?иличбоев О. Сборник сценариев / Сценарийлар тўплами

Подождите немного. Документ загружается.

“КИТОБ – МЎЪЖИЗАГА ЧОРЛАЙДИ”

мавзусидаги бадиий-мусиқий кеча сценарийси

Тадбир қуйидаги шароитда ўтказилади: хона ёки зал шиор-

лар, ўқиш ва илмга чорловчи плакатлар билан безатилади.

Китоб кўргазмаси ташкил этилади.

Олиб борувчи: Ассалому алайкум ҳурматли меҳмонлар!

Хуш келибсизлар. Мен сизларни ахборот-ресурс марказимизда

кўриб турганимдан жуда мамнунман. Биласизларки, ЮНЕСКО

томонидан 23 апрель “Халқаро китоб ва муаллифлик ҳуқуқлари-

ни ҳимоя қилиш” куни деб белгиланган. Ушбу кун 1995 йилдан

бери нишонланади. Бизнинг ахборот-ресурс (ахборот-кутуб-

хона) маркази (АРМ, АКМ) ҳам бугун “Китоб – мўъжизага

чорлайди” номли тадбирни тайёрлаган. Унда ўқув-юртимизнинг

бир гуруҳ талабалари иштирок этадилар. Уларнинг чиқишлари

сизларга манзур бўлади, деб умид қиламан ва илк навбатни

......курс талабаларига бераман. Марҳамат.

1-талаба: Китоб – офтоб. Заминни, она табиатни офтоб

иситса, одам қалбини китоб илитади, нафақат илитади, балки

ёритади, нурлантиради. Китобга энг қисқа таъриф бериш жоиз

бўлса, уни маънавият қуёши деб таърифлаш ўринлидир. Яъни,

қуёш бўлмаса оламнинг, табиатнинг, ҳаттоки ҳаётнинг бўлиши

шубҳа остида қолади, китоб бўлмаса, маънавиятнинг ривож-

ланиши ҳам мавҳум бир фикр бўлиб қолаверади.

Кенгроқ мушоҳада юритадиган бўлсак, миллат баркамол-

лиги, Ватан тараққиёти элнинг китобхонлик даражасига, яъни

ўқимишлилигига боғлиқ. Истиқлолдан сўнг мустақил мамлака-

тимизда Президентимиз ташаббуси ва бевосита эътибори

туфайли соғлом авлодни тарбиялаш борасида ибратли ишлар

амалга оширилмоқда. Меҳнат жамоаларида спорт-соғломлашти-

риш иншоотлари, теннис майдончалари барпо этилди. Бироқ

соғлом авлод деганда фақатгина жисмонан бақувват инсон-

нигина тушуниш масалага бирёқлама ёндошиш бўлур эди.

Авлод баркамоллиги унинг маънавий камолотига ҳам кўп

жиҳатдан боғлиқ. Ана шуни назарда тутсак, ўшандай бинолар

ёнида китоб дўконлари, кутубхоналар қад ростласа нур устига

аъло нур бўлар эди.

2-талаба:

Ҳар кўнгилнинг орзуси шул эрур оби ҳаёт,

Қадрини билган кишига шубҳасиз жондир китоб.

Кўзнинг нури, дил сурури дилларнинг дармонидир,

Ҳар қоронғу дилга гўё моҳитобондир китоб.

Ҳар балодан асрагувчи энг муҳим қиммат яроғ,

Тийри ваҳшат ханжари зиллатга қалқондир китоб.

Ҳар киши ёшликда қилса вақтида ғайрат агар,

Тез замонда ошно бўлмоғи осондир китоб.

3-талаба: Ўқувчилар қалбида юксак маънавиятни шакллан-

тиришда китоб ва китобхонликнинг аҳамияти беқиёсдир.

