Контрольная работа - Знешнепалітычныя зносіны Полацкага княства ў X-XIII стст

Подождите немного. Документ загружается.

Акрамя таго, у адрозненне ад паўднёва-рускіх земляў, дзе шматлікія княствы

перажывалі час феадальнай раздробленасці і заняпаду, у 1230 — 1240 гг.

утварылася маладая цэнтралізаваная дзяржава — Вялікае Княства Літоўскае. Яно

аб'яднала літоўскія і полацкія землі.

4.2. Адносіны з літоўскімі пляменамі

Адносіны з літоўскімі пляменамі змяняліся на працягу часу. Так, «Повесть

временных лет» паведамляе, што кіеўскі князь Яраслаў Мудры ў 1040 г. зрабіў

паход у Літву. Відаць, у ім прымаў удзел і полацкі князь Брачыслаў. Зімой 1131

—1132 гг. на Літву хадзіў кіеўскі князь Мсціслаў Уладзіміравіч сумесна з

Усеваладам Гродзенскім і іншымі князямі. У сярэдзіне XII ст. (каля 1159 г.) у

літоўскія землі вадзіў свае дружыны адзін з полацка-мінскіх князёў Валадар

Глебавіч. У 1191 г. рыхтавалася сумеснае выступленне наўгародскіх і полацкіх

князёў. У пачатку XIII ст. супраць Літвы выступалі полацкія (напрыклад,

Уладзімір у 1201 г.), чарнігаўскія і смаленскія князі. Частымі былі спусташальныя

набегі старажытнарускіх феадальных дружын на яцвяжскія землі.

Гэтыя паходы заканчваліся, як правіла, патрабаваннем даніны. У ліку

плямёнаў, якія плацілі даніну Русі, аўтар «Повестн временных лет» называе і

«літву». Мяркуюць, што літоўцы ў XII ст. плацілі даніну Полацку, а раней і Кіеву.

Аднак няма падстаў сцвярджаць, што літоўскія землі знаходзіліся ў колькі-

небудзь трывалай або пастаяннай залежнасці ад старажытнарускіх князёў.

Полацкія, віцебскія і мінскія князі іншы раз толькі выкарыстоўвалі літоўскія

дружыны ў час феадальных міжусобіц (напрыклад, у 1162, 1180, 1198 гг.)

Акрамя атрымання даніны, якая іншы раз мела сімвалічны характар,

Старажытнаруская дзяржава, а затым некаторыя княствы, асабліва Полацкае,

ставілі перад сабой больш істотныя мэты. Яны імкнуліся захаваць і замацаваць за

сабой старыя гандлёвыя шляхі на Захад, умацаваць заходнія і паўночна-заходнія

граніцы, панаваць над народамі Усходняй Прыбалтыкі.

У сваю чаргу яшчэ да ўтварэння Літоўскай дзяржавы, г. зн. у XII — пачатку

XIII ст., племянныія літоўскія князі рабілі частыя набегі на суседнія рускія землі.

У той час іх мэтай быў іне захоп чужой тэрыторыі, а грабеж, захоп палонных,

жывёлы і да т. п., што з'яўлялася адной з крыніц накаплення багацця

прадстаўнікамі класа феадалаў, які ў той час фарміраваўся. Аб барацьбе полацкіх

князёў з літоўскімі сведчыць аўтар «Слова аб палку Ігаравым»: «Изяслав, сын

Васильков, позвенел своичми острыми мечамн о шлемы лнтовские». М.

Стрыйкоўскі паведамляе, што ў 1205 і ў 1207 гг., «бачачы разлад і нязгоду

ўнутраную паміж князямі рускімі, апанаваныя жаданнем здабычы», літоўцы

арганізоўвалі паходы на землі рускія. Аб гэтым сведчыць і «Хроніка» Генрыха

Латвійскага. Так, полацкі князь Уладзімір у 1212 г. вымушаны быў заключыць

нявыгаднае для сябе пагадненне з ордэнам, каб, «возобновив мир, тем легче

противостоять литовцам». Паводле звестак Я. Длугаша, у 1216 г. літоўскія

дружыны, якія грабілі наваколле Полацка, былі разгромлены і выгнаны

Гісторыя Беларускай СССР: у 5 т. Т.1. – Мн.: Навука і тэхніка, 1972 – с. 123.

смаленскім князем Мсціславам Давыдавічам. Пазней, зімой 1225 г., літоўская

раць спустошыла Наўгародскую, Смаленскую і Полацкую землі. Але і гэты паход

закончыўся няўдачай для літоўцаў: іх войскі былі разбіты наўгародскім князем

Яраславам Усеваладавічам каля Усвятаў

Першая палова XIII ст. з'явілася пераломным перыядам у гісторыі Літвы. Да

гэтага часу адносіцца пачатак стварэння адзінай раннефеадалыіай Літоўскай

дзяржавы і ўмацавання велікакняжаскай улады. Землі ж Русі, наадварот, у тыя

гады знаходзіліся ў стадыі найбольшай палітычнай раздробленасці і былі сур'ёзна

аслаблены татара-мангольскім нашэсцем і агрэсіяй крыжаносцаў.

