Реферат - Падпольны и партызански рух Салигорскага раёна

Подождите немного. Документ загружается.

У першы дзень вераломнага нападу фашысцкай Германіі на нашу краіну, 22

чэрвеня 1941 г., Цэнтральны Камітэт КП(б)Б склікаў нараду партыйна-савецкага

актыву i прыняў пастанову «Аб нападзе Германіі на СССР», у якой паставіў задачы

перад адказнымі работнікамі рэспублікі: трымаць пастаянную сувязь з абласцямі i

раёнамі для аказання iм дапамогі ў перабудове работы на ваенны лад, па стварэнні

дружын супрацьпаветранай абароны, атрадаў па 6арацьбе з варожымі дэсантнікамі,

дыверсантамі, для аховы прамысловых прадпрыемстваў, эвакуацыі дзіцячых

устаноў.

У той жа час большасць жыхароу рэспублікі лічылі, што варожыя войскі

будуць затрыманы на граніцы. Але на справе ўсё склалася зусім інакш. Ужо 27

чэрвеня нямецка-фашысцкія захопнікі з'явіліся на тэрыторыі Чырвонаслабодскага

раёна, а праз дзень i ў Старобінскім раёне.

Па ініцыятыве i пад кіраўніцтвам актыву раёнаў, сельскіх саветаў, калгасаў у

Старобінскім i Чырвонаслабодскім раёнах былі створаны падпольныя арганізацыі,

якія садзейшчалі падрыхтоўцы i стварэнню першых партызанскіх груп i атрадаў.

Рэкамендацыі па арганізацыі i развіцці падпольнай i партызанскай барацьбы ў

тыле нямецка-фашыскіх захопнікаў былі вызначаны ў дакументах вышэйшых

дзяржаўных органаў. СНК СССР i ЦК ВКП(б) 29 чэрвеня 1941 г. прынялі

дырэктыву, якая патрабавала ад савецкіх i партыйных органаў арганізоўваць

падпольную i партызанскую барацьбу супраць гітлераўскіх заваёўнікаў, ствараць для

ix невыносныя ўмовы, знішчаць ix улады, зрываць ix мерапрыемствы. Гэтыя задачы

былі выкладзены i ў прамове Старшыні Дзяржаўнага камітэта абароны СССР

І.В.Сталіна 3 ліпеня 1941г. ЦК ВКП(б) 18 ліпеня 1941 г. прыняў пастанову «Аб

арганізацыі барацьбы ў тыле германскіх войскаў».

На аснове гэтых дакументаў ЦК КП(6)Б прыняў дырэктыву № 1 аб пера-

ходзе на падпольную работу партыйных агaнiзaцый у раёнах, якія аказаліся пад

пагрозай захопу ix тэрыторыі варожымі войскамі, i дырэктыву № 2 «Аб разгорт-

ванні партызанскай вайны ў тыле ворага».

ЦК КП(6)Б 7 ліпеня 1941 г. стварыў Mнскi падпольны абласны Kaмітэт КП(6)Б у

складзе В.І.Казлова, І.А.Бельскага, А.Ф.Брагіна, І.Дз.Варвашэні, А.Г.Бондара,

Р.Н.Мачульскага i А.І.Сцяпанавай, які на чале з В.І.Казловым 20 ліпеня 1941 г.

прыбыў на акупіраваную тэрыторыю рэспyблiкi. В.І.Казлоў адначасова быў i

камандзірам Miнскагa абласнога партызаскага злучэння i ўпаўнаважаным ЦК КП(б)Б

па Мінскай вобласці.

Ужо да гэтага часу ў раённым цэнтры Чырвоная Слабада дзeйнiчaлa

падпольная камсамольска-маладзёжная група. Падпольныя групы былі створаны

таксама ў вёсках Старчыцы (цяпер Акцябр), Заўшыцы, Танежыцы i іншых

населеных пунктах.

Пасяджэнне Старобінскага падпольнага РК КП(б)Б.

У Старобшскім раёне падполъныя групы актыўна дзейнічалі ў Доўгаўскім,

Даманавіцкім,Чырвонавозерскім,Чапялёўскім,Капацэвіцкім, Лістападавіцкім,

Мяцявіцкім і Зажэвіцкім сельсаветах.

