41
ðåâ³ðåíèé ÷àñîì á³îëîã³÷íèé çàêîí, çã³äíî ç ÿêèì ðåàêö³ÿ áóäü-ÿêîãî
æèâîãî îðãàí³çìó íà ä³þ ô³çè÷íîãî, õ³ì³÷íîãî àáî á³îëîã³÷íîãî ÷èí-
íèêà çàëåæèòü â³ä äîçè ³ òðèâàëîñò³ âïëèâó.
Íèí³ íàãðîìàäæåíî áàãàòî äàíèõ, ÿê³ ñâ³ä÷àòü ïðî òå, ùî ñîíÿ÷íà
ðàä³àö³ÿ çäàòíà âèêëèêàòè, íàïðèêëàä, ðàê øê³ðè. ² öå òèì ³ìîâ³ðí³-
øå, ÷èì òðèâàë³øå é ³íòåíñèâí³øå ãð³òèñÿ íà ñîíö³ (³äåòüñÿ ïðî
íàäì³ðí³ñòü). Òàê, çà äàíèìè ÂÎÇ, çàõâîðþâàí³ñòü íà ðàê øê³ðè ó
Ñêàíäèíàâñüêèõ êðà¿íàõ ó 23 ðàçè íèæ÷à, í³æ ó êðà¿íàõ ϳâäåííî¿
ªâðîïè.  Àâñòðà볿 ðàê øê³ðè ñòàíîâèòü 60 % çàãàëüíî¿ ê³ëüêîñò³
îíêîëîã³÷íèõ çàõâîðþâàíü. Íàâ³òü â îäíèõ ³ òèõ ñàìèõ êðà¿íàõ ïðè
ïåðåì³ùåíí³ íà ï³âäåíü ìîæíà ñïîñòåð³ãàòè ï³äâèùåííÿ ð³âíÿ öüîãî
çàõâîðþâàííÿ. Ùå îäèí ïðèêëàä. Â îêðåìèõ çîíàõ Óçáåêèñòàíó ³
Òóðêìåí³ñòàíó, äå ñîíÿ÷íà ðàä³àö³ÿ ïðèáëèçíî îäíàêîâà, ðàê øê³ðè
âèíèêຠ÷àñò³øå â óçáåê³â, ÿê³ íîñÿòü òþáåòåéêè, í³æ ó òóðêìåí³â, îá-
ëè÷÷ÿ ÿêèõ ïðèêðèòå øèðîêèìè õóòðÿíèìè øàïêàìè. Ó Ï³âäåíí³é
Àìåðèö³ ðàê øê³ðè ÷àñò³øå ñïîñòåð³ãàºòüñÿ ó æ³íîê, í³æ ó ÷îëîâ³ê³â,
ÿê³ íîñÿòü êðèñëàò³ ñîìáðåðî. Òàêèì ÷èíîì, çàõèùàþ÷è ò³ëî (øê³ðó)
â³ä íàäì³ðíîãî ñîíÿ÷íîãî âèïðîì³íþâàííÿ, ìîæíà ³ñòîòíî çìåíøè-
òè éìîâ³ðí³ñòü âèíèêíåííÿ ðàêó øê³ðè.
²ñòîòíå çíà÷åííÿ ìຠòàêèé çàõèñíèé ôàêòîð, ÿê êîë³ð øê³ðè.
Íåãð³â Àôðèêàíñüêîãî êîíòèíåíòó ³ ÑØÀ ðàê øê³ðè âðàæຠâ 10 ðàç³â
ð³äøå, í³æ íàñåëåííÿ ç á³ëîþ øê³ðîþ, ÿêå ïðîæèâຠâ òèõ ñàìèõ ðàéî-
íàõ. Çàõâîðþâàí³ñòü ºâðîïåéö³â íà Ãàâàéñüêèõ îñòðîâàõ ó 45 ðàç³â
âèùà, í³æ ó ì³ñöåâîãî íàñåëåííÿ. Çàãàëîì âñòàíîâëåíî, ùî ÷óòëèâ³ñòü
òåìíîøê³ðîãî íàñåëåííÿ äî ñîíÿ÷íîãî âèïðîì³íþâàííÿ ïðèáëèçíî ó
10 ðàç³â íèæ÷à, í³æ ó ëþäåé ºâðîïåéñüêîãî ïîõîäæåííÿ. Ââàæàºòüñÿ,
ùî îñíîâíó çàõèñíó ðîëü â³ä³ãðຠï³ãìåíò øê³ðè ìåëàí³í. Öåé âèñíî-
âîê ïîøèðþºòüñÿ ³ íà îêðåìèõ îñ³á: òåìí³øèé êîë³ð øê³ðè ðîáèòü ¿¿
ìåíø ÷óòëèâîþ äî ñîíÿ÷íîãî âèïðîì³íþâàííÿ.
2.5. ó㳺íà äîâê³ëëÿ
Ñëîâîñïîëó÷åííÿ ã³ã³ºíà äîâê³ëëÿ ìຠøèðîêèé ³ ãëèáîêèé çì³ñò.
Ãîëîâíå ïîëÿãຠâ òîìó, ùîá ðîçêðèòè âçàºìîçâÿçîê òåõíîãåííî
çì³íåíîãî ñòàíó íàâêîëèøíüîãî ïðèðîäíîãî ñåðåäîâèùà (äîâê³ëëÿ,
òîáòî òîãî, ùî íàâêîëî íàñ) ³ ñòàíó çäîðîâÿ òà æèòòÿ ëþäñüêî¿ ïî-
ïóëÿö³¿, ùî çàïîâíþº ³ çàãàëîì ôîðìóº öå ñåðåäîâèùå.
Ó çàãàëüíèõ ðèñàõ ìè âæå ðîçãëÿíóëè êðèòè÷í³ñòü ñó÷àñíî¿ á³îñôå-
ðè, ¿¿ êðèçîâèé ñòàí, çóìîâëåíèé ä³ÿëüí³ñòþ ëþäèíè (ðîçâèòêîì öèâ³-
ë³çàö³¿). Òåïåð ïðîàíàë³çóºìî ÷èííèêè, ùî íåãàòèâíî âïëèâàþòü íà