Павленко С.О. Оточення Гетьмана Мазепи: соратники та прибічники

Подождите немного. Документ загружается.

581

ÄÎÄÀÒÊÈ

1699 ð. ÿê ñåäí³âñüêèé ñîòíèê îòðèìàâ íà ðàíã äâîðè òà ´ðóíòè.

ª ñâ³ä÷åííÿ â³ä 1729 ð. ñòàðîæèë³â ïðî òå, ùî ãåòüìàí «îòäàë… ñâîåìó

ïàñûíêó Êðèøòîôó Ôðèäðèêåâè÷ó» Ñìÿ÷ òà Êîíîòîï. Ñåäí³âñüêèé

ñîòíèê àáî çàãèíóâ, àáî ïîìåð ó ïîõîä³ 1702 ð. Á³ëüøå ä³òåé ó ðîäèí³

Ìàçåï íå áóëî! Ïëåì³ííèêè, ³íø³ ðîäè÷³, ÿê ìîâèòüñÿ, çàñâ³òèëèñÿ íà

òèõ ÷è ³íøèõ óðÿäàõ Ãåòüìàíùèíè. Óñ³ ò³ ç íèõ, õòî çàëèøèâñÿ âäîìà

ï³ñëÿ ïîðàçêè 1709 ð., áóëè ðåïðåñîâàí³. ª äîêóìåíòè ïðî çàñëàííÿ ¿õ

äî Ìîñêâè, Ñèá³ðó. Ö³º¿ ó÷àñò³ íàâ³òü çàçíàëà äî÷êà Â. Êî÷óáåÿ Ãàííà,

ÿêà âèéøëà çàì³æ çà íåáîæà ãåòüìàíà ²âàíà Îáèäîâñüêîãî (ïîìåð ó

1701 ð. ó ïîõîä³ â Ïðèáàëòèêó). Âîíà äîâãèé ÷àñ ïðîáóëà ï³ä àðåøòîì,

ó íå¿ òà ¿¿ äâîõ ä³òîê â³ä³áðàëè çåìëþ.

Øóêàþ÷è ñâ³é çâ’ÿçîê ç Ìàçåïîþ (ùî íåïîãàíî!), ÷åðí³ã³âåöü

çàðàäè ³ñòèíè õî÷à á çàñóìí³âàâñÿ ó òèõ ôàëüñèô³êàö³ÿõ, ì³ôàõ, ÿê³

ñóïðîâîäæóþòü ãåòüìàíà ç áëàãîñëîâåííÿ Ïåòðà ² îñü óæå ìàéæå

300 ðîê³â. Íà æàëü, ñïðèéíÿâøè íàäðóêîâàíå ïàïëþæíèêàìè

íåçàëåæíîñò³ Óêðà¿íè, àêö³¿ ìàçåïèíö³â 1708 ð. çà ÷èñòó ìîíåòó, ²âàí

Ôåäîñ³éîâè÷ äîäàº äî íàïèñàíîãî ³ ñâ³é «âêëàä». «Â Ìîñêâó è Êèåâ

øëè äîêëàäû,– ðîçïîâ³äàº â³í Å. Êîñí³÷óê,– ÷òî Ìàçåïà ïðîäàåò

áàñóðìàíàì íå òîëüêî ñåðåáðÿíûå îêëàäû ñ èêîí èç ïðàâîñëàâíûõ

õðàìîâ, íî è ïðàâîñëàâíûõ ëþäåé ñ Ïîäîëèè è Âîëûíè… Ðàçâå ìîæíî

î òàêèõ äåëàõ ñåãîäíÿ ìîë÷àòü? Èõ íàäî ëèáî îáîñíîâàííî îïðîâåðãíóòü,

ëèáî íàéòè ñîäåÿííîìó ìîòèâû. Âîçìîæíî, Ìàçåïà õîòåë ïîìî÷ü ëþäÿì

âûæèòü? Âåäü â 1690 ãîäó â Óêðàèíå áûë ìîð: èç-çà íàøåñòâèÿ ñàðàí÷è

ñêîò ïîåäàë äîõëûõ êóçíå÷èêîâ, à ìÿñî ïàõëî òàê, ÷òî åñòü åãî áûëî

íåâîçìîæíî… Íóæíû áûëè äåíüãè, òàê, ìîæåò, ïîòîìó Ìàçåïà øåë

íà òàêèå ïðåãðåøåíèÿ?..». Öåé «íåâèííèé» íîâîñòâîðåíèé íàêëåï íà

ãåòüìàíà ñïðîñòîâóº äîêóìåíò 1690 ðîêó. Çã³äíî ç íèì ³ç Êèºâà íà

Ìîñêâó íàä³ñëàíî íå «äîêëàäû», à çëîáëèâó àíîí³ìêó, òåêñò ÿêî¿ ÿê

àáñîëþòíó ³ñòèíó ïåðåïîâ³äàº «âåðîÿòíûé ïîòîìîê». Îñü ïðî ùî ñïî-

â³ùàâ öàð³â íåäîáðîçè÷ëèâåöü ãåòüìàíà: «Ìû âñå, â áëàãî÷åñòèè æèâó-

ùèå â ñòîðîíàõ ïîëüñêèõ, áëàãî÷åñòèâûì ìîíàðõàì äîíîñèì è îñòåðåãà-

åì, äàáû íàøå ïðèáåæèùå è îáîðîíà íå áûëà ðàçîðåíà îòî çëîãî è

ïðåëåñòíîãî Ìàçåïû, êîòîðûé ïðåæäå (òîáòî íàâ³òü íå â 1690 ð.–

Àâò.) ëþäåé íàøèõ ïîäîëüñêèõ, ðóññêèõ è âîëûíñêèõ áóñóðìàíàì

ïðîäàâàë, èç öåðêâåé òóðêàì ñåðåáðî ïðîäàâàë âìåñòå ñ îáðàçàìè; (…)

íàêîíåö, ïîäãîâîðèâøè Ãîëèöûíà, ïðèåõàë â Ìîñêâó, ÷òîá âàñ,

áëàãî÷åñòèâîãî öàðÿ Ïåòðà Àëåêñååâè÷à, íå òîëüêî ñ ïðåñòîëà, íî è ñî

ñâåòà èçãíàòü, à áðàòà òâîåãî Èîàííà Àëåêñååâè÷à ïîêèíóòü â çàáâåíèè.

Äðóãèå îñóæäåíû, à Ìàçåïó, èñòî÷íèê è íà÷àòîê âàøåé öàðñêîé ïàãóáû,

äî ñèõ ïîð âû äåðæèòå íà òàêîì ìåñòå, íà êîòîðîì åñëè ïåðâîãî

ñâîåãî íàìåðåíèÿ íå èñïîëíèòü, òî îòäàñò Ìàëîðîññèþ â ïîëüñêóþ

ñòîðîíó». Âèñëîâëåíå àíîí³ìíèêîì ïîòðåáóº äåÿêèõ ïîÿñíåíü. Âèäíî,

ùî àâòîð äîíîñó äåùî çíàâ ïðî ñëóæáó ó 1668–1674 ðð. ²âàíà Ìàçåïè

ó ïðàâîáåðåæíîãî ãåòüìàíà Ïåòðà Äîðîøåíêà, ÿêèé çàðàäè ³íòåðå-

ñ³â îá’ºäíàííÿ Óêðà¿íè ïåâíèé ÷àñ ñîþçíè÷àâ ç òóðêàìè, êðèì÷àíàìè.

×è æ ñïðàâä³ éîãî ï³äîï³÷íèé òîðãóâàâ õðèñòèÿíàìè, ñð³áëîì ç öåðêîâ?

Ïðîöèòóºìî, ùî ïèøå ç öüîãî ïðèâîäó ×åðí³ã³âñüêèé ë³òîïèñ çà 1672 ð.:

582

ÎÒÎ×ÅÍÍß ÃÅÒÜÌÀÍÀ ÌÀÇÅÏÈ: ÑÎÐÀÒÍÈÊÈ ÒÀ ÏÐÈÁ²×ÍÈÊÈ

«À Äîðîøåíêî ïîñëàë äî ìîíàñòûðÿ Êðåõîâñêîãî ñïîä Èëâîâà Èâàíà

Ìàçåïó (â³í áóâ òîä³ ðîòì³ñòðîì íàäâ³ðíî¿ êîìïàí³¿, òîáòî îõîðîííî-

ãî çàãîíó ãåòüìàíà.– Àâò.) íà çàëîãó. Êàïëàí-ïàøà íå â³äàë òîãî è ïî-

ñëàë ÷àñòü âîéñêà òóðåöêîãî è òàòàðñêîãî äîáûâàòè òîãî æ ìîíàñòûðÿ.

À ãäû ïðèøëî âîéñêî åãî òàì, áèëè ¿õ, áîðîíÿ÷èñÿ, ÷åðíö³ äîáðå è

õàíñêîãî çàáèòî ñåñòðåíöà ãë³îòîì æåë³çíûì è ñàì çàëîãà Èâàí Ìàçåïà

ç ðó÷íèöû ìíîãî òóðêîâ òðóïîì ïîëîæèë. Çà ùî âåëìè ðîçãí³âàâñÿ

õàí è áîëøóþ ãðîìàäó âîéñêà òàòàðñêîãî è òóðåöêîãî äîáûâàòè Êðåõîâà

ïîñëàíî. Âèäÿ÷è ÷åðíöû, æå òðóäíî îáîðîíèòèñÿ, çäàëèñÿ òóðêîì è

äàëè çà ñåáå îêóïó ñðåáðà öåðêîâíîãî êàìåíåé ÷îòûðè è òàëÿðîâ òûñÿ÷ó.

