Скворцов М.И., Скворцова А.В. Русско-чувашский словарь

Подождите немного. Документ загружается.

тăрас йĕрке, вăл матриархат хыç-

çăн

çирĕпленнĕ)

патрибт (-а) сущ. муж., патрибтка

(-и) жен. патрибт (тйван

çĕре

юра-

такан, уншăн тăрăшакан çын);

патрибты Россйи Раççей патриочĕ-

сем

патриотизм (-а) сущ. муж. патри-

бтлăх,

парăнÿ; парăнсă тăнй; чÿв-

ство патриотизма патрибтлăх туйăмĕ

патрбн (-а) сущ. муж. патрбн; ру-

жейный патрбн пăшăл патрбнĕ; хо-

лостбй патрбн пУльăсăр патрбн; бо-

евбй патрбн пульăллă патрбн

патруль (-я)

сущ.

муж. патрÿль, ху-

рăл (куçса çурекенни); милицĕйский

патрÿль

милйци патрÿлĕ; патрÿль за-

держăл нарушйтелей порЯдка пат-

рÿль

йĕркенй пăсакансенĕ тытсă

чăрнă

патрÿльный

прил.

патрÿль -ĕ; хурăл

-ĕ;

патрÿльная слÿжба патрÿль служ-

бй;

патрÿльная машина хурăл маши-

нй

пăуза (-ы)

сущ.

жен. (син. перерыв,

приостанбвка) чарăнÿ, тăхтăв; сдб-

лать

пăузу

речи

калаçура

чарă-

нÿ ту

паÿк (-ă) сущ. муж. эрешмбн; па-

ÿк пойм^л мÿху эрешмĕн шăнă

тЫтнă

паутйна (-ы) сущ. жен. эрешмен

картИ;

паÿк плетĕт свок5 паутйну

эрешмен хă'йĕн картинб карăть

пахăть (наст. пашÿ, пăшешь, пă-

шут; повел. ф. пашй; прич. действ.

наст. пăшущий, прош. пахăвший;

прич. страд. прош. пăханный; деепр.

не употр.) глаг. несов., что сухалă,

сухă ту; пахăть з^млю под пар çĕрт-

ме сухИ ту

пăхнуть (наст. -ну, -нешь, -нут;

прош. -нул и пах, -ла, -ло, множ.

-ли;

повел.

ф.

не

употр.;

прич.

действ.

наст.

-нущий, ирош. -нувший;

деепр.

не употр.) глаг. несов., чем шă'ршă

кăлăр; шă'ршă кĕр; пăхнет бензй-

ном бензйн шăршй

кĕр^т

пациĕнт (-а) сущ. муж., пациент-

ка (-и) жен. пациент (врач е боль-

ница сиплекен

чирлĕ

çын); пациенты

райбнной больнИцы райбн больни-

цйн пациенчĕсĕм

пăчка (-и) сущ. жен. çЫхă, тĕрке,

пăчка;

пăчка

книг кĕнеке çыххй; пă-

чка сигарет сигарет пачкй

пăчкать (наст. -аю, -аешь, -ают;

прич.

страд.

прош.

-анный)

глаг.

не-

сов., кого-что (син. грязнйть) вара-

лă,

пылчăклă, лапăртă, хурăт; пач-

кать

рÿки

грязью аллă пылчăклă; пăч-

кать дбброе ймя Ырă ятă варалă

пăчкаться (наст. -аюсь, -аешься,

-аются;

повел. ф. -айся, -айтесь;

прич.

действ.

наст.

-ающийся, ирош.

-авшийся;

деепр. -аясь) глаг. несов.

(син. грязнйться) варалăн, пылчăк-

лăн,

лапăртăн,

хурăл;

пăчкаться

крăсками сăрăпă варалăн

пăшня (-и) сущ. жен.; множ. пă-

шни (пăшен) анă,

пÿсă

(сухалани);

яровăя

пăшня çуртрй пусси; пăшни

и покбсы ана-çарăн

паштбт (-а)

сущ.

муж. паштет (вĕ-

тетнĕ ашран, пулăран тунă нимĕр

пек апат); паштет из печени

пĕвер

паштечĕ

паять

(наст.

паяю, паяешь, паяют;

повел. ф. паяй; прич. страд. прош.

пăянный; деепр. паяя) глаг. несов.

шăратсă çыпăçтăр

(металл япаласене)

певец (певцă) сущ. муж., певйца

(-ы) жен. кЗрăçă; бперный певĕц бпе-

ра юрăçй; певец эстрăды эстрăда

юрăçй

пбгий прил. (син. пятнйстый) улă;

пегая лбшадь улă лашă

педагбг (-а) сущ. муж. педагбг,

вĕрентÿ 'çĕ, вĕрентекен; педагбги

высшей шкблы ăслă шкултă вĕрен-

текенсĕм;

ученый-педагбг педагбг

ă'слăхçă

педагбгика (-и) сущ. жен. педагб-

гика

(вĕрентсе

воспитани парасси-

не тĕпчекен йслăлăх) * нарбдная

педагбгика хăлăх педагогикй (çамрăк-

сене ăс парса ÿстермелли халйхра

авалтан

çирĕпленнĕ йĕркесемпе

мел-

сем)

педагогйческий прил., педагогйчес-

ки

нареч.

педагбгика -ĕ, вĕрентÿ' -ĕ;

педагогйческий университĕт педагб-

гика университечĕ; педагогйческое

мастерствб вĕрентÿ' ĕçĕнчй ăстăлăх

педăль (-и) сущ. жен. пÿскăч, пе-

дăль; педăли велосипĕда велосипед

пускăчĕсем; тормознăя педăль тбр-

моз педăлĕ

пейзăж (-а)

сущ.

муж. 1. (син. вид)

пейзăж, сă'нлăх (çут çанталйк иле-

мĕпе палăрса тйракан вырăн); вб~л-

жские пейзăжи А'тăл сăнлăхĕсĕм 2.