Китоб асрларни-асрларга, замонларни-замонларга, ришта-

ларни-ришталарга уловчи восита. “Китобсиз хонадон жаҳолатга

ўхшайди”, деган экан бир донишманд. Лекин тўғри келган

китобни ўқиш

ҳам ярамайди. Чунки бунинг бир қатор сабаблари

бор. Аввало, инсоннинг умри барча китобларни ўқишга етмай-

ди. Бундан ташқари, дуч келган асарни ўқиб кетавериш киши-

нинг савиясига, унинг дунёқарашининг шаклланишига салбий

таъсир кўрсатиши ҳам мумкин.

2-талаба:

Илм калити – китоб,

Гар ўқисанг бобма-боб,

Ўрганиб бор билимни,

Очар баҳри дилингни.

Сафарга чиққан

чоғинг,

У энг яқин ўртоғинг.

Ошно бўлсанг китобга,

Юксаласан офтобга.

4-талаба: Инсон табиати, феъл-атвори, руҳиятига мос нарса-

ларга қизиқади. Кимдир тарихий китобларга қизиқса, кимдир

фалсафий романларни ўқийди, кимдир саргузашт асарларни

ёқтирса, яна кимдир ҳажвий асарлар ихлосманди. Яна бир

бошқа одам эса шеърият шайдоси бўлади. Шунингдек, китоб-

ларнинг даврийлиги улар учун муҳимдир. Масалан, мумтоз-

анъанавий, замонавий адабиёт намуналарининг ихлосмандлари

ҳам ўзига яраша топилади. Одамнинг ўқиётган китобига қараб

ҳам унинг мақсад ва интилишлари, феъл-атвори, кайфиятини

аниқлаш мумкин. Шу маънода унга ана шу қизиқишларини

ҳисобга олган ҳолда китоб ўқишни тавсия қилиш мумкин.

2-талаба: Кишилар савдоси бошимдан йироқ

Эрта-кеч бўлмишам китобга ўртоқ

5-талаба: Биласизларми, машҳур киноактёр кунг-фу устаси

Брюс Ли китоб мутолаа қилишни жудаям яхши кўрар, уларга

ғояларнинг сарчашмаси деб қараган экан. Брюс Лининг кутуб-

хонасида фалсафий китоблар ҳар қандай америкалик файласуф-

нинг китобларидан-да кўп бўлган. Уни кўпинча Хитой дао-

монахларининг кураш жараёни акс эттирилган суратлар дунё-

сига ғарқ бўлиб ўтириши, оғир ўйларга чўмиб шеър ёзаётган ёки

таржима қилаётганини кўриш мумкин эди.

6-талаба: Ўқувчиларнинг китоб ўқишга бўлган ҳаваслари

оиладан бошланади.

Ота-боболаримиз хонадонларида Машраб, Навоий, Бедил ва

бошқа шоирларимизнинг асарларини мароқ билан ўқишган.

Фарзандлари китобхонлик давраларида иштирок этишган.

Натижада уларда китоб ўқишга ҳавас уйғонган.

XIX асрнинг ўрталарида Бухоро мадрасалари фаолияти

билан танишган Н.Ханиковнинг гувоҳлик беришича, мадраса-

нинг тўлиқ курсини ўқиб тугатиш учун толиб тахминан 137 та

китоб ўқиши талаб этилган экан.

7-талаба: Билим манбаи бўлган китобни севиш ва ўқиш

учун уни танлай олиш ва ўқиш маданиятини билиш керак.

Китоб ўқиш маданиятига китоб харид этиш ва кутубхонани

мунтазам бойитиб боришга алоҳида эътибор билан қараш, китоб

сақлаш одоби, ўқиш жараёни, ўқиганни ўзига ва ҳаётга татбиқ

этиш, билиш каби яна ўнлаб масалалар киради.

2-талаба:

Китобдан яхшироқ дўст йўқ жаҳонда,

Ғамхўринг бўлгай у ғамли замонда.

У билан қол танҳо, ҳеч бермас озор,

Жонингга юз роҳат беради такрор.

