?иличбоев О. Сборник сценариев / Сценарийлар тўплами

Подождите немного. Документ загружается.

“СУВНИНГ ҚАТРАСИ – ОФТОБНИНГ ЗАРРАСИ”

мавзусидаги тематик бадиий кеча сценарийси

Кутубхонанинг ёки бирор бир ташкилотнинг зали ушбу

тадбирга монанд безатилади.

Тадбир ўтказилаётган залда “Сув ва инсон”, “Сув тирикли-

гимиз манбаи” номли китоб кўргазмалари ташкил этилади. Унга

сув мавзуси акс этган китоблар, газета ва журнал мақолалари

қўйилади.

Қуйидаги тадбир сценарийсидан ҳар бир ташкилот ўзларига

мослаб фойдаланишлари мумкин.

Кечанинг бошловчилари саҳнага куй садолари остида чиқиб

келадилар.

1-бошловчи: Ассалому алайкум, тадбиримизга ташриф

буюрган азиз меҳмонлар! Бугунги кечамизга хуш келибсиз!

2-бошловчи: Ассалому алайкум кечамизнинг меҳмону

иштирокчилари!

1-бошловчи: Бугун биз сизларнинг эътиборингизга, ҳозирги

кунда азиз манба, тириклигимиз гарови бўлган, бора-бора

қадрлашни, тежаб тергашни талаб қилиб бораётган сувга

бағишлаб дунё бўйича нишонланадиган 22 март “Бутун-жаҳон

сув” кунига ўтказиладиган “Сувнинг қатраси – офтобнинг

зарраси” деб номланган тематик бадиий кечани тақдим этамиз.

Марҳамат, кечамиздан баҳраманд бўлинг.

(Куй янграйди. Саҳнага ҳаворанг либос кийган раққосалар

чиқиб келадилар. Улар сувни, фавворани ёки дарёни

ифодаловчи рақс ижро этадилар).

2-бошловчи: Азизбек, айтингчи, ер юзининг неча фоизи сув

билан қопланган?

1-бошловчи: Эй буни ким билмайди. Ер шарининг тўртдан

уч қисми сувдан иборат.

2-бошловчи: Бўлмаса айтингчи, шу сувларнинг ҳаммаси

ичишга яроқлими?

1-бошловчи: Йўқ яроқли эмас.

2-бошловчи: Гидросфера нима?

1-бошловчи: Оббо, бу қиз намунча савол беришни яхши

кўради. Жуда ҳам қизиқувчансизда, Лола. Ҳамма нарсани

билсам дейсиз.

2-бошловчи: Буларни нафақат мен, балки барча томошабин-

лар билмоқчи.

1-бошловчи: Ундай бўлса навбатни кечамизда иштирок

этаётган талабалардан бирига, география фанини севувчи

китобхонимизга берамиз. Марҳамат.

(Китобхон Ер юзидаги ва Ўзбекистондаги сув ресурслари,

сув омборлари, тоза ичимлик суви ҳақидаги маълумотларни

гапириши мумкин).

2-бошловчи: Раҳмат. Сизнинг ўқиш ва ишларингизга

муваффақият тилаймиз.

1-бошловчи: Лола, келинг энди навбатни санъаткор-

ларимизга берсак, марҳамат.

(Қўшиқ янграйди).

2-бошловчи: Биласизми, Азизбек! Шарқ файласуфларининг

таъкидлашларига кўра, одам тўрт унсурдан – сув, ҳаво, тупроқ

ва оловдан бунёд бўлган. Файласуфлар ўша тўрт унсур ҳақида

фикр юритганларида биринчи ўринда сувни санайдилар.

1-бошловчи: Қадим замонлардаёқ ота-боболаримиз сув

қадрини, тирикликнинг асосий манбаи сув эканлигини яхши

билишган. Сув илмини, ерларни суғоришни айниқса мироблар,

муҳандислар яхши англаб етган, шунинг учун ҳам халқимиз,

“сув-зар, сувчи-заргар”. Яна... сув…

2-бошловчи: Бўлди, бўлди. Азизбек, қолганини кечамизда

иштирок этаётган талабалардан эшитамиз, марҳамат.