У г.п.Старобін было створана камсамольска-маладзёжнае падполле на чале з

сакратаром райкома камсамола С.Г.Малкіным. Падпольшчыкі збіралі зброю,

боепрыпасы, хавалі ix у патаемных месцах, праводзілі палітычную работу сярод жыхароў

населенных пунктаў раёнаў, падрыхтоўвалі i накіроўвалі ў партызанскія атрады правераных

людзей, аказвалі дапамогу савецкім воінам, якія імкнуліся выйсці з акружэння за лінію

фронту.

У Старобінскі раён 31 ліпеня 1941 г. прыбылі члены Мінскага падпольнага абкома

КП(6)Б. Яны зацвердзілі выбраную сходам камуністаў раёна партыйную тройку ў складзе

В. Ц. Меркуля, М.І.Бандараўца і І.Я.Жаўнова.

На тэрыторыі Старобінскага раёна з канца чэрвеня да 13 лістапада 1941г. 6ылі

арганізаваны i актыўна дзейнічалі чатыры партызанскія атрады: Старобшскі (40 чалавек,

камандзір В. Ц. Меркуль), Даманавіцкі (23 чалавекі, камандзір З.І.Хаміцэвіч), Доўгаўскі (25

чалавек, камандзір Г.П.Сцешыц),Чырвонавозерскі (22 чалавекі, камандзір Я.В.Бердніковіч).

У жніўні 1941г. усе атрады аб'ядналіся ў Старобінскі атрад імя І.В.Сталіна (камандзір

В.Ц.Меркуль).

У Чырвонаслабодскім раёне ў першыя дні акупацыі дзейшчаў партызанскі атрад

пад камандаваннем сакратара РК КП(6)Б М.І.Жукоўскага колькасцю каля 60 чалавек.

У лістападзе 1941 г. на тэрыторыю Старобінскага раёна з Пінскай вобласці пры-

быў партызанскі атрад «Камарова» (В.З.Каржа) у колькасці 24 чалавек. Ён

аб'яднаўся са старобінскім атрадам імя Сталіна (42 чалавекі). Камандзірам аб'яд-

нанага атрада быў выбраны В.3.Корж.

Партызаны аб'яднанага атрада 8 лістапада разграмілі гарнізоны ў вёсках Мах-

навічы i Прагрэс, a 11 лістапада ліквідавалі гарнізоны ў вёсках Заброддзе, Восава,

Чырвонае Возера.

На зімовы перыяд неабходна было падрыхтаваць жыллё. Партызаны 13 лістапада

прыступілі да пабудовы зімовага лагера, але ў гэты перыяд пачалося наступленне

вялікіх сіл нямецка-фашысцкіх войск, якія прыбылі з Лунінца, Жыткавіч, Старобіна i

Слуцка. Невялікі па колькасці людзей партызанскі атрад, прытым без дастатковай

колькасці боепрыпасаў, вымушаны быў мяняць месца свайго размяшчэння. Аб'яднаны

атрад накіраваўся ў бок Любанскага раёна. На мяжы Мінскай, Палескай i Пінскай аб-

ласцей адбылося аб'яднанне партызанскіх сіл у партызанскае злучэнне. Камандаванне

злучэння партызанскіх атрадаў прыняло рашэнне арганізаваць зімой 1941—1942 гг. рэйд

на конях па Любанскім, Старобінскім, Ленінскім, Ганцавіцкім, Жыткавіцкім, Чыр-

вонаслабодскім раёнах. Партызаны на конях прайшлі сотні кіламетраў. На сваім

шляху грамілі варожыя гарнізоны, праводзілі масава-палітычную работу ў населеных

пунктах. За час рэйду значна выраслі партызанскія атрады. Але ix хуткі pocт

стрымліваўся недахопам зброі i боепрыпасаў.

Вясной 1942 г. партызаны ліквідавалі воласці ў Даманавічах, Доўгім,

Капацэвічах, Сухой Mілi, Чырвоным Возеры, Мазуршчыне, разграмілі маёнкі ў

Бранчыцах, Пагосце, Капацэвічах і Старчыцкай МТС.

