Тюменцев И.О. (ред. и сост.) Россия XV-XVIII столетий. Сб. статей к 70-летию со дня рождения профессора Р.Г. Скрынникова

Подождите немного. Документ загружается.

121

æåíèÿ ïðîòèâ ïîëÿêîâ è ëèòîâöåâ äîñòè÷ü ñâîèõ öåëåé. Ïðîâèí-

öèÿ ÿâíî íà÷àëà ñêëîíÿòüñÿ íà åãî ñòîðîíó. Âåñüìà ïîêàçàòåëü-

íû â ýòîì îòíîøåíèè ñîáûòèÿ â Êàçàíè è Âÿòêå, êîòîðûå ïðåæäå

íèêîãäà íå äåðæàëè ñòîðîíó Âîðà. Â íà÷àëå 1611 ã. êàçàíöû è

âÿòè÷è, åùå íå çíàÿ î ñìåðòè öàðèêà, ïðèíåñëè åìó ïðèñÿãó

170

Â äåíü ñìåðòè ñàìîçâàíöà ïñêîâèòÿíå ïðèñëàëè â Êàëóãó âåñòü,

÷òî îíè ïðîäîëæàþò âåðíî ñëóæèòü «öàðþ Äìèòðèþ»

171

Ê. Áóññîâ, ïîëó÷àâøèé èíôîðìàöèþ îò ïàñòîðà Ì. Áåðà

è äðóãèõ íåìöåâ, íàõîäèâøèõñÿ â Êàëóãå è åå îêðåñòíîñòÿõ,

îòìåòèë, ÷òî ñàìîçâàíåö è åãî áîÿðå ïîñëå ñòîëüêèõ «èçìåí»

íèêîìó íå äîâåðÿëè. Öàðèê óâåðèëñÿ, ÷òî ñìîæåò äîáèòüñÿ ñâî-

åãî ñ ïîìîùüþ òàòàð è òóðîê, è äàæå ñäåëàë íåêîòîðûå ïðàê-

òè÷åñêèå øàãè â ýòîì íàïðàâëåíèè. Îí ïðèêàçàë âîåâîäå

êí. È.Ì. Áàðÿòèíñêîìó ñîáðàòü â Âîðîíåæå îòðÿäû ñâîèõ ïðè-

âåðæåíöåâ èç Ðÿçàíè, Àðçàìàñà, Øàöêà è ïîäãîòîâèòü â ýòîé

êðåïîñòè ñâîþ íîâóþ ñòîëèöó

172

. Îäíîâðåìåííî â Àñòðàõàíü

îòáûë ß. Êåðíîçèöêèé ñ ïðèêàçîì áîÿðèíó êí. È.Ä. Õâîðîñòè-

íèíó ïîäãîòîâèòü ãîðîä íà ñëó÷àé îòñòóïëåíèÿ ñþäà ñàìîçâàí-

öà

173

. Íåäîâåðèå è ïîäîçðèòåëüíîñòü ïðîíèçàëè âñå ñòîðîíû

æèçíè Êàëóæñêîãî äâîðà. Çàïîäîçðåííûõ â íåáëàãîíàäåæíîñòè

ïîäâåðãàëè íå÷åëîâå÷åñêèì ìó÷åíèÿì è êàçíèëè áåç âñÿêîé

æàëîñòè. Âîëíà ðåïðåññèé çàõëåñòíóëà óåçäû, êîíòðîëèðóåìûå

ïðèâåðæåíöàìè ñàìîçâàíöà. Â êðîâàâîì óãàðå ãèáëè è ïðàâûå è

âèíîâàòûå

174

. Â êà÷åñòâå ïðèìåðà âñå ñîâðåìåííèêè ïðèâîäÿò

ñëó÷àé ñ Êàñèìîâñêèì öàðåì, êîòîðîãî, ñóäÿ ïî íàìåêàì

Ñ. Æîëêåâñêîãî è ïðÿìîìó óêàçàíèþ åãî ðîòìèñòðîâ Ñ. Ìàñ-

êåâè÷à è Ì. Ìàðõîöêîãî, êîðîííûé ãåòìàí îòïóñòèë èç-çà íà-

õîäèâøåãîñÿ â êàëóæñêîì ïëåíó ñûíà

175

. Óðàç-Ìàãìåò, âåðîÿò-

íî, ïðåäëîæèë ñûíó áåæàòü, íî òîò ïðåäàë îòöà, ðàññêàçàâ

îáî âñåì öàðèêó. Ðàçãíåâàííûé Øêëîâñêèé áðîäÿãà ïðèêàçàë

óòîïèòü Êàñèìîâñêîãî öàðÿ, à ïûòàâøåãîñÿ çà íåãî çàñòóïèòü-

ñÿ êí. Ï. Óðóñîâà áðîñèë â òþðüìó

176

. Ê. Áóññîâ ÷óòêî óëîâèë

ïîðàçèòåëüíîå ñõîäñòâî ìåæäó êàëóæñêèìè ïîðÿäêàìè è îï-

ðè÷íûìè âðåìåíàìè öàðÿ Èâàíà Ãðîçíîãî, íàçâàâ èõ ïî àíà-

ëîãèè «Òèðàíèåé Äìèòðèÿ»

177

. Â ñòðîãîì ñîîòâåòñòâèè ñ çàêîíà-

ìè òåððîðà êðîâàâûå ðàñïðàâû â êîíöå êîíöîâ ñãóáèëè ñàìîãî

Ëæåäìèòðèÿ II. Èìåííî òåððîð, ðàçâÿçàííûé â Êàëóãå, à íå

ñëó÷àéíàÿ ìåñòü, êàê äóìàëè èñòîðèêè, ÿâèëñÿ ãëàâíîé ïðè-

÷èíîé ãèáåëè öàðèêà è êðàõà åãî ðåæèìà.

