Horace G. Lunt. Grammar of the Macedonian literary language. Грамматика македонского литературного языка
Подождите немного. Документ загружается.
лостојат
дури
и
зачувани
преписи
на
српска
граѓанска
лирика
од
првата
половина
на
19
век.
Во
Македонија
исто
така
имаше
во
тоа
време
луѓе
што
беа
запознати
и
со
руската
литература.
Сите
тие
фактори
придонесоа
да
се
создаде
извесна
средина
што
ќе
покажува
интерес
за
новата
литература.
Меѓутоа,
треба веднаш
да
се
подвлече
дека
работата
на
првите
македонски
граѓански
писатели
ие
можеше,
поради
причините
што
ќе
ги
споменеме,
да
го
има
во
Македонија
оној
одглас
што
со
право
би
с,е
очекувал.
Имено,
првите
македонски
поети
—
Констан-
гин
Миладинов
и
Рајко
Жинзифов,
работеа
далеку
од
својата
земја,
во
Русија,
печатејќи
во
изданија
што
само
во
ограничен
број
можеа
да
идат
во
Македонија;
а
Григор
Прличев
својата
најдобра
работа, поемата
„Сердаро.т",
ја
напиша
на
грчки
јазик.
Карактеристично
е
за
овие
тшети,
меѓутоа.
дека
живо
сочувствуваа
на
судбината
на
својот
народ,
та
нивната
поезија
е
многу
инте-
ресен
документ
за
македонскиот
живот
во
тоа
време. Минејќи
сега
на
поподробно
соопштение
за
нивната
работа,
ќе
видиме
како
се
одразиле
кај
нив
настроенијата
и
идеите
што
ја
движеа
опште-
ствената
активност
во
Македонија
по
половината
на
минатиот
век.
7.
КОНСТАНТИН
МИЛАДИНОВ
Помладиот
од
браќата
Миладиновци,
Константин,
е
роден
во
Струга
околу
1830
година.
Осковна
школа
учел
кај
брата
си
Ди-
митар,
гимназија
во
Јанина;
студирал
три
години
историја
и
фи-
лологија
на
универзитетот
во
Атина
(до
1852).
Откако
учитслсгву-
вал
едно
време
во
село
Магарево
и
Битола,
тој
со
заземање
на
брата
си
успеал
да
добие
стипендија
за
студирање
во
Русија,
каде
што
отпатувал
при
крајот
на
1856
година.
Константин
студи-
рал
.на
историкофилолоижиот
факултет
на
Московскиот
универзи-
тет
до
1860
година.
Така
тој
го
мина
карактеристичниот
пат
на
македонски
интелектуалец
од
тоа
време,
обраќајќи
се
од
занесот
со
елинската
култура
кон
она
што
тогаш
се
наречуваше
со
зборог
„славјанизам".
Се
поголема
привлечност
почна
да
добива
тогаш
за
нашите
луѓе
Русија,
како
најголема
словенока
земја
во
која
на
самиот
извор
може
да
се
запознае
словенската
култура.
Во
Русија
стигна,
пак
по
настојување
на
Димитар
Миладинов,
и
дру-
гиот
македонски
поет
—
Рајко
Жинзифов,
две
години
по
Кои-
стантина.
Тие
во
Москва
се
движеа
во
кругот
на
словенофилот
И.
С.
Аксаков,
па
ги
усвоија
словенофилските
идеи,
што
идат
до
израз
особено
кај
Жинзифова.
Заедно
со
една
група
бугарски
сту-
денти, меѓу
кои
е
најпознат
Љубен
Каравелов,
тие
работеа
на
издавањето
списание
,,Братски
труд",
печатејќи
тука
и
свои
работи.
117
Константин
ја
напушти
Москва
при
крајот
на
I860
година,
ке
можејќи
да
најде
таму
издавач
за
зборникот
од
народни
песни.
Тој
оди
во
Виена,
каде
што
се
ставува
со
Ј.
Ј.