пейзăж (çут çанталăка сйнлакан

ÿкерчĕк); акварельные пейзăжи ак-

варельпĕ

ÿкернĕ пейзажсем

неленăть (наст. -енăю, -енăешь,

-енăют; прич. страд. прош. -ĕнатый

и -ĕнутый) глаг. несов., кого пиеле,

кипкелĕ,

кипкепĕ чĕрк^; пеленăть

ребенка ачанă пиеле

пелĕнка (-и) сущ. жен. ачă кип-

кй,

пиев (пĕчĕк ачана чĕркемелли)

* знать с пеленок мĕн ачаранпăх пĕл

пельмĕни (-ей) сущ. множ.; един.

пельмĕнь (-я) муж. пельмень, хурăн

куклй

пена (-ы) сущ. жен. кă'пăк; мыль-

ная

пĕна

супăнь кă'пăкĕ; конь весь

в пене лашă кăпăкă ÿ 'кнĕ (хытă

хăваланипе)

пенăл

(-а) сущ. муж. пенăл (руч-

ка-кăранташ арчи)

пĕние (-я) сущ. сред.

к5рă,

юрлăв;

юрланй;

пĕние соловьЯ шă'пчăк юр-

рй;

хоровбе пĕние хорпă юрланй

пĕнка

(-и) сущ. жен. хăймă

(вĕренĕ

сĕтĕн);

хысмă (варенин т.ыт.)

пенсионĕр (-а) сущ. муж., пенси-

онĕрка (-и) жен. пенсионер, пенси

илекен

пенсибнный прил.

пĕнси

-ĕ; пен-

сибнный фонд пенси

фбнчĕ;

достйг-

нуть пенсибнного вбзраста

пĕнси

çулне çит

пĕнсия (-и) сущ. жен. пенси (ват-

лăхра е сыв мар пирки паракан

укçа);

пĕнсия по стăрости вăтлăх пен-

сийĕ;

пĕнсия по инвалйдности ин-

валйддăх пенсийĕ

пень (пня) сущ. муж.; множ. пни

(пней) тункатă; дуббвый пень юмăн

тункати;

корчевăть пни тункатă кăк-

лă,

кăк кăклă

пĕпел (пепла) сущ. муж. кĕл; вул-

канический пĕпел вулкăн кĕ'лĕ; пре-

вратйться в пĕпел кĕллен, çунсă кай

пĕпельница (-ы) сущ. жен. кĕ'ллĕх,

кĕл чашăккй (чĕлĕм туртакансем

валли лартаканни)

первичный

прил.

1. (син. исхбдный)

малтанхй, пирвайхй, пуçлăмăш;

первичный период болĕзни чИрĕн

малтанхй тăпхăрĕ 2. (син. начăльньш,

низовбй) пуçлăмăш, чи кĕ'çĕн; се-

мьЯ - первичная ячĕйка ббщества

çемьĕ - ббществăн чи кĕ 'çĕн

сыпăкĕ; первичные организăции

профсок)за профсок5зăн пуçлăмăш

организацийĕсĕм

первобьггный

прил.

1. (син. древней-

ший) авалхй, сĕм авалхй; первобьгг-

ный человек авалхй çын 2. (син. дй-

кий,

некультурный) тĕ'ттĕм, сĕ'м-

сĕр,

тискер; первобытные нрăвы

тискер йăласем

пĕрвый

числит.

1. пĕрр^мĕш; пĕр-

вое сентября ăвăн уйăхĕн пĕрремĕшĕ;

нĕрвое врĕмя малтанăх; в пĕрвый раз

пĕрремĕш хут, пуçласă; товăр пбр-

вого

сбрта пĕрремĕш сорт тавăр 2.

пĕрвое

(-ого)

сущ. сред. пĕрремĕш

апăт,

яшкă таврăшĕ; сегбдня на пбр-

вое - щи паян пĕрр^мĕш апăт -

купăстă яшки * пĕрвым дĕлом, в

первую бчередь чи малтăн, нимрĕн

малтан

перебежйть (будущ. -егу, -ежйшь,

-егут;

повел.

ф. -егй)

глаг.

сов., что и

через

что чупсă каç; перебежăть ч^-

рез ÿлицу урăм урлă чупсă каç

перевăривать (наст. -аю, -аешь,

-ают)

глаг.

несов.,

что (син. усвбить)

ирĕлтĕр,

шăрăт (çинĕ апата);

ăнлăн,

ăсă хыв (мĕн вуланине) * я

егб не перевăриваю Зпĕ ăнă чăтмă

пултараймăстăп

перевернÿть (будущ. -ернÿ, -ер-

нĕшь, -ернÿт; ирич.

страд.

прош.

-ĕр-

нутый) глаг. сов., кого-что çăвăр,

çавăрсă пăрăх, ÿпĕнтер; перевернÿть

лбдку кимме ÿпĕнтĕр; перевернÿть

странйцу кнИги кĕнеке страницине

уç * перевернÿть все вверх дном

йăлтăх тустарсă пĕтĕр; расскăз пере-

вернÿл дÿнгу калăв чунă хускăтрĕ

перевести (будущ. -ведÿ, -ведĕшь,

-ведÿт; прош. -вĕл,

-велă,

-велб,

множ. -вели; повел. ф. -ведИ; ирич.

действ.

прош. -ведший; ярич. страд.