122

Îáñòîÿòåëüñòâà ãèáåëè Ëæåäìèòðèÿ II õîðîøî èçâåñòíû

êàê ïî ðóññêèì, òàê è èíîñòðàííûì èñòî÷íèêàì

178

. Ñðåäè áó-

ìàã Ñêó-Êëîñòåðñêîãî ñîáðàíèÿ íàì óäàëîñü îòûñêàòü âîñïî-

ìèíàíèÿ íåèçâåñòíîãî ïîëÿêà, âîçìîæíî ãåòìàíà Â. Âàëåâñêî-

ãî, îá îáñòîÿòåëüñòâàõ ñìåðòè Ëæåäìèòðèÿ II. Ðàññêàç â îñíîâ-

íîì ïîäòâåðæäàåò èçâåñòíóþ â ëèòåðàòóðå âåðñèþ ãèáåëè Âîðà,

íî ñîäåðæèò ñóùåñòâåííûå äåòàëè

179

Âñå èçâåñòíûå íàì èñòî÷íèêè ñõîäÿòñÿ íà òîì, ÷òî Ëæåä-

ìèòðèé II ïàë æåðòâîé çàãîâîðà, ïîäãîòîâëåííîãî êí. Ï. Óðó-

ñîâûì. Êðåùåííûé íîãàéñêèé êíÿçü áûë ãëóáîêî âîçìóùåí

ïðåäàòåëüñòâîì ñûíà Óðàç-Ìàãìåòà è õîòåë åìó îòîìñòèòü, íî

âìåñòî íåãî óáèë äðóãîãî ÷åëîâåêà. Ðàçãíåâàííûé öàðèê ïðè-

êàçàë áðîñèòü åãî â òþðüìó

180

. Àâòîð çàïèñêè î ñìåðòè ñàìî-

çâàíöà âñïîìíèë, ÷òî ïîòîìêà íîãàéñêèõ êíÿçåé, áûâøåãî çÿòÿ

Øóéñêèõ, Øêëîâñêèé áðîäÿãà ïðèêàçàë ïóáëè÷íî âûñå÷ü êíó-

òîì

181

. Ñ ýòîãî ìîìåíòà êí. Ï. Óðóñîâ çàòàèë çëîáó è ñäåëàë âñå,

÷òîáû ÷åðåç íåñêîëüêî äíåé âûéòè íà âîëþ è óñûïèòü áäèòåëü-

íîñòü öàðèêà ïðåäàííîé ñëóæáîé

182

. Àâòîð çàïèñêè ñâèäåòåëü-

ñòâóåò, ÷òî ýòî åìó âïîëíå óäàëîñü ïîñëå ðàçãðîìà ðîòû ïàíà

×àïëèíñêîãî è çàõâàòà â ïëåí ìíîãèõ åãî ñîëäàò

183

Èñòî÷íèêè íàçûâàþò ðàçíóþ äàòó ñìåðòè Ëæåäìèòðèÿ II.

Ñ. Æîëêåâñêèé óêàçàë â ñâîèõ ìåìóàðàõ, ÷òî öàðèê áûë óáèò

10 (20) äåêàáðÿ 1610 ã.

184

Ê. Áóññîâ è àâòîð ðàññêàçà î ñìåðòè

ñàìîçâàíöà îòìåòèëè, ÷òî ýòî ñîáûòèå ïðîèçîøëî 11 (21) äå-

êàáðÿ 1610 ã.

185

Ñåêðåòàðè ß. Ñàïåãè è É. Áóäèëà çàïèñàëè â

ñâîèõ ñî÷èíåíèÿõ, ÷òî öàðèê ïîãèá 12 (22) äåêàáðÿ 1610 ã.

186

Áîëüøåãî äîâåðèÿ, íà íàø âçãëÿä, çàñëóæèâàþò ñâèäåòåëüñòâà

Ê. Áóññîâà è àâòîðà ðàññêàçà î ñìåðòè ñàìîçâàíöà, êîòîðûå

÷åðïàëè èíôîðìàöèþ èç ïåðâûõ ðóê, â òî âðåìÿ êàê ß. Ñàïåãà,

É. Áóäèëà è Ñ. Æîëêåâñêèé óçíàëè î ãèáåëè Âîðà òîëüêî íå-

ñêîëüêî äíåé ñïóñòÿ è ïîòðàòèëè íåìàëî óñèëèé, ÷òîáû âûÿñ-

íèòü åå îáñòîÿòåëüñòâà

187

Â äåíü ñìåðòè Ëæåäìèòðèé II, ïî äàííûì àâòîðà îáíàðó-

æåííîãî íàìè ðàññêàçà î åãî ãèáåëè, ïîëó÷èë õîðîøèå èçâåñ-

òèÿ èç Ïñêîâà, ÷åìó áûë âåñüìà ðàä. Ïî ýòîìó ïîâîäó áûë

óñòðîåí ïðàçäíè÷íûé îáåä, ïîñëå êîòîðîãî öàðèê îòïðàâèëñÿ

íà ïðîãóëêó âìåñòå ñ øóòîì Ï. Êîøåëåâûì, «áîÿðèíîì»