Штросмајер,
кој
се
нафатил
да
го
спомогне
издавањето
на
зборнккот,
барајќи
од
Ми-
ладинова
да
го
препише
со
кирилица,
зашто
песните
биле
беле-
жени
со
грчка
азбука.
Зборникот
излезе
од
печат
во
1861
година
во
Загреб.
Во
истото
тоа
време,
постариот
брат
Димитар,
наклеветен
од
охридскиот
владика
фанариот*)
Мелетиј.
бидуза
затворен
и
спро-
веден
прво во
Битола
а
после
во
цариградската
зандана.
Штом
разбрал
за
тоа,
Константин
побрзал
во
Цариград,
за
да
му
по-
могке
некако
на
брата
си,
но
таму
и
него
го
затвориле.
Во
јануари
1862
година,
во
растојание
од
само
неколку
дена,
умреа
в
затвор
Димитар
и
Константин Миладинов,
заслужните
македонски
пре-
родбеници.
Од
Константика
Миладинов
ни
се
останати
околу
пет-шесна-
есет
песни,
печатени
во
„Братски труд"
и
во
некои
други
бугарски
списанија
и
весници
од
тоа
време.
Мала
no
oncer,
неговата
поетска
работа
затоа
се
истакнува
со
силата
на
искрена
надахнатост.
Co
неа
не
почнува
македонската
поезија само
во
литературно-исто-
риска
смисла,
ами
почнува
вистинската
уметничка
македонска
пое-
зија,
што
и
денеска
не
возбудува.
Инаку
иззесни
чисто
сгихо-
плетски
опити
имаше
кај
нас
и
пред
Константина
Миладинова.
Песните
на
Миладинова
се
пишувани
на
чист
народен
јазик
-од
струшкиот
крај.
Тој
тргка
од
тоа
што
како
поетски
израз
беше
создадено
во
македонската
народна
поезија,
инспирисувајќи
се
од
нејзиниот
дух
и
нејзината
мотивика,
и
јавувајќи
се
и
во
тој
поглед
претеча
на
творците
на
современата
македонска
поезија.
Продол-
жувањето
на
народните
поетски
традиции
беше
оној
правилен
пат»
по
кој
одеше
Констактин
Миладинов,
и
само
тој
од
првиге маке-
донски
поети.
Ке
видиме
како
неразбирањето
на
тоа
тешко
се
одрази
во
поетското
творештво
на
Рајка
Жинзифов
и
Григора
Прличева.
(...)
*)
Фанариоти
—
припадници
на
богатите
грчки
трговски
фамилии,
кои-
што
живееја
во
Цариградскиот
кварт
Фанар.
Фанариотите
имаа
низа
приви-
легии,
како
еконамски
така
и
политички,
во
турската
империја.
Фана1риотите,
искористувајќи ја
г.рчката
патријаршија
^таа
највисока
црквена
установа
на
сите
христијани
во
турската
империја,
којашто
беше
>под
нивно
полно
вли-
јание
—
безобзир«о
спроводеа
политика
на
погрчување
на
Бугари,
Македонци,
Власи
итн.,
го
ширеа
влијанието
на
великогрчката
буржоазија,
заносувајќи
се
оо
„националчи
идеали"
за
воскрснување
моќта
на
некогашна
Византија.
Лазо
Мојссв,
Б
угарската
работничка
партија
(комунисти)
и
Македонскато
на-
ционално
пришање
(
Скопје
1948)
стр.
11.
118
10.
СОСТОЈБАТА
ВО
МАКЕДОНИЈА
ПРИ
КРАЈОТ
НА 19
ВЕК
Ние
видовме
дека
во
60-те
годи-ни
на
минатиот век
борбата
против
Цариградската
патријаршија
го
исполнуваше
општестве-
ниот
живот
во
Македонија.
Во
тесна
врска
со
таа
борба
стоеше
и
појавата
на
граѓанската
македонска
литература
во
ова
време,
Шеесеттите
и
донекаде
седумдесеттите
години
претставуваат
пе-
риод
на
најжива
работа
во
македонската
литература
од
19
век.
Тогаш
се
јавуваат
нејзините
највидни
претставници
—
Миладинов,
Жинзифов
и
Прличев.