прош. -ведĕнный) глаг. сов. 1. кого

çавăтсă каçăр; каçарсă яр; перевес-

тй дет^й

ч^рез

ÿлицу ачасене урăм

ÿрлă

каçарсă яр 2. что куçăр; пере-

вестИ расскăз с англИйского языкă

на рÿсский калава акăлчанларăн

вырăслă

куçăр 3. кого-что хускăт,

куç^р;

перевестй стрелки часбв се-

хет йĕпписене куçăр; перевести уч-

реждĕние в нбвое здăнис учрежде-

ние çĕ'нĕ çуртă куçăр;

Пĕтя

пере-

ведĕн в пятый класс Петьăнă пйл-

лĕкмĕш класă куçăрнă

перевбд (-а) сущ. муж. 1. (син. пе-

ремещение) куçарÿ; куçарнй (вы-

рăнтан вырăна); перевбд на нбвую

дблжность çĕ'нĕ должноçă куçарнй

куçарÿ; куçарнй

(чĕлхерен

чĕлхе-

не);

ÿстный перевбд сăмăх вĕ 'ççĕн

куçарнй;

сделать перевбд куçăр

перевбдный прил. куçарÿ -ĕ; ку-

çăрнă;

перевбдный ромăн куçăрнă

ромăн

перевбдчик (-а) сущ. муж., пере-

вбдчица (-ы) жен. куçарÿçă, тăлмăч;

учйться на перевбдчика куçарÿçă

ĕçнĕ

вĕрен

переворбт (-а) сущ. муж. улшăнÿ,

пăтăрмăх; революцибнный переворбт

револк5ци пăтăрмăхĕ; совершен го-

судЯрственный переворбт патшăлăх

влаçне улăштăрнă

перевыборы (-ов)

сущ.

множ. çĕ'нĕ

суйлăв;

перевыборы профсоюзного

комитета профсок5з комитĕчĕн çĕ'нĕ

суйлăвĕ

перевьшолнить

(будущ.

-ню, -нишь,

-нят; прич. страд. прош. -ненный)

глаг.

сов., что ирттерсĕ тултăр; бри-

гăда

перевыполнила план бригăда

планă

ирттерсе тултăрнă

перевязăть (будущ. -яжÿ, -яжешь,

-яжут; повел. ф. -яжИ; прич. страд.

прош. -язанный)

глаг.

сов., кого-что

çыхсă яр (суранă); чĕркесĕ çых (яяа-

ланă);

рăненых перевязăли на пбле

ббя аманнисен суранĕсене çăпăçнă

çĕрте çыхсă янă

перегнăть

(будущ.

-гонкЗ, -гбнишь,

-гбнят; ирош.

-гнăл,

-гналă, -гнăло,

множ. -гнăли; повел. ф. -гонИ) глаг.

сов., кого-что иртсĕ кай, хăваласă

ирт; лыжник перегнăл соперников

йĕ 'лтĕрçĕ хăйпе ăмăртакансенчен

иртсе кăйрĕ

перегнбй (-6я) сущ. муж. çĕ 'рнĕ

тйслĕк, çĕ'рĕк тăпрй

переговбры (-ов) сущ. множ. ка-

лаçÿ; калаçнй; дипломатИческие пе-

реговбры дипломăти калаçăвĕсĕм;

вести переговбры калаçусĕм ирттер

перегорбдка (-и) сущ. жен. пÿлме,

пÿлмелĕх; разделйть кбмнату пере-

горбдкой ггÿлĕмĕ

пÿлсе

ÿиăр

перед, передо

предлог

твор.

и. ум-

рă,

умĕнче, умăнтă; умă,

умнĕ,

ум-

нă;

пĕред дбмом çурт умĕнчĕ; оста-

новиться пĕред дбмом

çурт

умĕнче

чарăнсă тăр

передăть (будущ. передăм, пере-

дăшь, передадÿт; прош. передал и

передăл,

передалă, передало и пе-

редăло,

множ.

передăли;

повел.

ф.

пе-

редăй;

ярич. страд прош. передан-

ный) глаг. сов. 1. кого-что пĕлтер,

çитĕр,

калă;

передăть привет салăм

калă

2. пар, çитĕр; передăть дело в

суд ĕçе судă пар 3. пар, передăча ту;

передăть концерт по рăдио радиопă

концерт пар

передача (-и) сущ. жен. 1. парÿ;

панй;

перадăча имÿщества по акту

пурлăхă актпă панй 2. передăча (ра-

дио,

телевидени

панисем); детские

передачи рăдио радиорй ачă-пăчă

передачисем

переделать

(будущ.

-аю, -аешь, -аюг;

прич.

страд.

прош.

-анный)

глаг.

сов.,

кого-что улăштăр, улшăнтăр, çĕ-

нĕт, çĕнĕлле ту; передĕлать пиджăк

пиншакă

пăссă

çĕле

передний прил. (ант. зăдний) мал-

тй,

умрй, умĕнчй; перĕдние колĕса

телеги урапăн малтй кустăрмисем

нерĕдник (-а)

сущ.

муж. (син. фăр-

тук) саппÿн, чĕр

çиттй

передовица (-ы) сущ. жен. ум ста-

тья;

передовйца газĕты хаçăт ум

статйй

передовбй прил. малтй, малтă пы-

ракăн;

передовăя техника малтă пы-

ракăн

тĕхника; передовăя статьЯ ум

статья

переехать

(будущ.

-еду, -едешь, -ĕд-

ут;

повел. ф. -езжăй) глаг. сов. куç,

куçсă кай; онИ переĕхали в гброд

вĕсем

хуланă куçсă кăйнă

переживăть

(наст.

-ăю, -ăешь, -ăют)

глаг.

несов.,

за кого-что (син. волно-

вăться, беспокбиться) пăшăрхăн,

хумхăн;

нереживăть за здорбвье де-

тей ачасен сЫвлăхĕшĕн пăшăрхăн

перейтИ

(будущ. перейдÿ, перей-

дĕшь, перейдÿт; прош. перешĕл, пе-

решлă,

перешлб,

множ.

перешли;

ловел.

ф.

перейдй; ярич.

действ.

прош.

перешĕдший; ирич. страд. прош.