È.Â. Ãëàçóí-Ïëåùååâûì è íåñêîëüêèìè äåòüìè áîÿðñêèìè è

èõ ñëóãàìè. Ñëåäîì çà öàðèêîì è áîÿðàìè âåçëè äâîå ñàíåé,

123

ãðóæåííûõ «ðàçíîãî ðîäà ïèòüåì, ìåäîì, âîäêîé». Êîðòåæ îõ-

ðàíÿë êí. Ï. Óðóñîâ è åãî îòðÿä òàòàð. Èçðÿäíî ïîäîãðåòàÿ âè-

íîì êîìïàíèÿ òðàâèëà ñïåöèàëüíî ïóùåííûõ çàéöåâ, ãîðëà-

íèëà è âûïèâàëà. Áîëüøå âñåõ çàõìåëåâøèé öàðèê ïðèâå÷àë

êí. Ï. Óðóñîâà. ×àñòü òàòàðñêèõ âîèíîâ ïî çíàêó ñâîåãî êîìàí-

äèðà íåçàìåòíî îêðóæèëà ðóññêèõ è îòòåñíèëà îò ñàíåé ñàìî-

çâàíöà. Òîò÷àñ êí. Ï. Óðóñîâ íàïàë íà Ëæåäìèòðèÿ II è çàðó-

áèë åãî ñàáëåé. Áðîñèâ òåëî ñàìîçâàíöà, òàòàðû óøëè â ñòå-

ïè

188

. Ñâèòà, ïî ñâèäåòåëüñòâó àâòîðà ðàññêàçà, áûëà ÷àñòüþ

ïåðåáèòà, ÷àñòüþ áåæàëà â Ìîñêâó. Ñðåäè ïîãèáøèõ îí óïîìè-

íàåò È.Â. Ãëàçóí-Ïëåùååâà, øóòà Í. Êîøåëåâà è åãî áðàòà

189

íî ýòè äàííûå íå ïîäòâåðæäàþòñÿ ïîêàçàíèÿìè äðóãèõ èñòî÷-

íèêîâ. È.Â. Ãëàçóí-Ïëåùååâ âïîñëåäñòâèè ïðèíÿë àêòèâíîå ó÷à-

ñòèå â àâàíòþðå ñ Ïñêîâñêèì âîðîì

190

, à øóò Ï. Êîøåëåâ, ïî

ñâèäåòåëüñòâó Ê. Áóññîâà, ïðèíåñ â Êàëóãó âåñòü î ãèáåëè öà-

ðèêà

191

. Âåðîÿòíî, áîëåå äîñòîâåðíûìè ÿâëÿþòñÿ ïîêàçàíèÿ

É. Áóäèëû, ÷òî òàòàðû íå òðîíóëè ìîëèâøèõ î ïîùàäå ðóññêèõ

ñïóòíèêîâ ñàìîçâàíöà

192

Ãèáåëü Ëæåäìèòðèÿ II âûçâàëà âîëíåíèÿ â Êàëóãå è ïðè-

âåëà ê ðàñïàäó äâèæåíèÿ ñàìîçâàíöà. Êàçàêè, ïî ñâèäåòåëü-

ñòâàì Ê. Áóññîâà è àâòîðà ðàññêàçà î ñìåðòè ñàìîçâàíöà, óñò-

ðîèëè áîéíþ òàòàðàì, íå óñïåâøèì áåæàòü èç Êàëóãè

193

. Òåëî

ñàìîçâàíöà ïîëîæèëè â öåðêâè, ãäå îíî äîëãî ëåæàëî áåç ïî-

ãðåáåíèÿ, òàê êàê ìåæäó âîðîâñêèìè áîÿðàìè è êàçàêàìè âîç-

íèêëè ðàçäîðû ïî ïîâîäó, êàê áûòü äàëüøå. Êí. Ä.Ò. Òðóáåö-

êîé è äðóãèå áîÿðå íàñòàèâàëè íà ïðèñÿãå êîðîëåâè÷ó Âëàäèñ-

ëàâó

194

. È.Ì. Çàðóöêèé è äîíñêèå êàçàêè, ïî äàííûì Ì. Ìàð-

õîöêîãî, íàñòàèâàëè íà ïðèñÿãå Ì. Ìíèøåê, êîòîðàÿ âîò-âîò

äîëæíà áûëà ðîäèòü

195

. «Öàðèöà», ñòàâ çàëîæíèöåé â ÷óæîé

èãðå, ïðèñëàëà ß. Ñàïåãå ñïðÿòàííóþ â ñâå÷å çàïèñêó, â êîòî-

ðîé óìîëÿëà âûðó÷èòü åå èç áåäû

196

. Áûâøèé ãåòìàí ñàìîçâàí-

öà è åãî âîèíû, óçíàâ î ïðîèñøåäøåì â Êàëóãå òîëüêî

15 (25) äåêàáðÿ 1610 ã., ïîïûòàëèñü âìåøàòüñÿ, íî áîÿðå ñà-

ìîçâàíöà è êàëóæàíå âèäåëè â íèõ çàêëÿòûõ âðàãîâ è îòêàçà-

ëèñü âñòóïèòü ñ íèìè â ïåðåãîâîðû

197

. Ðîæäåíèå «öàðåâè÷à»

Èâàíà Äìèòðèåâè÷à, âîøåäøåãî â ðóññêóþ èñòîðèþ ñ ïðîçâè-

ùåì Âîðåíîê, íà êàêîé-òî ìîìåíò ïîâûñèëî øàíñû È.Ì. Çà-

ðóöêîãî è åãî äðóçåé

198

. Â Êàëóãå áûëè óñòðîåíû ïûøíûå ïîõî-

ðîíû ñàìîçâàíöà, âî âðåìÿ êîòîðûõ Ì. Ìíèøåê ðûäàëà íàä

124

òåëîì «ìóæà»

199

. Â êîíöå êîíöîâ âåðõ îäåðæàëè ñòîðîííèêè ïðè-

ñÿãè êîðîëåâè÷ó Âëàäèñëàâó. Â Ìîñêâó ñ âåñòüþ î ãèáåëè öà-

ðèêà îòïðàâèëèñü Ì.Ì. Áóòóðëèí è Á.È. Ñóòóïîâ

200

. Ìîñêîâñ-

êèå áîÿðå òîò÷àñ ïðèñëàëè ïðèâîäèòü êàëóæàí ê ïðèñÿãå íà

âåðíîñòü êîðîëåâè÷ó Âëàäèñëàâó ñòîëüíèêà êí. Þ.Í. Òðóáåöêîãî

201

Òåì âðåìåíåì ñàïåæèíöû çàõâàòûâàëè è ãðàáèëè ãîðîäà, ðà-

íåå ñîõðàíÿâøèå âåðíîñòü öàðèêó: Ïåðåìûøëü, Àëåêñèí, Áå-

ëåâ, Îäîåâ, Âîðîòûíñê è äð.

202

Äåëåæ íîâîé äîáû÷è âûçâàë

ñîïåðíè÷åñòâî ìåæäó ïîëêàìè è ðîòàìè áûâøåãî íàåìíîãî

âîéñêà ñàìîçâàíöà, êîòîðîå â êîíöå ôåâðàëÿ — íà÷àëå ìàðòà

1611 ã. ïåðåðîñëî â îòêðûòûå ñòîëêíîâåíèÿ ìåæäó ïîëêàìè. «Ðû-

öàðñòâî» íà ãëàçàõ ïðåâðàùàëîñü â íåóïðàâëÿåìóþ òîëïó ìàðî-

äåðîâ

203

. Áåñ÷èíñòâà è íàñèëèÿ, ÷èíèìûå íàåìíèêàìè, äîâîëüíî

áûñòðî ñêëîíèëè ÷àøó âåñîâ â äðóãóþ ñòîðîíó. Äâèæåíèå ïðî-

òèâ ñàïåæèíöåâ â Óêðàèííûõ ãîðîäàõ âñïûõíóëî ñ íîâîé ñè-

ëîé

204

. Óæå â íà÷àëå ôåâðàëÿ 1611 ã. èç Êàëóãè ê ß. Ñàïåãå áåæà-

ëè áûâøèé «áîÿðèí» ñàìîçâàíöà êí. Ä.Ì. ×åðêàññêèé, «ñïàëü-

íèê» Èã.È. Ìèõíåâ è Ä. Ìèêóëèí, êîòîðûå ñîîáùèëè î íàìå-

ðåíèÿõ È.Ì. Çàðóöêîãî è êàëóæàí ïðèñîåäèíèòüñÿ ê äâèæå-

íèþ ïåðâîãî çåìñêîãî îïîë÷åíèÿ. Íî îíè íå ðåøèëèñü òðåáî-

âàòü îò ñâîèõ ñîðàòíèêîâ ïðèñÿãè Âîðåíêó è Ì. Ìíèøåê è áûëè

âûíóæäåíû ñîãëàñèòüñÿ íà òî, ÷òîáû âûáèðàòü ãîñóäàðÿ «âñåþ

Çåìëåþ» ïîñëå îñâîáîæäåíèÿ Ìîñêâû

205

. Âïåðâûå ñ íà÷àëà ãðàæ-

äàíñêîé âîéíû îòêðûëàñü ðåàëüíàÿ âîçìîæíîñòü îáúåäèíåíèÿ

âñåõ çåìñêèõ ñèë äëÿ áîðüáû çà îñâîáîæäåíèå ñòðàíû îò èíî-

çåìöåâ è èõ ïðèñïåøíèêîâ.