Децениите
што
дојдоа
потоа
доведоа
до
опаѓањето
и
речиси
полното
замирање
'на
литературната
работа
во
Македонија,
Какви
беа
причините
за
тоа?
Пред
се
треба
да
се
истакие
фактот
дека
релативниот
економ-
ски
просперитет
во
македонските
градишта
почна
од
70-те
години
остро
да
опаѓа.
Македонските
производи
не
можеа
да
ја
издржат
конкуренцијата
на
капиталистичките
стоки
што
се
повеќе
се
пла-
сираат,
особено
откако
се
отвори
железничката
линија
Солун—
Скопје.
Поради
тешките
животни
услови
и
личната
несигурност
во
оваа
турска
провинција,
и
инаку
малубројната
интелигенција
од
година
на
година
емигрира,
барајќи
посносен
живот.
Овие
луѓе
повеќето
се
однародуваат.
Особено
негативна
улога
во
умртвувањето
самостојниот
кул-
турен
македонски
развиток
изигра
Егзархијата
која
се
покажа
до-
стоен
наследник
на
Цариградската
патријаршија.
Нејзините
ме-
тоди
на
управување
на
прковните
и
школските
работи
во
Маке-
донија
всушност
не
се
разликуваа
многу
од
оние
што
порано
ги
применуваше
Патријаршијата.
Противно
на
интересите
од
маке-
донскиот
народ,
Егзархијата
се
раководеше
од
принципите
на
великобугарската
хегемонистичка
политика,
стремејќи
се
да
ја
потчини
наполно
културно-просветната
работа
во
Македонија
и
да
оневозможи
секоја
пројава
на
самостојност
во
тој
поглед.
Многу
интересно
е
претставено
ова
настојување
на
Егзархи-
јата,
како
и
неговите
пагубни
последици,
во
полемичката
брошура
на
Петар
Попарсов
(Вардарски)
„Стамболовштината
во
Македо-
кија
и
нејзкните
претставници"
која
излезе
во
1894
година.
Писа-
телот
ја
изнесува
оиаа
,,жалосна
слика
што
ја
претставуваше
Македонија
аколу
осумдесеттата
година,
кога
Егзархијата
доби
поголегујо
значење,
а
нашата татковика
стана
како
исцедек
лимон
(што
впрочем
не
беше
за
фрлање),
бидејќи
имено
голем
дел
од-
месната
интелигенција
ја
напушти
земјата,
а
останаа
само
оние
стари
работници
што
во
својата
лростодушност
и
верба
не
допу-
штаа
дека
Св.
наша
Егзархија
како
човечка
установа,
може
волно
или
неволно
да
биде
во
заблуда
по
некои
прашања,
па
ја
слушаа
без
никаква
критика:
сосем
јасно
станува
како
полека
се
зачна
и
издигна
во
цел
систем
егзархиската
монархистичка
управа
што во
најново
време
...
се
претворува
во
диктатура".
119
Егзархијата
пред
се
се
стремеше
да
ја
сведе
до
нула
незави-
сноста
на
македонските
општини
што
порано
играа
голема
улога
во
црковните
и
општествените
работи,
застапувајќи
ги
иетовремено
интересите
на
христијанското
население
пред
турските
власти.
Оп-
штинските
управи, избирани
од
народот,
спроведуваа
во
негово
име
контрола над
просветната
работа.
Затоа
Егзархијата
гледаше
во
нив
најголема
пречка
за
своите
централистички
стремежи,
и
насто-
јуваше
да
ги
оневозможи
и
да
направи
од
нив
послушно
орудие.
Попарсов
изнесува
карактеристичен
детаљ
—
дека
егзархискиот
владика
Григориј
Охридеки
со
револвер
в
рака
растурил
едно
заседание
на
општинскага
управа.
Егзархијата
немаше
верба
во
месната
интелигенција,
плашејќи
се
од
нејзините
автономистички
насгроенија.