(Саҳнага 5 ёки 6 талаба чиқиб сувга оид мақолларни айтиб

берадилар).

2-бошловчи: Азизбек, айтингчи, сизнинг машинангиз

борми?

1-бошловчи: Машинамми...? Йўқ, менинг машинам йўқ.

Уйимиздаги машина дадамники. Нимага сизни бу нарса

қизиқтириб қолди?

2-бошловчи: Шу... дадангизнинг машинасини сиз

ювасизми?

1-бошловчи: Ҳа, мен юваман.

2-бошловчи: Маза қилиб шлангдан сувни ҳар томонга сочиб

ювсангиз керак, тўғри топдимми? (гапида кесатиқ оҳанги

бўлади).

1-бошловчи: Йўқ. Нималар деяпсиз, қанақа шланг? Мен

машинани шлангда ювмайман. Бунақа ювсам қанча сув бекорга

исроф бўлади-ку. Кейин уйимиздаги сувга ҳисоблагич аппарат

ҳам ўрнатилган…

2-бошловчи: Ҳа... шунинг учун сувни тежар экансиз-да.

1-бошловчи: Шунинг учун ҳам. Ундан кейин бувим доимо

барчамизга “Ноннинг ушоғи ҳам нон” бўлганидек “Сувнинг

томчиси ҳам сув”, сувни тежаб ишлатинглар, дейдилар.

2-бошловчи: Сув бор жойда, бордир ҳаёт

Уни тежа, қил эҳтиёт,

Билгин ердек сайёрада

Ёлғиз эмасдир одамзод.

Келинг энди навбатни

сув ҳақида, унинг уволи ва асраш

ҳақида кўплаб мақолалар ёзган моҳир журналист …......га

берсак. Марҳамат.

(Журналист сув ҳақидаги ўз мулоҳазаларини билдиради).

1-бошловчи: Раҳмат. Ўйлайманки, барчамиз ушбу мулоҳа-

залардан керакли хулосани чиқарамиз.

2-бошловчи: Энди навбатни талабаларга берсак, улар

бугунги кечамизга саҳна кўринишини тайёрлаб келишган экан.

Марҳамат.

(Саҳна кўриниши,

сценарий охирида берилган).

2-бошловчи: Раҳмат.

1-бошловчи: Reviewss компаниясининг маълумотларига

кўра Ўзбекистонда биринчи қадоқланган “Тошкент” суви 1952

йилда ишлаб чиқарила бошланган.

2-бошловчи: Ҳозирги кунда Республикамизда 300 дан зиёд

соғломлаштирувчи минерал сув манбалари бор. Уларнинг 100

таси дам олиш масканлари ташкил этилган бўлиб, улар асосан

тоғ ва тоғ олди ҳудудларида жойлашган.

1-бошловчи: Келинг, навбатни тиббиёт ходими .......га

берсак. Улар бизга минерал сувларнинг шифобахш хусусият-

лари тўғрисида маълумот берсалар. Марҳамат.

(тиббиёт ходимининг чиқиши)

1-бошловчи: Раҳмат. Сизнинг келгуси ишларингизга ривож

тилаймиз. Мана, кечамиз ҳам ниҳоясига етиб қолди.

(Саҳнанинг бир четидан 2-бошловчи чиқиб келади).

2-бошловчи: Тўхтанг, тўхтанг! “Эврика” қолиб кетмасин.

1-бошловчи: Ҳали “Эврика” борку. Ҳозир томошабинлар

орасида “Эврика” деб номланган совғали ўйин ўтказамиз.

(Бошловчиларга муҳрланган учта конверт олиб чиқадилар.