3 першай паловы XIII ст. літоўскія князі робяць настойлівыя спробы

пашырыць падуладныя ім тэрыторыі за кошт заходнерускіх зямель, разглядаючы

іх як дадатковую аснову ўмацавання магутнасці і ўлады ва ўласнай краіне.

У заходнерускіх землях, як і ў іншых частках Русі, спелі перадумовы

кансалідацыі. Гандлёвы дагавор 1229 г. Смаленска, Полацка і Віцебска з Рыгай і

Гоцкім берегам, які меў сілу не толькі на працягу ўсяго XIII ст., але і ў XIV ст.,

прадугледжваў стварэнне саюзу буйнейшых гарадоў За-ходняй Русі. Дадзены

факт можна расцэньваць як праяўленне тэндэнцый да аб’яднання гэтай часткі

рускіх зямель. У XIV ст. з’яўляецца назва «Белая Русь» у адносінах да

заходнерускіх зямель. З’яўленне паняцця «Белая Русь», больш шырокага і

агульнага, чым паняцце асобнай «зямлі», таксама сведчыць аб некаторай ступені

кансалідацыі заходнерускіх зямель у гэты час.

Вынікам адносін з Літвой у гэты перыяд стала стварэнне Вялікага княства

Літоўскага

Гісторыя Беларускай СССР: у 5 т. Т.1. – Мн.: Навука і тэхніка, 1972 – с. 124.

Заключэнне

Такім чынам, даследаўшы па розным літаратурным крыніцам гістарычныя

падзеі на тэрыторыі старажытных беларускіх зямель, можна зрабіць наступныя

вынікі:

- у дадзены перыяд на тэрыторыі беларусі склаліся старажытныя

княствы, якія вялі складаную знешнюю палітыку, што ў значнай меры

тлумачыцца іх геаграфічным палажэннем на шляху да Балтыйскага

мора;

- паміж насельніцтвам паўночна-заходніх зямель Русі і іншымі

плямёнамі і дзяржавамі існавалі разгорнутыя, разнастайныя

эканамічныя, культурныя і этнічныя сувязі;

- праз беларускія землі праходзіў вельмі значны вялікі водны шлях «з

вараг у грэкі», які станоўяа ўплываў на эканамічнае становішча і

багацце княстваў, а таксама азначаў знешнюю палітыку;

- мкнуўшыеся да пашырэння свайго ўладання крыжакі вельмі важнае

значэнне надавалі белаускаму Падзвінню, захоп якога даваў

магчымасць кантроль за гандлем і новых прыбыткаў;

- ваенная экспансія немцаў супраць Полацкага княства і Наўгародскай

зямлі прывяла Полацк і Ноўгарад да палітычнага саюзу, у выніку чаго

крыжацкая пагроза была ліквідавана;

- татара-манголы па шэрагу прычын захапіць і парабаваць беларускія

землі не змаглі;

- у выніку складаных адносін з узнікшай моцнай дзяржавай - Літвой

стварылася Вялікае княства Літоўскае.

Спіс літаратуры

1. Алексеев Л.В. Полоцкая земля. Мн.: Наука. – 1966.

2. Гісторыя Беларусі/А.Л.Абецэдарская, П.І.Брыгадзін, Л.А.Жылуновіч і інш.;

Пад рэд. А.Г.Каханоўскага і інш. — Мн.:»Экаперспектыва», 1997.

3. Гісторыя Беларусі: у 6 т. Т.1. Старажытная Беларусь. – Мн., 2000.

4. Гісторыя Беларускай СССР: у 5 т. Т.1. – Мн.: Навука і тэхніка, 1972.

5. Дзмітрачкоў П. Знешнепалітычныя ўмовы развіцця беларускіх зямель.

Барацьба з іншаземнымі захопнікамі. ІХ – пер. пал. ХІІІ стст. //Беларускі

гістарычны часопіс. – 1995. - № 4.

6. Ермаловіч М.І. Па слядах аднаго міфа. Мн., 1991.

7. Ермаловіч М. Старажытная Беларусь. – Мн.: Мастацкая літаратура. – 1998.

8. Загарульскі Э.М. Заходняя Русь. ІХ-ХІІІ стст. – Мн., 1998.

9. Нарысы гісторыі Беларусі. У 2 частках. Ч. 1. Мн.: Беларусь, 1993.

10.Новік Я.К., Марцуль Г.С. Гісторыя Беларусі ў 2-х частках. Ч. 1, Мн.:

Вышэйшая школа. – 2001.

11.Парашкоў С. А. Гісторыя культуры Беларусі. — Мн.: Бел. навука, 2003.