Затоа
на
сите
поважни
просветни
и
црковни
должности
поставуваше
луѓе
од
Бутарија,
сигурни
спроводници
«а
хегемонистичката
политика
спрема
Маке-
донија.
Просветниот
оддел
на
Егзархијата
Попарсов
го
наречува
„прост
и
чист
северобугарски
језуитски
орден
со
извесна
задача
.
. .
што
ја
содржи
во
себе
уште
тенденцијата
да
се
создадат
во
Маке-
донија
Бугари!"
Се
разбира
дека
ваквото
постапување
на
Егзархијата
постави
?ид
меѓу
неа
и
народните
маси,
и
мораше
да
уроди
со
реакција.
Во
народот
се
засилува
движењето
да
се
зачуваат
старите
права
на
општинската
самоуправа,
во
македонските
просветни
прашања
најважен
збор
да
имаат
Македоиците.
Укажувајќи
на
подмолната
улога
од
великобугарските
агенти
во
Македонија,
кои
на
себе
кла-
ваат
маска
на
браќа,
Попарсов
го
управува
овој
апел
до
народот:
„На
помош,
сите
чесни
Македонци!
Да
ги
спасеме
умираштите
општини
во
Македонија,
со
кое
сакаат
да
не
претворат
во
мртоз
труп,
за
да
се
играат
со
нас
по
своја
волја,
тие
божем
наши
браќа!
..."
Извлекувајќи
длабока
поука
од
постапките
на
Егзархијата,
најдобрите
претставници
на
тогаш«ата
македонска
млада
генера-
ција,
како
што
се
Гоце
Делчев,
Ѓорче
Петров,
Пере
Тошев,
Петар
Попароов
и
др.,
увидоа
дека
е
тука
работата
за
една
политика
на
поробување
на
Македонија
од
страна
на
бугарските
властодршци,
што
се
кријат
зад
теоријата
за
еден
народ
и
зад
лицемерните
фрази
за
помош
на
„братот-роб".
Во
ова
време
кога
македонските
селани,
ситни
трговци
и
занаетчии
се
повеќе
се
револуционизираат,
тие
ги
удрија
основите
на
Внатрешната
македонска
револуционерна
орга-
низација
(ВМРО),
главната
цел
на
која
и
беше,
македонскиот
народ
со
сопствена
борба
да
извојува
слобода
и
своја
независна
држава,
та
да
се
оневозможат завојувачките
стремежи
на
балканските
хеге-
монисти
спрема
Македонија.
„Македонија
на
Македонците,
земјата
на
земјоделците"
—
беше
основна
парола
што
укажува
на
CVIJIHO-
ста
на
ова револуционерно
движење.
Од
таа
состојба
на
работите
логично мораше
да
произлезе
прашањето
за
продолжување
на
оние
120
традиции
што
во
текот
на
19
век,
а
особено
во
60-те
години,
го
обележуваа
самостојниот
пат
на
македонскиот
културен
развиток.
Нерешеното
прашање
на
литературниот
јазик
пак
се
јавува.
Недо-
следно
и
несмело
тоа
беше
поставено
во
1892
година
преку
списа-
нието
„Лоза",
издавано
,во
Софија
од
една
група
македонски
инте-
лектуалци.
Впрочем
списанието
наскоро
беше
забрането.
Иако
прашањето
на
јазикот
од
страна
на
македонските
револуционери
се
оставаше
за
подоцна,
кога
Македонија
ќе
биде
ослободена,
во
кое
секако
се
огледува
уште
недоволната
изјаснетост
на
национал-
ниот
програм
на
движењето
—
тоа
мораше
да
ги
занима
духовите.
Тоа
најде
најарен
и
најполн
израз
во
книгата
на
Крсте
Мисирков
„За
македонцките
работи",
излезена
во
Софија
1903
годи-на.
11.
КРСТЕ
П.
МИСИРКОВ
Мисирков
е
роден
во
1875
година
во
селото
Постол
кај
Ениџе
Вардар,
Егејска
Македонија.
Основна
грчка
школа
учел
во
своето
место,
нижа
гимназија
во
Софија,
Белград
и
Шабац.