Ïîñëå ðàñïàäà Òóøèíñêîãî ëàãåðÿ äâèæåíèå Ëæå-

äìèòðèÿ II, êàê ïîêàçûâàåò åãî èçó÷åíèå, ïåðåæèëî êîðîòêèé

ïåðèîä ïîäúåìà è òîëüêî ïîñëå ýòîãî ðàñïàëîñü. Âîïðåêè ñëî-

æèâøèìñÿ ïðåäñòàâëåíèÿì, ïî êîòîðûì îñíîâíîé äèæóùåé

ñèëîé åãî ñ÷èòàëèñü êàçàêè, â äåéñòâèòåëüíîñòè åþ ïî-ïðå-

æíåìó áûëè ñëóæèëûå ëþäè þæíûõ, þãî-âîñòî÷íûõ è ñåâåðî-

çàïàäíûõ óåçäîâ ñòðàíû è êàçàêè. Âåäóùóþ ðîëü â ðóêîâîäñòâå

äâèæåíèåì èãðàëè âîðîâñêèå áîÿðå, ïðîèñõîäèâøèå èç çíàò-

íûõ ìîñêîâñêèõ ðîäîâ, õðàíèâøèõ òðàäèöèè îïðè÷íîé ñðåäû.

Áëàãîäàðÿ áåãñòâó â Êàëóãó îíè ñìîãëè îñâîáîäèòüñÿ îò âìå-

øàòåëüñòâà èíîçåìöåâ è ïðèäàòü íîâûé èìïóëüñ äâèæåíèþ ñà-

ìîçâàíöà. Â Êàëóãå áûë ñîçäàí àëüòåðíàòèâíûé ìîñêîâñêîìó

ãîñóäàðñòâåííûé ðåæèì â òðàäèöèîííûõ äëÿ Ðîññèè ôîðìàõ:

125

öàðü, Áîÿðñêàÿ äóìà, ãîñóäàðåâ äâîð, âîåâîäñêîå óïðàâëåíèå

íà ìåñòàõ è ïð., íî è îí â êîíå÷íîì ñ÷åòå îêàçàëñÿ íåæèçíåñ-

ïîñîáíûì. Ñàìîçâàíåö è åãî áîÿðå, ïðåñëåäóÿ èñêëþ÷èòåëüíî

êîðûñòíûå èíòåðåñû, íå ñìîãëè îáúåäèíèòü ïîä ñâîèìè çíà-

ìåíàìè çåìùèíó äàæå òîãäà, êîãäà ðóññêèé íàðîä ïîñëå Êëó-

øèíñêîãî ïîðàæåíèÿ è ïàäåíèÿ Âàñèëèÿ Øóéñêîãî îêàçàëñÿ íà

ãðàíè íàöèîíàëüíîé êàòàñòðîôû, à îòðÿäû ñàìîçâàíöà ÿâëÿ-

ëèñü ðåàëüíîé ñèëîé, ñïîñîáíîé ïðîòèâîñòîÿòü èíîçåìíîìó âòîð-

æåíèþ. Óñòàíîâèâøèåñÿ â Êàëóãå ïîðÿäêè, ñèëüíî íàïîìèíàâ-

øèå îïðè÷íûå, ïîäîðâàëè äîâåðèå ê ñàìîçâàíöó è åãî îêðóæå-

íèþ äàæå ó ïîääåðæèâàâøèõ åãî æèòåëåé þæíûõ è þãî-çàïàä-

íûõ óåçäîâ ñòðàíû. Çàïóùåííàÿ áîÿðàìè Ëæåäìèòðèÿ II ìàøèíà

òåððîðà â êîíå÷íîì ñ÷åòå ïîãóáèëà ñàìîãî ñàìîçâàíöà è ïðèâå-

ëà ê êðàõó åãî äâèæåíèå. Ñäåëàííûå íàáëþäåíèÿ ïîäòâåðæäàþò

ñïðàâåäëèâîñòü âûâîäîâ Ð.Ã. Ñêðûííèêîâà, ÷òî â íà÷àëå XVII ñò.

Ðîññèÿ ïåðåæèëà ïåðâóþ â ñâîåé èñòîðèè ãðàæäàíñêóþ âîéíó,

êîòîðàÿ áûëà îñëîæíåíà âòîðæåíèÿìè èíîçåìöåâ.

Ïðèìå÷àíèÿ

Ñì.: Äîëèíèí Í.Ï. Ïîäìîñêîâíûå ïîëêè («êàçàöêèå òàáîðû»)

â íàöèîíàëüíî-îñâîáîäèòåëüíîì äâèæåíèè 1611—1612 ãã. Õàðüêîâ,

1958; Ëþáîìèðîâ Ï.Ã. Î÷åðêè èñòîðèè íèæåãîðîäñêîãî îïîë÷åíèÿ

1611—1613 ãã. Ì., 1939; Ìàëüöåâ Â.Ï. Áîðüáà çà Ñìîëåíñê (XVI—

XVII ââ.). Ñìîëåíñê, 1950; Ñòàíèñëàâñêèé À.Ë. Ãðàæäàíñêàÿ âîéíà â

Ðîññèè XVII â..: Êàçà÷åñòâî íà ïåðåëîìå èñòîðèè. Ì., 1990; Øåïåëåâ È.Ñ.

Îñâîáîäèòåëüíàÿ è êëàññîâàÿ áîðüáà â Ðóññêîì ãîñóäàðñòâå â 1608—

1610 ãã. Ïÿòèãîðñê, 1957; è äð.

Ñì.: Ñîëîâüåâ Ñ.Ì. Èñòîðèÿ Ðîññèè ñ äðåâíåéøèõ âðåìåí //

Ñîëîâüåâ Ñ.Ì. Ñî÷. Ì., 1989. Êí. IV. Ò. 7—8. Ñ. 534, 563—564, 600.

Ñì.: Êîñòîìàðîâ Í.È. Ñìóòíîå âðåìÿ Ìîñêîâñêîãî ãîñóäàð-

ñòâà â íà÷àëå XVII ñòîëåòèÿ // Êîñòîìàðîâ Í.È. Ñîáð. ñî÷. ÑÏá., 1904.

Êí. 2. Ò. 5. Ñ. 447—449; Ò. 6. Ñ. 476—477, 510—513.

Ñì.: Ïëàòîíîâ Ñ.Ô. Î÷åðêè ïî èñòîðèè Ñìóòû â Ìîñêîâñêîì

ãîñóäàðñòâå XVI—XVII ñòîëåòèÿ. Ì., 1995. Ñ. 268—269, 273, 286, 305—

306, 313.

