Ярхо В.Н., Лобода В.И., Латинский язык
Подождите немного. Документ загружается.
De Cinea
Cineas, legatus
Ше,
qui cum Romanis de
расе
egit,
РупЬо
regi
gratus erat. Rex saepe dixit plures urbes Cineae eloquentia, quam
armorum
vi
captas esse. Cineas tamen
поп
putabat regis consilia sem-
per esse probanda. Cum Pyrrhus totam Italiam occupare
уе1lе
diceret,
Cineas regem rogavit, quid aliud, Romanis superatis,
шс
suscepturus es-
set.
«Censeo, - ait Pyrrhus, - Siciliam mihi armis capiendam esse». Tunc
Cineas:
«Occupata Sicilia, quid postea acturus es?» Rex, qui nondum
Cineae mentem
perspiciёbat:
«In Afrlcam, - inquit, - transeundum erit».
Cineas vero: «Quid deinde facturus
es?»
«Tum denlque, mi 1 Cinea, - ait
Pyrrhus, -
quiёti
nos dabiinus. Post tam asperos labOres pacis longae
usus voluptatem
таgnат
nobis afferet». «Quin, - respondit
Cineas, -
iПат
voluptatem jam nunc capis?»
De Crestni veneficiis
Creslnus quidam parvum agrum emerat. Laborando
effёcit,
ut
iПе
ager, antea arldus, brevi tempore fecundisslmus fieret. Finitiini vero,
operae suae parum studendo, multo minorem fructum
ех
agris suis
capiёbant.
Qui, cum Creslni fortunis
iпvidёrепt,
eum de veneficiis
ас
сusаvёruпt
atque judicibus damnandi causa
trаdidёruпt.
Creslnus autem,
cum in judicium vocatus esset,
validos boves et implgros servos et dili-
gentes
liberos suos secum duxit. Quo facto, ad judices se vertit et:
«Vidёtе,
- inquit, - veneficia
теа.
Opes meas
аuЮ
laborando et curando,
пе
quis labOrem neglegeret.
На
nuHa
re necessaria in villa
теа
carётus.
Aspera disciplina, cupiditas in omnibus rebus bene faciendi
sunt veneficia
теа».
Quibus verbis auditis, Cresinus omnium sententiis
jure
absolUtus est.
Miles Romanus de rebus gestis
narrat
Aliquando legio nostra
in
Gal1iam ulteriorem iter
faciёbat.
Id iter
multo periculosius fuit, quam putaveramus.
Cum tandem
е
montibus
descendentes
уаllет
сопsреxissёmus,
putavlmus nos omnes labores
atque omnia
periciila jam effugisse. Brevi tamen apparuit nos erravisse.
Nam cum cantantes et nihil timentes oppido, quod socii nostri in-
colёbant,
аррrорiпquаrётus,
subito fumos incendiorum conspeximus.
Ubi autem
ео
pervenlmus, cognovimus oppldum
а
Germanis direptum
et incensum esse. Tum legatus, dux noster, dixit:
«Socios nostros de-
1
mi
-
voc.
sing.
от
meus.
310
fепdёrе
dеЬёmиs.
Quamquam German6rum multitiido esse dicitur,
tamen
ргорегёmиs,
пе
meritam
роепат
effugiant.
Nunc
ordinem agrni-
nis nostri mutare
dеЬёmиs,
quoniam
hosti appropinquamus.
Сит
milites sarcinis impediantur, sarcinas
in
carris
соllосёmus,
ut
milites
поп
jam impediti, sed expediti sint. Impedimenta
in
medio collocate.
Duae
cohortes totum agmen claudent et impeditis praesidio erunt.
Equites
сит
funditoribus sagittariisque certo intervallo
ргаеmittёmиs.
Centuri6nes
suos
ordines inspiciant; exploratores
те
certi6rem faciant,
si
hostes
apparёbunt».
De Mucio Scaevola
Сит
Porsenna, rex Etrusc6rum, Romam
оЬsidёгеt,
Gaius
Mucius,
juvёпis
nobi1is,
cui
indignum
vidегёtur,
quod patria
sua
аЬ
hostiЪus
рrеmеrёtur,
regem Porsennam
оссidёге
consilium cepit. Itaque, ferro
sub
veste abdito, in castra Porsennae
vёпit.