Пашырэнню партызанскака руху садзейнічала ўстанаўленне больш цесных су-

вязей з савецкім тылам пры дапамозе авіяцыі. Партызанскія атрады пачалі аб'ядноў-

вацца ў брыгады. У Слуцкай зоне ў мai 1942 г. на аснове асобных атрадаў была

створана брыгада імя К.Я.Варашылава, партызаны якой дзейшчалі i ў Чырвонасла-

бодскім раёне. Партызанскія брыгады i атрады грамілі варожыя гарнізоны, наносілі

вялікую шкоду камунікацыям акупантаў, знішчалі ix жывую сілу i тэхніку. Гэта

прымусіла ворага сканцэнтроўваць свае сілы ў буйных гарнізонах.

Устанаўленне больш цеснай сувязі партызанскага руху з савецкім тылам пры

дапамозе авіяцыі, паступленне з-за лініі фронту зброі i боепрыпасаў давала магчы-

масць аб'яднаным партызанскім сілам весці барацьбу з вялікімі групоўкамі нямецкіх

захопнікаў. На тэрыторыі Беларусі былі створаны свабодныя ад акупантаў зоны, у

якіх насельніцтва жыло па савецкіх законах. У зонах ствараліся шпіталі, амбулато-

рыі,дзе лячыліся як партызаны, так і мірныя жыхары. У партызанскіх шпіталях

часта не хапала медыкаментаў. Урач Старобінскай бальніцы М.І.Гецьман, а таксама

фельчар з в.Мелкавічы Л.К.Бычэня і фельчар Старобінскай амбулаторыі праз

сувязных перадавалі медыкаменты партызанам.

Летам 1942г. у Чырвонаслабодскім раёне пачалі дзейнічаць групы

ваеннаслужачых пад камандаваннем В.А.Васільева, І.С.Казякова, І.В.Шаўчэнкі,

І.С.Качамарава і Ф.Ф.Светліна, якія прыбылі з заходніх раёнаў Брэсцкай вобласці.

Партызанскі атрад пад камандаваннем В.A.Васільева 30 кастрычніка 1942 г.

разграміў буйны гарнізон у райцэнтры Чырвоная Слабада. Пасля гэтага гітлераўцы

гарнізон у Чырвонай Слабадзе не аднаўлялі, а перанеслі яго i ўсe павятовыя ўста-

новы ў населены пункт Семежава. Партызанскія фарміраванні ўзмацнілі барацьбу

супраць гітлераўскіх заваёўнікаў, абаранялі насельніцтва ад рабаўніцтва, 5 лістапада

1942 г. у вёскі Хорастава і Чаланец з райцэнтра Леніна ўварваліся каля 130 добра

ўзброеных акупантаў. Яны адбіралі ў мясцовых жыхароў жывёлу, прадукты харча-

вання i інш. Увечары на зваротным шляху ў свой гарнізон яны зрабілі прыпынак у

Барань-Гары. Партызаны арганізавалі засаду: 69 гітлераўцаў былі забіты.

Партызаны узялі трафеі (зброю i боепрыпасы), а ўсё нарабаванае фашыстамі вярнулі

гаспадарам. 3 боку партызан у гэтым бai быў aдзiн забіты i трое паранены.

У лістападзе 1942 г. у Чырвонаслабодскi раён прыбыла па заданні ЦК КП(б)Б

дыверсійная група ў колъкасці 14 чалавек пад камандаваннем А.З.Драбені. На яе

аснове быў створаны з мясцовых жыхароў новы партызанскі атрад імя А.Я.Пархо-

менкі (камандзір П.В.Качкоў).

У снежні 1942 г. загадам штаба партызанскага злучэння Слуцкай зоны парты-

занская брыгада імя К.Я.Варашылава была разгорнута ў партызанскае злучэнне. Была

створана таксама 300-я партызанская брыгада імя К.Я.Варашылава (камандзір

В.Р.Яроменка), якая дзейнічала i ў Чырвонаслабодскім раёне.

У студзені 1943 г. створаны партызанская брыгада імя А.Я.Пархоменкі (каман-

дзір брыгады П.М.Канавалаў), якая дзейнічала на тэрыторыі Чырвонаслабодскага

раёна, i 64-я партызанская брыгада імя В.П.Чкалава (камандзір М.М.Розаў), якая

дзейнічала на тэрыторыі Старобінскага раёна.