перейдĕнный; деепр. перейдя) глаг.

сов. 1. что и через что каç, каçсă

кай;

перейтИ

чбрез оврăг çырмă ÿрлă

каç

2. куç, куçсă кай; перейтй в со-

седнюю кбмнату юнашăр

пÿлĕме

куç; перейти на

нбвую

раббту çĕ'нĕ

ĕçĕ куç; перейтИ от слов к дблу сă-

махрăн ĕçе куç

перекресток

(-тка)

сущ. муж. çул

тăваткăлĕ,

урăм тăваткăлĕ, хĕрĕслĕ

урăм

(икĕ

çул,

урам

хĕресленнĕ вырăн)

перемĕна

(-ы) сущ. жен. 1.

улшă-

нÿ, улăшÿ; улшăнни; перемĕна в

настроĕнии кă'мăл улшăннй 2. (син.

перерЫв) тăхтăв; шкбльники выш-

ли на перемĕну шкул ачисĕм тăхта-

вă тÿхрĕç

перенестИ (будущ. -несÿ, -несĕшь,

-несÿт; прош. -нĕс, -неслă, -неслб,

множ.

-неслй; прич.

действ.

прош.

-нĕс-

ший;

прич.

страд.

прош. -несĕнный;

деепр. -неся) глаг. сов. 1. кого-что

çĕклесе каçăр,

йăтсă

каçăр; пере-

нести ребенка чбрез ручей ачанă çыр-

мă ÿрлă

йăтсă

каç 2. что куçăр; со-

брăпие перспесенб на слĕдующий

день пухăвă тепĕр кунă куçăрнă 3. что

(син. испытăть) тÿс, чăт, чăтсă ирт-

тер,

тÿссе кур; он перенес

мнбго

страдăний вăл нумăй хĕн-хÿр тÿ'снĕ

перенбсный и переноснбй прил. 1.

кÿçăмлă, куçмаллă, куçармаллă;

переноснăя лăмпа куçармаллă лăм-

па 2. (ант. прямбй) кÿçăмлă, ытăр-

лă;

перенбсные значĕния слбва сă-

мăхăн кÿçăмлă пĕлтерĕшĕсем

переодĕться

(будущ.

-енусь, -ĕнешь-

ся,

-ĕнутся; повел. ф. -ĕнься, -ĕнь-

тесь;

ирич.

действ.

прош.

-ĕвшийся; де-

епр. -ĕвшись)

глаг.

сов.

хывсă тă'хăн;

переодĕться в сухÿю одежду тИпĕ

тумтйр тă'хăн (йĕпине хывса)

перепел (-а) сущ. муж., перепелка

(-и) жен. путене (уйра пурăнакан

кайăк)

переписăть

(будущ.

-ишÿ, -йшешь,

-йшут;

повел.

ф. -ишй; прич. страд.

прош.

-йсанный)

глаг.

сов.

что

(син.

скопйровать) куçарсă çыр, çĕнĕрен

çыр; переписăть с черновикă на бе-

ловйк малтăн çырнине тасаллă ку-

çарсă çыр 2. кого-что çырсă тух; пе-

реписăть явйвшихся на собрăние пу-

хăвă

килнисене çырсă тух

перепйска (-и) сущ. жен. 1. çырÿ

çÿретнй;

вести перепйску çырÿ çÿр^т

çырусем, çырÿ пуххй; издăть пе-

реписку худбжника худбжник çы-

рăвĕсене пичетлесе кăлăр

перепйсываться (наст. -аюсь, -ае-

шься,-аются; повел. ф. -айся, -ай-

тесь;

прич.

действ.

наст. -ающийся,

ирош.

-авшийся; деепр. -аясь) глаг.

несов.

çырÿ çÿрбт, çырÿ яр; мы с ним

давнб

переписываемся эпйр унпă тах-

çантанпăх çырÿ çÿрететпĕр

перепись (-и) сущ. жен. перепись,

çырсă тухнй; пĕрепись населĕния

хăлăх пĕрепиçĕ; яерепись жилбго

фбнда çурт-йĕре çырсă тухнй

переплĕт (-а) сущ. муж. (син. об-

лбжка) хуплашкă; твĕрдый переплĕт

кнИги кĕнекен хытă хуплашкй

переплыть (будущ. -ывÿ, -ывĕшь,

-ывÿт)

глаг.

сов.,

что

через что

иш-

сĕ каç; переплыть через Вблгу А'тăл

ÿрлă

ишсĕ каç

перепбнка (-и) сущ. жен. çурхăх;

барабăнная перепбнка хăлхă çурхăхĕ

перепрăва (-ы)

сущ.

жен. кăçă, каç-

мă;

понтбнная перепрăва понтбн

кăçă

перерыв (-а) сущ. муж. тăхтăв;

обĕденный перерыв апăт

тăхтăвĕ;

сдĕ-

лать перерыв в раббте ĕçре тăхтăв ту

перестать (будущ. -ăну, -ăнешь,

-ăнут; повел. ф. -ăнь) глаг. сов. чă-

рăн,

пăрăх; дождь перестăл çÿмăр

çумă пăрăхрĕ; Перестаньте шуметь,

д^ти!

Ачасĕм, шавламă чăрăнăр!

переÿлок

(-лка)

сущ. муж. тă'кăр-

лăк, пралук, ÿрлă

урăм;

ÿзкий пе-

реÿлок ăнсăр тă'кăрлăк

пĕрец

(-рца)

сущ.

муж. пă'рăç;

крăс-

ный пĕрец хĕ 'рлĕ пă 'рăç; слăдкий

пĕрец пылăк пă'рăç; стручбк пĕрца

пă'рăç

хутаççй

перед (пĕреда, пĕредом) сущ.