Ñì.: Î÷åðêè èñòîðèè ÑÑÑÐ. Ïåðèîä ôåîäàëèçìà. Êîíåö XV

— íà÷àëî XVII â. Ì., 1955. Ñ. 542, 549—550, 552; Çèìèí À.À. Âîïðîñû

èñòîðèè Êðåñòüÿíñêîé âîéíû â Ðîññèè â íà÷àëå XVII â. // Âîïðîñû

èñòîðèè. 1958. ¹ 3. Ñ. 135—159.

Ñì.: Ñêðûííèêîâ Ð.Ã. Ìèíèí è Ïîæàðñêèé. Ì., 1981; Åãî æå.

Ðîññèÿ íàêàíóíå «Ñìóòíîãî âðåìåíè». 2-å èçä. Ë., 1985; Åãî æå. Ñîöè-

àëüíî-ïîëèòè÷åñêàÿ áîðüáà â Ðóññêîì ãîñóäàðñòâå â íà÷àëå XVII â. Ë.,

126

1985; Åãî æå. Ñàìîçâàíöû â Ðîññèè â íà÷àëå XVII â.: Ãðèãîðèé Îòðå-

ïüåâ. Íîâîñèáèðñê: Íàóêà, 1987; Åãî æå. «Ñìóòà» â Ðîññèè â íà÷àëå

XVII ñò.: Èâàí Áîëîòíèêîâ. Ë., 1988; Åãî æå. Ðîññèÿ â íà÷àëå XVII â.

«Ñìóòà». Ì., 1988; Åãî æå. Ñïîðíûå ïðîáëåìû âîññòàíèÿ Áîëîòíèêî-

âà // Èñòîðèÿ ÑÑÑÐ. 1989. ¹ 5. Ñ. 92—110; Skrynnikov R. The Time of

Troubles: Russia in Crisis, 1604—1618. Academic International Press, 1988;

Skrynnikov R. The Civil War in Russia at The Beginning of the Seventeenth

Century (1603—1607): its Character and Motive Forces. London, 1993.

Ñì.: Òþìåíöåâ È.Î., Òþìåíöåâà Í.Å. Ðóññêèé àðõèâ ãåòìàíà

ßíà Ñàïåãè 1607—1611 ãã.: îïûò ðåêîíñòðóêöèè. [Â ïå÷àòè].

Ñì.: Ñîáðàíèå ãîñóäàðñòâåííûõ ãðàìîò è äîãîâîðîâ (äàëåå —

ÑÃÃ è Ä). Ì., 1819. ×. 2. ¹ 208. Ñ. 451; ¹ 280. Ñ. 480; ¹ 257. Ñ. 543;

Àêòû, îòíîñÿùèåñÿ ê èñòîðèè Çàïàäíîé Ðîññèè, ñîáðàííûå Àðõåîã-

ðàôè÷åñêîé êîìèññèåþ (äàëåå — ÀÇÐ). ÑÏá., 1851. Ò. 4. Ñ. 305, 323—

329, 346, 348, 372, 375, 379, 392, 394, 401, 403, 406; Áåëîêóðîâ Ñ.À.

Ðàçðÿäíûå çàïèñè çà Ñìóòíîå âðåìÿ. Ì., 1907. Ñ. 18; Áîÿðñêèé ñïèñîê

(äàëåå — ÁÑ) 1610/11 ã. // ×òåíèÿ â îáùåñòâå èñòîðèè è äðåâíîñòåé

Ðîññèéñêèõ (äàëåå — ×ÎÈÄÐ). 1909. Êí. 2. Îò. 3. Ñ. 73—103. Ñ. 77, 90;

Ïàìÿòíèêè îáîðîíû Ñìîëåíñêà 1609—1611 ãã. Ì., 1912. Ñ. 253; Ìàñêå-

âè÷ Ñ. Äíåâíèê 1594—1624 ãã. // Ñêàçàíèÿ ñîâðåìåííèêîâ î Äìèòðèè

Ñàìîçâàíöå. ÑÏá., 1859. ×. 2. Ñ. 31, 49; Íîâûé ëåòîïèñåö // Ïîëíîå

ñîáðàíèå ðóññêèõ ëåòîïèñåé (äàëåå — ÏÑÐË). ÑÏá., 1910. Ò. 14. Ñ. 87.

Ñì.: Àêòû èñòîðè÷åñêèå, ñîáðàííûå è èçäàííûå Àðõåîãðà-

ôè÷åñêîé êîìèññèåþ (äàëåå — ÀÈ). ÑÏá., 1841. Ò. 2. ¹ 124. Ñ. 157;

Àêòû, ñîáðàííûå â áèáëèîòåêàõ è àðõèâàõ Ðîññèéñêîé èìïåðèè Àð-

õåîãðàôè÷åñêîþ ýêñïåäèöèåþ (äàëåå — ÀÀÝ). ÑÏá., 1836. ¹ 104.2;

Íîâûé ëåòîïèñåö. Ñ. 88, 149; Àêòû âðåìåíè ïðàâëåíèÿ öàðÿ Âàñè-

ëèÿ Øóéñêîãî, 1606—1610 ãã. Ì., 1915. Ñ. 31; Çåìåëüíûå ïîæàëîâà-

íèÿ â ïðàâëåíèå öàðÿ Âëàäèñëàâà. Ì., 1911. Ñ. 335; Sapieha J.P. Dziennik

// Hirschberg A. Polska a Moskwa w pierwszej połowie weku XVII. Lwów,

1901. S. 197.

Ñì.: ÁÑ 1610/11 ã. Ñ. 76; Áåëîêóðîâ Ñ. Óêàç. ñî÷. Ñ. 104, 125;

Ïñêîâñêèå ëåòîïèñè. Ò. 1. Ì.; Ë., 1941. Ñ. 135; Ò. 2. Ì.; Ë. 1955.

Ñ. 269—270.

Ñì.: ÀÈ. Ò. 2. ¹ 280. Ñ. 339. ¹ 285. Ñ. 344; ÀÀÝ. Ò. 2. ¹ 165.

Ñ. 281; Îêðóæíàÿ ãðàìîòà áîÿðèíà Ô.È. Ìñòèñëàâñêîãî 4 (14) ñåí-

òÿáðÿ 1610 ã. // ÑÃÃ è Ä. ×. 2. ¹ 204. Ñ. 441; Áåëîêóðîâ Ñ.À. Óêàç. ñî÷.

Ñ. 18, 25, 57, 217, 226, 256—257, 264; Íîâûé ëåòîïèñåö. Ñ. 87, 104,

128, 149; List S. Mniszecha do S. Domoradskiego 8 (18) lutego 1609 r.