Сит
ео
tempore
ibi
stipendium
militiЪus
dаrёtur,
scriba
сит
rege pari fere ornatu
sedёbat.
Mucius,
ign6rans,
uter
rex esset, scribam
рго
rege
occi"dit.
АЬ
hostibus
captus,
сит
vidёrеt
mortem se vitare
поп
posse,
тапит
suam dextram
in
fосшum
incensum
iпjёсit
eamque aequo
ani"mo
torrёbat,
velUti
тanит
puniens,
quae
scribam
оссidёгаt.
Rex, patientiam
Mucii
ad-
miratus,
еит
аЬ
igne am6vit domumque irnpunitum dimitti jussit.
Тит
Mucius,
quasi beneficium reddens:
«Оиоniат,
- inquit, - virtiitem
hon6ras,
гет
отпет
tibi aperiam. Trecenti
jиvёпеs
contra te conju-
rav1mus.
Меа
sors
ргirnа
fuit,
сеtёгi,
ut
cui"que
sors
сесidёгit,
ех
ordme
venient,
quoad
а
nobis
intегfiсiёris».
Оио
аиф10,
Porsenna perterritus
legatos Romam misit, qui
расет
реtёгепt.
Расе
facta obsidibusque
datis, Porsenna
аЬ
игЬе
exercitum reduxit.
Mucius
autem magnis
praemiis
а
сiV1Ъиs
suis donatus est, et
Scaev01ae
соgn6теп
ei
а
роршо
datum est.
De
HanniblHe
НanIlIЪal
jam
puer
а
patre Hamilcare ad
агат
adductus juravisse
dicebiitur se,
сит
prirnum posset, hostem fore
1
popiilo Romano.
«Сига,
- inquit Hamilcar, -
пе
ипчиат
jusjurandum neglexisse dicaris!
Nisi
еnim
Romam devicti erunt, Carthagini semper
регiсша
immi-
nёbunt».
Promissum, patri datum,
аЬ
Hannibiile usque ad mortem
fide-
h1er
servatum esse quis ign6rat? Nam
ех
чио
die dux est declaratus,
1
СМ.
§
250.
311
ita se gessit,
и!
Italia
ei
provincia
dесгёtа
bellumque Romanum
mandatum esset.
Веllит
Сarthаgiпiепsюus
indictum iri jam tum prae-
sensisse
vidёtur,
сит
legatos,
а
Romanis missos,
пе
audivit quidem,
quoniam
сит
Romanis
Ьеllо
contendere
cupiёbat.
Hannibal exercitum suum adhortatur
Сит
НanruЪal
ad
A1pes
pervenisset, exercitus ejus
timёbat
hostem,
quia nondum
obh1us
erat
Ьеllит
superius, sed magis iter longissimum
A1pesque
metuёbat.
Шiquе
Hannibal, advocata conti6ne, varie versabat
aniinos
тш1ит
castigando adhortandoque. Mirari se, quinam repens
terror
е6гщn
ресtбга,
semper impavida, invasisset. Per tot annos
vin-
centes eos stipendia facere, neque ante Hispania excessisse, quam
omnes gentes et terrae Carthaginiensium essent. Indignatos deinde,
quod
popiilus Romanus, ut omnes, quicumque Saguntum obsedissent,
sibi dederentur,
postularet,
НiЬёгum
trajecisse
ad
delendum
потеп
R6manum liberandumque orbem terrarum.
Тит
nemini
id
visum esse
longum,
сит
аЬ
occasu solis
ad
ortum iter tenderent. Nunc,
сит
multo maj6rem partem itineris emensam cernerent Alpesque in
соп
spectu
hаЬёгепt,
quarum alterum latus Italiae esset, eos in ipsis portis
hostium subsistere. Fingerent Alpes alti6res esse Pyrenaei jugis; nullas
profecto terras caelum
contingere.
A1pes
habitari,
соН,
gignere atque
alere animalia. Pervias paucis esse, pervias ergo exercitibus esse.
