103
³ä âåëèêèõ ìàãíàò³â íàìàãàëèñÿ íå â³äñòàâàòè ñåðåäí³ é äð³áí³
ïàíè, ÿê³ çàõîïëþâàëè ³ ïðèºäíóâàëè äî ñâî¿õ âîëîä³íü íîâ³ é íîâ³
çåìë³.
Ïðîòÿãîì 7090-õ ðîê³â XV²²² ñò. íà Ïðàâîáåðåææ³ ñòàëèñÿ ïîì³ò-
í³ çðóøåííÿ, ïîâÿçàí³ ç âèíèêíåííÿì ìàíóôàêòóð. Ïî÷àëè ä³ÿòè ì³ä-
íîëèâàðíà ìàíóôàêòóðà â dzíüêîâ³ (Ïîä³ëëÿ), ñóêîííà â Òóëü÷èí³,
ïîëîòíÿíà â Íåìèðîâ³. Ðîçâèâàëàñÿ âíóòð³øíÿ ³ çîâí³øíÿ òîðã³âëÿ.
Âåëèê³ ÿðìàðêè, íà ÿêèõ çáóâàëèñÿ íàéð³çíîìàí³òí³ø³ òîâàðè, çáèðà-
ëèñÿ â Áåðäè÷åâ³, Êðåìåíö³, Ëóöüêó, Æèòîìèð³.
Óêðà¿íñüêå íàñåëåííÿ Ïðàâîáåðåææÿ ³ çàõ³äíîóêðà¿íñüêèõ çåìåëü
ï³äòðèìóâàëî çâÿçêè ç ˳âîáåðåæíîþ Óêðà¿íîþ. Äîëàþ÷è êîðäîíè ³
ìèòíèö³, ñåëÿíè ³ ì³ñüê³ æèòåë³ ïðè¿æäæàëè íà áàçàðè ³ ÿðìàðêè äî
Êèºâà, Ðîìåí, ͳæèíà. ×èìàëî âèõ³äö³â ç Ïðàâîáåðåææÿ â÷èëèñÿ â
Êèºâî-Ìîãèëÿíñüê³é àêàäå쳿, Ïåðåÿñëàâñüêîìó ³ Õàðê³âñüêîìó êî-
ëåã³óìàõ.
Äðóãà ïîëîâèíà XV²²² ñò. ïîçíà÷åíà íà Ïðàâîáåðåææ³ íåáóâàëèì
ðîçìàõîì àíòèôåîäàëüíèõ âèñòóï³â. Çðîñòàííþ àíòèôåîäàëüíîãî
âèçâîëüíîãî ðóõó ñïðèÿëî ïîñèëåííÿ ôåîäàëüíîãî ãíîáëåííÿ, çá³ëü-
øåííÿ ïàíùèíè. Ïîñèëèëîñÿ é íàö³îíàëüíî-ðåë³ã³éíå ãíîáëåííÿ.
Ó 1768 ð. ïîëüñüêèé ñåéì óõâàëèâ ïîñòàíîâó ïðî ôîðìàëüíå çð³âíþ-
âàííÿ ó ïðàâàõ êàòîëèê³â, ïðàâîñëàâíèõ ³ ïðîòåñòàíò³â. Öå âèêëèêà-
ëî ïðîòåñò ðåàêö³éíèõ ê³ë ïîëüñüêèõ ôåîäàë³â. ϳä ãàñëîì çàõèñòó
êàòîëèöèçìó â ì³ñò³ Áàð³ ÷àñòèíà ïîëüñüêèõ ïàí³â ñêëèêàëà êîíôåäå-
ðàö³þ. ij¿ çàãîí³â êîíôåäåðàò³â íà Ïîä³ëë³ é Âîëèí³ ñóïðîâîäæóâà-
ëèñÿ ãðàáóâàííÿì íàñåëåííÿ, âèãíàííÿì ïðàâîñëàâíèõ ñâÿùåíèê³â,
ðóéíóâàííÿì öåðêîâ. Óñå öå ïðèçâåëî äî çàãîñòðåííÿ ñîö³àëüíî¿ òà
íàö³îíàëüíî-ïîë³òè÷íî¿ ñèòóàö³¿.
Ãàéäàìàöüêèé ðóõ, ùî ðîçïî÷àâñÿ â ïåðø³é ïîëîâèí³ XV²²² ñò., ïå-
ðåð³ñ ó âåëè÷åçíå íàðîäíî-âèçâîëüíå ïîâñòàííÿ, â³äîìå â ³ñòî𳿠ï³ä
íàçâîþ Êî볿âùèíà (â³ä ñë³â êîë, êîëîòè).
Ïîâñòàííÿ ïî÷àëîñÿ âîñåíè 1768 ð. Î÷îëèâ éîãî Ìàêñèì Çàë³çíÿê.
Ïîâñòàíö³ çâ³ëüíèëè â³ä ïîëÿê³â äåñÿòêè ñ³ë ³ ì³ñò Êè¿âùèíè. Íåçàáà-
ðîì âîíè ï³ä³éøëè äî Óìàí³ äîáðå óêð³ïëåíî¿ ôîðòåö³. Êîçàêè, ÿê³
ìàëè çàõèùàòè Óìàíü, íà ÷îë³ ç ²âàíîì Ãîíòîþ ïåðåéøëè íà á³ê
ïîâñòàíö³â. Öå çì³öíèëî çàãîíè ïîâñòàíö³â, ³ â ÷åðâí³ 1768 ð. âîíè çà-
õîïèëè Óìàíü. Âèçâîëåííÿ Óìàí³ ìàëî âåëèêå çíà÷åííÿ ôîðïîñò
óí³àòñòâà ³ êàòîëèöèçìó áóâ ë³êâ³äîâàíèé. Ïîâñòàííÿ ïåðåêèíóëîñÿ
íà ³íø³ ðàéîíè Ïðàâîáåðåææÿ. Òóò áóëî çíèùåíî ïîëüñüê³ îðãàíè âëà-
äè ³ âñòàíîâëåíî óêðà¿íñüêå íàðîäíå ñàìîâðÿäóâàííÿ. Ïîì³ùèöüêó