Îòäåë ðóêîïèñåé Ëüâîâñêîé íàó÷íîé áèáëèîòåêè Íàöèîíàëüíîé àêà-

äåìèè íàóê Óêðàèíû (äàëåå — ÎÐ ËÍÁ ÍÀÍÓ). Ô. 5. Îññîëèíåóì.

¹ 5998/III. Ë. 385 îá.; Ô. 103. Ñîáð. Ñàïåã èç Êðàñèøèíà. Îï. 5. ¹ 556/

Va. Ë. 192; ×åòâåðùèêè Ñìóòíîãî âðåìåíè. Ì., 1912. Ñ. 241, 258; Àðçà-

127

ìàññêèå ïîìåñòíûå àêòû 1578—1618 ãã. Ì., 1915. Ñ. 344—346; Àêòû

Ïîäìîñêîâíûõ îïîë÷åíèé è çåìñêîãî ñîáîðà 1611—1613 ãã. Ì., 1911.

Ñ. 67, 69; Àêòû âðåìåíè ìåæäóöàðñòâèÿ 1610—1611 ãã. Ì., 1915. Ñ. 52,

53, 92; Sapieha J.P. Op. cit. S. 193, 195, 256, 297; Ïñêîâñêèå ëåòîïèñè.

Ò. 2. Ñ. 276; ÁÑ 1610/11 ã. Ñ. 76; Áóññîâ Ê. Ìîñêîâñêàÿ õðîíèêà 1584—

1613 ãã. Ì., Ë., 1961. Ñ. 169; Ëþáîìèðîâ Ï.Ã. Óêàç. ñî÷. Ñ. 287—288; Âå-

ñåëîâñêèé Ñ.Á. Äüÿêè è ïîäüÿ÷èå XV—XVII ââ. Ì., 1975. Ñ. 522.

Marchocki M. Historya wojny moskiewskiej. Poznań, 1841. S. 62.

Ñì.: Îêðóæíàÿ ãðàìîòà áîÿðèíà Ô.È. Ìñòèñëàâñêîã... ;

Sapieha J.P. Op. cit. S. 256.

Ñì.: Áóññîâ Ê. Óêàç. ñî÷. Ñ. 163; Íîâûé ëåòîïèñåö. Ñ. 94—95.

Áóññîâ Ê. Óêàç. ñî÷. Ñ. 162, 168.

Ñì.: List S. Mniszecha do S. Domoradskiego 8 (18) lutego 1609 r...

Ë. 383—387; Àðçàìàññêèå ïîìåñòíûå àêòû. Ñ. 52, 53, 92.

Ñì.: Ãðàìîòà Ëæåäìèòðèÿ II àðçàìàññêîìó âîåâîäå Ô.À. Êè-

ðååâó â ÿíâàðå 1610 ã. îá îòêàçå ïîìåñòüÿ Èâ. ×åðòîâó // Àðçàìàññêèå

ïîìåñòíûå àêòû. Ñ. 344; Âåñåëîâñêèé Ñ.Á. Óêàç. ñî÷. Ñ. 522.

Ñì.: Áåëîêóðîâ Ñ.À. Óêàç. ñî÷. Ñ. 217, 257; Íîâûé ëåòîïèñåö.

Ñ. 104, 128, 149; Êàðàìçèí Í.Ì. Èñòîðèÿ Ãîñóäàðñòâà Ðîññèéñêîãî. Ì.,

1989. Ò. 12. Ñòá. 96; Ïðèì. 475.

Ñì.: Ãðàìîòà Ëæåäìèòðèÿ II àðçàìàññêîìó âîåâîäå Ñ.Ï. Çàñå-

êèíó â ìàå 1610 ã. îá îòêàçå âîò÷èíû Èâ. Îáóòêîâó // Àðçàìàññêèå ïîìå-

ñòíûå àêòû. Ñ. 345; Ãðàìîòà Ëæåäìèòðèÿ II àðçàìàññêîìó âîåâîäå Ñ.Ï. Çà-

ñåêèíó â ìàå 1610 ã. îá îòêàçå ïîìåñòüÿ À. Àëèøåâó // Òàì æå. Ñ. 346.

Sapieha J.P. Op. cit. S. 271.

Ñì.: List S. Mniszecha do S. Domoradskiego 8 (18) lutego 1609 r...

Ë. 385 îá.; ÀÈ. Ò. 2. ¹ 285. Ñ. 344; ÀÀÝ. Ò. 2. ¹ 165. Ñ. 281; Îêðóæíàÿ

ãðàìîòà áîÿðèíà Ô.È. Ìñòèñëàâñêîãî... Ñ. 441; Íîâûé ëåòîïèñåö. Ñ. 94—

95; Áóññîâ Ê. Óêàç. ñî÷. Ñ. 163; Sapieha J.P. Op. cit. S. 193, 195, 297; Ëþ-

áîìèðîâ Ï.Ã. Óêàç. ñî÷. Ñ. 287—290.

Ñì.: ÀÈ. Ò. 2. ¹ 280. Ñ. 340; Àðçàìàññêèå ïîìåñòíûå àêòû.

Ñ. 344; Âåñåëîâñêèé Ñ.Á. Óêàç. ñî÷. Ñ. 246, 356, 416.

Ñì.: Àðçàìàññêèå ïîìåñòíûå àêòû. Ñ. 344—347, 359, 361, 367—

368, 420—421, 423, 429; ÑÃÃ è Ä. ×. 2. ¹ 237. Ñ. 508; ÀÈ. Ò. 2. ¹ 208.

Ñ. 340; Àêòû âðåìåíè ìåæäóöàðñòâèÿ. Ñ. 30, 41; ÀÇÐ. Ò. 4. Ñ. 204, 322;

Áåëîêóðîâ Ñ.À. Óêàç. ñî÷. Ñ. 25, 57, 217, 226, 256; Ïàìÿòíèêè îáîðîíû

Ñìîëåíñêà. Ñ. 253; Äîêëàäíàÿ âûïèñêà î âîò÷èíàõ è ïîìåñòüÿõ 121

(1613) ã. Ì., 1895. Ñ. 9—10.

Áóññîâ Ê. Óêàç. ñî÷. Ñ. 164.

Ñì.: ÁÑ 1610/11 ã. Ñ. 76, 86; Àðçàìàññêèå ïîìåñòíûå àêòû.

Ñ. 344; Çåìåëüíûå ïîæàëîâàíèÿ â ïðàâëåíèå öàðÿ Âëàäèñëàâà. Ñ. 21;

ÀÈ. Ò. 2. ¹ 88. Ñ. 120; ¹ 280. Ñ. 339; ¹ 285, Ñ. 344; ¹ 302; ÀÇÐ. Ò. 4.

Ñ. 331, 334; Ïñêîâñêèå ëåòîïèñè. Ò. 1. Ñ. 138; Ò. 2. Ñ. 276.