8-талаба: Яқинда Ўзбекистон Республикаси Президенти-

нинг “Республика аҳолисини ахборот-кутубхона билан таъмин-

лашни ташкил этиш тўғрисида”ги қарори эълон қилинди. Ёшлар

ўртасида китобхонликни юксалтириш учун мана шундай

ғамхўрлик зарур эди. Бу ўз вақтида чиққан қарор, эртага ўз

самарасини бериши шубҳасиздир.

9-талаба: Биз талабалар эса ўз навбатида кутубхоналари-

мизни турли жанрдаги адабиётлар билан бойитишимиз мумкин.

Бунинг учун ҳар бир талаба ўз ихтиёри билан биттадан китоб

олиб келиб топширса, кутубхона 20-30 дона китоб билан

қўшимча равишда бойийди. Натижада 1 дона китоб олиб борган

талаба яна 20-30 дона янги китоб ўқиш имкониятига эга бўлади.

Бу ишга ҳомийларни ҳам жалб этиш мумкин.

Фарзандлари камолини, юрт келажагини, Ватан равнақини

ўйлайдиган саховатпеша инсонларнинг бу ишда фаол иштирок

этиши катта савоб деб ўйлаймиз.

10-талаба: Аммо, ҳозирги кунда ранг-баранг воқеа ва

ҳодисаларга бой фильмлар, саргузаштлар ҳақида ҳикоя қилувчи

бошқа воситалар – телевизор, компьютер, Интернетнинг

таъсири кучаймоқда. Одам китоб ўқимаса, диванга ётволиб

кунига ўн соатлаб FМ радиосини тинглайдими, ё икки-учта

телесериал кўрадими-бошининг гаранг бўлгани қолади.

Телевизор, радио ҳеч қачон китобнинг ўрнини боса олмайди.

Ўқиш ва унинг орқасида келадиган заковат мамлакатни дунёга

танитишдан ҳам зарурроқ бўлган нарсага – маърифатга йўл

очади. Маърифатли, яъни маънавияти юксак ва билими теран

бўлган кадрлар юртни фаровон қилади, мамлакат тараққиётини

тезлаштиради. Чинакам билимни эса китоб ўқимасдан туриб

эгаллаш асло мумкин эмас. Шундай экан “Ҳар доим бўлсин

китоб” деймиз (барча талабалар ушбу хитобни баланд овозда

айтадилар).

Талабаларнинг чиқиши тугагандан сўнг навбат мусиқага

берилади ( қўшиқ ёки рақс ижро этилиши мумкин).

Мусиқа тугагач бир неча талаба саҳнага чиқиб доноларнинг

китоб ҳақидаги фикрларини айтиб беради.

Ушбу чиқиш якунлангач, бошловчи 2 ой давомида АРМга

фаол қатнаган китобхонни даврага таклиф этади ва унга эсдалик

совғаларини: китоблар, ўқув қуролларини тақдим этади.

Сўнгра бошловчи меҳмонларга, талабаларга ва барча томо-

шабинларга доимо китоб билан ҳамроҳ бўлишларида яхши

тилаклар билдириб, тадбирни ёпиқ деб эълон қилади.

“ОДОБДАН ФАЛАК НУР ОЛАР”

мавзусида викторина

(Викторина ўтказилаётган залда одоб-ахлоқ мавзусидаги

китоб кўргазмасини ташкил этиш тавсия этилади)

Ўйин шарти

Қатнашувчилар:

Бошловчи ( 1ёки 2 )

4 кишидан иборат 2 та команда

Ўйинда 4 кишидан иборат икки команда иштирок этади. Кўп

очко тўплаган команда ғолиб деб топилади. Ўйин 3 та турда: 1,

2 ва якунловчи “ўз ўйининг” тарзида ўтказилади.