Во
Белград
завршил
и
Педагошка
школа,
во
1895
година.
Потоа
тој
оди
на
студии
во
Русија,
каде
што
1902
дипломира
по
словенска
филоло-
гија
на
Петроградскиот
универзитет.
Откако
се
вратил
истата
година
во
Македонија,
тој
бидува
кратко
време
професор
во Би-
тола,
но
по
убиството
;на
рускиот
конзул
А. А.
Ростковски,
негов
личен
пријагел,
ја
напушта
Битола
и
повторно
оди
во
Петроград.
Тука
Мисирков
во
септември
и
оќтомври
1903
година
одржува,
пред
македонски
студенти
организирани
во
Македонско
научно-
литерарно
другарство
,,Св.
Климент",
три
предавања
што
потоа,
заедно
со
уште
две
нови
статии,
се
објавени
во
книгата
„За
маке-
до^цките
работи".
Тој
патува
во
Софија поради
печатењето
на
оваа
книга
која
излезе
при
крајот
Fia
1903
година.
Меѓутоа,
само
мал
број
егземплари можеше
да
допре
до
јавноста,
зашто
интервенираа
великобутарските
комитети,
та
киигата
во
поголем
дел
беше уни-
ште?1а
во
печатницата.
Така
се
спречи,
ова
дело
да
изврши
поши-
роко
влијание
во
македонскиот
народ
кој
со
него
можеше
да
се
запознае
дури
по
своетсг
ослободување.
Мисирков
веднаш
по
ова
мораше
да
ја
напушти
Софија.
Тој
работи
како
професор
во
руски
гимназии.
Во
1905
година
издава
во
Одеса
весник
на
македонски
јазик
„Вардар"-
По
Првата
светска
војна
се
установува
во
Буга-
рија,
каде
што
и
умира,
како
директор
на
гимназијата
во
Коприв-
штица,
на
26
јуни
1926
година.
Содржината
на
книгата
од
Мисиркова
„За
македоицките
ра-
боти"
е
оваа:
1.
Предгоор;
1
2.
Шчо
напраифме
и
шчо
требит
да
праиме
1
за
однапред
(предавање
одржано
на
21
септември
1903);
1
Предговор;
Што'
направивме
и
што
треба
да
пра
име.
121
3.
Имат
2
ли
се
нужда
од
македонцки научно-литературни
другар-
ства
(предавање
одржано
на
28
септември
1903);
4.
Националнијот
сепаратизм:
земјишчето
8
на
које
се
имат
развијено
и
ке
се
развијат
за
однапред
(предавање
одржано
на
19
октомври
1903);
5.
Со-
стауала,
4
состауат
и
можит
ли
Македонија
да
состауат
от
себе
оддел'на
етнографцка
и
политичка
единица;
6.
Неколку
зборои
5
за
македонцкијот
литературен јазик.
Мисирков,
значи,
ги
постави
ошовните
прашања
на
македон-
скиот
национален
развиток,
стремејќи
се
да
ги
осветли
како
во
историски
план,
така
и
во
поглед
на
начинот
по
кој
треба
тие
пра-
шања
да
се
поставуваат
и
решаваат
во
дадената
политичка
ситуа-
ција.
Мисирков
не
беше
приврженик
на
револуционерната
акција,
зашто
сметаше
дека
напредокот
и
целокупноста
на
македонскиот
•народ
може
да
се
обезбеди
со
заведување
реформи
во
Турција,
кои
токму
во
тоа
време,
кој
знае
по
кој
пат,
ги
ветуваше
европската
дипломатија.
Се
разбира
дека
во
тоа
се
лажеше.
Но
тој
беше
во
поаво
кога
бараше
поодредено
истакнување
на
национален
про-
грам
од
етрана
на
македонското
движење.
„Само
оддел'ното
маке-
донцко
национално
самосознаајн'е
6
кај
нас
;ни
дават
7
морално
прао
—
вели
тој
—
да
се
бориме против
барајк'ето
8
ка малите
балканцки
држаи,
9
да
се
разделит
10
нашата
таткоина,
и
да
се
бориме
против
пропагандите,
шчо
готват
почва
за
дележ".