128

Ñì.: Îòïèñêà âåëèêîëóöêèõ âîåâîä ß. Ñàïåãå 7 (17) ìàÿ 1610 ã.

// Ñá. êí. Õèëêîâà (äàëåå — ÑÕ). ÑÏá., 1879. ¹ 12.72; Ïñêîâñêèå ëåòî-

ïèñè. Ò. 2. Ñ. 272—273.

Ñì.: List S. Stadnickiego do Zygmunta III 9 (19) styczenia 1610 r.

Riksarkivet. Skoklostersamlingen. E. 8597; Áóññîâ Ê. Óêàç. ñî÷. Ñ. 162; Áó-

äèëà É. Èñòîðèÿ ëîæíîãî Äìèòðèÿ 1603—1613 ãã. // Ðóññêàÿ èñòîðè-

÷åñêàÿ áèáëèîòåêà (äàëåå — ÐÈÁ). ÑÏá., 1872. Ò. 1. Ñòá. 163—164.

Ñì.: List S. Mniszecha do S. Domoradskiego 8 (18) lutego 1609 r...

Ë. 383—387.; Marchocki M. Op. cit. S. 63—64; Áóññîâ Ê. Óêàç. ñî÷. Ñ. 163.

Sapieha J. Op. cit. S. 253.

Ñì.: Ñîëîâüåâ Ñ.Ì. Óêàç. ñî÷. Ñ. 543; Ïëàòîíîâ Ñ.Ô. Óêàç. ñî÷.

Ñ. 268—269.

Áóññîâ Ê. Óêàç. ñî÷. Ñ. 163—164.

Ñì.: Ãðàìîòà Ëæåäìèòðèÿ II àðçàìàññêîìó âîåâîäå Ô.À. Êèðåå-

âó... Ñ. 344; Ãðàìîòà Ëæåäìèòðèÿ II àðçàìàññêîìó âîåâîäå Ñ.Ï. Çàñåêè-

íó... Ñ. 346; Áîëòèí Á. Çàïèñêè // Èçáîðíèê ñëàâÿíñêèõ è ðóññêèõ ñî÷è-

íåíèé è ñòàòåé, âíåñåííûõ â õðîíîãðàôû ðóññêîé ðåäàêöèè. Ì., 1869.

Ñ. 345; Âëàñüåâ Ã.À. Ïîòîìñòâî Ðþðèêà. ÑÏá., 1906. Ò. 1. ×. 1. Ñ. 197—198.

Sapieha J.Ð. Op. cit. S. 253.

Ñì.: Äåëàâèëü Æ. Çàïèñêè // Ðóññêèé âåñòíèê. ÑÏá., 1841. Ò. 1.

Ñ. 750; Marchocki M. Op. cit. S. 73.

Æîëêåâñêèé Ñ. Çàïèñêè î Ìîñêîâñêîé âîéíå. ÑÏá., 1871. Ñ. 38.

Ïîõîä åãî êîðîëåâñêîãî âåëè÷åñòâà â Ìîñêîâèþ 1609 ã. // ÐÈÁ

ÑÏá., 1872. Ò. 1. Ñòá. 596.

Ñì.: Áåëüñêèé ëåòîïèñåö // Ïîëíîå ñîáðàíèå ðóññêèõ ëåòî-

ïèñåé (äàëåå — ÏÑÐË). Ò. 34. Ì., 1978. Ñ. 254; Íîâûé ëåòîïèñåö. Ñ. 95.

Áóññîâ Ê. Óêàç. ñî÷. Ñ. 160; Ïñêîâñêèå ëåòîïèñè. Ò. 1. Ñ. 122,

137—138; Ò. 2. Ñ. 275—276; Íîâûé ëåòîïèñåö. Ñ. 102.

Ñì.: List zaporoscew do Zygmynta III w marce 1610 r. Riksarkivet.

Skoklostersamlingen. E. 8597; Ïîõîä åãî êîðîëåâñêîãî âåëè÷åñòâà â

Ìîñêîâèþ â 1609 ã.. Ñòá. 570—571.

Ñì.: List Zaporskiego do Zygmynta III 18 (28) marta 1610 ã. //

Riksarkivet. Skoklostersamlingen. E. 8597; Ïîõîä åãî êîðîëåâñêîãî âåëè-

÷åñòâà â Ìîñêîâèþ â 1609 ã. Ñòá. 570—571.

Ïîõîä åãî êîðîëåâñêîãî âåëè÷åñòâà â Ìîñêîâèþ â 1609 ã.

Ñòá. 570—571.

Òàì æå. Ñòá. 587.

Òàì æå. Ñòá. 570—571.

Áóññîâ Ê. Óêàç. ñî÷. Ñ. 162—163.

Ñì.: Ïèñüìî Ëæåäìèòðèÿ II íàåìíîìó âîéñêó 9(19) ôåâðàëÿ

1609 ã. îá óñëîâèÿõ âîçâðàùåíèÿ íà ñëóæáó // Âðåìåííèê Ìîñêîâñêî-

ãî îáùåñòâà èñòîðèè è äðåâíîñòåé Ðîññèéñêèõ (äàëåå — ÂÌÎÈÄÐ).

Ì., 1855. Êí. 19: Ñìåñü. Ñ. 9; Áóäèëà É. Óêàç. ñî÷. Ñòá. 178—184.

129

Áóäèëà É. Óêàç. ñî÷. Ñòá. 186.

Òàì æå. Ñòá. 188—189.

Ñì.: Punkty instrukcii A. Zborowskiemy i posłom z wojska Cara do

króla posłanym. Riksarkivet. Skoklostersamlingen. E. 8597; Respons Zymunta

III posłóm z wojska Cara 2 (12) kwiectnia 1610 r. Riksarkivet.

Skoklostersamlingen. E. 8597; Respons Zymunta III posłóm z wojska Cara w

maje 1610 r. Riksarkivet. Skoklostersamlingen. E. 8597; Assecuratia Zymunta

III 19(29) maja 1610 r. Riksarkivet. Skoklostersamlingen. E. 8597; Æîëêåâñ-

êèé Ñ. Óêàç. ñî÷. Ñ. 37, 40; Ìàñêåâè÷ Ñ. Óêàç. ñî÷. ×. 2. Ñ. 32.

Ìàñêåâè÷ Ñ. Óêàç. ñî÷. Ñ. 32.

Áóäèëà É. Óêàç. ñî÷. Ñòá. 193.

Òàì æå. Ñòá. 193—194.

Áóññîâ Ê. Óêàç. ñî÷. Ñ. 164; Áóäèëà É. Óêàç. ñî÷. Ñòá. 195.

List Dmitra Fałszywego do J. Sapiehi 21 (31) maja 1610 r. Oddial

Rukopisów Biblioteki Polskieij Akademii Naukowiej w Krakowie (äàëåå —

OR BPAN). Ms. 345. ¹ 83.