Шiquе
aut cederent virtiite genti per eos dies totiens victae, aut sperarent
iti-
neris
[тет
in
сатро,
qui Tiberi
ас
mоеIllЪUS
Romams interesset.
De dictatore
РаЫо
Dictator Fabius, qui exercitum suum per montes ducere
solёbat,
пе
НanniЫШ
potestatem pugnandi faceret, Minucio, qui temere
ргоеНит
commiserat,
аuxШо
venit.
Сит
manus conseruisset et Poenos in mag-
пит
periciilum adduxisset,
НanruЪаl
milites
se
recipere jussit. In castra
reversus,
НanruЪal
dixisse
trach1ur
еат
пиЬет,
quae
in
jugis montium
sеdёге
soh1a
esset,
сит
ргосеllа
imbrem dedisse.
De Lucii Domitii praetoris crudelitate
1
Vetыs
est, quod dicam, et propter severitatem exempli
петlni
for-
tasse vestrum
inашЬ1ит,
L.
Domitium praet6rem in Sicilia,
сит
aper
1
Этот
эпизод,
который
Цицерон
вспоминает
в
одной
из
речей
против
Верреса
(act.
11,
lib.
У,
1),
имел
место
в
находившейся
под
римской
властью
Сицилии
в
на
чале
1
в.
до
н.
э.
После
подавления
в
101
Г.
большого
восстания
рабов
римские
на
местники
запретили
рабам
ношение
оружия.
312
ingens ad
еит
alla.tus esset, admiratum requisisse
~
quis
еит
percussis-
set;
сит
audisset 1 pastorem cujusdam fuisse,
еит
vocari ad se jussisse;
illum
cupi'de ad praetorem quasi
ad
laudem atque ad praemium
асси
currisse; quaesisse 1 Domitium, qui 2 tantam bestiam percussisset;
Шum
respondisse
уепаЬЫо;
statim deindc jussu praetoris in crucem essc
sublatum.
De
Spaгtaco
Spartacus, genere liber Thrax, quondam militiam Romanam stipen-
diarius seciitus est, sed aliquando
fiigit,
captus est et,
ех
captlvo servus
factus, in ludo gladiatorio incliisus est. Ibi
circi1:er
septuaginta gladia-
toribus persuasit, ut pro sua libertate potius, quam spectatoribus
voluptatis afferendae
causa dimicarent. Repulsis· custodibus effractoque
ludo,
Spartaco duce,
еffugёruпt
servi et Vesuvium montem
соп
sсепdёruпt.
Multis fugitlvis, etiam ingenuis in societatem receptis,
Spartacus
dici1:ur
sexaginta fere milia armatorum
соёgissе,
ita ut etiam
arma et omnes apparatus militares fabricarentur. Romani neglegenter
mШlmеquе
prospere contra eos pugnabant,
сит
primo motum
servorum latrocinium existimarent.
Postquam Spartacus duorum consu-
lum legiones superavit et victor cc1cbratus est, Romani hunc motum
поп
minus periculosum esse
intеllехёruпt,
quam
Ьеllит
сит
Hannibale.
Tres armos Spartacus tota ltalia copias victoriosas duxit, sed socii ejus
dubitare
соерёruпt,
utrum sub Alpes copias ductiiri essent, ut inde in
patriam, olim relictam, reverterentur,
ап
in Siciliam itiiri essent,
иЫ
тшта,
vis servorum esset, quibuscum se conjungere possent.
Оиа
de
causa discordia orta, Crixus, praefectus minor,
сит
multis aliis se
а
Spartaco sejunxerat, sed
тох
exerci1:us
ejus fusus ipseque occlsus est.
Spartacus ad Alpes gladiatores suos duxit, deinde
volёbat
in Siciliam
ire, sed ita
acci'dit, ut copiae ejus in paeninsUla, proxi'ma Siciliae,
а
Marco Crasso includerentur. Hic
а
mari
ad
mare
mili1:es
suos
fo~sam
perfodere jussit, qui Spartacum caperent;
Ше
tamen nocte parvam
partem fossae offundi imperavit et ita commilitones abduxit.
Arшо
septuagesi'mo primo in Apulia proelium ulti'mum factum est.