À òàê îòîøëè îò íèõ òóðêè è ïðèøëè äî öåñàðÿ äî Êàìåíöà-Ïîäîëñêî-

ãî». Îñü òàêå ïîÿñíåííÿ «òîðã³â» ñð³áëîì.

11 ÷åðâíÿ 1674 ð. ñ³÷îâèêè âçÿëè ó ïîëîí Ìàçåïó, ÿêèé ÿê ïîñîë

â³ä Äîðîøåíêà íàïðàâëÿâñÿ ç ëèñòàìè äî òóðåöüêîãî â³çèðà, ñóëòàíà ³

êðèìñüêîãî õàíà. Ðàçîì ç íèì ¿õàëî 9 òàòàð ³ 15 êîçàê³â-íåâ³ëüíèê³â

ç Ë³âîáåðåææÿ. Ïðàâîáåðåæö³ òîä³ ïåðåáóâàëè ó ñòàí³ â³éíè ç ë³âî-

áåðåæöÿìè, à òîìó â³äïîâ³äíî ï³ä ÷àñ ñóòè÷îê íå ò³ëüêè âáèâàëè îäèí

îäíîãî, àëå é áðàëè â ïîëîí. Ï. Äîðîøåíêî äàðóâàâ ñâî¿õ âîðîã³â

ñîþçíèêàì… Öå òðàã³÷í³ ðåàë³¿ òèõ ÷àñ³â. Ñ. Âåëè÷êî ó ñâîºìó «Ë³òîïèñó»

îïîâ³äàº, ÿê çàïîðîæö³ õîò³ëè «ðîçòåðçàòè é óáèòè» ². Ìàçåïó, àëå

êîøîâèé Ñ³ðêî ïîãàìóâàâ ¿õ ïðàãíåííÿ ïðîðî÷èìè ñëîâàìè: «Ïàíîâå

áðàòòÿ, ïðîñèìî âàñ, íå óáèâàéòå öüîãî ÷îëîâ³êà, ìîæå, â³í âàì ³ íàø³é

â³ò÷èçí³ íàäàë³ çãîäèòüñÿ». Ïîìèëóâàíîãî çàòðåáóâàëà Ìîñêâà. Êîøîâèé

îòàìàí 6 ëèïíÿ 1674 ð. ïðîñèâ ãåòüìàíà ²âàíà Ñàìîéëîâè÷à: «Ïîêàæè

ìèëîñòü ñâîþ, êàê îòåö ìèëîñåðäíûé, ÷òîáû îí â íåâîë³ íå áûë è ÷òîá

âîéñêî çàïîðîæñêîå, äàðîâàâøåå åìó è âîëþ, è æèçíü, è çäîðîâüå, íå

ñòàëî ãîâîðèòü, ÷òî Ñèðêî çàñûëàåò ëþäåé â íåâîëþ». Îäíå ñëîâî, òàê³

áóëè «òîðãè». Ùî âîíè ìàþòü ñï³ëüíîãî ç 1690 ðîêîì?

«Èñòîðèþ ïðåäàòåëüñòâ» ãåòüìàíà Ìàçåïà – àâòîð ñåíñàö³éíèõ

çàÿâ ðîçïî÷èíàº äàâíîåêñïëóàòîâàíîþ ëåãåíäîþ ïðî ìàãíàòà

Ôàëüáîâñüêîãî, ÿêèé ï³äòðèìàâ – «îáëàãîäåòåëüñòâîâàë» þíîãî Ìàçåïó,

à òîé â³äïîâ³äíî éîìó â³ääÿ÷èâ – «óâåë ó íåãî ñóïðóãó». Ùå ñó÷àñíèêè

ãåòüìàíà ïîëÿêè Îòâ³íîâñüêèé, ãðàô Êðàñ³íñüêèé çàñóìí³âàëèñü ó öüîìó,

áî «ïîòåðï³ëèé», ìàáóòü, í³÷îãî íå çíàâ ïðî âèùåçãàäàíå. Çà ¿õíüîþ

âåðñ³ºþ Ìàçåïà íàñïðàâä³ â÷èíèâ ïåðåëþáñòâî ç äðóæèíîþ ãåíåðàëà

Ìàðòèíà Êîíñüêîãî. Àëå é îñòàíí³é, ÿêáè áóëî òàê íàñïðàâä³, ó ëèñò³

äî ãåòüìàíà â³ä 23 áåðåçíÿ 1695 ð. íå çãàäóâàâ áè ïðî ¿õíþ «äðóæáó,

êîòîðóþ èì³ë åñì â ìîëîäûõ ë³òàõ ñ âåëüìîæíîñòüþ Âàøåþ». Ó ê³íö³

Õ²Õ ñò. ³ñòîðèê ². Êàìàí³í çíàéøîâ â àðõ³âàõ ñâîºð³äíå ñïðîñòóâàííÿ

âèêëàäåíèõ âèùå âåðñ³é ç æèòòÿ ãåòüìàíà. Öå ðîçâ³äíà ñïðàâà 1663 ð.

âîëîäèìèðñüêîãî ñóää³ ßíà Çàãîðîâñüêîãî òà éîãî ìîëîäî¿ äðóæèíè

Îëåíè, â ÿêî¿ â³í çíàéøîâ ÷èìàëî ïîäàðóíê³â â³ä äâàäöÿòè÷îòèðèð³÷íîãî

Ìàçåïè. Àáè âèãðàòè ìàéíîâèé ïðîöåñ, ÷îëîâ³ê çâèíóâàòèâ ñâîþ äðóãó

ïîëîâèíó òàêîæ ó ëþáîâíèõ çâ’ÿçêàõ ç êíÿçåì Äìèòðîì Âèøíåâåöüêèì,

ÿêèìñü Óáèøåì òà ³íøèìè. Ñóä íå âèçíàâ çà Ìàçåïîþ çëî÷èí³â, ÿê³

éîìó ïðèïèñóâàâ Çàãîðîâñüêèé. Îòæå, äëÿ ÷îãî âñ³ ò³ ôàíòàñòè÷í³

í³ñåí³òí³ö³ çíîâó ÿê äîñòîâ³ðí³ ôàêòè ïåðåïîâ³äàòè ãðîìàäñüêîñò³? Àáè

ùå ðàç ñïàïëþæèòè ãåòüìàíà?

583

ÄÎÄÀÒÊÈ

Ìàçåïà-«âåðîÿòíûé ïîòîìîê» íàâîäèòü ùå âáèâ÷èé àðãóìåíò ïðî

çðàäíèöòâî ãåòüìàíà. Ìîâëÿâ, â³í ïîîá³öÿâ ÷åðåç ìèðãîðîäñüêîãî

ïîëêîâíèêà Ä. Àïîñòîëà ïåðåäàòè Ïåòðó ² Êàðëà Õ²², «åñëè öàðü

ãàðàíòèðóåò åìó ñàìîìó ëè÷íóþ áåçîïàñíîñòü». Ñïðàâä³, â ³ñòîðè÷í³é

ë³òåðàòóð³ ô³ãóðóº ëèñò Ã. Ãîëîâê³íà ãåòüìàíó â³ä 22 ãðóäíÿ 1708 ð.

Ó íüîìó êàíöëåð ñïîâ³ùàº, ùî ÷åðåç Ä. Àïîñòîëà îòðèìàâ ïðîïîçèö³þ

â³ä Ìàçåïè ïðî âèêðàäåííÿ øâåäñüêîãî êîðîëÿ ³, ìîâëÿâ, Ïåòðî ² äàâ

çãîäó íà àìí³ñò³þ çðàäíèêà, ÿêùî â³í âèêîíàº îá³öÿíå. ßêáè

ìèðãîðîäñüêèé ïîëêîâíèê ä³éñíî ïðèâ³ç öàðþ òàêó ôàíòàñòè÷íó

ïðîïîçèö³þ, òî ÷îìó æ â³í í³÷îãî ïðî íå¿ íå ñêàçàâ ï³ä ÷àñ äîïèòó?

Ïðîòîêîë éîãî, íà ùàñòÿ, çáåð³ãñÿ, îïóáë³êîâàíèé ó 1859 ð. ³ñòîðèêîì

Ä. Áàíòèø-Êàì³íñüêèì. Òàì æîäíîãî íàòÿêó íåìà ïðî çãàäàíå! Ïåðåä

äîïèòîì Ä. Àïîñòîë õîâàâñÿ ñïî÷àòêó ó Ñîðî÷èíöÿõ ³ çâ³äò³ëÿ çâåðòàâñÿ

äî ². Ñêîðîïàäñüêîãî ïîòóðáóâàòèñÿ ïðî âëàñíó àìí³ñò³þ. ×îìó æ â³í

íå ñï³øèâ ç ïîñëàííÿì Ìàçåïè äî öàðÿ? À òîìó, ùî éîãî ïðîñòî íå

áóëî! Ëèñò-ôàëüøèâêà Ã. Ãîëîâê³íà àäðåñóâàâñÿ øâåäàì, àáè ñêîìïðî-

ìåíòóâàòè ó ¿õí³õ î÷àõ ãåòüìàíà. Íàìè íåäàâíî â àðõ³â³ âèÿâëåíî

÷îðíîâèê ïîñëàííÿ Ä. Àïîñòîëà (âîíî íàïðàâëÿëîñÿ ç âèùåçãàäàíèì ó

ñòàâêó Êàðëà Õ²²) ç ïðàâêîþ çàìîâíèêà Ã. Ãîëîâê³íà ³ ç ïðèïèñîì íà

îñòàíí³é ñòîð³íö³ «Ïèñìà, ÷òî ïèñàíû ê Ìàçåïå ïî èçìåíå åâî ôàëüøè-

âûå îò êàíöëåðà».