Бошловчилар йиғилганларни ўйин шарти билан таништи-

радилар. Ўйин шартига кўра 1-конвертдаги савол ўқиб бери-

лади. Конвертда саволнинг жавоби ҳам бўлади. Томоша-

бинлар орасида ким ушбу саволга жавоб топса “Эврика” деб

қўлини кўтаради ва жавобни айтади. Жавоб тўғри бўлса 3 та

совғадан бирига эга бўлади. Кейинги саволлар ҳам шу тарзда

ўйналади).

1-бошловчи: Ҳурматли китобхонлар! Биз бугунги кечамизда

ҳаммамиз кунига бир неча марта фойдаланадиган, истеъмол

қиладиган, тириклигимиз шарти бўлган, бебаҳо неъмат – сув

ҳақида гаплашдик.

2-бошловчи: Бугун кўпчилигимиз ҳозиргача эътибор билан

қарамаган сувнинг қадр-қимматини яна бир бор ҳис қилдик.

Ўйлайманки, ушбу тадбиримиз бизга шу азиз неъмат – сувни

асраб-авайлашни яна бир бор уқтирди, эслатди. Мана кечамиз

ҳам ниҳоялаб бормоқда.

Кечамизни ёпиш учун якуний сўзни кеча ташкилотчиси

…...га берамиз. Марҳамат.

(Кеча ташкилотчисининг чиқиши)

(Саҳна кўриниши)

(Саҳнанинг ўртасида стол ва икки стул қўйилган. Саҳнанинг

четидан буви чиқиб келади. Қўлидаги тоғорачада гуручми, мош.

Буви стулга бориб ўтиради ва гуручни тозалай бошлайди. Бироз

вақт ўтгач саҳнанинг бир четидан невара (йигит) шошиб чиқиб

келади ва индамай саҳнанинг иккинчи четига ўтиб кетаёт-

ганда, бувиси тўхтатади).

Буви: Фарҳоджон, болам, ёв қувдими, қаёққа шошиб

кетаяпсан?

Невара: Бозорчага чиқиб, тарвуз олиб келай.

Буви: Ҳа, майли, борақол. Тез келгин, хўпми?

Невара: Хўп, тезда қайтаман.

(Буви озгина вақт ишини давом эттиради, сўнгра туриб

саҳнадан чиқиб кетади ва қўлида радио билан қайтиб келади. У

радиони стол устига қўяди. Радиодан қўшиқ янграйди. Буви яна

ишини давом эттиради. Шу пайт невара қўлида тарвуз билан

қайтиб келади. Невара радио овозини пасайтиради).

Невара: Мана буви, тарвуз олиб келдим. Жуда ширин бўлса

керак (бармоқлари билан тарвузни чертади), овозини қаранг.

Ўзим ҳам тарвуз танлашга устаманда. Сотувчи ҳам зўрини

танладинг ука, деди (дея мақтанади).

Буви: Шунақа бўлса яхшику-я. Лекин тунов куни олиб

келган тарвузинг унча ширин чиқмади.

Невара: Ҳа энди баъзида бундайроғи ҳам учрайди-да.

Майли бўлмаса мен тарвузни водопровод тагига қўяй (деб

тарвузни олиб, кета бошлайди).

Буви: Шошма, шошма. Водопроводга дейсанми? Ҳойнаҳой

сувни оқизиб қўйсанг керак!

Невара: Ҳа-да буви, тарвузни оқиб турган сув тагига қўйсам

тезда музлайди-қолади. Муздек тарвузни ейиш мазза-да.

Буви: Маззага-мазза. Лекин битта тарвузни муздек ейман

деб бир дунё сувни увол қиласанми? Ахир билсанг Навоийнинг

Фарҳоди тоғни тешиб сув чиқарган. Сен бўлсанг…

Невара: Нима, мен ҳам тоғни тешиб сув чиқарайми?

(билакларини букади). Кучим кўп (деб ҳазил қилади).

Буви: Сен бола ҳазилингни қўй. Худога шукур, ҳозирги

кунда бу иш билан шуғулланадиган ташкилотлар бор. Мен

фақат сенга танбеҳ беряпман. Бу ишинг нотўғри эканлигини

тушунтиряпман (Невара стулда жимгина бувисини тинглаб

ўтиради).

