42
ìîçêó. Ïðîòå, ðîçâèâàþ÷èñü, ãîëîâíèé ìîçîê ïî÷èíຠêîíòðî-
ëþâàòè ö³ ðèòìè. Òàê³ äàí³ ñâ³ä÷àòü òàêîæ, ùî ðóõîâà àêòèâí³ñòü
íå îáóìîâëþºòüñÿ âèíÿòêîâî îáì³íîì ðå÷îâèí, íàïðèêëàä, òàêè-
ìè ÷èííèêàìè, ÿê ð³âí³ íàêîïè÷åííÿ ïðîäóêò³â îáì³íó ðå÷îâèí
÷è ïîñòà÷àííÿ òêàíèí êèñíåì, ÿê öå ââàæàëè äåÿê³ â÷åí³.
Ïðè âèâ÷åíí³ åìáð³îíàëüíîãî ðîçâèòêó ïîâåä³íêè ïòàõ³â íå-
îáõ³äíî âðàõîâóâàòè ñïåöèô³÷í³ îñîáëèâîñò³ á³îëî㳿 äîñë³äæó-
âàíîãî âèäó, ÿê³ â³äáèâàþòüñÿ ³ íà ïðîò³êàíí³ åìáð³îãåíåçó. Òàê,
íàïðèêëàä, ÿê ïîêàçàâ äîñë³äíèê Ä.Ì. Ãîôìàí, ó ïîð³âíÿíí³
ç êóðêîþ ãðàê ðîçâèâàºòüñÿ ñêîð³øå, øâèäøå íàêîïè÷óºòüñÿ
ìàñà ò³ëà çàðîäêà, ïðîòå â êóðêè åìáð³îãåíåç ïðîõîäèòü á³ëüø
ð³âíîì³ðíî ³ ìຠá³ëüøå ïåð³îä³â ðîñòó ³ äèôåðåíö³àö³¿. Îñòàí-
í³é ïåð³îä ôîðìóâàííÿ ìîðôîëîã³÷íèõ ñòðóêòóð ³ ïîâåä³íêè
ïðîõîäèòü ó êóðêè ùå âñåðåäèí³ ÿéöÿ, ó ãðàêà æ (ÿê íåçð³ëî-
íàðîäæóâàíîãî ïòàõà) öåé ïåð³îä â³äíîñèòüñÿ äî ïîñòåì-
áð³îíàëüíîãî ðîçâèòêó.
Ññàâö³. Íà â³äì³íó â³ä ðîçãëÿíóòèõ äîòåïåð òâàðèí çàðîäêè
ññàâö³â ðîçâèâàþòüñÿ â óòðîá³ ìàòåð³, ùî ³ñòîòíî óñêëàäíþº
(³ áåç òîãî äóæå âàæêå) âèâ÷åííÿ ¿õíüî¿ ïîâåä³íêè, òîìó ùîäî
åìáð³îíàëüíî¿ ïîâåä³íêè ññàâö³â íàêîïè÷åíî çíà÷íî ìåíøå äà-
íèõ, í³æ ùîäî ïîâåä³íêè êóðÿ÷îãî åìáð³îíà ³ çàðîäê³â çåìíî-
âîäíèõ òà ðèá. Áåçïîñåðåäí³ â³çóàëüí³ ñïîñòåðåæåííÿ ìîæëèâ³
ëèøå íà åìáð³îíàõ, âèòÿãíóòèõ ç ìàòåðèíñüêîãî îðãàí³çìó, ùî
ð³çêî ñïîòâîðþº íîðìàëüí³ óìîâè ¿õíüîãî æèòòÿ. Ðåíòãåíîëî-
ã³÷í³ äîñë³äæåííÿ âêàçóþòü íà òå, ùî ðóõîâà àêòèâí³ñòü òàêèõ
øòó÷íî ³çîëüîâàíèõ çàðîäê³â âèùà, í³æ ó íîðì³.
Òàê, íàïðèêëàä, çà Êàðìåéêëîì, ðîçâèòîê ðóõîâî¿ àêòèâíîñò³
â³äáóâàºòüñÿ â çàðîäêà ìîðñüêî¿ ñâèíêè ó òàêèé ñïîñ³á. Ïåðø³
ðóõè ïîëÿãàþòü ó ïîñìèêóâàíí³ øèéíî-ïëå÷îâî¿ ä³ëÿíêè òóëóáà
åìáð³îíà. Âîíè çÿâëÿþòüñÿ ïðèáëèçíî íà 28-é äåíü ï³ñëÿ çàïë³-
äíåííÿ. Ïîñòóïîâî çÿâëÿþòüñÿ é ³íø³ äóæå ð³çíîìàí³òí³ ðóõè,
à äî 53-ãî äíÿ, òîáòî ïðèáëèçíî çà òèæäåíü äî ïîëîã³â, ôîðìó-
þòüñÿ ÷³òêî âèðàæåí³ ðåàêö³¿, ùî äîñÿãàþòü ìàêñèìàëüíîãî ðîç-
âèòêó çà ê³ëüêà äí³â äî íàðîäæåííÿ. Ó òàêîãî åìáð³îíà âèÿâëÿ-
þòüñÿ âæå ö³ëêîì àäåêâàòí³ ³, ãîëîâíå, âèäîçì³íåí³, ðåôëåêòîðí³
â³äïîâ³ä³ íà òàêòèëüí³ ïîäðàçíåííÿ: äîòèê âîëîñêîì äî øê³ðè
á³ëÿ âóõà âèêëèêຠéîãî ñïåöèô³÷íå ïîñìèêóâàííÿ.
Åìáð³îíàëüíèé ðîçâèòîê ïîâåä³íêè ó ññàâö³â òà â ³íøèõ òâà-
ðèí ³ñòîòíî â³äð³çíÿºòüñÿ. Öÿ â³äì³íí³ñòü âèðàæàºòüñÿ â òîìó,