Хуткі рост партызанскіх фарміраванняў патрабаваў умацавання кіраўніцтва

партызанскім рухам. Для гэтай мэты ў раёнах ствараліся падпольныя райкомы

КП(6)Б. Так, у Старобінскім раёне Мінскі падпольны абком партыі 12 сакавіка

1943 г. зацвердзіў падпольны РК КП(б)Б у складзе сакратара В.Ц.Меркуля i

членаў райкома А.Л.Другаля, Ф.С.Бародзіча i I.M. Mypaшкі. Выходзіла газета

«Савецкі патрыёт». У Чырвонаслабодскім раёне падпольны РК КП(б)Б быў

зацверджаны 7 красавіка 1943 г. у складзе сакратара М.Р.Кастрыцкага i членаў

П.В.Качкова, С.В.Нагібіна i П.Я.Бабкіна. Выходзіла газета «Калгаснік

Чырвонаслабодчыны», пасля «Чырвоная зара».

Камсамольскія органы са свайго боку стваралі падпольныя раённыя камітэты

ЛКСМБ. Слуцкі міжрайком ЛКСМБ 10 сакавіка стварыў Чырвонаслабодскі

падпольны райком ЛКСМБ у складзе сакратара М.І.Бурмакі, Э.А.Маслоўскага i

членаў І.А.Клязовіча, Э.К.Мармалеўскага, а 19 сакавіка — Старобшскі падпольны

камітэт ЛКСМБ у складзе сакратароў У.М.Казлякевіча, І.І.Кузіна і членаў

райкома А.А.Богуса, А.С.Хаміцэвіча.

Партызанскі млын каля в.Яскавічы.

У чэрвені 1943 г. была створана 101-я партызанская брыгада імя Аляксандра

Неўскага, а ў кастрычніку — 121-я партызанская брыгада імя А.Ф.Брагіна. У верасні

з Бабруйскага раёна ў Чырвонаслабодскі перабазіравалася 12-я кавалерыйская парты-

занская брыгада імя І.В.Сталіна (камандзір У.А.Ціхаміраў). У снежні таго ж года бы-

ла створана новая партызанская брыгада імя В.В.Куйбышава (камандзір Г.М.Ста-

ляроў), якая дзейнічала ў шэрагу раёнаў Мінскай i Палескай абласцей, у тым ліку i ў

Старобінскім раёне. 24 кастрычніка 1943 г. 12-я партызанская кавалерыйская

брыгада імя Сталіна навязала бой нямецка-паліцэйскай камандзе, якая прыбыла ў

Чырвоную Слабаду з мэтай расправіцца з партызанскімі сем'ямі i захапіць дарослае

працаздольнае насельшцтва для адпраукі ў Германію. У выніку бою гітлераўцы вы-

мушаны былі адступіць. Чатыры паліцэйскія былі забіты, адзін паранены.

У лістападзе 1943 г. партызаны разграмлі нямецка-паліцэйскі гарнізон у вёсцы

Крывічы Старобінскага раёна, раззброілі створаную ў вёсцы акупацыйнымі ўладамі

так званую самаахову ў колькасці больш чым 100 чалавек.

Група старобінскай паліцыі 10 снежня 1943г. зрабіла налёт на вёску Заўшыцы

для барацьбы з партызанамі. Узначальваў групу паліцэйскіх начальнік паліцэйскага

атрада Далматовіч Логвін, які забіў i закатаваў нямала мipныx жыхароў. Сувязныя

партызаны перадалі аб налёце паліцэйскіх камандаванню 12-й кавалерыйскай парты-

занскай брыгады. Партызаны акружылі і разграмілі паліцэйскую групу. Многія па-

ліцэйскія былі забіты, у тым ліку i Далматовіч Логвін. Партызаны забралі трафеі: 2

ручныя кулямёты, аўтамат, вінтоўкi i інш.

Значна актывізавалі сваю дзейнасць партызанскія фарміраванні ў пачатку

1944г., калі гітлераўцы пачалі стварэнне Беларускай краёвай абароны i мабілізацыю

ў яе мужчын 1899—1926 гадоў нараджэння.