Á³äíèé «ðîäè÷», ÿêîìó í³÷îãî íå ïåðåïàëî â³ä ñïàäêó ãåòüìàíà,

çðîçóì³ëî, íå ì³ã íå ïîö³êàâèòèñÿ, äå, òàê áè ìîâèòè, ïåðåáóâàº ³ éîãî

âòðà÷åíà äîëÿ êîøò³â. «Îòêóäà òàêèå íåñìåòíûå áîãàòñòâà – äî ñèõ ïîð

çàãàäêà,– çàÿâèâ â³í ³, ìàáóòü, ÷åðåç â³äñóòí³ñòü çàïîâ³òó îáðàæåíî âêîòðå

ëèãíóâ «ïðàùóðà» ÷åðãîâîþ çâèíóâà÷óâàëüíîþ ïîðö³ºþ áàãíà: – Ìîæåò

áûòü, óòâåðæäåíèÿ, ÷òî Ìàçåïà «ïîäáèðàë» ñîêðîâèùà èì æå

óíè÷òîæåííûõ çåìëÿêîâ, è âåðíû?..». Îñü òàêèé, ìîâëÿâ, ãåòüìàí

íåã³äíèê… Ùîïðàâäà, ðåàë³¿ 22-ð³÷íîãî ïðàâë³ííÿ Ìàçåïè ãîâîðÿòü

ïðî ³íøå. Òàê, îïîçèö³îíåð³â â³í íåùàäíî ñêèäàâ ç óðÿä³â. Ó ñâ³é ÷àñ

òàêî¿ äîë³ çàçíàëè ïîëêîâíèêè Ë. Ïîëóáîòîê, Ð. Äìèòðàøêî. Àëå ÷åðåç

äâà-òðè ðîêè âîíè, ÿê ³ á³ëüø³ñòü óñóíóòèõ ç ïîñàä àâòîðèòåòíèõ ó

â³éñüêó ñòàðøèí, îòðèìàëè çà ïîïåðåäí³ â³éñüêîâ³ çàñëóãè çíà÷í³

ìàºòíîñò³, ÿê³ äàâàëè ¿ì íåïîãàí³ ïðèáóòêè. Çãîäîì ñèíà ïåðøîãî –

Ïàâëà Ïîëóáîòêà Ìàçåïà ïðèçíà÷àº ÷åðí³ã³âñüêèì ïîëêîâíèêîì, à âíóêà

äðóãîãî – Äìèòðà Äìèòðàøêà áåðå ó ñâ³é ïî÷ò. Îñòàíí³é çà ó÷àñòü ó

ïîâñòàíí³ ìàçåïèíö³â áóâ ðåïðåñîâàíèé «è â ññûëêå óìðå».

Í³ÿêî¿ çàãàäêè ïîõîäæåííÿ âåëèêèõ ô³íàíñîâèõ âèòðàò Ìàçåïè

íå ³ñíóº. Ó éîãî ðîçïîðÿäæåíí³ áóëà ñêàðáíèöÿ, ÿêà ùîðîêó ïîïîâ-

íþâàëàñÿ ìàéæå îäíèì ì³ëüéîíîì çîëîòèõ ó ôîðì³ ïîäàòê³â. Ó õîä³

Áåíäåðñüêî¿ êîì³ñ³¿ 1709 ð. ñòàðøèíà ïîÿñíèëà, ùî çà Ìàçåïè «â³ä

îäíîãî êîíÿ, ÿê ³ â³ä îäíîãî âîëà, ïëàòèëè ñåëÿíè îäíîãî çîëîòîãî

ð³÷íîãî ïîäàòêó». Öå áóëà íåâåëè÷êà ïîñèëüíà ñóìà, áî æ çàáåçïå÷åííÿ

ïðîæèòòÿ îäíîãî ñåðäþêà ïðîòÿãîì ì³ñÿöÿ ñêëàäàëî 5 çîëîòèõ. Ìàéæå

90 â³äñîòê³â ç³áðàíèõ êîøò³â éøëè íà óòðèìàííÿ äåñÿòè êîçàöüêèõ

ïîëê³â, äåñÿòè êîìïàí³éñüêèõ òà ñåðäþöüêèõ ïîëê³â. ×àñ Ìàçåïè íå

çàëèøèâ íàì çáóäîâàíèõ âèøóêàíèõ ïàëàö³â ÿê ãåíåðàëüíèõ ñòàðøèí,

584

ÎÒÎ×ÅÍÍß ÃÅÒÜÌÀÍÀ ÌÀÇÅÏÈ: ÑÎÐÀÒÍÈÊÈ ÒÀ ÏÐÈÁ²×ÍÈÊÈ

òàê ³ ñàìîãî ¿õíüîãî ïîâîäèðÿ. Çäàâàëîñÿ á, ïðè ¿õí³õ ñòàòêàõ êîæåí ç

íèõ ì³ã ïîï³êëóâàòèñÿ çà êðàùó ³ ñîë³äí³øó «õàòèíêó». Ñòàðøèíè æèëè

æ çàãàëîì ó ñêðîìíèõ ³ ò³ñíóâàòèõ äåðåâ’ÿíèõ îñåëÿõ àáî êàì’ÿíèöÿõ.

Íàáóò³ æ â³ä ðàíãîâèõ âîëîä³íü (òîáòî íàäàíèõ íà ÷àñ âèêîíàííÿ

ñëóæáîâèõ îáîâ’ÿçê³â) ïðèáóòêè ïîáîæíå îòî÷åííÿ Ìàçåïè âêëàäàëî

ó öåðêâè, ìîíàñòèð³. Âñ³ ãåíåðàëüí³ ñòàðøèíè, ïîëêîâíèêè ìîâ çìàãàëèñÿ

îäèí ïåðåä îäíèì ó ïîáóäîâ³, ðåñòàâðàö³¿ õðàì³â. Âîíè çàõîïëþâàëèñÿ

÷èòàííÿì, ïåðåïèñóâàííÿì æèò³é ñâÿòèõ. Òàê³ ó íèõ áóëè äóõîâí³

ïð³îðèòåòè. Öèì, ìîëèòâîþ æèâ ³ Ìàçåïà, ÿêèé ñâî¿ìè â³ðøàìè íå

âèïàäêîâî çâåðòàâñÿ äî íåáåñ:

Æàëüñÿ, Áîæå, Óêðà¿íè,

Ùî íå âêóï³ ìàºò ñèíè!

…Ìè çóïèíèëèñÿ ëèøå íà íàéîä³îçí³øèõ ìîìåíòàõ äâîõ íîâ³òí³õ

ïóáë³êàö³é «Ôàêòîâ» ïðî âèçíà÷íîãî óêðà¿íñüêîãî ä³ÿ÷à, ãåòüìàíà-

äåðæàâíèêà. Ñïðîñòóâàòè âñ³ ³íø³ ãîëîñë³âí³ áðóäí³ çàêèäè ó éîãî á³ê

íå ââàæàºìî çà ïîòð³áíå – ç âèùåíàïèñàíîãî ³ òàê çðîçóì³ëî, ÿêà ¿ì

ö³íà. Öå äîáðå, ùî â÷èòåëü ç³áðàâ ïàïî÷êó ìàòåð³àë³â ïðî Ìàçåïó, à

îäíîôàì³ëåöü ãåòüìàíà çàö³êàâèâñÿ ïîõîäæåííÿì ñâîãî ðîäó. Ïîãàíî,

ùî ¿õí³ äèëåòàíòñüê³ ³ íåçãðàáí³ âèêðèâàëüí³ ñòóä³¿-àíàôåìè, ã³ïîòåçè,

çà ÿêèìè íå ïðîãëÿäàºòüñÿ í³ çíàíü, í³ ñåðéîçíîãî ïîøóêó,

åëåìåíòàðíîãî ïàòð³îòèçìó, ñïðèéìàþòü íà «óðà!» ó ðåäàêö³¿ ìàñîâî¿

ãàçåòè ³ âèêîðèñòîâóþòü äëÿ òèðàæóâàííÿ-îäóðìàíþâàííÿ ñï³ââ³ò÷èç-

íèê³â. Öå æ ÿê, ïåâíî, ïî-ãàçåòÿðñüêè ðàä³ñíî, êîëè ¿ì ÿê ÷èòà÷àì

äîäàñòüñÿ ÷îðíîòè, íåïðàâäè, áðóäó! Ñõîæå, ó äåêîãî ïðîñòî ñâåðáëÿòü

ðóêè, àáè îñêâåðíèòè ïàì’ÿòü ïðî Øåâ÷åíêà, Ëåñþ Óêðà¿íêó, Ìàçåïó.

Ï³äñòóïíî. Ï³ä âèãëÿäîì «ïðàâäû», «áåëûõ ïÿòåí èñòîðèè». Ò³ëüêè â

³ì’ÿ ÷îãî? Àáè äîâåñòè, ùî óêðà¿íö³ – ç ä³äà-ïðàä³äà íå ìàþòü çà

äóøåþ í³÷îãî ñâÿòîãî, à ëèøå ëèõå, ï³äñòóïíå, çðàäëèâå?

ÌÀÇÅÏÀ – ÍÅ ÃÅÒÜÌÀÍ-ÄÅÐÆÀÂÍÈÊ ?