Қадим ҳинд эртагида ривоят қилинишича, мамлакат подшо-

си эрталаб туриб ювинаётиб ҳар томонга сувни сачратганча

исроф қилади. Бу ҳолни кўриб турган ақлли вазири шундай

дейди: “Подшоҳим, ўзингиз бир томчи сув пайдо қилолма-

сангиз, нега сувни бу қадар исроф қиласиз, сув ахир худонинг

неъмати-ку”. Ушбу сўзлардан жаҳли чиққан подшоҳ “Менга ақл

ўргатадиган сенми” дея вазирни саройдан қувади. Бироз вақт

ўтгач, подшоҳ ақлли вазирисиз мамлакатни хароба ҳолга

келтиради.

Сув яратувчи, сув яшнатувчидир. Вақти келиб охиратда

увол қилинган ҳамма нарсанинг, жумладан, сувнинг ҳам ҳисоби

бор. Оллоҳнинг “Қуръони карим”даги “Еб ичинглар, фақат

исроф қилманглар” – ояти бекорга нозил бўлмаган.

Энди, болам айтганларимдан тўғри хулоса чиқариб оларсан,

исрофга йўл қўймассан?

Невара: Ҳа, буви, йўл қўймайман. Бугундан бошлаб сувга

бўлган муносабатимни тубдан ўзгартираман. Уни бекорга сарф

қилмайман.

Буви: Баракалла, мана энди барчасини тушунибсан. Мен

бундан жудаям хурсандман. Қани тарвузни кўтарчи. Олиб бориб

челакдаги сувда музлатгин. Мен ҳам ишимни битирдим.

Юрақол.

(Буви қўлида тоғорача, невара тарвуз билан саҳнани тарк

этадилар).

“ЭКОЛОГИК СУД”

мавзусидаги тадбир сценарийси

(Тадбирни 5 июнь “Халқаро атроф-муҳитни муҳофаза

қилиш куни”га бағишлаб ўтказиш мумкин)

Қатнашувчилар: Судъя, судъя ёрдамчиси, оқловчи,

судланувчи, қораловчи, жабрланувчилар (ариқ, дарё, балиқ,

дарахт, атмосфера)

Тадбирга олдиндан тайёргарлик кўрилади.

Суд жараёни: Жабрланувчилар: Ариқ, Дарё, Балиқ,

Дарахт, Атмосфера – сўзлари ёзилган қоғозни ушлаб турган

ўқувчилар ўз жойларини эгаллайдилар.

Судланувчи - ўз ихтиёри билан бир ўқувчи чиқиб, “Инсон”

деб ёзилган сўз билан жойига ўтиради. Судъя, ёрдамчилари

ўтирадилар. Столда “судъя” деб ёзиб қўйилган.

“Оқловчи” деб ёзилган столга бир ўқувчи, “Қораловчи” деб

ёзилган столга бир ўқувчи ўтиради.

Суд бошланади.

Судъя:

- Қораловчи, биринчи сўз, сизга!

Қораловчи:

- Ҳурматли судъя, мен инсонни ушбу жабрланувчиларнинг

ҳалокатга учрашларига сабабчи бўлгани учун қоралайман.

Яхшиси, уларнинг ўзларига сўз берсак.

Ариқ:

- Менга бир қаранг, илгари тиниқ эдим. Ҳозир эса мени

ахлатлар билан тўлдириб ташлашди.

Дарё:

Шошманг, Ариқжон, сиз менчалик жабр кўрмадингиз, менга

заводларнинг чиқиндиларини оқизадилар.

Балиқ:

- Сиз ҳам шошманг, Дарёхон, сизда яйраб яшардим, борган

сари сассиқ сувингизда ҳалок бўлиб бораяпман.