Сит
Spartacus, pluri'mis hostibus occisis gravibusque vulneribus
ассер
tis, ceci'derit,
тШа
servorum in cruces sublata sint, tamen Spartaci glo-
ria,
потеп
atque memoria ejus etiam
пипс
post bimilennium vivunt.
1
СМ.
§
204,
"рим.
2.
2 . 06
qUI
'teM;
как,
каки-м
разо-м.
313
Piso orator et
seгvus
Pupius Piso, orator Romanus, servis
praec~pit,
ut tantum ad inter-
rogata
rеsропdёrепt
пес
quidquam praeterea dicerent. Aliquando
Clodium ad
сепат
invitari jussit. Hora
сепае
instiibat,
сит
ceteri
conviVae,
excepto Clodio, adissent. Piso servum, qui
solёbat
convivas
уосме,
emisit, ut
vidёrеt,
пит
veniret.
Сит
servus dixisset se
е,ит
поп
vidisse, Piso:
«Dic,1
- inquit, -
пит
поп
invitavisti Clodium?»
«Invitavi», - respondit
Ше.
«Cur ergo
поп
vёпit?»
«Quia ventiirum se
esse negavit». Tum
Piso: «Cur
id
поп
statim
dixisti?»
Respondit servus:
«Quia
поп
Sum
а
te interrogatus».
Jocandi
causa
Antiquis temporibus Romae senatoribus fuit mos, ut in curiam
сит
filiis
praetextatis irent. Aliquando in senatu res major consultata neque
finila est.
Шiquе
patres
сепsuёruпt
rem in posterum diem esse diffe-
rendam, sed
отIllЪUS
de
еа
re tacendum. Mater Papirii pueri, qui
сит
patre suo in curia fuerat, cupida erat audiendi, quid senatus decrevisset.
Sed puer:
«Tacendum mihi est, - inquit, - quae in senatu acta sint».
Mulier fuit audiendi cupidior et quaerit instantius.
Сит
поп
desisteret
inquirere, puer jocandi causa:
«Actum est in senatu, - inquit, - utrum rei
publicae utilius esset, ut unus
vir
duas uxores
hаЬёrеt,
ап
ипа
mulier
duos
viroS».
Mulier autem,
сит
stulta esset, per jocum dictum serium
habuit.
Postero die perterrita
ad
curiam venit oratum, ut
ипа
potius
duobus nuberet, quam uni duae. Senatores,
сит
causam orandi
поп
intellexissent, valde mirati sunt, sed,
rё а
Papirio explicata, longe
ridёbant
ас
fidem ingeniumque pueri
lаudаvёruпt.
Mos autem.
filios
in
senatum ducendi tum est sublatus. Uni
Papirio puero permissum est, ut
postero tempore senatui interesset.
De
Octaviano Augusto et
coгvo
loquenti
Cum
Octavianus Augustus, victoria Actiaca
аЬ
Antonio reportata,
Romam
rеvеrtеrёtur,
occurrit
ei
inter gratulantes vir quidam, corvum
tenens, quem
Ьаес
verba dicere docuerat:
«Ауе,
Caesar, victor, im-
peratof». Octaviiinus miratus
аует
magno pretio emit.
Тит
socius opi-
ficii
afftrmavit virum illum
hаЬёrе
et alium corvum et rogavit, ut
Сае
sar
еат
аует
quoque afferri
juЬёrеt.
Corvus allatus
dixit:
«Ауе,
Antoni, victor, imperator». Octavianus, nihil exasperatus, jussit corv6rum
1
См.
§
184,
прим.
314
magistrum pecuniam acceptam
сит
socio
dividёrе.
Alias aves, sibi
gratulantes, quoque emi jussit. Quibus exemplis
incitatus,
Ьото
quidam
pauper corvum emit, ut
еит
eandem salutati6nem loqui doceret.
Сит
avis
поп
responderet, pauper
Ше
diсёrе
solёbat:
«Орёrа
et
impensa
periit!»
Сит
corvum tandem Caesiirem salutiire docuisset,
Ьото
laetus
ad
Octaviiinum properiivit. Qui autem: «Satis, - inquit, -
jam
domi salu-
tat6rum talium
ЬаЬео».