(Â³äïîâ³äü íà ðåöåíç³þ Îëåêñ³ÿ Ñîêèðêà

)

Ó ëèñòîïàä³ 1999 ðîêó ãàçåòà «Àðãóìåíòû è ôàêòû â Óêðàèíå»

(¹ 47) îïóáë³êóâàëà íåâåëè÷êó çàì³òêó «Ïî äåëàì èõ óçíàºòå èõ» –

â³äïîâ³äü íà çàïèòàííÿ ÷èòà÷à, ÷è ñïðàâä³ ². Ìàçåïà º íàö³îíàëüíèì

ãåðîºì? Àíîí³ìíèé àâòîð ïîâ³äîìëÿº ïåðåäïëàòíèêàì äîñèòü óáèâ÷³

àðãóìåíòè äëÿ ¿õí³õ ñàìîñò³éíèõ âèñíîâê³â: ùå áóäó÷è ãåíåðàëüíèì

îñàâóëîì, ïðåòåíäåíò íà ãåòüìàíñüêó áóëàâó «ñî÷èíèë æóòêèé äîíîñ

íà ñâîåãî ãåòìàíà»; «êíÿçþ Âàñèëèþ Ãîëèöèíó Ìàçåïà äàë âçÿòêó:

11 òûñÿ÷ çîëîòûõ ðóáëåé… È ñòàë Ãåòìàíîì!»; òàêîæ «êàòîëèê»

«ââåë â Ìàëîðîññèè ïàíùèíó è äàæå êîçàêîâ ïðåâðàùàë â êðåïîñòíûõ»,

* Àâòîð ïîâàæàº Î. Ñîêèðêà ÿê äîñë³äíèêà îõîòíèöüêîãî â³éñüêà, ïðîòå éîãî

âèñíîâêè ùîäî «Ì³ôó ïðî Ìàçåïó» ââàæàº òåíäåíö³éíèìè ³ íåàðãóìåíòîâàíèìè.

Çàóâàãè, ÿê³ ïîäàºìî íèæ÷å,– íàøà ãîñòðà ðåàêö³ÿ íà äóìêè ³ñòîðèêà, ÿêèé, íà æàëü,

ïîâåðõîâî îá³çíàíèé ç ë³òåðàòóðîþ ïðî äîáó ². Ìàçåïè.

585

ÄÎÄÀÒÊÈ

íàïèñàâ äîíîñ íà Êî÷óáåÿ ³ âêðàâ ðàçîì ç Îðëèêîì óñþ êàçíó «ïðè

ïåðåõîäå ê øâåäàì» (ñ. 21). Íà ïåðøèé ïîãëÿä, çãàäàíå é êîìåíòàð³â

íå ïîòðåáóº – ùî òóò óä³ºø, ÿêùî âèäàííÿ ïåðåñë³äóº ïåâíó ìåòó, à

òîìó é çàëó÷àº äëÿ ¿¿ ðåàë³çàö³¿ íå ôàõ³âö³â, à äèëåòàíò³â, ÿê³ çíàõîäÿòü

âåëèêå çàäîâîëåííÿ â î÷îðíåíí³ ìèíóëîãî Óêðà¿íè. Íà æàëü, çâèíóâà-

òèòè ¿õ â îñó÷àñíåíîìó ôàëüñèô³êàò³ äóæå âàæêî. Áóäü-õòî, çàö³êà-

âèâøèñü äîáîþ Ìàçåïè, çâåðíåòüñÿ äî êíèãàðåíü, àáè ïðèäáàòè

íàéñó÷àñí³øó «²ñòîð³þ Óêðà¿íè», âèäàíó ó 1998–1999 ðð. Ïðî ùî æ

ä³çíàºòüñÿ ç íå¿ ñòóäåíò, ÿêîìó ïîòð³áíî ïèñàòè ðåôåðàò, àáî â÷èòåëü,

ãîòóþ÷èñü äî óðîêó? Ïàðàäîêñ: àëå ïðàêòè÷íî âñ³ âèùåçãàäàí³ ôàêòèêè

«ÀèÔÓ» é äî ê³íöÿ ÕÕ ñòîë³òòÿ ïðåñïîê³éíî êî÷óþòü ó ùîéíî âèäàíèõ

ï³äðó÷íèêàõ ç ³ñòîð³¿! Íå äåñü ó Ðîñ³¿, à â íàñ, â Óêðà¿í³! Òàê, ó

íàâ÷àëüíîìó ïîñ³áíèêó Â. Ñåìåíåíêà, Ë. Ðàä÷åíêî «Èñòîðèÿ Óêðàèíû»

(Õàðê³â: «Òîðñèíã», 1999.– 480 ñ.) ÷èòàºìî, ùî Â. Äóí³í-Áîðêîâñüêèé

«îäîëæèë È. Ìàçåïå â àâãóñòå 1687 ãîäà 10 òûñÿ÷ ðóáëåé íà ïîäàð-

êè ìîñêîâñêèì öàðåäâîðöàì, è ïðåæäå âñåãî ôàâîðèòó Ñîôüè –

Â. Ãîëèöèíó. Âïîñëåäñòâèè ñâîé äîëã ãåòìàí âåðíóë, ïåðåäàâ âî âëà-

äåíèå ãåíåðàëüíîìó îáîçíîìó íåñêîëüêî ïîìåñòèé» (ñ. 166).

Âèõ³ä êíèãè «Ì³ô ïðî Ìàçåïó» (×åðí³ã³â: Ñ³âåðÿíñüêà äóìêà, 1998.–

248 ñ.) äàº óêëàäà÷àì ï³äðó÷íèê³â, ³íøèì äîñë³äíèêàì ïðèâ³ä äëÿ

ïåðåîñìèñëåííÿ áàãàòüîõ ôóíêö³îíóþ÷èõ ³ äîíèí³ ³ñòîðè÷íèõ äîãì,

ÿêîþñü ì³ðîþ ïîæèâó äëÿ ¿õí³õ ñòóä³é, çàñòåð³ãàº, ÿêùî âîíè íå ïðèé-

ìàþòü âåðñ³é, àðãóìåíò³â àâòîðà, õî÷à á íå ïðîÿâëÿòè êàòåãîðè÷í³ñòü â

îö³íö³ òèõ ÷è ³íøèõ ä³é ãåòüìàíà. Íà æàëü, ñòàð³ ³ñòîð³îãðàô³÷í³ ñõåìè,

âñóïåðå÷ íîâèì ðåàë³ÿì äîáè, â³äñóòíîñò³ ³äåîëîã³÷íî¿, ïàðò³éíî¿

öåíçóðè, íàñò³ëüêè ñòàëè «àáñîëþòíèìè ³ñòèíàìè», ùî é äîñ³ òðèìàþòü

ï³ä ñâî¿ì ìàã³÷íèì âïëèâîì ÷àñòèíó íàóêîâö³â. Ïîÿâà êðèòè÷íî¿

ðåöåíç³¿ Îëåêñ³ÿ Ñîêèðêà «Òðèíàäöÿòèé ì³ô ïðî Ìàçåïó» (ÓÃÎ.

Âèïóñê 2. Ê., 1999.– Ñ. 183–197) – êðàñíîìîâíå òîìó ï³äòâåðäæåííÿ.

Ðåöåíçåíò, ñêåïòè÷íî ñòàâëÿ÷èñü äî 12 âèêëàäåíèõ ó «Ì³ô³ ïðî

Ìàçåïó» ñïðîñòóâàíü, âèñëîâëþâàíü àâòîðà òèïó «ãåòüìàí-ïàòð³îò»,

«êåðìàíè÷ Óêðà¿íè», «ãåòüìàí-äåðæàâíèê», ï³äñóìîâóº ñâî¿ ì³ðêóâàííÿ

îäíîçíà÷íèì âèñíîâêîì: «Êíèãà Ñåðã³ÿ Ïàâëåíêà… âèòâîðþº íèçêó

³íøèõ ì³ô³â, ùî íà äèâî ñõîæ³ ç ïîïåðåäí³ìè ³ ð³çíÿòüñÿ ëèøå ðîçñòàâ-

ëåííÿì îö³íî÷íèõ çíàê³â. Îòæå, íîâèé ì³ô ñòâîðåíî, àëå ÷è ì³ñöå

éîìó â öàðñòâ³ Êë³î?» (ñ. 196). ßêèé æå ì³ô ñòâîðèâ Ñ. Ïàâëåíêî?

Ùî Ìàçåïà – ïàòð³îò, ãåòüìàí-äåðæàâíèê? Ðåöåíçåíò ââàæàº éîãî

íàñïðàâä³ íå ïàòð³îòîì, íå äåðæàâíèêîì, à ïîë³òè÷íèì àâàíòþðèñòîì?

Ùî æ, Î. Ñîêèðêó í³õòî íå çàáîðîíÿº òàê äóìàòè. Àëå æ àâòîð î÷³êóâàâ

â³ä íüîãî ÿê ðåöåíçåíòà íå ëèøå ñêåïñèñó, ³ðîí³¿, à é êîíòðàðãóìåíò³â

ùîäî îö³íîê çàÿâëåíèõ ì³ô³â. Î. Ñîêèðêî, íåçâàæàþ÷è íà âåëèêèé

îáñÿã ðåöåíç³¿, íå çì³ã ñïðîñòóâàòè ç ôàêòàìè â ðóêàõ áîäàé îäíó

ãîëîâíó òåçó äâàíàäöÿòè ðîçä³ë³â êíèãè!

Ïðè÷èíà òîìó áàíàëüíà. ßêáè ðåöåíçåíò áóâ õî÷à á ÷àñòêîâî

îá³çíàíèé ç ìàçåï³àíîþ, òî â³í ì³ã áè øâèäêî ïîáà÷èòè, ùî ó êíèç³

íîâå, ÷è º ó í³é ÿê³ çàïîçè÷åííÿ ³ ò. ï. Àëå â³í ó öüîìó ïëàí³ áåçïîðàäíèé,

áî æ, ñõîæå, íàâ³òü ïðàöü Ô. Óìàíöÿ, Î. Îãëîáëèíà íå ÷èòàâ. Àäæå, çà

586

ÎÒÎ×ÅÍÍß ÃÅÒÜÌÀÍÀ ÌÀÇÅÏÈ: ÑÎÐÀÒÍÈÊÈ ÒÀ ÏÐÈÁ²×ÍÈÊÈ

éîãî ñëîâàìè, ¿õí³ «³íòåðïðåòàö³¿ ïîë³òè÷íî¿ ³ñòîð³¿ Ãåòüìàíùèíè

Àâòîð ïîêëàâ ó îñíîâó áàãàòüîõ ñâî¿õ ïîáóäîâ» (ñ. 184). ßê³ ñàìå?

