6
ëþäåé. Çîêðåìà, ó ïðàö³ Âèðàæåííÿ åìîö³é ó ëþäèíè ³ òâàðèí (1872)
â³í çðîáèâ âèñíîâîê, ùî åìîö³¿ ëþäèíè ìîæíà ðîçãëÿäàòè ÿê íàñë³-
äîê òèõ ä³é òâàðèí, ÿê³ áóëè êîðèñíèìè çà ñâîºþ ñóòòþ. Òîìó î÷åâèä-
íîñò³ íàáóëà ìîæëèâ³ñòü åêñïåðèìåíòàëüíèõ äîñë³äæåíü ïðè÷èí ³ çà-
êîíîì³ðíîñòåé ïñèõ³÷íèõ ÿâèù.
1898 ð. Å. Òîðíäàéê ïîðóøèâ ïèòàííÿ ïðî ³íòåëåêò òâàðèí, ïðèâå-
ðíóâøè, â³äïîâ³äíî, óâàãó äîñë³äíèê³â äî çîîïñèõîëî㳿, ÿêà ñòàëà
ï³ä´ðóíòÿì äëÿ åêñïåðèìåíòàëüíîãî äîñë³äæåííÿ ïñèõ³êè á³õåâ³îðèñ-
òàìè, äîïîìàãàþ÷è çðîçóì³òè (õî÷à á íà ï³äñòàâ³ àíàëî㳿 ç òâàðèíà-
ìè) äåÿê³ ôóíêö³¿ ëþäñüêî¿ ïñèõ³êè.
Àëå áåçïîñåðåäíüî åêñïåðèìåíòàëüíå âèâ÷åííÿ ïñèõ³êè ðîçïî÷à-
ëîñÿ çàâäÿêè óñï³õàì ô³ç³îëî㳿 ³, çîêðåìà, íåéðîô³ç³îëî㳿, ó ðàìêàõ
ÿêî¿ áóëî âèçíà÷åíî ìàòåð³àëüí³ ïåðåäóìîâè ôóíêö³îíóâàííÿ ïñèõ³-
êè. Çã³äíî ç öèì ñë³ä íàñàìïåðåä â³äçíà÷èòè ö³ëèé ðÿä â³äêðèòò³â,
çðîáëåíèõ ïðîòÿãîì Õ²Õ ñò.: ðîçð³çíåííÿ ÷óòëèâèõ ³ ðóõëèâèõ íåðâ³â
(1822), â³äêðèòòÿ òîãî ôàêòó, ùî öåíòðîì ðóõ³â ðåôëåêñ³â º ìîçîê,
à òàêîæ çàêîíó ñïåöèô³÷íî¿ åíåð㳿 íåðâ³â, â³äïîâ³äíî äî ÿêîãî ìè ï³-
çíàºìî íå áåçïîñåðåäíüî ðå÷³, à ëèøå çáóäæåííÿ ñàìèõ íåðâ³â
(É. Ìþëëåð, 1838), âèÿâëåííÿ ³ñíóâàííÿ ñïåö³àëüíèõ íåðâ³â íå ò³ëüêè
äëÿ ïÿòè îñíîâíèõ â³ä÷óòò³â, à é äëÿ ¿õí³õ ÿêîñòåé êîëüîðó, âèñîòè
çâóêó òîùî (Ã. Ãåëüìãîëüö, 1860). Ó ö³ æ ðîêè áóëî â³äêðèòî, ùî íåð-
âîâèé ³ìïóëüñ º åëåêòðè÷íîþ õâèëåþ, ÿêà çàðÿäæåíà íåãàòèâíî
(Ì. Áåðíøòåéí, 18491866), ïðè öüîìó øâèäê³ñòü ïåðåäà÷³ ³ìïóëüñó
ñòàíîâèòü 50 ì/ñ (Ã. Ãåëüìãîëüö, 1850). Òîä³ æ áóëî âèñóíóòî ³äåþ ìîç-
êîâî¿ ëîêàë³çàö³¿ (Ô. Ãàëëü), â³äêðèòî öåíòð ìîâè (Ï. Áðîêá, 1861), à
òàêîæ òå, ùî ñïèííîìîçêîâ³ ðåôëåêñè ãàëüìóþòüñÿ öåíòðàëüíèìè ìå-
õàí³çìàìè (². Ѻ÷åíîâ, 1863).
²íòåíñèâíî ðîçâèâàëèñÿ ô³ç³îëîã³÷íà îïòèêà é àêóñòèêà (Ã. Ãåëüì-
ãîëüö, 18551866), ó ðàìêàõ ÿêî¿ áóëî ðîçðîáëåíî òåîð³þ ñïðèéìàí-
íÿ, àáî òàê çâàíó òåîð³þ íåóñâ³äîìëþâàíèõ óìîâèâîä³â. Çã³äíî ç ö³ºþ
òåîð³ºþ êîæíå ñïðèéìàííÿ º á³ëüøèì í³æ àêòóàëüíå ñåíñîðíå äàíå,
ïðè÷îìó äîäàòîê âèíèêຠçà ðàõóíîê íåóñâ³äîìëþâàíèõ àñîö³àö³é, íà
´ðóíò³ ïîâòîð³â ó ïîïåðåäíüîìó äîñâ³ä³.
²ç öèõ íàóêîâèõ äîñë³äæåíü âèïëèâàëà é áóëà ï³äòâåðäæåíà åìï³-
ðè÷íî çàëåæí³ñòü íàóêîâèõ ñïîñòåðåæåíü â³ä ïîïåðåäíüîãî äîñâ³äó
ñïîñòåð³ãà÷à. Ó çâÿçêó ç öèì, çîêðåìà, øèðîêî â³äîìà ³ñòîð³ÿ çâ³ëü-
íåííÿ àñèñòåíòà îáñåðâàòî𳿠â Ãðèíâ³÷³ çà ïîìèëêè â îá÷èñëåííÿõ,
ïðè öüîìó ï³çí³øå áóëî äîâåäåíå ³ñíóâàííÿ îñîáèñòîãî ð³âíÿííÿ â ïåð-
öåïòèâí³é ä³ÿëüíîñò³, ÿêå é çóìîâèëî çàï³çíåííÿ ðåàêö³¿ ³, â³äïîâ³äíî,
íåíàâìèñí³ ïîìèëêè â îá÷èñëåííÿõ [14].