Во
овој
склоп
едно
од
најважните
места
МисиркОв му
го
одделува
на
прашањето
за
маке-
донскиот
литературен
јазик.
Тој
ја
пишува
својата
книга
на
цен-
тралното
наречје,
кое
—
како
што.вели
во
предговорот
—
за
него
„от
сега
на
тамо
имат
11
да
бидит
литературен
македонцки
јазик
44
.
На
прашањето
за
литературниот
јазик
Мисирков
му
посветува,
како
што
горе
приведовме,
и
специјална
статија
под
наслов
,,Не-
колку
зборои
за
македонцкијот
литературен
јазик",
во
која
најпот-
полно
и
најсестрано
дотогаш
беше
разработено
тоа
прашање.
Во
изградбата
на
македонскиот
литературен
јазик
Мисирков
гледаше
најдобар
пат
да
се
откине
веќе
еднаш
македонскиот
народ
од
рацете
на
балкакските
хегемонисткчки
клики
што
се
стремеа
да
го
разединат,
разделат
и
поробат:
„Создаајн'ето
12
литературен
јазик
јет
13
дуовна
потребност
кај
нас,
со
која
<се
мислит
да
се
2
Има
3
земјиште...
има...
развија
4
Составувала,
составува
и
може,..
да
составува
од
себе
5
зборови
6
самосознавање,
самосознаење
7
дава..
право
8
барањето
9
држави
10
раздели...
татковина
"
Има
1
2
Создавањето
13
е
духовна
122
клаит
14
крај
на
злоупотребите
на
пропагандите
со
нашите
инте-
реси
..."
Сфаќајќи
го
така
големото
политичко
значење
на
офор-
мувањето
македонски
литературен јазик,
во
кој
однос
—
како
што
и
самиот
истакнуваше
—
беше
продолжувач
на
едно
дело
започ-
нато
од
порано,
Мисирков
апелираше
кон
своите
сонародници
да
го
љубат
и
бранат
мајчиниот
јазик:
„Милоста
кон
народнијо
15
јазик
—
пишува
тој
—
јет
наш
долг
и
наше прао.
Није
сме
должни
да
милуаме
16
нашијот
јазик,
зашчо
тој
јет
наш,
исто
така,
као
шчо
ни
јет
наша
таткоината
ни".
Мисирков
даде
одговор
на
основното
прашање
—
врз
кој
македонски
народен
говор
треба
да
се
изгради
литератур'ниот
јазик.
Според
него
тоа
требаше
да
биде
централ-
ното
македонско
наречје,
како
такво
што
може
да
внесе
во
струк-
турата
на
литературниот
јазик
најмногу
типично
македонски
црти
и
во
истото
време
да-
биде
спона
меѓу
останатите
македонски
говори.
Во
однос
на
второто
прашање
—
за
македонската
орто-
графија,
тој
се
застапуваше
да
се
примени
фонетскиот
принцип,
со
извесни
„мали
отстапки
на
етимологијата".
Во
битното
тој
се
во-
деше
од
примерот
на
Вуковата
правотмсна
реформа.
Натамошниот
развиток
на
македонскиот
литературен
јазик
ги
оправда
погледите
на
Мисиркова
по
обете
споменати
прашања
—
за
народната
осноѕа
на
литературниот
јазик
и
за
«еговата
ортографија.
12.
ЗАКЛУЧОК
Литературната
активност
во
Македонија
през
19
век
беше
ограничена.
Поинаку
не
можеше
ни
да
биде,
кога
ќе
се
има
пред-
вид
во
какви
услови
живееше
тогаш
македонскиот
народ:
Сепак
резултатите
што
таа
активност
ги
донесе
се
многу
зна-
чајни
во
културната
историја
«а
македонскиот
народ.
Тогаш
по
прв
пат
се
направи
обид
да
се
создаде
една
македонска
литература
што,
ослободена
од
рамките
на
поранешната
црковна
литература,
ќе
одговара
на
новите
животни
потреби,
уметнички
ќе
ги
обликува
стремежите
и
настроенијата
што
го
движат
македонекиот
човек
во
ова
време.