Тит
corvus alia verba,
чиае
saepius
аudivёrаt,
dixit:
«Орёrа
et impensa periit».
Оио
audito, Caesar risit emique
corvum tanti, quanti nullam
аует
adhuc
етёrаt,
jussit.
De audacia Subrii Flavii
Сит
Subrius Flavius, tribiinus mili1um, partlceps
сопjurаtlOПlS
Pis6nisl,
а
Ner6ne interrogiitus esset,
quibus'
causis ad oblivi6nem
sacramenti processisset:
«Оdёrат
te, - inquit. - Nec quisquam tibi fide-
lior mih1um fuit,
dum
amiiri meruisti. Odisse coepi, postquam parricida
matris et ux6ris et incendiarius exstitisti».
De disciplina
dгuidum
Disciplfua drurdum in Britannia reperta atque inde in Galliam
transliita esse existimiitur, et
пunс,
qui diligentius
еат
rem
соgnоsсёrе
volunt, plerumque
Шо
discendi causii proficiscuntur.
Drurdes
а
beUo
abesse consuerunt
2
печие
tribiita
unа
сит
rellquis
pendunt, militiae vacati6nem omniumque
rerum
habent immunitatem.
Tantis excitiiti praemiis et sua sponte multi in disciplfuam conveniunt et
а
parentibus propinquisque mittuntur.
Маgnиm
ibi
пuтёrum
versuum
еdisсёrе
dicuntur. Itiique annos
поnnиШ
vicenos in disciplina permiinent.
Neque fas esse existlmant
еа
littёris
mandiire,
сит
in reliquis fere re-
bus,
publlcis privatisque
rаtiОIllЪUS,
Graecis
littёris
utantur. Id mihi
duiibus de causis instituisse videntur, quod neque in vulgum disciplinam
efferri velint neque
eo~,
qui discunt,
littёris
confisos minus memoriae
studere; quod fere plerisque accidit, ut praesidio litteriirum diligentiam
in perdiscendo
ас
memoriam remittant. Imprimis
Ьос
volunt persuadere
поп
interife anlmas, sed
аЬ
aliis post mortem transife ad alios, atque
Ьос
max1me ad virtiitem excitari putant, metu mortis neglecto. Multa
1
Заговор
Пизона,
в
котором
был
замешан
военный
трибун
Субрий
Флавий,
относится
к
65
г.
Его
участниками
были
виднейшие
сенаторы,
недовольные
прово
дившейся
Нероном
политикой
преследования
знати
и
конфискации
ее
имущества
в
пользу
императора.
2
См.
§
204,
прим.
2.
315
praeterea de sideribus atque e6rum motu,
de
mundi
ас
terrarum mag-
nitudine, de rerum natiira, de de6rum immortalium
vi
ас
potestate dis-
putant et juventiiti tradunt.
ПОДГОТОВКА
К
ВОЙНЕ
С
ГЕЛЬВЕТАМИ
(Caesar, Commentarii de
Ьеllо
Gallko,
1,
VH
- XI,
с
небольшими
сокращениями
и
изменениями)
Гельветы
были
одним
из
самых
сильных
и
воинственных
галльских
племен,
за
нимавшим
небольшую
территорию
в
районе
северо-западных отрогов Альп; число
их доходило
до
275
тысяч
человек.
во
время
назначения
Цезаря
в
Галлию
гельве
ты
приияли
решение
переселиться
из
своей
земли
в
более
обширную
область
на
западе
Галлии.
Попутно
они
рассчитывали,
полагаясь
на
свое
число
и
силу,
захва
тить
власть
над
друmми
галльскими
племенами.
Путь
гельветов
на
запад
проходил
через
трансальпийскую
Галлию
(GalIia
transalplna
или
ulterior),
и
Цезарь
воспользовался
этим
обстоятельством,
чтобы
раз
громить
их.
Стараясь
подчеркнуть
объективность
повествования,
Цезарь
везде
в
«Записках
О
галльской
войне»
ведет
рассказ
от
третьего
лица.
VII.
