137
Äèíàì³êà ïîñòóïàëüíîãî òà îáåðòàëüíîãî ðóõ³â ìàòåð³àëüíî¿ òî÷êè
4. Êóëüêà ìàñîþ 200 ã, ùî ïðèâ’ÿçàíà íèòêîþ äî ï³äâ³ñó, ðóõàþ÷èñü ç ïî-
ñò³éíîþ øâèäê³ñòþ, îïèñóº â ãîðèçîíòàëüí³é ïëîùèí³ êîëî. Âèçíà÷èòè øâèä-
ê³ñòü êóëüêè ³ ïåð³îä ¿¿ îáåðòàííÿ ïî êîëó, ÿêùî äîâæèíà íèòêè 1 ì, à ¿¿ êóò ç
âåðòèêàëëþ ñòàíîâèòü 60°.
5. Êóëüêà ìàñîþ 500 ã, ï³äâ³øåíà íà íåðîçòÿæí³é íèòö³ çàâäîâæêè 1 ì,
çä³éñíþº êîëèâàííÿ â âåðòèêàëüí³é ïëîùèí³. Âèçíà÷èòè ñèëó íàòÿãó íèòêè
ó ìîìåíò, êîëè âîíà óòâîðþº ç âåðòèêàëëþ êóò 60°. Øâèäê³ñòü êóëüêè â öþ
ìèòü – 1,5 ì/ñ.
6. ßêèé íàéìåíøèé ðàä³óñ êîëà, ïî ÿêîìó ìîæå ïðî¿õàòè êîâçàíÿð, ùî
ðóõàºòüñÿ ç³ øâèäê³ñòþ 20 êì/ãîä, ÿêùî êîåô³ö³ºíò êîâçàííÿ ì³æ êîâçàíàìè
³ ïîâåðõíåþ ëüîäó 0,2? ßêèé íàéá³ëüøèé êóò íàõèëó êîâçàíÿðà â³ä âåðòèêàë³,
ïðè ÿêîìó â³í ùå íå áóäå ïàäàòè íà çàîêðóãëåíí³?
7. Ïîñóäèíà, ùî ìຠôîðìó çð³çàíîãî êîíóñà ç ä³àìåòðîì äíà 20 ñì ³ êóòîì
íàõèëó ñò³íîê äî ãîðèçîíòó 60°, ìîæå îáåðòàòèñü íàâêîëî âåðòèêàëüíî¿ îñ³. Íà
äí³ ïîñóäèí³ çíàõîäèòüñÿ êóëüêà. Ïðè ÿê³é êóòîâ³é øâèäêîñò³ îáåðòàííÿ ïîñó-
äèíè êóëüêà ï³äí³ìåòüñÿ ³ áóäå âèêèíóòà ç ïîñóäèíè? Òåðòÿ íå âðàõîâóâàòè.
Приклади розв’язування задач на рух системи зв’язаних тіл
Çâåðí³òü óâàãó! Ñèñòåìè çâ’ÿçàíèõ ò³ë – öå äâà àáî á³ëüøå ò³ë, çâ’ÿçàíèõ
ì³æ ñîáîþ íåâàãîìèìè ³ íåðîçòÿæíèìè íèòêàìè (ìîòóçêàìè ÷è òðîñàìè).
Ðóõè çâ’ÿçàíèõ ò³ë ïî÷èíàþòüñÿ, ÿêùî íà îäíå àáî ê³ëüêà ò³ë ñèñòåìè ä³þòü çî-
âí³øí³ ñèëè, òîáòî ñèëè, âèêëèêàí³ ä³ºþ ò³ë, ÿê³ íå âõîäÿòü äî ñêëàäó ñèñòåìè.
Îñîáëèâ³ñòþ ðóõó ñèñòåìè çâ’ÿçàíèõ ò³ë º òå, ùî âñ³ âîíè ìàþòü îäíàêî-
â³ çà ìîäóëåì ïðèñêîðåííÿ. Öå çóìîâëåíî òèì, ùî íà íèòêè, ÿêèìè çâ’ÿçàí³
ò³ëà, íàêëàäàºòüñÿ óìîâà íåðîçòÿæíîñò³ ³ íåâàãîìîñò³. Íåðîçòÿæí³ñòü íèòêè
îçíà÷àº, ùî äîâæèíà íèòêè íå çì³íþºòüñÿ ³ âíàñë³äîê äåôîðìàö³¿ ó í³é íå âè-
íèêຠäîäàòêîâà ñèëà ïðóæíîñò³. Ñèëà íàòÿãó íèòêè çàëèøàºòüñÿ íåçì³ííîþ
³ íàäຠò³ëàì îäíàêîâîãî çà ìîäóëåì ïðèñêîðåííÿ
==
rr
12
ààà. Íåâàãîì³ñòü
íèòêè âêàçóº íà òå, ùî ñèëè íàòÿãó íèòêè ð³âí³ ì³æ ñîáîþ
==
rr
12
ÒÒÒ.
Óìîâà íåâàãîìîñò³ áëîêà, ùî ïåðåäáà÷åíà óìîâîþ çàäà÷³, äຠçìîãó ââàæà-
òè ñèëó íàòÿãó íèòêè (ïðè ïåðåõîä³ ÷åðåç áëîê) íåçì³ííîþ çà ìîäóëåì.
Çàäà÷à 1. Íà ãîðèçîíòàëüí³é ïëîùèí³ ëåæèòü áðóñîê ìàñîþ
=
1
2êãm . Äî
ê³íöÿ íèòêè, ïðèêð³ïëåíî¿ äî áðóñêà ³ ïåðåêèíóòî¿ ÷åðåç íåðóõîìèé áëîê, ï³ä-
â³øåíî òÿãàð ìàñîþ
=
2
0,5 êãm . Âèçíà÷èòè ñèëó íàòÿãó íèòêè, ÿêùî êîåô³-
ö³ºíò òåðòÿ ì³æ ïëîùèíîþ ³ áðóñêîì
µ=0,1 . Ìàñîþ íèòêè ³ áëîêà, à òàêîæ
òåðòÿì ó áëîö³ çíåõòóâàòè.
Äàíî:
m
1
= 2 êã;
m
2
= 0,5 êã;
µ = 0,1
Ðîçâ’ÿçàííÿ:
Ðîçãëÿíåìî ñèëè, ùî ä³þòü íà ñèñòåìó «áðóñîê – òÿãàð» (ìàë. 126).
Íà òÿãàð 䳺 ñèëà òÿæ³ííÿ
r
2
mg³ ñèëà íàòÿãó íèòêè
r
2
T ; íà áðó-
ñîê – ñèëà òÿæ³ííÿ
r
1
mg, ñèëà ðåàêö³¿ îïîðè
r
N
, ñèëà òåðòÿ
r
F
òåð
òà
ñèëà íàòÿãó íèòêè
r
1
T .
Ò – ?
Ç’ÿñóºìî, ðóõàºòüñÿ öÿ ñèñòåìà ò³ë ÷è ïåðåáóâຠó ñòàí³ ñïîêîþ.