Мусин Ноғман. Мәңгелек урман. Вечный лес

Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1976 йыл. – 329 бит. Мусин Нугман. Вечный лес: Роман (на башкирском языке). Кеше һәм тәбиғәт, тарих һәм бөгөнгө көн бәйләнеше, быуындар, заманалар күсәгилешлеге Н. Мусиндың бигерәк тә «Мәңгелек урман» тигән дилогияһында асыҡ сағыла. Яҙыусының романды «Мәңгелек урман» тип атауын, әлбиттә, бер яҡлы гына аңларға ярамай. Әҫәрҙең нисек тамамланыуына иғтибар итәйек: «Кеше урман шауына ҡолаҡ һала һәм ошо шау-геүләү араһынан бер тауышты айырым-асыҡ ишетә: — Мин мәңгелек! Мәңгелек урман мин!» Образлы фекерләү, шартлылыҡ, кинәйәле раҫлау был. Ошо раҫлауҙанһуң яҙыусы юҡҡа ғына: «Кеше уйланып, һыу ағышына ҡаршы — ауылы яғына атланы», — тип тамамламай әҫәрҙе. Урман — кешеләр булғанда гына урман, урман — халыҡ кеүек үк — мәңгелек. Тимәк, халыҡты, милләтте уның иле, тарихы, тәбиғәте билдәләгән кеүек үк, урман, тәбиғәт үҙе лә тик ошо халыҡ яҙмышы менән бәйле. Үткән героик көрәштең киләсәк быуынды тәрбиәләүҙәге мөһим роле тураһында әйтеп тормаҫҡа ла мөмкин.