муж.; множ. передă (-бв) ум, пит,

мал ен; пуç; перĕд плăтья кĕпĕ ÿмĕ;

перед санĕй çунă пÿçĕ; встать пере-

дом к зĕркалу тĕ'кĕр умне питпĕ тăр

перила (-йл) сущ. множ. кăрлăк;

перила мостă кĕпĕр кăрлăкĕ;

верăн-

да

с резными перилами эрĕш кăр-

лăклă

верăнда

перйна (-ы) сущ. жен. тĕк тÿшек;

пухбвая перйна мăмăк тÿшек

период (-а) сущ. муж. тăпхăр, вă'-

хăт,

хÿшă;

послевоĕнный период вă'р-

çă хыççăнхй тăпхăр; пĕрвый пернод

хоккĕйной встрĕчи хоккей вăйййн

пĕрремĕш тăпхăрĕ

периодйческий прил., периодйчес-

ки

нареч.

1. тăпхăрлă; вă'хăт-вă'хăт,

тăпхăр-тăпхăр; периодйческие прйсту-

пы болĕзни чир вă'хăт-вă'хăт вăйлан-

нй 2.: периодИческая печать хаçăт-

журнăл (паллă вăхăтран тухакан

кăларăмсем)

перлбвый лрил. урпă -ĕ; перлбвая

крупă

урпă кĕрпИ (шултăри)

перб

(-ă) сущ. сред.; множ. пĕрья

(-ьев)

1. тĕк (кайăксен); гусйное

перб

хур тĕ'кĕ, хур шăммй; щипăть пĕ-

рья

тĕк тат (пуснă кайăкăнне) 2. пе-

рб

(çырмалли);

плакăтные пĕрья пла-

кăт перисĕм

перочинный прил.: перочинный

нож хуçмаллă çĕ'çĕ, п^кĕ

перпендикулярный ирил. (ант. па-

раллельный), перпендикулЯрно на-

реч. перпендикулярлă (тÿрĕ кĕтес

тăвакан

йĕрсем

çинчен)

перрбн (-а)

сущ.

муж. перрбн (стан-

цире

- поезд пырса тăракан тикĕс

вырăн);

пассажиры ждут пбезда на

перрбне пассажирсем перронтă пбезд

кĕтсе

тăрăççĕ

пĕрсик (-а)

сущ.

муж. персик (иан

улми евĕр çимĕç)

перспектйва (-ы) сущ. жен. (син.

бÿдущее) малăшлăх, пулăслăх; завбд

имĕет

хорбшие перспектйвы завбдăн

малăшлăхĕ лăйăх

пĕрстень

(-тня)

сущ. муж.; множ.

перстни (-ей и -6Щ çĕ 'рĕ, кÿçлă

çĕ'рĕ;

пĕрстень с бриллиăнтом ке-

вбр кÿçлă çĕ'рĕ

перчăтки

(-ток)

сущ. множ.; един.

перчăтка (-и) жен. перчетке; кбжа-

ные перчăтки сăрăн перчеткĕ

песец (песцă) сущ. муж. песец,

çÿрçĕр тиллй;

шăпка

из

мĕха

песцă

песĕц

тир çĕ'лĕкĕ

пескăрь

(-я)

сущ.

муж. ырăш

пăтрй

(вĕтĕ пулă)

песня (-и) сущ. жен.; множ. песни

(песен)

к5рă;

чувăшские нарбдные

пĕсни чăвăш хăлăх юррисем; петь

песню к5рă юрлă

песбк (пескă и пескУ) сущ. муж.

хă'йăр; речнбй песбк юхăн шыв

хă'йăрĕ 2. пессÿк; сăхарный песбк

сăхăр пессукĕ, вĕ'тĕ сăхăр

пессимйзм (-а) сущ. муж. (ант.

оптимйзм) пессимйзм, пÿсăрăнчăк-

лăх,

шăнăçсăрлăх

пессимист (-а) сущ. муж., песси-

мйстка (-и) жен. пессимйст

(пусăрăн-

чйк

кăмйллă,

шанйçсăр

çын)

пĕтля (-и) и петлЯ (-й) сущ. жен.;

множ.

пĕтли

(петель и петель, пет-

лям) 1. йă'лă, йăлмăк, кăсмăк; сд^-

лать пĕтлю на конце верĕвки

вĕрен

вĕçĕнчĕ йăлмăк ту 2. йă'лă (тумтир

çухинчи, аркинчи); пĕтли для пÿго-

виц тÿме йăллисем 3. тăпсă, петле;

двернăя петля ăлăк тăпсй

петрÿшка (-и) сущ. жен. петрÿшка

(апата хушакан ырă шйршăллй ку-

рăк);

грядка с петрÿшкой петрÿшка

йăрăнĕ

петÿх (-ă) сущ. муж.

автăн;

петÿх

кукарекает автăн авăтăть

петь

(наст.

пок5, поĕшь, пок5т; ио-

вел.

ф. пой; прич.

действ.

наст. по-

к5щий,

прош. певший; ирич. страд.

прош. петый;

деепр.

не употр.) глаг.

несов., что

юрлă;

петь в хбре хортă

юрлă;

соловей поĕт шă 'пчăк юр-

лăть

пехбта (-ы) сущ. жен. пехбта, çу-

рăн çар; морскăя пехбта тйнĕс пехогй

печăль (-и) сущ. жен. (син. грусть,

скорбь) салхÿ, хÿйхă, хÿрлăх; го-

ворить с печăлью хурлансă калăç

печăльный ирил. (син. гбрестный,

скбрбный), печăльно нареч. салхÿ,

салхÿллă,

хÿйхăллă, хÿрлăхлă, хур-

лăнчăк; печăльное известие хÿйхăллă

хыпăр; говорИть печăльным гблосом

хурлăнчăк сасăпă калăç

печăтать

(наст.

-аю, -аешь, -ают;

ирич.

страд. наст. -аемый, прош.