Î. Îãëîáëèí ñòâåðäæóº, ùî áóëî ïîâñòàííÿ Ïåòðèêà, ÿêîãî íàäèõíóëè

íà ïðîâåäåííÿ àêö³¿ ïîëòàâñüêà ñòàðøèíñüêà îïîçèö³ÿ, Â. Êî÷óáåé.

ß æ äàþ äîêàçè îðãàí³çàö³¿ àíòèìîñêîâñüîêîãî âèñòóïó Ìàçåïîþ! Î. Îãëîá-

ëèí íå ñóìí³âàºòüñÿ â òîìó, ùî ãåòüìàí ï³äïèñàâ äîãîâ³ð ç ïîëüñüêèì

êîðîëåì. ß ñïðîñòîâóþ öå õèáíå òâåðäæåííÿ. Î. Îãëîáëèí íå ââàæàº

Ñîëîìîíà ïîñëàíöåì Ìàçåïè äî Âàðøàâè. Ïî-³íøîìó â³í òðàêòóº àðåøò

Ñåìåíà Ïàë³ÿ. Ô. Óìàíåöü, ÿê ³ Î. Îãëîáëèí, íå çíàõîäÿòü ó ðåàë³ÿõ

1690-õ ðîê³â ïðè÷èí äëÿ ï³äãîòîâêè íà Ãåòüìàíùèí³ àíòèìîñêîâñüêîãî

ïîâñòàííÿ…

Ïî ñóò³, îäèí ç íàéâàæëèâ³øèõ ðîçä³ë³â êíèãè «Ì³ô îäèíàäöÿòèé:

çðàäíèöüêèé äîãîâ³ð» ó öüîìó çâ’ÿçêó Î. Ñîêèðêî ïðîñòî îìèíàº.

Â³äìîâëÿº â³í àâòîðîâ³ ³ â ïð³îðèòåò³ ñïðîñòóâàííÿ ôàëüøèâèõ ëèñò³â

äî ãåòüìàíà êàíöëåðà Ã. Ãîëîâê³íà òà ìèðãîðîäñüêîãî ïîëêîâíèêà

Ä. Àïîñòîëà, áî öå, ìîâëÿâ, äàâíî âæå âñ³ì â³äîìî, ìåòà ¿õ íàïèñàííÿ

«â ïðèíöèï³ íå âèêëèêàëà äâîçíà÷íèõ òëóìà÷åíü» (ñ. 193). Â³äñèëàºìî

àâòîðà äî ðîçâ³äêè Í. Ãåðàñèìåíêî ïðî Ä. Àïîñòîëà, äå º òàê³ ðÿäêè:

«Äåÿê³ äîñë³äíèêè ñêåïòè÷íî ïîñòàâèëèñÿ äî öèõ äîêóìåíò³â. Òàê,

Á. Êðóïíèöüêèé, àâòîð íàéá³ëüø ´ðóíòîâíî¿ ïðàö³ ïðî æèòòÿ ³

ä³ÿëüí³ñòü Ä. Àïîñòîëà, ââàæàâ ¿õ äîñèòü ñóìí³âíèìè (…) Îäíàê

äóìêà ïðî ñóìí³âí³ñòü äîêóìåíò³â, îïóáë³êîâàíèõ Ä. Í. Áàíòèø-

Êàìåíñüêèì, ñïðîñòîâàíà Ì. ². Êîñòîìàðîâèì ó äîñë³äæåíí³ ïðî ãåòü-

ìàíà ². Ñ. Ìàçåïó. ²ñòîðèê âèêëàäàº ïîä³¿, ïîâ’ÿçàí³ ç ïîâåðíåííÿì

Àïîñòîëà äî öàðÿ íà îñíîâ³ äâîõ îïóáë³êîâàíèõ ëèñò³â, íå ìàþ÷è

í³ÿêîãî ñóìí³âó ùîäî ¿õ àâòåíòè÷íîñò³. Îäèí ç íèõ, ëèñò êàíöëåðà

Ã. Ãîëîâê³íà, â³í íàâîäèòü ó äîñë³äæåíí³ ïîâí³ñòþ, ïîñèëàþ÷èñü íà

Àðõ³â ³íîçåìíèõ ñïðàâ. Òàêèì ÷èíîì, ñóìí³âè ùîäî ä³éñíîñò³ îäíîãî

ç äâîõ ëèñò³â, ÿê áà÷èìî, áåçï³äñòàâí³. À îñê³ëüêè ó ëèñò³ êàíöëåðà

çãàäóºòüñÿ ïðî ëèñò Ä. Àïîñòîëà äî ². Ìàçåïè, òî ï³äòâåðäæóºòüñÿ ³

ñïðàâæí³ñòü äðóãîãî ëèñòà. Îòæå, ïåðåãîâîðè Ä. Àïîñòîëà ç öàðåì

ñïðèÿëè ïîãîäæåííþ óìîâ ïåðåõîäó ². Ìàçåïè äî öàðÿ, ùî ï³ä-

òâåðäæóâàëè îáèäâà ëèñòè»

. Äîñë³äíèöÿ ïîâòîðþº ïîä³áí³ äóìêè ³

â îäíîìó ç íàðèñ³â êíèãè «Âîëîäàð³ ãåòüìàíñüêî¿ áóëàâè»

. Ðîñ³éñüêèé

³ñòîðèê Â. Àðòàìîíîâ ó 1997 ðîö³, ïèøó÷è ïðî ÷àñ Ìàçåïè, çàçíà÷àº,

ùî ãåòüìàí «çä³éñíèâ òðåòþ ñïðîáó çðàäèòè, çàäóìàâøè çàñëóæèòè

ïðîùåííÿ öàðÿ âèäà÷åþ êîðîëÿ»

. ª ïîä³áí³ òâåðäæåííÿ ³ â ³íøèõ

ðîçâ³äêàõ, õî÷à âîíè ñïðîñòîâàí³ ìíîþ ùå â 1994 ðîö³

. Äî

àðãóìåíòàö³¿, âèêëàäåíî¿ ó «Ì³ô³ ïðî Ìàçåïó» ùîäî ñïðàâæíîñò³ íàì³ð³â

ãåòüìàíà âèäàòè öàðþ Êàðëà Õ²², äîäàþ íåäàâíî ðîçøóêàíèé ìíîþ

äîêóìåíò, ÿêèé ñòàâèòü îñòàòî÷íî êðàïêó â öüîìó ïèòàíí³. Íà

÷îðíîâîìó ïîñëàíí³ Ä. Àïîñòîëà äî ². Ìàçåïè âèÿâëåíî ïðàâêó Ãîëîâê³íà

³ íà îñòàíí³é ñòîð³íö³ ïðèïèñ: «Ïèñìà, ÷òî ïèñàíû ê Ìàçåïå ïî èçìåíå

åâî, ôàëüøèâûå îò êàíöëåðà»

Äëÿ Ðåöåíçåíòà «ñïðàâæí³ ìîòèâè é îáñòàâèíè ñòâîðåííÿ ëåãåíäè

(þíèé Ìàçåïà, ïðèâ’ÿçàíèé äî êîíÿ.– Àâò.) çóñèëëÿìè Õðèñòèíè

Ïåëåíñüêî¿ òà Òåîäîðà Ìàöüê³âà äàâíî ñòàëè àêñ³îìîþ» (ñ. 188).

587

ÄÎÄÀÒÊÈ

×îìó æ òîä³ ³ñòîðèêè Î. Êîâàëåâñüêà (àâòîð äèñåðòàö³¿ ç ìàçåïî-

çíàâñòâà) òà Þ. Ï³í÷óê ïðàêòè÷íî îäíî÷àñíî ç³ ìíîþ ïîâåðòàþòüñÿ

äî ö³º¿ òåìè, çàéìàþòüñÿ «ðåàá³ë³òàö³ºþ» ìîëîäîãî Ìàçåïè?

Íå îð³ºíòóþ÷èñü ÿê ñë³ä ó ïðîáëåìàõ ìàçåïîçíàâñòâà, Î. Ñîêèðêî,

âçÿâøè íà ñåáå âàæêó íîøó ðåöåíçåíòà, çìóøåíèé âåñòè ìîâó «âîêðóã

äà îêîëî» ðåöåíçîâàíîãî äîñë³äæåííÿ. Òàê, âèõîïèâøè ç êíèãè ôðà-

çó «Ïðàâîáåðåæö³â íàçèâàëè ïîëÿêàìè (áî íàëåæàëè äî Ïîëüù³), à

ë³âîáåðåæö³â – ëèòâèíàìè», â³í ðàäèòü àâòîðó çàéíÿòèñÿ ñàìîîñâ³òîþ

³ ïðî÷èòàòè ïðàö³ Òåðåçè Õèí÷åâñüêî¿-Ãåííåëü àáî Ôðåíêà Ñèñèíà ³

á³ëîðóñüêèõ ó÷åíèõ, òîä³ á ó «Ì³ô³ ïðî Ìàçåïó» «íå çâó÷àëè á òàê

íåäîëóãî ðåïë³êè /?/ ïðî óêðà¿íö³â-“ïîëÿê³â”, à íàäòî – ïðî ëèòâèí³â

(öåé åòíîí³ì, ÿê â³äîìî, âæèâàâñÿ ó Ìîñêîâñüê³é äåðæàâ³ òà

Ãåòüìàíùèí³ íà ïîçíà÷åííÿ íàñåëåííÿ ñó÷àñíî¿ Á³ëîðóñ³)» (ñ. 187).

