112
çâÿçêó, ìîæå âèêîíóâàòè òó æ ðîëü, ùî ³ ì³ðè â³äì³ííîñòåé (íàïðè-
êëàä, t-Ñòüþäåíòà, äèñïåðñ³éíèé àíàë³ç òîùî).
Ïî-äðóãå, îö³íêà ñòàòèñòè÷íî¿ ì³ðè çâÿçêó º íåîáõ³äíîþ ñêëàäî-
âîþ êîðåëÿö³éíîãî äîñë³äæåííÿ ÿê çàñîáó åìï³ðè÷íî¿ ïåðåâ³ðêè ïñèõîëî-
ã³÷íèõ ã³ïîòåç ïðî ïðèðîäí³ çâÿçêè ì³æ çì³ííèìè, ð³âí³ ÿêèõ àêòèâíî
íå çì³íþþòüñÿ, à ëèøå âèì³ðþþòüñÿ äîñë³äíèêîì.
Îòæå, êîðåëÿö³éíèì äîñë³äæåííÿì, ÿê ïðàâèëî, íàçèâàþòü ïàñèâíî
ñïîñòåðåæóâàíå äîñë³äæåííÿ, ÿêå ìຠíà ìåò³ âèÿâëåííÿ ñòàòèñòè÷íî-
ãî âçàºìîçâÿçêó ì³æ çì³ííèìè ³ ïñèõîëîã³÷íèé ïðîãíîç íà îñíîâ³ âè-
çíà÷åíèõ ³íòåðêîðåëÿö³é [9].
Òàêîãî ðîäó äîñë³äæåííÿ øèðîêî âèêîðèñòîâóþòüñÿ ó âèïàäêó
óñêëàäíåííÿ ïðåäìåòà, êîëè îðãàí³çàö³ÿ àêòèâíèõ åêñïåðèìåíòàëü-
íèõ ä³é íåìîæëèâà, óòðóäíåíà àáî íåáàæàíà, îñê³ëüêè ïðîöåñè, ùî
äîñë³äæóþòüñÿ, ìîæóòü óòðàòèòè ÿê³ñíó ñïåöèô³êó, ÿêùî ¿õ øòó÷íî
³çîëþâàòè. Íàïðèêëàä, äîñèòü âàæêî, à ç åòè÷íèõ ì³ðêóâàíü ³ íåìîæ-
ëèâî, äîñë³äèòè êàóçàëüí³ çâÿçêè ì³æ ðîçëó÷åííÿì áàòüê³â ³ ðîçâèò-
êîì ïåâíèõ îñîáèñò³ñíèõ õàðàêòåðèñòèê ä³òåé àáî, ñêàæ³ìî, ì³æ ïî-
ðÿäêîì íàðîäæóâàíîñò³ é ³íòåëåêòîì. Òóò ìîæëèâî óñòàíîâèòè ò³ëü-
êè ñòàòèñòè÷í³ çâÿçêè.
Êð³ì òîãî, êîðåëÿö³éíå äîñë³äæåííÿ, íà â³äì³íó â³ä åêñïåðèìåíòó,
äຠçìîãó ó á³ëüøîñò³ âèïàäê³â øâèäêî ïðîâåñòè äîñë³äæåííÿ, çåêîíî-
ìèòè ãðîø³ é ÷àñ.
Ñë³ä çàóâàæèòè, ùî â ðàç³ âñòàíîâëåííÿ çíà÷óùîãî çâÿçêó ì³æ
çì³ííèìè çàëèøàºòüñÿ ìîæëèâîþ âåëèêà ê³ëüê³ñòü ïîÿñíåíü (àáî òåî-
ðåòè÷íèõ ã³ïîòåç) ñòîñîâíî õàðàêòåðó ³ ïðèðîäè òàêîãî çâÿçêó.
Çîêðåìà, çàëåæí³ñòü, ìîæëèâî, º êàóçàëüíîþ, àëå íàïðÿì çâÿçêó
ìîæå áóòè áóäü-ÿêèì, ïðè öüîìó áåç åêñïåðèìåíòàëüíîãî êîíòðîëþ
íåìîæëèâî â³ääàòè ïåðåâàãó æîäíîìó ç íèõ.
Òàê, íàïðèêëàä, äîñë³äæåííÿ âçàºìîçâÿçêó àãðåñèâíîñò³ é ïåðå-
ãëÿäó òåëåâ³ç³éíèõ ïåðåäà÷ íå äàþòü îñòàòî÷íî¿ â³äïîâ³ä³ ñòîñîâíî
òîãî, ÷è àãðåñèâí³ñòü ñïîíóêຠäî ïåðåãëÿäó òåëåâ³ç³éíèõ ïåðåäà÷ ïåâ-
íî¿ ñïðÿìîâàíîñò³, ÷è, íàâïàêè, òàê³ ïåðåäà÷³ ïîðîäæóþòü àãðåñèâíó
ïîâåä³íêó [7].
Ìîæå âèÿâèòèñÿ, ùî çì³íí³ íå áóäóòü ïîâÿçàí³ êàóçàëüíèì çâÿç-
êîì, àëå âõîäÿòü ó êîìïëåêñ âçàºìî䳿, ùî ³íø³ êàóçàëüí³ çàëåæíîñò³
ïîðîäæóþòü êîðåëÿö³þ ì³æ íèìè. Íàïðèêëàä, âèñîêèé ð³âåíü ðîçâèò-
êó ³íòåëåêòó ìîæå ïîðîäæóâàòè êîðåëÿö³þ ì³æ óñï³øí³ñòþ íàâ÷àííÿ
ç ìàòåìàòèêè é ³ñòî𳿠³ º â öüîìó âèïàäêó ïðèõîâàíîþ çì³ííîþ.