-анный) глаг. несов., что пичетле,

çап;

печăтать книгу кĕнеке пичет-

лĕ;

печăтать на машинке машинкă-

пăçап

печăтный ирил. 1. пичĕт -ĕ; пичет-

лекен,

пичетлемеллй; печăтный

станбк пичĕт станбкĕ 2. (ант. руко-

пИсный) пичетленĕ, пичетлĕннĕ;

печăтные трудь! исслĕдователя тĕп-

чевçĕн пичетленнĕ ĕçĕсĕм Ф печă-

тные бÿквы пичĕт сас паллийĕсĕм

(тăваткал ÿкерсе çырнисем)

печăть (-и)

сущ.

жен. 1. пичĕт (до-

кумента çирĕплетмелли); гербовая

печăть гĕрблă пичĕт; постăвить на

спрăвке печăть спрăвка çинĕ пичет

ларт 2. пичĕт

(кĕнекесем,

хаçат-жур-

нал);

раббтники печăти пичĕт ĕçче-

нĕсем

печень (-и) сущ. жен. пĕвĕр; бо-

лĕзнь печени пĕвĕр чйрĕ

печĕнье (-я)

сущ.

сред.

печени; пач-

ка печенья пĕр

пăчка

печени; пить

чай с печеньем печенипе чей ĕç

печĕнка (-и) сущ. жен. пĕвĕр (иĕ-

çерни); паштет из печĕнки

пĕвер

паштечĕ

печка (-и) сущ. жен. кăмакă; же-

лезная

пĕчка

тймĕр кăмакă; пе"чка-

кăменка мунчă кăмакй (ăшши па-

малли)

печник (-ă) сущ. муж. кăмакăçă,

кăмакă ăстй

печь

(наст. пеку, печĕшь, пекÿт;

прош.

пĕк, пеклă, пеклб, множ. пек-

лй;

повел.

ф.

пекй; прич.

действ.

наст.

пекÿщий,

ирош. пĕкший; ирич.

страд.

прош. печĕнный; деепр. не употр.)

глаг. несов. 1. что пĕçĕр (кăмака

тĕпне

е çатма

çине

хывса); печь пи-

рогй

в духбвке духовкăрă кÿкăль

пĕç^р; печенный на костре картб-

фель кăвăйт çинче пĕçĕрнĕ çĕр ул-

мй 2. 1 и 2 л. не употр. çунтăр,

пĕçерт, хĕрт; сблнце сИльно печет

хĕвбл хытă пĕçертет

печь

(п^чи, о печи, в печй) сущ.

жен.; множ. п^чи (печĕй) кăмакă;

рÿсская печь çă'кăр кăмакй; топйть

печь вутă хут * дбменная печь дбм-

на кăмакИ (металл шйратса кăлар-

малли)

пĕший ирил. çурăн; двИгаться в пĕ-

шем строн5 çурăн стройпă пыр

пĕшка (-и) сущ. жен. пĕшка (шах-

матри кĕçĕн кĕлетке)

пешкбм нареч. çурăн; отпрăвиться

в гброд пешкбм хуланă çурăн кай

нещĕра (-ы) сущ. жен. çĕр хă'вăлĕ;

пещеры в

гор^х

сăрт-турП çĕр хăвă-

лĕсем

пес (пса) сущ. муж. йЫтă, ăнчăк;

цепнбй пĕс сăнчăртй йЫтă * пĕс егб

знает мур

пĕл^т

ăнă

пĕстрый (кратк. ф. пĕстр, пестрă,

пĕстро и пестрб, множ. пĕстры и пест-

рЫ) ирил., пĕстро нареч. чăпăр, улă,

улă-чăлă;

пĕстрая кÿрица чăпăр чăх

пианИно сущ. нескл.

сред.

пианйно

(пускăчлă музыка

инструменчĕ);

иг-

рать на пианИно пианйно калă

пианйст (-а) сущ. муж., пианйст-

ка (-и) жен. пианйст (пианино, ро-

яль калакан музыкант)

пивнбй ирил. сăрă -ĕ; пивнăя ббч-

ка сăрă пичкИ; пивнбй бар сăрă бăрĕ

пйво (-а) сущ. сред. сăрă; разлив-

нбе пйво пичкĕ сăрИ; пйво в бăнках

бăнкăллă сăрă; варить пйво сăрă ту

пиджăк (-ă) сущ. муж. пиншăк;

мужскбй пиджăк арçЫн пиншăкĕ;

носИть кбжаный пиджăк сăрăн пин-

шакпă

çÿре

пижăма (-ы)

сущ.

жен. пижăма (кил-

те

тăхăнмалли

çемçе

костюм)

пик

(-а)

сущ.

муж. 1. (син. вершй-

на) тă 'рă, тÿпĕ, шĕврешкĕ (сăрт

тăррин) 2. хĕрÿ' тăпхăр, ĕç çййĕ;

чась! пик на транспорте трăнспорт

ĕçĕнчи хĕрÿ' тăпхăр

пике сущ. нескл.

сред.

пикĕ (само-

лет

çĕрелле вирхĕнсе

анни)

пикĕт (-а) сущ. муж. 1. хурăл ÿш-

кăнĕ 2. пикĕт (хăйсем

ыйтнине

пур-

нăçлама

çине

тйракансен ушкăнĕ);

забастбвщики выставили пикĕт за-

бастбвка тăвакансĕм пикĕт тăрăтнă

пйки

(пик, пйкам)

сущ.

множ. пй-

ки,

курăк (карт вйййинчи пĕр тĕс);

десятка пик курăк вÿннă

пила (-Ы) сущ. жен.; множ. пилы

(пил,

пилам) пă 'чкă; ручная пилă

ăлă

пăчкИ; понерĕчная пила каскă

пăчкй

(икĕ авăрли); пилйть дровă

пилбй пăчкăпă вÿтă тат

пилить (наст. пилк5, пйлишь, пй-

лят; ирич. действ. наст. пйлящий,

ирош.