² íå ò³ëüêè, øàíîâíèé ï. Ñîêèðêî! Ó â³äïèñö³ ïîëêîâîãî âîºâîäè

Í. Îäîºâñüêîãî â Ïîñîëüñüêèé ïðèêàç â³ä 9 ÷åðâíÿ 1646 ðîêó ïî-

â³äîìëÿºòüñÿ ïðî ïðè¿çä êóïö³â ç Áàòóðèíà ç âèíîì òà òþòþíîì ³

çàçíà÷àºòüñÿ: «Â ðàñïðîñå äå åìó òå ëèòîâñêèå ëþäè ñêàçàëèñü ÷åðêàñû

ëèòîâñêîãî ãîðîäà Áàòóðà»

Î. Ñîêèðêî íàìàãàºòüñÿ ïåðåêîíàòè ÷èòà÷à çà áóäü-ÿêó ö³íó ó

çàçäàëåã³äü âèçíà÷åíîìó âèñíîâêó ïðî íåäîëóã³ñòü ðåöåíçîâàíèõ íèì

ñòóä³é, íåñïðîìîæí³ñòü àâòîðà ÿê äîñë³äíèêà. Ïðè öüîìó â³í ÷àñîì

âäàºòüñÿ äî íàâìèñíîãî ïåðåêðó÷åííÿ àâòîðñüêèõ ³äåé. Îçíàéîìèìîñÿ

ç äåÿêèìè íàéîä³îçí³øèìè â öüîìó ïëàí³ ì³ðêóâàííÿìè Ðåöåíçåíòà:

1. «…Ïóáë³êàö³¿ ðîñ³éñüêèõ äæåðåë ïî÷àòêó ÕÓ²²² ñò. ... ó âñòóï³

îãîëîøåíî áðåõëèâèìè» (ñ. 194). Íàòîì³ñòü ó âñòóï³ àâòîð öèòóº ëèñò

Ì. Êîñòîìàðîâà äî Î. Ëàçàðåâñüêîãî â³ä 23 âåðåñíÿ 1877 ð.: «…ç ÿêîãî

ðîäó äæåðåëàìè ÿ ìàþ ä³ëî? Ç ðåëÿö³ÿìè ãåòüìàí³â, ¿õ âèñëàíö³â,

ìîñêîâñüêèõ óðÿäíèê³â… Ùèðîñò³ òóò áóâàëî ìàëî, à ÷àñòî é ñâ³äîìà

áðåõíÿ àáî ³ãíîðàíö³ÿ». Äàë³ àâòîð çàóâàæóº: «Ìè âæå âèùå íàâîäèëè

âàæëèâå ñâ³ä÷åííÿ Ì. Êîñòîìàðîâà ïðî òå, ç ÿêèìè îäíîñòîðîíí³ìè,

áðåõëèâèìè äæåðåëàìè â³í ìàâ ñïðàâó â ìîñêîâñüêèõ àðõ³âàõ». Äå æ

òóò îãîëîøåííÿ â³éíè äæåðåëàì?

2. «Íàòîì³ñòü ó ðîáîò³ ïðàêòè÷íî â³äñóòí³ ïîêëèêè íà ïóáë³êàö³¿

ðîñ³éñüêèõ äæåðåë… ó òîìó ÷èñë³ íàéö³íí³øå ç íèõ – êîðïóñíå âèäàííÿ

“Ïèñüìà è áóìàãè èìïåðàòîðà Ïåòðà Âåëèêîãî» (ñ. 194). Àëå æ ó êíè-

ç³ º òðè ïîñèëàííÿ íà çãàäàí³ ëèñòè! Öå ñïðàâä³ ö³ííå äæåðåëî. Îäíàê

ïîòðåáà â íüîìó äëÿ íàïèñàííÿ «Ì³ôó ïðî Ìàçåïó”» áóëà íåçíà÷íà.

Ùî æ äî ³íøèõ ðîñ³éñüêèõ äæåðåë, òî âîíè âèêîðèñòàí³ òàì, äå

íåîáõ³äíî. Î. Ñîêèðêó òðåáà áóëî á ðåòåëüí³øå ïåðåãëÿíóòè ¿õ ñïèñîê!

3. «Àâòîð íå ñïðîì³ãñÿ áîäàé îçíàéîìèòèñü ç âåëèêîþ â³éñüêîâî-

³ñòîðè÷íîþ ë³òåðàòóðîþ (...), ÿêà ì³ñòèòü âóçüêî ñïåö³àëüíó

òðàêòîâêó êàìïàí³¿ 1708–1709 ðð. Äèâ., íàïðèêëàä: (...) Ñòèëëå À.

Êàðë Õ²² êàê ñòðàòåã è òàêòèê â 1707–1709 ãã.– Ñïá., 1912.–

Ñ. 70». Âèãëÿäàº çíîâó åôåêòíî. Òà íà ñòîð³íö³ 243 «Ì³ôó ïðî Ìàçåïó»

º ïîñèëàííÿ íà öå âèäàííÿ! ßêáè ðåöåíçåíò ïåðåãëÿíóâ ìîþ êíèãó

«Çàãèáåëü Áàòóðèíà 2 ëèñòîïàäà 1708 ðîêó», âèäàíó ùå ó 1994 ðîö³, òî

íå ò³ëüêè çàäîâîëüíèâñÿ á ñïèñêîì ë³òåðàòóðè ïðî Ï³âí³÷íó â³éíó

588

ÎÒÎ×ÅÍÍß ÃÅÒÜÌÀÍÀ ÌÀÇÅÏÈ: ÑÎÐÀÒÍÈÊÈ ÒÀ ÏÐÈÁ²×ÍÈÊÈ

(«Ïèñüìà…», «Òðóäû Èìïåðàòîðñêîãî Âîåííî-èñòîðè÷åñêîãî îáùåñòâà»

³ ò. ï.), à é îáåðåæí³øå çàéìàâñÿ ï³äòàñîâêîþ ³ñòîðè÷íèõ ôàêò³â ï³ä

âëàñíó õèáíó ³íòåðïðåòàö³þ óêðà¿íñüêî¿ ³ñòîð³¿ äîáè Ìàçåïè. Òàê, ó

ðîçâ³äö³ «Ñåðäþöüêà ï³õîòà óêðà¿íñüêèõ ãåòüìàí³â» â³í ïèøå: «Ó âè-

ð³øàëüíîìó 1708 ð. ìàéæå âñ³ ñåðäþöüê³ ïîëêè ìàëè õðîí³÷íèé

íåêîìïëåêò. Çà ñâ³ä÷åííÿì î÷åâèäö³â, ó ÷îòèðüîõ ïîëêàõ, êîòð³

îáîðîíÿëè Áàòóðèí, “è òðåõñîò ÷åëîâåê íå áóäåò”»

. Òà éäåòüñÿ æ

ïðî 300 ñåðäþê³â, ÿê³ âðÿòóâàëèñü ï³ñëÿ áàòóðèíñüêî¿ ð³çí³!

À çàãèíóëî

¿õ ïîíàä 2000! Çà ïîêàçàííÿìè ñåðäþêà Ê. Ñåìåíåíêà â³ä 11 ãðóäíÿ

1708 ðîêó çàëèøêàì ÷îòèðüîõ ïîëê³â (300 ÷îëîâ³ê!), ÿê³ áðàëè ó÷àñòü

â îáîðîí³ Áàòóðèíà, Ìàçåïà íàêàçàâ «ñòîÿòü â Ãàäÿ÷þ ñ øâåäàìè»

4. Â îáîðîí³ Ìàçåïè Ñ. Ïàâëåíêî «íàïàäàº íàâ³òü íà Áàéðîíà,

Âîëüòåðà, Ïóøê³íà, Ñëîâàöüêîãî é Áðåõòà» (ñ. 188). Äå Ðåöåíçåíò

ðîçï³çíàâ àãðåñèâíèé íàì³ð àâòîðà? ×è íå â ðÿäêàõ ïðî òå, ùî

ñêàíäàëüíî-ðîìàíòè÷íà ëåãåíäà «ñòàëà îñíîâîþ àáî ïîøòîâõîì äëÿ

íàïèñàííÿ ë³òåðàòóðíèõ òâîð³â Ä. Áàéðîíîì («Ìàçåïà», 1818),

Â. Ãþãî («Ìàçåïà», 1829), Ê. Ðèëººâèì («Âîéíàðîâñüêèé», 1825),

Î. Ïóøê³íèì («Ïîëòàâà», 1829), Þ. Ñëîâàöüêèì «Ìàçåïà», 1839),

Á. Áðåõòîì («Áàëàäà ïðî Ìàçåïó», 1955) òà ³í.?».

5. «Ñåðã³é Ïàâëåíêî ïðàãíå äîâåñòè, ùî á³ëüø³ñòü ïîâñòàíü ê³íöÿ

80 – ïî÷àòêó 90-õ ðð. íàñïðàâä³ íå áóëè àíòèãåòüìàíñüêèìè»

(ñ. 190). Ïàíå Ñîêèðêî! Íå ìîæíà æ òàê ïåðåñìèêóâàòè äóìêó àâòîðà.

Íà ñòîð. 151 Ñ. Ïàâëåíêî ïèøå, ùî çà 22 ðîêè ïðàâë³ííÿ Ìàçåïè»

íå áóëî æîäíîãî àíòèãåòüìàíñüêîãî íàðîäíîãî ïîâñòàííÿ»!