Sapieha J.Ð. Op. cit. S. 253.

Ìàññà È. Êðàòêîå èçâåñòèå î Ìîñêîâèè íà÷àëà XVII ñòîëåòèÿ.

Ì., 1939. Ñ. 176; Áóññîâ Ê. Óêàç. ñî÷. Ñ. 164.

Áóäèëà É. Óêàç. ñî÷. Ñòá. 194.

List M. Mniszchowny do J. Sapiehi 6 (16) czerwca 1610 r. //

Kognowicki K. Życie J.P. Sapiehi. Ò. 1. ¹ 7. Wilno, 1791. (Życie Sapiehów).

List Dmitra Fałszywego do J. Sapiehi 7 (17) czerwca 1610 r. // Ibid. ¹ 8.

Sapieha J.Ð. Op. cit. S. 256.

List Dmitra Fałszywego do J. Sapiehi 19 (29) czerwca 1610 r. //

Kognowicki K. Op. cit. ¹ 9.

Sapieha J.Ð. Op. cit. S. 256; ÀÇÐ. Ò. 4. Ñ. 392, 393, 395.

Sapieha J.Ð. Op. cit. S. 256—257; Áóäèëà É. Óêàç. ñî÷. Ñòá. 194—195.

Sapieha J.Ð. Op. cit. S. 257.

Ibid. S. 257—258.

Â çàïèñêàõ É. Áóäèëû óêàçàíî 6000 ïÿòèãîðöåâ è 1000 ãóñàð,

íî ýòî, ïî-âèäèìîìó, îïèñêà ïåðåïèñ÷èêà. Òàêîãî êîëè÷åñòâà ïÿòè-

ãîðöåâ â òóøèíñêèõ ïîëêàõ íèêîãäà íå áûëî. (Ñð.: Rejestr wojska

polskiego, które jest przy Caru na Moskwie. ÎÐ ËÍÁ ÍÀÍÓ. Ô. 5. ¹ 5998/

III Óà. Ë. 323—324; Ñïèñîê ïîëêîâíèêîâ è ðîòìèñòðîâ «öàðÿ Äìèò-

ðèÿ» // ÐÈÁ. Ò. 1. Ñòá. 713—716). Ãåòìàí, ïî äàííûì É. Áóäèëû (ñì.:

Áóäèëà É. Óêàç. ñî÷. Ñòá. 195), ïðèâåë íà Óãðó 1000 ÷åëîâåê, òî åñòü

êàê ðàç ñòîëüêî, ñêîëüêî ÷èñëèòñÿ â åãî ïîëêó, åñëè ïðèíÿòü ïðåäëî-

æåííûé íàìè âàðèàíò ïðî÷òåíèÿ.

Áóäèëà É. Óêàç. ñî÷. Ñòá. 198.

Sapieha J.Ð. Op. cit. S. 258—259, 261.

Æîëêåâñêèé Ñ. Óêàç. ñî÷. C. 37, 40; Ìàñêåâè÷ Ñ. Óêàç. ñî÷. Ñ. 32.

Rejestr wojska polskiego...

130

Êîñòîìàðîâ Í.È. Óêàç. ñî÷. Ñ. 446—447.

Sapieha J.Ð. Op. cit. S. 258—261.

Sapieha J.Ð. Op. cit. S. 258.

Íîâûé ëåòîïèñåö. Ñ. 98—99; Áóäèëà É. Óêàç. ñî÷. Ñòá. 198—

200; Sapieha J.P. Op. cit. S. 258—259.

Sapieha J.Ð. Op. cit. S. 259—261.

Ibid. S. 260—261; Áóäèëà É. Óêàç. ñî÷. Ñòá. 200—201.

Sapieha J.P. Op. cit. S. 260.

Konfideracja wojska Cara . Riksarkivet. Skoklostersamlingen. E. 8597.

Sapieha J.P. Op. cit. S. 260; Assecuratia Dmitra Fałszywego 10 (20)

wrzesnia 1609 ã. Riksarkivet. Skoklostersamlingen. E. 8597.

Sapieha J.P. Op. cit. S. 260

Ñì.: Ibid. S. 260—261; Áóäèëà É. Óêàç. ñî÷. Ñòá. 201; Íîâûé

ëåòîïèñåö. Ñ. 98.

Íîâûé ëåòîïèñåö. Ñ. 98.

Sapieha J.P. Op. cit. S. 261.

Ibid; Áóäèëà É. Óêàç. ñî÷. Ñòá. 201; Íîâûé ëåòîïèñåö. Ñ. 98.

Sapieha J.P. Op. cit. S. 262.

Ibid; Íîâûé ëåòîïèñåö. Ñ. 99—100; Ïàëèöûí À. Ñêàçàíèå. Ì.;

Ë., 1955. Ñ. 207.

Íîâûé ëåòîïèñåö. Ñ. 99—100.

Sapieha J.P. Op. cit. S. 262.

Ïèñüìî Ëæåäìèòðèÿ II ß. Ñàïåãå 18 (28) èþëÿ 1610 ã. // Æîë-

êåâñêèé Ñ. Óêàç. ñî÷. Ïðèë. ¹ 33. Ñòá. 99—102.

Kondycii wojska Cara do Zygmunta III 18 (28) lipica 1610 r.

Riksarkivet. Skoklostersamlingen. E. 8597; Sapieha J.P. Op. cit. S. 263.

Sapieha J.P. Op. cit. S. 262.

Íîâûé ëåòîïèñåö. Ñ. 99—100; Ïàëèöûí À. Óêàç. ñî÷. Ñ. 207;

Sapieha J.P. Op. cit. S. 262—263.

Ibidem; Íîâûé ëåòîïèñåö. Ñ. 99.

Sapieha J.P. Op. cit. S. 264.

Êîñòîìàðîâ Í.È. Óêàç. ñî÷. Ñ. 463—472 è äð.

Respons S. Żókiewskiego posłom z wojska Cara. Riksarkivet.

Skoklostersamlingen. E. 8597; Sapieha J.P. Op. cit. S. 264.

Kondycii wojska Cara do Zygmunta III 18 (28) lipica 1610 r...;

Sapieha J.P. Op. cit. S. 264.

Ibid.

List S. Żókiewskiego do J. Sapiehi 24 lipica (3 sierpienja) 1610 ã.

Riksarkivet. Skoklostersamlingen. Å. 8604 (îðèãèíàë); E. 8597 (êîïèÿ);

Sapieha J.P. Op. cit. S. 264.

List S. Żókiewskiego do J. Sapiehi 25 lipica (4 sierpienja)

1610 ã. Riksarkivet. Skoklostersamlingen. E 8597; Sapieha J.P. Op. cit.

S. 264—265.