11 сакавіка 1944 г. гітлераўцы, каб правесці «мабілзацыю», уварваліся ў вёску

Старчыцы Чырвонаслабодскага раёна. 755-ы партызанскі атрад 12-й кавалерыйскай

брыгады распачаў баявыя дзеянні супраць захопнікаў. У выніку двое палцэйскix былі

забіты, адзін паранены.

15 сакавіка акупанты паўтарылі свой намер захапіць насельніцтва ў Старчыцах i

Замагіллі (цяпер Рассвет). I зноў 755-ы атрад разграміў гітлераўцаў. У гэтым бai 7

гітлераўцаў былі забіты, а 17 паранены. Іх планы пацярпелі правал.

22 сакавіка нямецка-паліцэйскі атрад у суправаджэнні 2 танкаў i бронемашыны

зноў уварваўся ў Старчыцы i Замагілле. У бой з iмi ўступілі 755-ы i 756-ы

партызанскія атрады. Гітлераўцы, страціўшы тpaix забітых, адступілі. Падобная

безвыні-ковая спроба правесці «мабілізацыю» была зроблена акупантамі 27 красавіка.

1 мая 1944 г. 754-ы партызанскі атрад 12-й брыгады выгнаў нямецка-паліцэйскую

групу з вёскі Мазалі Чырвонаслабодскага раёна.

Такім чынам, спробы акупацыйных улад правесці мабілізацыю ў Беларускую

краевую абарону пацярпелі правал. Толькі зyciм невялікая частка беларусаў, у

асноўным пад прымусам, была мабілізавана гітлераўцамі.

Варожыя адносіны да нямецка-фашысцкix заваёунікаў праяўляліся з боку

насельніцтва ўвесь акупацыйны перыяд. Людзі рабілі ўсё магчымае, каб прыблізіць

дзень вызвалення ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Аб гэтым яскрава сведчыць i

збор грошай i іншых каштоўнасцей у фонд абароны савецкай краіны ў тыле ворага.

Як адзначыў сакратар Мінскагa падпольнага абкома КП(б)Б В.І.Казлоў,

насельніцтва з энтузіязмам аддавала ў фонд абароны краіны свае каштоўнасці. У

Старобінскім i Чырвонаслабодскім раёнах сабрана ў тыле ворага 235 тыс. рублёў у

савецкай валюце i аблігацыямі, 170 рублёў золатам (царскай чаканкі), 53

амерыканскія долары i залатыя рэчы. 3 нямецкага гарнізона ў Стаpoбiнe

насельніцтва патаемна перадала ў партызанскія атрады для перадачы ў фонд

абароны кpaiны больш чым 52,5 тыс. рублёў грашыма i аблігацыямі, 13,5 тыс.

рублёў перадалі ў фонд абароны кpaiны Бранчыцкая i Гадзенская падпольныя

камсамольскія арганізацыі.

У акупіраваных раёнах рэспублікі быў падтрыманы пачын насельніцтва

вызваленых раёнаў Беларусі, якія разгарнулі патрыятычны рух па зборы сродкаў

для Чырвонай apмii ў пачатку 1944 г.

Нямецка-фашысцкія акупацыйныя ўлады разумелі, што iм доўга не

затрымацца на беларускай зямлі, асабліва пасля Сталінградскай i Курскай бітваў. У

сувязі з гэтым гітлераўцы імкнуліся вывезці з нашай рэспублікі ўсё каштоўнае,

асабліва прадукты харчавання. Для гэтай мэты яны ставілі задачу ўстанавіць свой

кантроль за ўборкай ураджаю 1943 г. і накіраваць усе намаганні на вываз

прадуктаў харчавання ў Германію. У адказ Мінскі падпольны абком КП(б)Б 18

жніўня 1943 г. прыняў пастанову «Аб ураджаі 1943 г.», у якой паставіў задачу перад

падпольнымі раённымі камітэтамі КП(б)Б i партызанскімі фарміраваннямі зрываць

планы акупантаў.