Дарахт:

- Ҳа, сизларга қийин экан, менга ҳам қийин, шохларимни

синдиришганда жоним азоб чекди, қуриб бораяпман, мева

бермай қўйдим. Мени инсоннинг ўзи экади, ўзи мевамни ейди,

ўзи азоб беради, ўзи синдиради, ўзи қуритади. Ахир, атмосфера,

гапиринг.

Атмосфера:

- Тўғри, мен гапирмай, ким гапирсин. Тўкилган баргларни

ёққанларида, машиналардан чиқаётган тутундан эзилиб кетаман.

Менинг баргимда инсоннинг ўзи яшаб туриб, ўзи нафас олса,

ўпкаси касалланади, буни инсон жуда яхши билади.

Қораловчи:

- Ҳурматли судъя, гувоҳларни чақирсак, унинг номи эзгулик.

Эзгулик:

- Мен инсон билан қариндошман. Фақат мен тозалик учун

курашаман, табиатни асрайман, дарахтлар экаман, гул ўстира-

ман. Олов ёқиб ҳавони буғлатишларига йўл қўймайман. Мен ўз

амали деб билган чин инсонлар яратувчилик билан машғул

бўлсалар, бунинг акси бўлган кишилар афсуски, зарарли юмуш-

лар билан шуғулланишади.

Судъя:

- Оқловчига сўз берамиз.

Оқловчи:

- Мен ўз ҳимоямдаги инсоннинг яхши томонлари кўплигини

инобатга олишингизни сўрайман. У балиқнинг чиқиндилардан

заҳарланиб, қийналиб ўлишининг олдини олиш учун динамит

портлатиб ёки ток билан ўлдириб, қийналмасдан ўлишига ёрдам

берди. Ўлган балиқларни бошқаларга сотди, одам уни ейди. Бу

яхши эмасми?

Қораловчи:

- Мен инкор этаман. Бу броконъерлик-ку.

Эзгулик:

- Мен ҳаммасини ўз кўзим билан кўрдим. У қонунга хилоф

иш қилди.

Судъя:

- Суд қарор қилади: Инсонлар бор экан, улар доимо эзгулик

ва ёвузлик ўртасида яшайдилар. Яхшиликни танлаган инсон-

нинг номи абадийдир, ёвузликка юз тутган инсон ўз номини ўзи

ўчиради. Эй, инсон, табиатни асраш ўз қўлингда. Табиатга озор

берганинг учун сен айбдорсан. Сенинг табиатга озор берганинг

ногирон болалар, касалманд инсонларнинг кўпайишига сабаб

бўлди.

Ҳукм:

- Сенинг номинг бошқа инсонлар қалбидан ўчирилади. Ҳукм

қатъий, шикоятга ўрин йўқ. Табиат азият чекмаслиги керак.

“МАВЛОНОЛАР МАВЛОНОСИ”

мавзусида ўтказиладиган тематик-бадиий кеча сценарийси

Ахборот-кутубхона, ахборот-ресурс марказларининг танта-

налар зали ушбу тадбирга мос безатилади. Кеча мавзусини

ёритадиган адабиётлар кўргазмаси ташкил қилинади.

Кеча бошловчилари саҳнага куй остида чиқиб келадилар.

1-бошловчи:

Кўзни юмгил, кўзга айлансин кўнгил,

Кўз бўлурми Ҳақни кўрмас бўлса ул?

2-бошловчи:

Биз агар наймиз, наво Ҳақдин келур,

Биз агар тоғмиз, садо Ҳақдин келур.

Ассалому алайкум даврамизга ташриф буюрган азиз

меҳмонлар! Бугунги кечамизга хуш келибсизлар!

1-бошловчи: Азиз меҳмонлар! Бу йил, яъни 2007 йил

Мавлоно Жалолиддин Румий таваллудига 800 йил тўлади. Бугун

сизларнинг эътиборингизга “Мавлонолар мавлоноси” деб ном-

ланган, Мавлоно Жалолиддин Румийга бағишланган тематик

бадиий кечани ҳавола этамиз.