Сит
Caesari nuntiatum esset Helvetios per Provinciam nos-
tram iter
facere conari, matiirat
аЬ
urЬе
proficisci et, quam maxlmis
potest itineribus, in Galliam ulteri6rem contendit et ad Genavam per-
venit. Provinciae toti quam
mшmиm
potest mih1um numerum imperat,
pontem, qui erat ad Genavam, jubet rescindi.
Сит
de ejus adventu
Helvetii certi6res facti essent, legatos ad
еиm
mittunt nobilisslmOS viros
civitatis, cujus legati6nis Nammeius et Verucloetius princlpem locum
obtinёbant,
qui dicerent sibi esse in anlmo sine ullo maleficio iter per
Provinciam facere, propterea quod aliud iter
hаЬёrепt
пиllиm;
se rogare,
ut ejus voluntate id sibi facere liceat.
Caesar, quod memoria
tenebat Lucium Cassium consulem occlsum
exercitumque ejus
аЬ
Helvetiis pulsum et sub jugum missum esse,
concedendum
поп
putabat: existimabat enim homlnes inimlco anlmo,
data facultate per Provinciam itineris faciendi,
аЬ
injuria et maleficio
поп
temperatiiros esse.
Татеn,
ut spatium intercedere posset, dum
milites, quos imperaverat, convenirent, legatis respondit diem se ad
deliberandum sumptiirum esse:
si
quid vellent, ad Idus Apri1es reverte-
rentur.
VIII. Interea
еа
legi6ne, quam secum
habёbat,
militibusque, qui
ех
Provincia convenerant,
а
lacu Lemanno, qui in
Оиmеп
Rhodanum in-
fluit, ad montem Juram, qui fines
Sequan6rum
аЬ
Helvetiis divldit,
mи
rum in longitudfuem
mШа
passuum decem
поуеm,
in altitudlnem
ре-
316
dum sedecim fossamque perducit.
Ео
ореге
perfecto, praesidia disp6nit,
castella
commiinit, quo facilius Helvetios
ргоЫЬёге
possit,
si,
se invilo,
transire conarentur. Ubi
еа
dies, quam constituerat
сит
legatis,
vёпit,
et legati ad
еит
геvегtёгuпt,
negat se,
тоге
et exemplo
popUli
Romani, posse iter
иШ
рег
Provinciam dare et,
si
vim facere conentur,
se prohibitiirum esse ostendit.
Helvetii,
еа
spe dejecti, navibus junctis ratibusque compluribus
fac-
tis,
поnnuш
vadis Rhodani, qua minima altitudo fluminis erat,
поппип
quam interdiu, saepius noctu flumen transire conrtti sunt; sed operis
muniti6ne et mih1um concursu et telis repulsi, h6c conatu
dеstitёгuпt.
IX. Relinquebrttur
ипа
рег
Sequanos
via,
qua,
Sеquашs
invilis,
propter angustias
пе
поп
poterant.
Сит
his sua sponte
регsuаdёге
поп
possent, legatos
ad
Dumnorigem Aeduum mittunt, ut,
ео
deprecat6re,
а
Sequanis impetrarent... Dumnorix hanc
гет
suscipit et
а
Sequanis im-
petrat, ut
рег
fmes suos Helvetios ire patiantur, atque perflcit, ut
оЬ
sides inter se dent: Sequarn,
пе
itinere Helvetios prohibeant, Helvetii, ut
sine maleficio et injuria transeant.
Х.
Caesari renuntirttur Helvetiis esse in animo
рег
agrum Se-
quan6rum et Aeduorum iter in Santonum fines facere, qui
поп
longe
а
Tolosatium
fU1JЪUS
absunt, quae civitas est
in
Provincia.
InteUegёbat,
si
id fieret,
тagnо
сит
регiсшо
Provinciae futiirum, ut
еа
hommes bel-
lic6sos,
рорUli
Romaru inimicos,
fmit1moS
hаЬёгеt.
ОЬ
eas causas
ei
muniti6ni, quam fecerat, Titum
LаЫёпum
legatum
ргаеfёсit;
ipse in
Italiam
тagnis
itineribus contendit duasque
ibi
legiones conscribit et
tres, quae
спсит
Аquilёjam
hiemabant,
ех
hibernis ediicit et, qua
рго
xlmum iter in ulteri6rem Galliam
рег
Alpes erat,
сит
his quinque
le-
giОI1lЪUS
пе
contendit
...