1-турда 3 та мавзу бўлиб, ҳар бир мавзуда 4 тадан савол

берилган. Саволнинг мураккаблигига қараб баллар белгиланган.

Тур барча саволлар ўйналиб бўлгунга қадар давом этади.

Жавоби ўйналиб бўлинган карточкалар таблодан олиб қўйилади.

2-тур ҳам худди 1-тур каби ўтказилади, фақат жавобнинг

баллари 2 баравар юқори қилиб белгиланади.

Якунловчи “ўз ўйининг”да битта мавзу таклиф этилади. Ҳар

иккала команда иштирокчилари савол нархини ўзлари белги-

лайдилар ва уни карточкага ёзиб бошловчига берадилар. Жавоб-

ни бошқа карточкага ёзиб уни ҳам бошловчига узатадилар

(белгиланадиган нарх йиғилган очколардан ошиб кетмаслиги

керак). Агар жавоб тўғри бўлса команда аъзолари карточкага

ёзиб берилган очкони ютиб оладилар, жавоб нотўғри бўлса

карточкадаги сон аввалги йиғилган очколардан

олиб ташланади.

Ўйин аввалида (1-тур) команда мавзулардан бирини танлай-

ди ва саволнинг рақамини танлайди. Бошловчи ушбу рақамдаги

саволни ўқиб беради. Жавобни қайси команданинг ўйинчиси

биринчи бўлиб топса, команда эмблемасини кўтаради. Тўғри

жавоб учун командага саволнинг очкоси тақдим этилади,

нотўғри бўлса очко олиб ташланади. Кейинги саволга ўтиш

ҳуқуқи тўғри жавобни берган командага берилади. Ҳар 2 турда

“ўз ўйининг” саволи жой олган. Агарда ўша савол ўйналадиган

бўлса, бошловчи жавоб ҳуқуқини тўпланган очколар ҳисобидан

харид қилишни таклиф этади. Командалардан қайси бири

кўпроқ нарх таклиф этса жавоб бериш ҳуқуқини қўлга киритади.

Жавоб учун барча тўпланган очколар қўйилса, савдо қилиш

тўхтатилади. “Таваккал”га борган команда жавоб ҳуқуқини

қўлга киритади.

Ўйин схемаси:

1-тур

Фозил одамлар шаҳри 5101520

Боқий сатрлар 5101520

Дунё кенг… 5101520

2-тур

Ибратланиш-инсон

зийнати

10 20 30 40

Ҳикматлар бўстонида 10 20 30 40

Тарки одат амримаҳол 10 20 30 40

3-тур

“Ўз ўйининг”

Ғалаба нашидаси

Фозил одамлар шаҳри

1. Маданият сўзининг келиб чиқиш тарихи ҳақида сўзлаб

беринг ?

(“Маданият” арабча мадина (шаҳар) сўзидан келиб чиққан.

Араблар кишилар ҳаётини икки турга: бирини бадавий ёки

саҳроий турмуш деб атаганлар. Бадавийлик – кўчманчи ҳолда

дашту саҳроларда яшовчи халқларга, маданийлик – шаҳарда

ўтроқ ҳолда яшаб, ўзига хос турмуш тарзига эга бўлган

халқларга нисбатан ишлатилган).

2. Этика сўзини таърифлаб беринг?

(Этика бу-(юн. eтhos – хулқ, одат) – ахлоқ ва унинг шахс

ҳамда жамият ҳаётидаги ўрнини ўрганувчи фалсафий фандир).

3. Эстетика терминини қайси файласуф илмий муомалага

киритган? (ўз ўйининг)

(Эстетика (юн. aisthetikos- ҳис қилувчи, ҳиссий тарбияга

доир) “Эстетика” терминини немис файласуфи А.Баумартен

(1714-1762) илмий муомалага киритган).

4. Этикет деганда нимани тушунасиз?

(“Этика” ва “этикет” сўзларининг маънолари бир-бирига

яқин бўлиб, жамият, ижтимоий гуруҳлар қабул қилган ўзаро

муомала қоидалари мажмуидир.

