40
²ñòîð³ÿ åêñêóðñ³éíî¿ ä³ÿëüíîñò³ â Óêðà¿í³
åêñêóðñ³éíèõ ñòàíö³é, åêñêóðñ³éíèõ áþðî. Âîíè ïîâèíí³ áóëè
çàáåçïå÷óâàòè åêñêóðñ³éíî-îðãàí³çàö³éíå îáñëóãîâóâàííÿ òó-
ðèñò³â òà åêñêóðñàíò³â, íàäàâàòè ïîñëóãè ïðîæèâàííÿ ³ õàð÷ó-
âàííÿ; âèïóñêàòè ìåòîäè÷íó ë³òåðàòóðó, îðãàí³çîâóâàòè ïðîêàò
òóðèñòñüêîãî ³ åêñêóðñ³éíîãî ñïîðÿäæåííÿ, ãîòóâàòè êåð³âíèê³â
åêñêóðñ³é, ñòâîðþâàòè ö³êàâ³ åêñêóðñ³éí³ ìàðøðóòè òîùî.
Ïðîöåñ ñòâîðåííÿ åêñêóðñ³éíî¿ ñèñòåìè â³äáóâàâñÿ ïîåòàï-
íî, ³ç âïðîâàäæåííÿì ð³çíèõ ôîðì êåð³âíèöòâà òà ï³äïîðÿäêó-
âàííÿì âèùèì îðãàíàì óïðàâë³ííÿ. Ïðàêòè÷íî â 20–30-ò³ ðîêè
åêñêóðñ³éíîþ ðîáîòîþ îðãàí³çàö³éíî êåðóâàëè òàê³ ñòðóêòóðè:
Åêñêóðñ³éíî-âèñòàâî÷íî-ìóçåéíèé â³ää³ë Íàðîäíîãî Êîì³ñà-
ð³àòó îñâ³òè ÓÑÐÐ (ÅÂÌ, 1919 — 1928ðð.), Óêðà¿íñüêå ì³øàíå
ïàéîâå åêñêóðñ³éíå òîâàðèñòâî (ÓÌÏÅÒ, Óêðà¿íñüêå Åêñêóð-
ñ³éíå Òîâàðèñòâî, 1928 — 1930 ðð.), Âñåóêðà¿íñüêå òîâàðèñòâî
ïðîëåòàðñüêîãî òóðèçìó ³ åêñêóðñ³é (Óêðòóðå, 1930–1936 ðð).
Çàãàëüíå êåð³âíèöòâî åêñêóðñ³éíîþ ñïðàâîþ çä³éñíþâàâ Íà-
ðîäíèé Êîì³ñàð³àò îñâ³òè (ÍÊÎ) ÓÑÐÐ.
Á³ëüøîâèêè ïðàãíóëè âèêîíàòè çàâäàííÿ øèðîêî¿ ïðîãðà-
ìè êóëüòóðíî¿ ðåâîëþö³¿ øâèäêîä³þ÷èìè ìåòîäàìè, àäæå ¿ì
ïîòð³áíî áóëî ñòâîðþâàòè ñâ³é íîâèé óïðàâë³íñüêèé àïàðàò,
ãîòóâàòè íîâ³ êàäðè äëÿ íàðîäíîãî ãîñïîäàðñòâà. Òîìó íà îäíå
ç ïåðøèõ ì³ñöü âèéøëè ïèòàííÿ îñâ³òè òà ñàìîîñâ³òè ðîá³òíèê³â
³ ñåëÿí, à âèð³øèòè ¿õ ó íàéêîðîòøèé òåðì³í ìîæíà áóëî ëèøå
øëÿõîì çàïðîâàäæåííÿ ïîçàøê³ëüíî¿ îñâ³òè. Ó ëèñòîïàä³ 1917
ðîêó â Íàðîäíîìó Êîì³ñàð³àò³ îñâ³òè Ðîñ³¿ ñòâîðþºòüñÿ ïî-
çàøê³ëüíèé â³ää³ë. Òàêèé â³ää³ë áóëî îðãàí³çîâàíî ³ â ÍÊÎ
ÓÑÐÐ. Ó ãóáåðíñüêèõ â³ää³ëàõ îñâ³òè ïî÷àëè ïðàöþâàòè
â³äïîâ³äí³ ï³äâ³ää³ëè. Âîíè íà
ì³ñöÿõ ÷åðåç ìåðåæó ïîçàøê³ëü-
íèõ óñòàíîâ, à ñàìå: ÷åðåç ïóíêòè ë³êíåïó, êóðñè, íàðîäí³ óí³-
âåðñèòåòè òîùî, íàäàâàëè ìîæëèâ³ñòü îòðèìàòè ïî÷àòêîâèé
ñòóï³íü îñâ³òè ç ïîäàëüøèì ïðîäîâæåííÿì íàâ÷àííÿ â ñåðåäí³õ
ñïåö³àëüíèõ íàâ÷àëüíèõ çàêëàäàõ òà ðîá³òôàêàõ. ׳ëüíå ì³ñöå â
ïîçàøê³ëüí³é îñâ³ò³ çàéìàâ åêñêóðñ³éíèé ìåòîä ÿê íàéá³ëüø
äîñòóïíèé, âèðàçíèé ³ çðîçóì³ëèé, òàêèé, ùî íàäàâàâ ìîæ-
ëèâ³ñòü ëåãêî çàñâîþâàòè ïîòð³áíèé äëÿ âèâ÷åííÿ ìàòåð³àë.
Íàâ÷àëüíèé ìàòåð³àë ïîäàâàâñÿ ÷åðåç êîìïëåêñ åêñêóðñ³é øëÿ-
õîì íàî÷íîãî ïîêàçó ³ ñïðèéíÿòòÿ íàâêîëèøíüîãî ñâ³òó.
Øèðîêå çàñòîñóâàííÿ íàâ÷àëüíèõ ³ ïîçàøê³ëüíèõ îñâ³òí³õ
åêñêóðñ³é ñïðèÿëî ðîçïîâñþäæåííþ íîâèõ ôîðì åêñêóðñ³éíî¿