XI. Helvetii jam
рег
angustias et fmes Sequan6rum suas copias
traduxerant et in Aedu6rum fmes pervenerant eorumque agros
popula-
bantur. Aedui,
сит
se suaque
аЬ
eis defendere
поп
possent, legato'i ad
Caesarem mittunt rogatum auxilium: ita se
отni
tempore
de
роршо
Romano meritos esse, ut
раепе
in conspectu exercitus nostri agri
vastari, libcri
е6гит
in servitiitem abdiici, oppida expugnari
поп
de-
buCrint.
Еооет
tempore Ambarri, necessarii et consanguinei Aedu6rum,
Caesarem certi6rem faciunt se, depopulatis agris,
поп
faci1e
аЬ
oppidis
vim hostium
ргоhiЬёге.
Item Allobroges, qui trans Rhodanum vicos
possessionesque
habёbant,
fuga
se
ad
Caesarem recipiunt et demon-
strant sibi praeter agri solum nihil esse reliqui. Quibus rebus adductus,
Caesar
поп
exspectandum sibi statuit, dum, omnibus
fогt[шis
soci6rum
consumptis, in
Santones Helvetii pervenirent.
317
ПЕРВЫЙ
ПОХОД
ЦЕЗАРЯ
В
БРИТАнию
1
(Caesar, Commentarii de bello Galllco, IV,
ХХ
- XXVI,
с
небольшими
сокращениями
и
изменениями)
ХХ.
Exrgua parte aestatis relrqua Caesar in Britanniam proficisci
contendit, quod
оmruЪиs
fere Galllcis bellis hostibus nostris
2
inde sub-
ministrata esse auxilia
intellegёbat.
Nemo praeter mercat6res
in
Britan-
niam adiit, et
iis
ipsis
nihil
praeter oram maritimam atque eas
regi6nes, quae sunt contra Galliam,
notum est. Itaque, vocatis ad se
undrque mercatoribus, Caesar reperire
поп
роtёrаt,
quanta esset insUlae
magnitiido, quae aut quantae nationes
inсоlёrепt,
quem usum
ЬеПi
hаЬёrепt
aut quibus institiitis uterentur, qui essent ad maj6rum navium
multitudlnem idonei portus.
XXI. Ad
Ьаес
cognoscenda Caesar Gaium
Vоlиsёпиm
сит
navi
longa praemittit.
Huic mandat, ut, exploratis
оmruЪиs
rebus, ad se
quam primum revertatur. Ipse
сит
оmru1юs
copiis in Mormos poficis-
citur, quod inde erat brevisslmus in Britanniam trajectus.
Нис
naves
undlque
ех
finitimis regionibus jubet convenire.
Iпtёrim,
consilio ejus
per mercat6res perlato ad Britannos,
а
compluribus insUlae civitatibus
ad
еит
legati veniunt, qui polliceantur obsrdes dare atque imperio
рорШi
Romarn obtemperare. Quibus auditis, hortatus, ut in
еа
sententia
реrmапёrепt,
eos domum {emittit.
Vоlиsёпиs
navi
еgrёdi
ас
se barbiiris
соmmittёrе
поп
audёbat
et, perspectis omnibus regiorubus, quantum ei
facultatis dari potuit, quinto die ad
Caesiirem revertitur et, quae ibi
perspexisset, renuntiat.
XXIII. Navibus comparatis et Iegionibus
distribtitis, nactus idoneam
ad navigandum tempestatem,
tertia fere vigilia 3 Caesar naves
sol\{it.
Hora circiter
diёi
quarta
4.
сит
primis navibus Britanniam attrgit
atque ibi in
оmruЪиs
collibus expositas esse hostium
copia<;
conspexit.
Dum relrquae naves
ео
convenirent, ad horam
попат
5 in ancoris
exspectavit.
Iпtёrim,
legatis tribunisque militum convocatis, quae
ех
Vоlиsёпо
cognovisset et quae
fiёri
vellet, ostendit monuitque, ut ad
пи-
1
Цезарь
предпрИНJ1Jl
свой
первый
поход
в
Британию
в
конце
августа
55
г.