Этикет кундалик ҳаётда, ишда, ўқишда, кўчада, меҳмондор-

чиликда, турли расмий тадбирларда ўзини тўғри тутиш ва

яхши таассурот уйғотишни ўргатади. У киши мавқеини кўта-

ради ва барқарор ушлаб туришга ёрдам беради).

Боқий сатрлар

1. Бир ғариб кўнглини эта олсанг шод,

Яхшидир ер юзини қилгандан обод.

Лутфинг-ла бир дилни қул қила олсанг,

Афзалдир юз қулни қилмоқдан озод.

Ушбу байтнинг муаллифи ким?

(Ушбу байтнинг муаллифи Умар Ҳайём).

2. Мени мен истаган ўз суҳбатига аржуманд этмас,

Мени истар кишининг суҳбатин кўнглим писанд этмас.

Не баҳра топқамен ондинки, мендин истағай баҳра,

Чу улким, баҳрае андин тилармен, баҳраманд этмас.

Ушбу байтнинг муаллифи ким?

(Ушбу байтнинг муаллифи Алишер Навоий).

3. Сўйласанг сўйла яхши сўзлар...,

Йўқса жим

турмоғинг эрур яхши.

Ўйласанг яхши фикрлар ўйла,

Йўқса гунг бўлмоғинг эрур яхши.

Ишласанг, ишла яхши ишларни,

Йўқса, бекорлиғ… эрур яхши.

Тушиб қолдирилган қўшимчаларни топинг?

(дан, инг, ).

4. Дилимиз алам... қайғуга тўлса,

Ширин сўздан яхши қандай даво бор…

Танамиз… ёқар майин шаббода,

Дил чигалин ёзар, суҳбату бозор.

Тушиб қолдирилган тиниш белгиси ва қўшимчаларни

топинг?

(дан,? га).

Дунё кенг…

1. Гуманизм сўзини изоҳлаб беринг?

(Гуманизм (лот. humanus- инсоний) одамларга меҳр-

муҳаббат билан қараш, уларни ҳурмат қилиш, инсоннинг

моддий фаровонлигини юксалтириш ва кишиларда юксак маъна-

вий фазилатларни ривожлантиришга ғамхўрлик қилиш).

2. Кишининг ташқи кўриниши билан шуғулланадиган соҳа?

(Ҳар бир киши атрофдагиларга яхши кўринишни хоҳлайди.

Айнан шу соҳа билан имижеология шуғулланади. Имиж (инглиз-

чадан image - қиёфа) - бу шахснинг ташқи кўркамлигидир).

3. Жамиятнинг оқсуяклар, киборлар, умуман элита табақа-

сига нисбатан қолган аҳолининг кийиниши, уй жиҳозлари,

мусиқа ва бошқа соҳаларда тақлид қилишда ифодаланадиган

ҳатти-ҳаракат ва хулқ атвори?

( Мода (фр.mode, лот.modus-меъёр).

4. Тасаввур қилинг, сизга тақдимот маросимида иштирок

этиш учун таклифнома юборилди. Таклифномада а-ля фуршет

ёзувига кўзингиз тушди. Сиз бундан нимани тушунасиз?

(А-ля фуршет французча “санчқида” деган маънони англа-

тади. Бунда меҳмонларни ясатилган стол атрофига ўтказил-

майди, балки ҳар ким ўз ҳоҳишига кўра ликобча ва қадаҳни

тўлдириб залда бемалол айланиб юриши мумкин).

Ибратланиш-инсон зийнати

1. Камина деган сўз нима маънода айтилади?

( Камина-мен, камтаринлик билан айтилган мен).

2. Собит характерли инсонни таърифлаб беринг?

(Собит-маҳкам, қаттиқ мустаҳкам иродали инсон).

3. Зийрак инсон таърифини келтиринг?