По
тој
пат,
во
поезијата
на
К.
Миладинов,
Р.
Жинзифов
и
Г.
Прличев,
се
стигна
и
до извесни
уметнички
остварувања.
Одделно
треба
да
се
истакне
важноста
на
онаа
работа,
што
се
развиваше
во
втората
половина
на
минатиот
век,
за
прибирање
на
македонски
народни
умотворби.
Народната
поезија
изврши
влија-
ние
при
создавањето
>на
македонската
уметничка
поезија
тогаш;
ова
нејзино
влијание
ќе
биде уште
поизразито
подоцна
—
кога
се
зародува
современата
македонска
поезија.
14
се
мисли
да
се
кладе
15
народниот
16
милуваме
(=
сакаме,
љубиме)
123
Секако
дека
најважен
резултат
на
литературниот,
или
поточно
речено
на
целокупииот
национално-културен
развиток
во
Македо-
нија
во
19
век
—
беше
поставувањето
на
дневен
ред
прашањето
за
македонскиот
литературен
јазик.
Во
тоа
се
луташе
и
се
бараше,
но
свеста
дека
на
македонски
јазик
постојат
уметнички
творби,
дека,
значи,
на
него
може
да
се
создава
литература
—
таа
свест
беше
тука.
Видовме
како
се
одвиваше
јазичното прашање
сгремејќи
се
KQK
окаа
крајна
цел:
да
се
создаде
посебен
македонски
литера-
турен
јазик,
како
израз
на
индивидуалноста
на
македонската
на-
ција,
чиј
процес
на
формирање
—
и
покрај
сите
пречки
.—
одеше
напред.
Таа
цел
се
оствари
најпосле
во
наши
дни.
кога
македон-
скиот
народ
постигна
своја
национална слобода.
124
ВАСИЛ
ИЉОСКИ
Од
БЕГАЛКА
ГЛБНЧЕ,
ќерка
на
ТРАЈКО
и
ВЕЛИКА,
го
сака
БОШКО,
син
на
сирома-
шката
вдовица
ЕВРА.
Неа ја
сака
ДОСЕ,
син
на
чорбаџијата
CTO.IKO.
ДОНКА
е
слугинк.ч
на
Трајко,
Дејството
се
одигрува
во
Куманово
во
почетокот
на
дваесеттиот
век.]
ВТОРИ
ЧИН
Гостинска
соба
во
аџи-Трајковата
куќа.
(,,.)
ВЕЛИКА
(влегува):
Што,
си
отиде
оној
човек?
ТРАЈКО:
Си
отиде,
па
што?
ВЕЛИКА:
Едно
кафе
да
му
сваревме.
ТРАЈКО:
А,
му
сварив
јас
кафе,
да
речам,
саде
кафе.
(Пишува
во
тефтерот.)
На
Митрета
Докин
уште черек
лира
лихва.
Ете
му
го
кафето.
Нека
му
е
на
здравје!
(Го
'склопува
тефтепот
и
го
заклучува
во
долапот.)
Е,
сега
да
видиме
што
имаш
да
ми
кажеш?
ВЕЛИКА:
Па,
нсшто
за
Ленче.
.
ТРАЈКО:
За
Ленче?
МИРСА
(влегува
брзо,
заду-вана):
Уф,
era
нога
скршила,
ќе
ви
го
скршам
разговорот!
ВЕЛИКА:
Е,
Мирсо.
седни.
МИРСА:
Да
седнам,
туку
кој
знае
што
имате,
што
се
вели,
да
си
зборувате.
ТРАЈКО:
Демек,
тоа
сакаш
да
знаеш.
Седни,
па
ќе
чуеш.
МИРСА
(седнува):
He
сум
дошла
да
слушам,
туку
да
збору-
вам.
Имам
нешто
за
Ленче
..
.
ТРА.ЈКО; И
ти
за
Лснче?
МИРСА:
Демек
и
вие
за
неа
сте
зборувале?