пилйвщий; ирич.

страд.

прош.

пилĕнный; дееир. пиля) глаг. несов.

что тат, çур, кас (пăчкăпа); пи-

лйть дбски хăмă çур 2.

кого

(син.

изво-

дйть, попрекăть) çи, тă'рăн, ÿпкелĕ

пилбт (-а) сущ. муж. пилбт, лĕт-

чик, вĕçевçĕ; пилбт вертолĕта вер-

толĕт

пилбчĕ

пилбтка (-и) сущ. жен. пилбтка

(тăрхала формăмй çймăл калпак);

воĕнная пилбтка çар пилоткй

пинăть (наст. -ăю, -ăешь, -ăют)

глаг.

несов.

тап, тапсă яр; пинăть но-

гбй урапă тап

пингвйн (-а) сущ. муж. пингвйн

(Антарктикăра пурăнакан вĕçмен

каййк)

пибн (-а) сущ. муж. пибн (пахча

чечекĕ)

пионер (-а) сущ. муж., пионĕрка

(-и) жен. 1. пуçарÿçă, çĕ 'нĕлĕхçĕ

(çĕнĕ ĕçе пуринчен малтан пуçйна-

кан) 2. пионер (ача-пăча организа-

цийĕнче тăракан)

пионерский прил. пионер -ĕ; пио-

нерский отряд пионер отрячĕ

пирăт (-а)

сущ.

муж. пирăт, тйнĕс

хурăхĕ

пирăтский прил. пирăт -ĕ; пират-

ский корăбль пиратсĕн карăпĕ

пирбг (-ă)

сущ.

муж.; множ. пиро-

гй (-бв) кÿкăль; начинка пирогă

кукăль ă'шĕ; Яблочный пирбг пан ул-

мй куклй; печь пирога кукăль

пĕçбр

пирбжное

(-ого)

сущ. сред. пи-

рбжнăй (пылак чустапа, кремпа ту-

нă çимĕç)

писăтель (-я)

сущ.

муж., писатель-

ница

(-ы) жен. çырăвçă; нарбдный

писăтель Чувăшии чăвăш хăлăх çы-

равçй;

детские писăтели ачă-пăчă

çыравçисĕм; мастерствб писăтеля

çырăвçă ăстăлăхĕ

писăть (наст. пишÿ, пйшешь, пй-

шут; прич.

действ.

наст. пишущий,

прош. писăвший; прич. страд. прош.

пйсанный)

глаг.

несов., что 1. çыр;

писăть карандашбм кăранташпă çыр;

писăть письмб çырÿ çыр; шкбльни-

ки пйшут диктăнт шкул ачисем дик-

тăнт çырăççĕ 2. (син. создавăть) çыр,

хыв,

хайлă;

композИтор пишет пес-

ни композйтор юрăс^м хывăть 3. о

ком-чем (син. сообщйть) çыр, хы-

парлă,

пĕлтер; об Зтом писăли га-

зе^ты кун çинчен хаçатсем

пĕлтернĕччĕ * писăть картйну м^-

слом çÿллă сăрăпă ÿк^рчĕк хайлă

пистолет (-а) сущ. муж. пистолет;

стрелять из пистолета пистолетрăн

пер

пИсьменность (-и) сущ. жен. çы-

рÿлăх; создăние чувăшской пИсьмен-

ности чăвăш çырулăхне пуçарсă янй

нйсьменный лрил. (ант. ÿстный),

пйсьменно нареч. çырÿ -ĕ; çырÿллă;

письменные принадлĕжности çырÿ

хатĕрĕсем; пИсьменный текст çы-

рÿллă текст; изложить прбсьбу пйсь-

менно мĕн ыйтнине çырсă пар

письмб (-ă)

сущ.

сред.;

множ. пись-

ма (пйсем, пйсьмам) 1. çырÿ (çын

патне яни); написăть письмб дрÿгу

тус патнĕ çырÿ çыр 2. çырÿ, çы-

рÿлăх; звÿко-бÿквенное письмб сас

паллйллĕ çырÿлăх

(сăм.,

вырăс,

латин

алфавичĕсен); иероглифическое

письмб иербглиф çЫрăвĕ (сăм., Ки-

тайра, Японире)

питăться (наст. -ăюсь, -ăешься,

-ăются;

повел.

ф.

-ăйся, -ăйтесь; прич.

действ.

наст. -ăющийся, ирош. -ăв-

шийся;

деепр.

-ăясь)

глаг.

несов.,

чем

тăрансă пÿрăн, çисе пÿрăн, апат-

лăн;

питăться в столбвой столовăй-

рă апатлăн; бвцы питăются травбй

сурăхс^м курăкпă тăрансă пурăнăççĕ

питбмник (-а)

сущ.

муж. усрăв, ус-

рăвлăх, питбмник; питбмник фрук-

тбвых деревьев çймĕç йывăççйн пи-

тбмникĕ

пить (наст. пью, пьĕшь, пьют;

ирош.

пил,

пилă,

пйло, множ. пйли;

повел.

ф.

пей; прич.

действ.

наст.

пыб-

щий;

прош. пйвший; прич. страд.

прош. пйтый; кратк. ф. пит, питă и

пйта,

пйто, множ. пйты; деепр. не

употр.)

глаг.

несов.,

что ĕç; пить вб-

ду шыв ĕç; хбчется пить

ĕçбс

килет

пища (-и) сущ. жен. апăт, çиме,

çимеллй, апăт-çймĕç; вкÿсная пй-

ща тутлă апăт-çймĕç; горЯчая пИща

вĕрй

апăт

пищăть (наст. пищу, пищйшь, пи-

щăт; прич.

действ.

наст. пищăщий,

ирош.

пищăвший;

деепр.