(Зийрак-тез фаҳмловчи,сезгир,сергак,ҳушёр,уқувли инсон).

4. Андиша сўзини изоҳлаб беринг?

(Андиша – оқибатини ўйлаб ёки юз-хотир қилиб юритила-

диган мулоҳаза).

Ҳикматлар бўстонида

1.Машҳур маърифатчи Абдулла Авлонийнинг, ёш авлод

онгида инсонийлик, тўғри сўзлик, ҳалоллик, меҳнатсеварлик

каби кўникмаларни шакллантиришга хизмат қиладиган

таълимий-аҳлоқий асарларидан бири қайси?

(Ушбу асар “Туркий гулистон ёхуд ахлоқ”).

2.Қозоқ халқининг улуғ файласуфи, оқин Абайнинг панд-

насиҳатдан иборат асари қандай номланади? (ўз ўйининг).

(Ушбу асар” Насиҳатнома” деб номланади).

3.Шарқ адабиётининг ноёб ахлоқий-тарбиявий асарларидан

бўлмиш “Қобуснома” муаллифи ҳақида қисқача маълумот

беринг?

(“Қобуснома” асарининг муаллифи Амир Унсурул-маолий

Кайковус XI арда яшаб ўтган, у табиат, адабиёт ва санъат,

мусиқа илмларини чуқур эгаллаган олим бўлган).

4. Юнон файласуфи Арастунинг ахлоққа оид асари қандай

номланади?

(Юнон файласуфи Арастунинг ахлоққа оид асари “Ахлоқи

кабир”(Катта ахлоқ китоби) деб номланади).

Тарки одат амри маҳол

1. Ҳасад бу?

(Ҳасад – бошқа одамнинг муваффақияти, ютуқлари ва

обрўси, унинг мустақил фаолияти ва ҳис-туйғуларини кўролмас-

лик ва душманлик туйғуси).

2. Хоинлик бу?

(Хоинлик – умумий танлаган ишга, дўстликка, севги ва

биродарликка содиқ қолмаслик).

3. Эгоизм бу?

(Лот. ego-мен) – ўзининг шахсий манфаатларини бошқалар

манфаатларидан устун қўйиш, фақат ўзини кўзлаш).

4. Девиант хулқ атвор бу?

(Лот. deviato – оғиш) - ижтимоий нормативлар ва меъёр-

лардан оғиб кетувчи ҳатти-ҳаракат).

Ғалаба нашидаси

Этник стереотип тушунчасини изоҳлаб беринг?

(Этник стереотип – муайян миллатга (этнос)га хос бўлган

турғун, бир маромда такрорланиб турувчи одатий, хулқ-атвор,

муомала ва юриш туриш тарзидир. (гр. “stereo”-қаттиқ, “tip”-

нусха).

“НАВРЎЗ ЯШАРИШ БАЙРАМИ” мавзусидаги мусиқали

тадбир сценарийси

Атрофни баҳор нафаси қоплаган. Шаҳар ва кўчалар наврўз

байрамига мослаб безатилган. Барча ташкилот, мактаб, лицей,

коллеж, олий ўқув юртларида, болалар боғчалари ва маҳалла-

ларда наврўз байрами тадбирлари ўтказилади.

Қуйидаги тадбир сценарийсини ҳар бир муассаса ўзларига

мослаб фойдаланишлари мумкин.

Атроф наврўзона безатилган. Саҳнада баҳорга мос куй

таралмоқда, бошловчилар даврага чиқиб келади.

1-бошловчи:

Бугун шодиёна Наврўзи олам, Наврўзи олам,

Орзиқиб кутилган навбаҳор тўйи!

Ассалом янги йил! Ассалом байрам!

Сенга аталгуси юраклар куйи.

2-бошловчи: Ассалому алайкум, даврамизга ташриф буюр-

ган азиз меҳмонлар, баҳор айёмингиз муборак бўлсин.