до
н.
3.,
после
того
как
он
в
течение
трех
лет
(с
марта
58
г.)
вел
войну
с
галльски
ми
племенами
и
ВТОРПlJИмися
на
территорию
Галлии
германцами.
Изложение
здесь,
как
и
везде
в
«Записках
О
галльской
войне»,
ведется
от
третьего
лица.
2 hostibus nostris -
Цезарь
говорит
о
галлах
с
точки
зрения
римлян.
3 tertHi
vigiШi
-
см.
§
474
.
.;
hora ... quartii -
соответствует
10
часам
утра,
см.
§
474.
5 ad horam
попат
-
соответствует
3
часам
дня,
сч
там
же.
318
tum et
ad
tempus omnes res
аЬ
iis
administrarentur, ut rei militaris
ratio,
тште
maritlmae res postularent
1.
His dimissis, aestum
ипо
tempore et ventum secundum nactus, dato signo et sublatis ancoris, cir-
citer
тШа
passuum septem
аЬ ео
loco progressus, aperto
ас
plano
litore naves constituit.
XXIV. At
barbari, consilio Roman6rum cognito, nostros navibus
egredi
prohibёbant.
Erat
оЬ
has causas summa difficultas, quod
mi-
litibus nostris ign6tis
locis,
magno et gravi onere oppressis, simul et
de
navibus desiliendum et in fluctibus consistendum et
сит
hostibus erat
pugnandum.
ХХУ.
Atque nostris militibus cunctantibus,
тште
propter alti-
tudinem maris,
is,
qui decimae legi6nis
aqui1am
ferёbat,
contestatus
deos, ut
еа
res legi6ni feliciter evenfret:
«Desilit~,
- inquit, - milites, nisi
vultis
аqш1am
hostibus prodere: ego certe
теит
rei publi'cae atque im-
perat6ri officium
praestitero».
Нос
сит
уосе
magna dixisset, se
ех
navi
рrоjёсit
atque in hostes
aqui1am
ferre coepit.
Тит
nostri, cohortati inter
se,
пе
tantum dedecus
аdmittеrёtur,
universi
ех
navi
dеsiluёruпt.
XXVI. Pugnatum est 2
аЬ
utrisque acriter. Hostes, notis omnibus
vadis,
иЫ
ех
litore allquos singulares
ех
navi egredientes conspexerant,
inсiШis
equis, plures paucos circumsistebant et tela
conjiciёbant.
Quod
сит
anirnadvertisset Caesar, scaphas longarum navium, item speculato-
ria navigia militibus
соmрlёri
jussit et, quos laborantes conspexerat, his
subsidia
submittёbat.
Nostri simul in arldo
сопstitёruпt,
in hostes im-
petum
fесёruпt
atque eos in fugam
dеdёruпt,
neque longius prosequi
роtuёruпt.
РАСПРАВА
ВЕРРЕСА
С
КОМАНДИРАМИ
КОРАБЛЕЙ
(Cicero in
Уепет,
У,
XXXVIII -
XL,
XLI, XLV, XLVI
с
сокращениями)
Отрывок
заимствован
из
речи,
ПОДГОТОВJIенной
Цицероном
для
происходившего
в
70
г.
до
н.
э.
процесса
Верреса.
С
73
по
71
г.
Веррес
бьUJ
наместником
в
Сици
JIИИ
И
В
течение
этих
лет
занимался
неограниченным
вымогательством
и
взяточни
чеством.
После
окончания
срока
его
наместничества
сицилийские
общины
обрати
лнсь
к
Цицерону,
бывшему
в
75
г.
квестором
(казначеем
при
римском
наместнике)
в
СИЦИJIИИ,
с
просьбой
выступить
обвинителем
против
Верреса
в
специальной
су
дейской
коллегии,
разбиравшей
дела
о
лихоимстве.
Цицерону
удалось
уже
в
пер
вой
речи,
обильно
подкрепленной
свидетельскими
показаниями,
доказать
виновность
1 ut ... postularent -
"а"
moго
требуют
...
2
См.
§
294.
319