Партызанскія фарміраванні ўзмацнялі барацьбу з гітлераўскімі захопнікамі,

нападалі на ix нарыхтоўчыя каманды, знішчалі масты на ix шляху, paбілі перакопы

дарог, захоплівалі абозы i нарыхтоўчыя пункты з зернем i іншымі прадуктамі

харчавання, ліквідоўвалі малочныя заводы. У 1943 — 1944 гг. былі спалены 15

мастоў на дарогах Любань — Чырвоная Слабада i Любань — Старобін. 12-я

кавалерыйская партызанская брыгада ў лістападзе 1943 г. ліквідавала 11 мастоў (з

ix 6 водных i 5 на грунтавых дарогах) агульнай даўжынёй 118 метраў на

шасэйных дарогах Касынічы — Пагост, Слуцк — Чырвоная Слабада, Старчыцы —

Касынічы, Танежыцы — Чырвоная Слабада.

У час уборкі ўраджаю партызаны па магчымасці аказвалі сялянам асабістую

дапамогу ва ўборцы ўраджаю.

Партызаны атрада імя Варашылава рыхту-

юцца да ўзрыву моста цераз Случ.

У маёнтках нямецкіх памешчыкаў, там, дзе партызаны не маглі захапіць i

вывезці ў партызанскую зону сабраны ўраджай, яго стараліся знішчыць, каб ён не

дастаўся акупантам. Так у 1943 г. быў знішчаны ўраджай у маёнтку Пагост. Аб

актывізацыі дзейнасці партызанскіх атрадаў у барацьбе за ўраджай 1943 г. яскрава

сведчыць зварот абласнога камісара Слуцка з просьбай да генеральнага камісара

Беларусі прыслаць дадаткова ахову для збору ўраджаю ў колькасці 1500 — 1600

чалавек (Старобінскі i Чырвонаслабодскі раёны ўваходзілі ў Слуцкі камісарыят).

Партызанскія фарміраванні, якія знаходзіліся на тэрыторыі Старобінскага i Чыр-

вонаслабодскага раёнаў, прымалі таксама ўдзел у падрыве рэек i эшалонаў на чы-

гунках Мікашэвічы — Жыткавічы, Мінск — Асіповічы, Стоўбцы — Нясвіж,

Ганцавічы — Баранавічы, Ганцавічы — Дзяніскавічы i інш. Падрыў эшалонаў,

чыгуначных пуцей перашкаджаў дастаўцы на фронт жывой сілы i тэхнікі нямецка-

фашысцкіх войск, зрываў вываз з Беларусі матэрыяльных каштоўнасцей, у тым

ліку i прадуктаў харчавання.

Прэзідыум Вярхоўнага Савета БССР, Саўнарком БССР i ЦК КП(б)Б 29

верасня 1943 г. звярнуліся да беларускага народа з заклікам мабілізаваць усе сілы i

сродкі на дапамогу наступаўшай Чырвонай арміі. Мінскі падпольны абком КП(6)Б

паставіў задачу падпольным райкомам КП(б)Б абмеркаваць зварот вышэйстаячых

органаў рэспублікі ва ўcix партызанскіх фармараваннях i намеціць канкрэтныя

мерапрыемствы па ix выкананнi.

Cтapoбiнскi i Чырвонаслабодскі райкомы КП(б)Б замацавалі пapтызaнcкiя

фармі- раванні за вёскамі для правядзення агітацыйна-масавай работы i аховы

людзей i ма-ёмасці ад нямeцкa-фaшыcцкix захопнікаў.

Вялікая ўвага была ўдзелена таксама арганізацыі i правядзенню сяўбы

ўвосень 1943 г. i ўвесну 1944 г. Акупацыйныя ўлады імкнуліся перашкодзіць

сялянам правесці веснавую сяўбу, пpымyшaлi пераворваць азімыя пасевы, каб

пакінуць насельніцтва без хлеба. Акупанты пастаянна праводзілі карныя

экспедыцыі, знiшчaлi вёcкi разам з жыхарамі. У карных экспедыцыях прымалі

ўдзел цэлыя дывізіі, якіх суправаджалі бронемашыны, авіяцыя i артылерыя. Звыш

дзесяці тысяч салдат дзейшчалі ў Старобінскім раёне. У партызанскія атрады

засылался шпіёны i дыверсанты, на адпаведных умовах бралі заложнікаў, якіх

звычайна расстрэльвалі або вешалі. Пад выглядам партызан акупанты накіроўвалі