ТРАЈКО:
Само
што
почнува
оваа.
МИРСА;
Е,
ако
си
почнала,
нека
си
настави.
ВЕЛИКА:
He
...
јас
сакав
о
;
нака...
125
МИРСА:
А,
онака!
Насамо.
Ако,
ако!
Ама
тоа
не
е
правина!
Тк
се
криеш
од
мене,
како
да
сум
некоја
туѓа.
ВЕЛИКА:
Јас
не
кријам...
МИРСА:
Молчи,
молчи!
Уште
имаш
уста
да
се
браниш!
He
криеш,
туку
не
кажуваш.
ТРАЈКО:
Е,
па
и
ако
крие,
де!
Се
ли
тебе
да
ти
се
каже?
МИРСА: Така!
И
ти
ја
браниш!
И
ти
нејзината страна
ја
др-
жиш.
Така, држи
се
за
полата
од
жената.
А
сестрата?
Кој
ти
ја
бакари
пак
неа?
Та,
што
дека
сум
ти
сестра?
Што
дека
сме,
што
се
вели,
на
еден
скут
растеле
и
едно
млеко
цицале?
ТРАЈКО:
Ама
што
фрлаш толку
крупни
зборови
за
ништо?
МИРСА:
За
ништо?
За
ништо
не
ме
слагате
и
не
ме
прашу-
вате
—
тоа
било
ништо!
Како
да
сум
некоја
сокачка
или
не
знам
каква.
He
ви
е
срам,
да
се
засрамите!
ВЕЛИКА:
Леле,
Мирсо,
немојте
така!
ТРАЈКО:
Ама
си
дошла
ли
ти
овде
да
се
караш,
да
речам?
МИРСА:
Ти
кажав
јас
зошто
сум
дошла;
имам
да
зборувам
за
Ленче.
ТРАЈКО:
Е,
ајде
кажи.
МИРСА:
Да
ти
кажам,
да
ти
кажам,
брате
сладок,
туку
ми
е
жал
не
тсе
те
израдувам.
Е,
колќу
ми
падна мака
кога
ми
кажаа
мене.
Дури
не
ми
се
веруваше
.
.
.
Од
неа
да
излезе
такво
нешто,
од
нашето
Ленче.
ТРАЈКО:
Ама
што
е
тоа,
што?
Кажи
еднаш,
доста
го
завиг-
кува.
МИРСА:
Се
сака,
има
љубовник!
ТРАЈКО:
Што?
(Избувнува):Се
сака?
Co
кого?
Кој
е
тој?
МИРСА:
Е,
кој!
Ми
е
срам
дури
да
ти
кажам!
ТРАЈКО:
Кажи
го,
кој
е?
МИРСА:
Никој
и
ништо!
Бошко
Еврин!
ТРАЈКО:
Што!
Тој
пурјак!
Co
него
таа
. . .
аџиска
ќерка!
.
..
<На
Велика):
Вистина
ли
е
тоа?
ВЕЛИКА:
Вистина
е...
туку
нема
ништо
лошо...
Таа
си
и,ма
само
мерак
на
него,
онака
...
во
срцето
...
а
не
нешто
онака
...
ТРАЈКО:
Како:
вака,
онака!
МИРСА:
Велиш
само
мерак
во
срцето
...
Ама
меракот,
што
се
вели,
се
излева
од срце
в
лице.
Се
гледа
тоа.
Се
исцилибрила
како
некоја
кокона од
бел
свет.
Ја
гледам
на
оро;
кога
не
е
тој до
неа,
одвај
ги
мрда
нозете,
а
дсЈјде
ли
тој,
се
фати
ли
до
неа,
ќе
се
разигра
како
некоја
ченгија,
игра,
што
се
вели,
игра,
игра,
на
земја
не
гази.
После,
толку
пати
ја
виделе
со
него
на
месечина
...
ТРАЈКО:
Така!
А,
дајте
ми
ја
вамо!
(На
Велика):
Доведи
ми
ја
веднаш!
ВЕЛИКА:
Немој,
Трајко,
немој
така!
126