6. «Âèíèêàº ì³æ òèì çàêîíîì³ðíå ïèòàííÿ, ÿêèì ÷èíîì ³ç

ïðîãðàìîþ ãåòüìàíà-äåðæàâíèêà ìîæíà ñóì³ñòèòè, íàïðèêëàä,

ìàñîâó ì³ãðàö³þ ë³âîáåðåæíîãî ïîñï³ëüñòâà íà Ïðàâîáåðåæíó Óêðà¿íó?»

(ñ. 191). Ðåöåíçåíò ïðè öüîìó ïîñèëàºòüñÿ íà êíèãè Î. Ãóðæ³ÿ ³

Ò. ×óõë³áà. Âêàçóº â³äïîâ³äí³ ñòîð³íêè, ÿê³ í³áè ï³äòâåðäæóþòü éîãî

àðãóìåíò. Òà ó ïðàö³ Î. Ãóðæ³ÿ íà çàçíà÷åíèõ 94–95 ñòîð³íêàõ

ðîçïîâ³äàºòüñÿ ïðî òå, ùî «÷åðåç óòèñêè ì³ñöåâî¿ ñòàðøèíè ëèøå â

20–40-õ ðîêàõ ÕV²²² ñò. ç îêðåìèõ ñîòåíü Ìèðãîðîäñüêîãî ïîëêó

ïîâò³êàëî ïîíàä 200 ÷îëîâ³ê “ç ìåñíèõ ëþäåé”»

. Íåâæå ðåöåíçåíò

íå çíàº, õòî â ò³ ÷àñè ïðàâèâ â Óêðà¿í³? Í³áè ãðàþ÷èñü, â³í ïîñèëàº íàñ

äî 25–26, 31 ñòîð³íîê äîñë³äæåííÿ Ò. ×óõë³áà

. Àëå æ òàì ³äåòüñÿ ïðî

äîáó Ñàìîéëîâè÷à, ïðî àã³òàö³þ ïðàâîáåðåæíèõ ë³äåð³â, ÿê³ çàïðîøóâàëè

ë³âîáåðåæö³â ïåðåñåëèòèñü äî íèõ! Ëèøå íà 21 òà 23-³é ñòîð³íêàõ

íàòðàïëÿºìî íà ñóâîð³ íàêàçè Ìàçåïè ïîëêîâíèêàì çàáîðîíÿòè

ïåðåõîäè íà Ïðàâîáåðåææÿ. Ïðîòå äå æ ó íèõ ïîâ³äîìëÿºòüñÿ ïðî

ìàñîâó ì³ãðàö³þ? Çã³äíî ç «Â³÷íèì ìèðîì» 1686 ð. çåìë³ â³ä Êèºâà äî

×èãèðèíà ìàëè «áûòü â ïóñòå âñåãäà»

. Ãåòüìàí ÿê âàñàë íàäñèëàâ

öàðñüêèì óðÿäîâöÿì êîï³¿ ñâî¿õ ãð³çíèõ íàêàç³â (¿õ öèòóº Ò. ×óõë³á),

íåìîâáè äåìîíñòðóþ÷è ñâîþ çàïîâçÿòëèâ³ñòü ó âèêîíàíí³ äîãîâ³ðíèõ

óìîâ. Ðàçîì ç òèì ïîëüñüêà ñòîðîíà, ÿê äîïîâ³äàâ ãåòüìàí ó Ìîñêâó,

ïîðóøóâàëà óêëàäåí³ òðàêòàòè, «äåÿê³ ïîëüñüê³ ïàíè íà òîìó áåðåç³

Äí³ïðà ïî÷àëè áóëè îñàäæóâàòè ñëîáîäè íà ïîðîæí³õ ì³ñöÿõ»

Ó íîâèõ ïîñåëåííÿõ, ÿê ïðàâèëî, îñàäíèêè çàîõî÷óâàëè ïåðåñåëåíö³â

589

ÄÎÄÀÒÊÈ

ïåâíèìè ï³ëüãàìè. ². Ìàçåï³, ÿê âèäíî ç éîãî ëèñòà «íàäåæí³éøåìó

ïðèÿòåëåâè» ïåðåÿñëàâñüêîìó ïîëêîâíèêó ²âàíó Ìèðîâè÷ó, íå

ïîäîáàëîñÿ, ùî Ïîëüùà â òàêèé õèòðèé ñïîñ³á ïðàãíå çàâîëîä³òè

çåìëÿìè Ïðàâîáåðåææÿ, à òîìó â³í çàêëèêàâ ñòàðøèíó «àáû æàäåí ç

ïîñïîëèòîé øëÿõòû è ç ïàíîâ íå âàæèëñÿ ãîðîäîâ è ñåë îñàæîâàòè

î ïÿòü ìèëü îò Äí³ïðà»

. Âîäíî÷àñ ãåòüìàí, ³íôîðìóþ÷è Ïåòðà ²

ïðî òå, ÿê â³í ñóìë³ííî âèêîíóº óìîâè äîãîâîðó 1686 ð., íàñïðàâä³ íà

ä³ë³ âñå ðîáèâ íàâïàêè. Ïîëüñüêîìó ïîñëó Ê. ²ñàðîâè÷ó ó 1694 ð. â³í

÷åñíî ç³çíàâñÿ, ùî «êîðäîíè ÿ ñîá³ ò³ îñàäæó»

. Íåçâàæàþ÷è íà òå,

ùî öàð äîçâîëèâ ïàë³¿¿âöÿì ïåðåáðàòèñü íà Ë³âîáåðåææÿ, ². Ìàçåïà

çíàõîäèòü àðãóìåíòè, àáè âîíè çàëèøèëèñü-òàêè íà Ôàñò³âùèí³!

Ïðèéøîâøè ç êîçàöüêèì â³éñüêîì ó 1704 ð. íà Ïðàâîáåðåææÿ, ãåòüìàí

óñóïåðå÷ öàðñüêèì íàñòàíîâàì, çà äîñèòü êîðîòêèé ÷àñ çàñåëèâ çàéíÿòó

òåðèòîð³þ ñâî¿ìè ëþäüìè. 21 ëèñòîïàäà 1708 ð. êè¿âñüêèé âîºâîäà

Äìèòðî Ãîë³öèí ïîâ³äîìëÿâ Ãàâðèëà Ãîëîâê³íà: «Íà ñåé ñòîðîíå

ïîñåëåíî æèòåëåé ñ 50 000, è çà òàêèì ñëó÷àåì çåëî ïîòðåáíî,

äàáû Áåëîöåðêîâñêèé çàìîê íå óïóñòèòü»

. Ó öüîìó çâ’ÿçêó ðîñ³éñüêèé

ðåçèäåíò ó Ïîëüù³ À. Äàøêîâ 11 ãðóäíÿ 1708 ð. ðàäèâ êàíöëåðó

íàïèñàòè ïîëüñüêèì ìàãíàòàì, «÷òî è Óêðàèíà äîñåëå íå îòäàíà áûëà

÷ðåç ôàêöûè Ìàçåïû, è äåêëåðîâàòü îòäà÷þ Óêðàéíû»

. Òî äå æ ó

çãàäàíîìó êîíòåêñò³ ãåòüìàí âèñòóïàâ íå ÿê äåðæàâíèê?

7. «Ïîãîäæóþ÷èñü ³ç çàïðîïîíîâàíîþ Îðåñòîì Ñóáòåëüíèì ó

ìîíîãðàô³¿ “Ìàçåïèíö³. Óêðà¿íñüêèé ñåïàðàòèçì íà ïî÷àòêó ÕV²²² ñò.”

êîíöåïö³ºþ ðîçãëÿäó ïîâñòàííÿ Ìàçåïè â êîíòåêñò³ áîðîòüáè

íàö³îíàëüíèõ åë³ò… Àâòîð ââàæàº…» (ñ. 184–185). ßêáè ðåöåíçåíò

á³ëüøå àíàë³çóâàâ çì³ñò, à íå çàéìàâñÿ ïîøóêîì ãðàìàòè÷íèõ ïîìèëîê

ó ñïèñêó ë³òåðàòóðè, òî â³í áè çâåðíóâ óâàãó, ùî ÿ ïîëåì³çóþ ç Îðåñòîì

Ñóáòåëüíèì ç ïðèâîäó éîãî äóìîê, âèñëîâëåíèõ ó ñòàòò³ «Ïîð³âíÿëüíèé

ï³äõ³ä ó äîñë³äæåíí³ ïîñòàò³ Ìàçåïè»

Òåïåð ïðî äåÿê³ ì³ðêóâàííÿ-«ñïðîñòóâàííÿ» ðåöåçåíòà. Â³í ñòà-

âèòü ï³ä ñóìí³â âåðñ³þ àâòîðà ïðî äåç³íôîðìàö³éíèé õàðàêòåð ëèñòà

Ìàçåïè äî Ñ. Ëåùèíñüêîãî (ñ³÷åíü 1709 ð.): «Àäæå õ³áà ìîæíà ñïèñàòè

íà çâè÷àéíó äåç³íôîðìàö³þ íåòåðïëÿ÷å î÷³êóâàííÿ ïîõîäó íà

Ïðàâîáåðåææÿ íå òàêèõ óæå é ìàëèõ ñèë Ëºùèíñüêîãî (ï³äêð³ïëåíèõ,

êð³ì öüîãî, øâåäñüêèì êîðïóñîì ãåíåðàëà Êðàññàó)» (ñ.193). Ñïðàâä³,

ó ëèñòîïàä³ – íà ïî÷àòêó ãðóäíÿ Êàðë Õ²² ³ ãåòüìàí î÷³êóâàëè äîïîìîãè

â³ä íèõ. Ó ëèñòîïàä³ äî Ñ. Ëåùèíñüêîãî áóâ â³äðÿäæåíèé ç â³äïîâ³ä-

íèì ïîñëàííÿì Ôåä³ð Íàõèìîâñüêèé. Àëå æ ó ñ³÷í³ 1709 ð. øâåäè é

ìàçåïèíö³ ïåðåêîíàëèñÿ, ùî ¿õí³ ñîþçíèêè ìàþòü ïðîáëåìè. Âîíè

áóëè çàòèñíóò³ ó Ïîëüù³ ïðîïåòð³âñüêèìè ñèëàìè, òåðï³ëè ïîðàçêè.