пищă)

глаг.

несов. нăйл^т, чăйлăт, нă

'йкăш;

птенцы пищăт кăйăк чĕпписем чăй-

латăççĕ

пищеварение (-я) сущ. сред. апăт

шăранни; расстрбйство пищеварĕния

вар пăсăлнй, вар виттИ

пиявка (-и)

сущ.

жен. сĕ'лĕх; к телу

пристăли пиЯвки ÿте сĕлĕхсем çЫп-

çăннă

плăвание (-я) сущ.

сред.

ишÿ'; иш-

нй;

соревновăния по плăванию ишес-

сипе ăмăртнй

плăвать (наст. -аю, -аешь, -ают)

глаг. несов. иш, ишсĕ çÿр^; учйться

плăвать ишме вĕрен; дĕти плăвают

в прудÿ ачасем пĕвере ишсе çÿр^ççĕ

м^лко

плăвает хевти çитмест,

пултараймăсть

плăвки

(-вок)

сущ. множ. плăвки

(шыва кĕмелли кĕске йĕм)

плавнйк (-ă) сущ. муж. çунăт,

йшкĕч;

плавникй

рыбы

пÿлă çуначĕ-

сĕм;

спиннбй плавнйк бкуня

улăн-

кăн çÿрăм йшкĕчĕ

плăвный прил. (син. мерный; ант.

резкий), плăвно нареч. тйкĕс, м^л-

лĕ,

виçеллĕ, ярăнчăк; плăвный тă-

нец ярăнчăк

тăшă;

идтй плăвно пĕр

тйкĕс

утсă пыр

плагиăт (-а)

сущ.

муж. плагиăт (çын

çырнине вăрласа пичетлени)

плакăт (-а)

сущ.

муж. плакăт (аги-

таци ÿкерчĕкĕ); предвыборный пла-

кăт суйлăв умĕнхй плакăт

плăкать (наст. плăчу, плăчешь,

плăчут;

повел.

ф. плачь;

прич.

действ.

наст. плăчущий, прош. плăкавший;

деепр.

плăча)

глаг.

несов.

мăкăр, йĕр;

плăкать всхлипывая ĕсĕклесĕ мăкăр;

плăкать навзрыд уласă йĕр * плă-

кали

нăши

дĕнежки пйрĕн укçă ха-

рăм пулчĕ

плăменный прил., плăменно нареч.

(син. бгненный) çÿлăмлă,

вутлă,

вут-çÿлăмлă,

вут-хĕ'млĕ; плăменный

хвост ракеты ракетăн вÿтлă хÿри

хĕрÿ', хĕрÿ'ллĕ; Вам всем плăмен-

ный привĕт! Сире пурнĕ те хĕрÿ'ллĕ

салăм!

плăмя (-мени, -менем) сущ. сред.

çÿлăм,

вут, вут-çÿлăм, вÿт-хĕм;

плăмя кострă кăвăйт çÿлăмĕ; плăмя

охватйло дом

пÿрте

вут хыпсă йлчĕ

план (-а)

сущ.

муж. 1. (син. чертĕж)

план,

ÿкĕрчĕк; план гброда хулă

плăнĕ

2. план (тумалли

ĕçсене

па-

лăртса

хуни); годовбй

план

çултăлăк

плăнĕ;

выполнить план планă тул-

тăр;

раббта идĕт по плăну ĕç план

тă'рăх пулсă пырăть

планета (-ы) сущ. жен. планĕта

(çăлтăр тавра çаврăнса тăракан

пысăк кĕлетке); планеты Сблнечной

систĕмы Хĕвбл системинчй плане-

тăсем

планировать (наст. -рую, -руешь,

-руют) глаг. несов., что планлă,

пăлăрт, палăртсă хур, план ту; пла-

нировать раббту на мĕсяц ÿйăхлăх ĕç

плăнĕ

ту

плăнка (-и) сущ. жен. плăнка,

шакмăк, шакăлчă; деревЯнная плăнка

йЫвăç шакăлчă (ансăр хăма татă-

кĕ);

брденские плăнки брден план-

кисем

плăновый прил., плăново нареч.

план -ĕ; плăнлă; плăновые показă-

тели план кăтартăвĕсем; плăновое

хозяйство плăнлă хуçăлăх

пласт (-а)

сущ.

муж.; множ. плас-

ты (-бв, -ăми) си, сий; пласты пбч-

вы тăпрă сийĕсем; газонбсные плас-

ты гăзлă сийсĕм (çĕр айĕнче) Ф

лежăть пластбм тапранмăсăр вырт

плăстик (-а) сущ. муж. плăстик,

пластмăсса

плăстиковый ирил. гшăстик ...; гшă-

стик -ĕ; плăстиковое ведрб плăстик

витре

пластилИн (-а) сущ. муж. пласти-

лйн (ăвăспа çйрнă çемçе тăм); ко-

рббка пластилйна пластилйн арчй

пластмăсса (-ы) сущ. жен. (сокр.:

пластйческая мăсса) пластмăсса

(вĕрилле

тĕрлĕ

япала

шăратса

тума

меллĕ материал)

пластмăссовый ирил. гшастмăсса...;

пластмăсса -ĕ; пластмăссовая посÿ-

да

пластмăсса сăвăт-сапă

плăстырь (-я)

сущ.

муж. плăстырь

(ÿте сиплемелли çыпçăнчйк пусма

татйкĕ);

залепИть

рăнку

плăстырем

суранă

плăстырь çыпăçтăр

плăта (-ы) сущ. жен. тÿлĕв; тÿле-

нй;

плăта за газ газ тÿлевĕ; зăработ-

ная плăта ĕç

укçй,

ĕ'çшĕн тÿленй;

внести квартИрную плату хваттер

укçИ тÿле

платеж

(-ежă)

сущ. муж. тÿл^в

укçИ,

тÿлев; тