter – ñì³ëèâî, çóõâàëî

audax, acis – ñì³ëèâèé, çóõâàëèé

audeo, ausus sum, audere – çâàæóâàòè-

ñÿ, äåðçàòè, íàâàæóâàòèñÿ, áàæàòè

audio, ivi, itum, ire – ÷óòè, ñëóõàòè, âèñ-

ëóõóâàòè

auditorium, ii n – çàë ñóäîâèõ çàñ³äàíü,

ñóä

auf

êê

êro, abst

ûû

ûli, ablatum, auferre – íå-

ñòè, â³äí³ìàòè, âèêðàäàòè, ïîçáàâëÿ-

òè

augeo, auxi, auctum, ere – çá³ëüøóâàòè;

ìíîæèòè, ðîçøèðþâàòè, çðîñòàòè

aureus, a, um – çîëîòèé

aureus, i m – çîëîòèé (çîëîòèé äåíàð³é,

ìîíåòà âàðò³ñòþ ó 100 ñåñòåðö³¿â)

auricularis, e – âóøíèé

auricularius, a, um = auricularis, e

auricularius, i m – äîâ³ðåíà îñîáà

aur

îî

îfex, f

îî

îcis m – þâåë³ð, çîëîòèõ ñïðàâ

ìàéñòåð

auris, is f – âóõî

aurum, i n – çîëîòî

auspicium, ii n – àóñï³ö³é, ñïîñòåðåæåí-

íÿ çà ïîëüîòîì ïðîðî÷èõ ïòàõ³â; çíà-

ìåííÿ

aut – ÷è, àáî; ³

autem – æå, îäíàê

autumnus, i m – îñ³íü

auxilium, ii n – äîïîìîãà, ï³äòðèìêà

aveo, -, -, ere – áóòè çäîðîâèì; ave –

çäðàñòóé àáî ïðîùàé

averto (avorto), verti (vorti), versum

(vorsum),

êê

êre – â³äâåðòàòè, â³äâîäèòè,

â³äêëàäàòè, íåñòè, â³äâîçèòè; ðîçòðà-

÷óâàòè, âèêðàäàòè, ïðèõîâóâàòè

avis, is f – ïòàõ

avitus, a, um – ä³ä³â, ä³ä³âñüêèé

ôô

ôco, avi, atum, are – â³äçèâàòè, â³ä-

âîë³êàòè, ïðèçèâàòè

avorto = averto

avunc

ûû

ûlus, i m – äÿäüêî (áðàò ìàòåð³)

avus, i m – ä³ä

balineum (balneum), i n – ëàçíÿ, âàííà

balnearis, e – ëàçíåâèé

barba, ae f – áîðîäà

barb

ââ

ârus, a, um – ÷óæîçåìíèé, âàð-

âàðñüêèé

barbatus, i m – áîðîäàíü; ðèìëÿíèí ñòà-

ðîãî ÷àñó