²ñòîðèê ªâãåí Òàðëå ãîëîâíîþ ïðè÷èíîþ ¿õíüî¿ ìàëîàêòèâíîñò³ íàçèâàº

òå, ùî ïîëüñüê³ â³éñüêà «äóæå âæå áóëè íåáîºçäàòíèìè»

. Ïðè÷èíè

ïîÿâè ðîçòèðàæîâàíîãî ðîñ³éñüêîþ ñòîðîíîþ ëèñòà Ìàçåïè ç ïðèïèñîì

«Âàøî¿ Êîðîë³âñüêî¿ ìèëîñò³ Ìîéîãî Ìèëîñòèâîãî Ïàíà, â³ðíèé

ï³ääàíèé ³ ñëóãà íàéíèæ÷èé ßí Ìàçåïà. Ãåòüìàí» ìîæíà çðîçóì³òè,

ïðî÷èòàâøè ïîðàäó À. Äàøêîâà Ã. Ãîëîâê³íó â³ä 20 ëèñòîïàäà 1708 ð.:

«Åùå æå íå èçâîëèëè âû îáúÿâèòü â óíèâåðñàëàõ öàðñêîãî âåëè÷åñòâà,

590

ÎÒÎ×ÅÍÍß ÃÅÒÜÌÀÍÀ ÌÀÇÅÏÈ: ÑÎÐÀÒÍÈÊÈ ÒÀ ÏÐÈÁ²×ÍÈÊÈ

÷òî âñÿ ñèÿ áûñòü â íàðîäå îòÿã÷åíèÿ äëÿ åãî, âîðà Ìàçåïû, îáîëãàíèÿ,

÷òî Êî÷óáåþ ãîëîâó îòñåêëè è ïðî÷èì, âåëèêîå áûëî îòÿã÷åíèå è

ðóãàíèå, àùå è ÷ðåç óêàçû ìîíàðøåñêèå. Îäíàêîæå, äëÿ åãî îáîëãàíèÿ

è ñèå ïðåä íàðîäîì êàçàöêèì, ðàçóìåâàþ, áûòè ïðèÿòíî»

Ðåöåíçåíò, ïèøó÷è ïðî òå, ùî «Àâòîð ð³øó÷å â³äêèäàº ï³ä-

òâåðäæóâàíó äæåðåëàìè âåðñ³þ ïðî õàáàð, âðó÷åíèé ãåíåðàëüíèì

îñàâóëîì ñâîºìó ìîñêîâñüêîìó ïîêðîâèòåëþ Âàñèëþ Ãîë³öèíó», ìàâ áè

äîïîìîãòè çíàéòè ¿õ. ßê³ äîêóìåíòè, ñâ³ä÷åííÿ, êð³ì ëåãåíä, äàþòü ï³äñòàâó

ãîâîðèòè ïðî òå, ùî Â. Äóí³í-Áîðêîâñüêèé ïîçè÷èâ 10 000 ðóáë³â Ìàçåï³,

àáè òîé âðó÷èâ ¿õ ôàâîðèòó öàð³âíè? Äå ïîä³áíó âåëèêó ñóìó ì³ã óçÿòè

â ïîõîä³ ãåíåðàëüíèé îáîçíèé? Íå áóäåìî ïîâòîðþâàòèñü, áî îáñòàâèíàì

ïîÿâè ö³º¿ ì³ôîëîã³÷íî¿ âåðñ³¿ ïðèñâÿ÷åíî ê³ëüêà ñòîð³íîê «Ì³ôó ïðî

Ìàçåïó». ª äâà âàæëèâ³ äîêóìåíòè, ó ÿêèõ ãåòüìàí ñïîâ³ùàº ïðî äàðóíêè

íà÷àëüíèêó Ïîñîëüñüêîãî ïðèêàçó – ó «Çàïèñö³» ô³ãóðóº ñóìà 10 000 ðóá-

ë³â

, à â «Ðîñïèñè âåùåé, êîòîðûå â ðàçíûõ âðåìåíàõ äàíû îò ìåíÿ,

Èâàíà Ìàçåïû, Ãåòìàíà, ñ íà÷àëà óðÿäó Ãåòìàíñêîãî, âî âñ³ âðåìåíà

Êíÿçþ Âàñèëüþ Ãîëèöèíó» – 17 390 ðóáë³â

. Çãàäàí³ ñóìè ïåðåäàí³ â

Ìîñêâó ï³ñëÿ âèáîð³â, íàé³ìîâ³ðí³øå ó 1688–1689 ðîêàõ. Îòæå, öå íå

õàáàð íà ãåòüìàíñòâî (ñïî÷àòêó ãðîø³ – à ïîò³ì âèá³ð!).

«Çàïèñêà» çàñâ³ä÷óº, ùî íà Êîëîìàêó â 1687 ð. íîâîîáðàíèé ãåòüìàí

ñïðàâä³ äàâàâ îá³öÿíêó Â. Ãîë³öèíó. Àëå ÿêó? Â³ääàòè 10 000 ðóáë³â çà

âèá³ð? ßêáè öå áóëî òàê, òî â³äðàçó ï³ñëÿ ïðè¿çäó â Áàòóðèí ãåòüìàí

ñóøèâ áè ãîëîâó, ÿê áè ïîøâèäøå ðîçðàõóâàòèñÿ ç êíÿçåì, ôàêòè÷íèì

ïðàâèòåëåì Ìîñêîâ³¿. Íàòîì³ñòü Ìàçåïà ó «Çàïèñö³» âèïðàâäîâóºòüñÿ,

ùî, ïî-ïåðøå, «ïðèðåêëàÿ îá³òíèöà ìîÿ âàøîé êíÿæîé âåëüìîæíîñòè

íå ìîãëà ÷åðåç íåìàëîå âðåìÿ ïðèéòè â íàëåæèòîå èñïîëíåíèå», ïî-

äðóãå, «æå íå ìîãëåì íàñêîð³ ïðèñïîñîáèòèñÿ â òàêóþ ñïîñîáíîñòü,

ÿêàÿ áû äî ïîñëàíüÿ áûëà óäîáíà». ² ò³ëüêè êîëè «òåïåðü òåäû òóþ

äîëæíîñòü ìîþ â ïèëíîñòè íàëåæèòîé ñîñòàâèâøè», ïîñèëàº â³ä-

ïîâ³äíèé ãðîøîâèé äàðóíîê. Ïðè öüîìó Ìàçåïà çàçíà÷àº: «ßêîå ìîå

ïðèíîøåíèå èçâîëü, âàøà êíÿæàÿ âåëüìîæíîñòü, ïðèíÿòè ìèëîñòèâî

è õîâàòè ìåíÿ â ìèëîñòèâîé îò÷åñêîé è áëàãîä³òåëüñêîé ñâî¿é ëàñö³

è çàñòóïëåíèè». Ç ÷èì æå ïîâ’ÿçàíå öå «ïðèíîøåíèå»? Ó «Ðîñïèñè»,

ñêëàäåíî¿ ãåòüìàíîì 24 ãðóäíÿ 1689 ð. çà âèìîãîþ Ïåòðà ² ï³ñëÿ

ïàä³ííÿ öàð³âíè Ñîô³¿, Ìàçåïà ç³çíàºòüñÿ, ùî «òî äàíî íåâîëåþ áîëü-

øå, íåæåëè âîëåþ, ñ ïîäóùåíèÿ è áåçïðåñòàííûõ ïîãðîçîâ Ëåîíòüÿ

Íåïëþåâà». ßê â³äîìî, âîñåíè 1687 ð. öàðñüê³ ÷èíîâíèêè ðàçîì ç

äåÿêèìè óïîâíîâàæåíèìè â³ä ãåòüìàíà çã³äíî ç Êîëîìàöüêèìè ñòàòòÿìè

òà öàðñüêèì óêàçîì çðîáèëè îïèñ ìàéíà, êîøò³â Ñàìîéëîâè÷³â.

Áåçïîñåðåäíüî çà öèì ïðîöåñîì íàêàçàíî íàãëÿäàòè ñåâñüêîìó âîºâîä³

Ëåîíò³þ Íåïëþºâó. Ïîëîâèíó âèÿâëåíîãî ñêàðáó â³í îñîáèñòî ìàâ

äîñòàâèòè â Ïîñîëüñüêèé ïðèêàç Â. Ãîë³öèíó. Ï³ñëÿ ïàä³ííÿ îñòàííüîãî

ïàðò³ÿ ïåðåìîæö³â íå âäîâîëüíèëàñÿ «Ðîñïèñüþ» Ìàçåïè. Óë³òêó

1690 ð. â³äáóâñÿ ïîâòîðíèé îïèñ ìàéíà, ñêàðá³â Ñàìîéëîâè÷à, ôàêòè÷íà

ðåâ³ç³ÿ

ä³ÿëüíîñò³ Ãîë³öèíà, Íåïëþºâà, ãåòüìàíñüêèõ óðÿäîâö³â ó

âåðåñí³ – ëèñòîïàä³ 1687 ðîêó. Ï³ä ÷àñ ö³º¿ ïåðåâ³ðêè ç’ÿñîâóâàëîñü,

íàïðèêëàä, ùî «ñòîëíèê êíÿçü Àíäðåé Øàõîâñêèé òåõ Ãðèøêîâûõ