2-бошловчи: Ҳеч бир халқ ҳаётини миллий шеъриятисиз

тасаввур этиб бўлмайди. Шу эл вакиллари орасида ёд олиниб,

мақол янглиғ машҳур бўлиб кетган байт ё мисралар бўлади.

Лекин асли бошқа лисондаги бирор сатр ё қўшмисра ўзга тилда

шуҳрат тутиб кетиши учун у, биринчидан, жуда кучли бадиий-

ғоявий қувватга эга бўлиши керак.

1-бошловчи: М.Ю.Лермонтовнинг “Оқариб кўринар бир

елкан”, Сергей Есениннинг “Шаҳинам, о, менинг Шаҳинам!”,

Константин Симоновнинг “Мени кутгил ва мен қайтарман” каби

мисралари бунга далил бўла олади. Ўтган асрнинг 80-йилларида

яна бир мисра жуда шуҳрат қозонди, шеър аҳли орасида ёд

олинди ҳам. Биз бугунги кечамизни Жалолиддин Румийнинг:

Кўзни юмгил, кўзга айлансин кўнгил! деган сатри билан

очдик.

2-бошловчи: Бу сатрни рус адиби Радий Фиш “Ажойиб

кишилар ҳаёти” рукни остида чоп этилган “Жалолиддин Румий”

тарихий-биографик романининг “Қўрғон” деган бобига эпиграф

тарзида келтирган эди.

1-бошловчи: Жамол Камол таржимасидаги бу асар ўша йил-

лари қўлма-қўл ўқилди, шу тариқа бояги мисра кенг ёйилди.

Бугун адолат билан эсласак, мазкур таржима нашри миллий онг-

тафаккуримиздаги катта бурилишларга туртки берган асарлар

сирасига киради. Чунки, очиғини айтганда, роман оддий китоб-

хонлар у ёқда турсин, ҳатто мумтоз адабиётимиз тарихи мутаха-

ссисларининг ҳам тасаввуф ҳақидаги қарашлари кескин ўзгари-

шига сабаб бўлган эди.

(Саҳнага талаба-ёшлар чиқиб, Жалолиддин Румийнинг

“Маснавий маънавий” ҳикматларидан намуналар айтиб

берадилар).

2-бошловчи: Хўш, бу зот асли ким? Балхлик Баҳовиддин

Валаднинг ўғли Балх – ҳозирги Афоғонистоннинг Мозори

шариф яқинидаги қадим шаҳар. Келинг, яхшиси сўз навбатини

бу ҳақида тўлиқроқ маълумотни айтиб берадиган румийшунос

олим ...........................га берсакда, улардан шу хусусда сўзлаб

беришни илтимос қилсак. Марҳамат.

(Румийшунос олимнинг чиқиши)

1-бошловчи: Раҳмат домла. Кечамизга ташриф буюр-

ганингиздан миннатдормиз.

(Саҳнага элимиз севган ҳофиз .....чиқиб, ўзбек мумтоз

мусиқаси жўрлигида Жалолиддин Румийнинг “Тарк айлама”

шеъри билан айтилган қўшиқ янграйди. Миллий либослардаги

раққосалар иштирокида рақс ижро этилади).

2-бошловчи: Айтингчи, нима учун Жалолиддин Румийга

нисбатан “Мавлоно” сўзи қўлланилиб келинади?

1-бошловчи: “Мавлоно” сўзи - аслан арабча. Унинг ўзагида

“соҳиб”, “хўжайин”, “ҳукмдор”, “йўлбошчи” (“савра”) маъно-

ларидаги “мавло” калимаси мавжуд. Шунинг учун бу сўзни ҳар

кимга нисбатан ишлатавериш мумкин бўлмаган. Буни ҳис этиш

учун машҳур бир ривоятни эслаш ўринли кўринади.

Саҳна кўриниши.

2-бошловчи: Кимсан – Имом Абу Мансур Мотуридийнинг

Самарқанддаги ҳовлиси. Дарвозани Боғдоддай муқаддас ердан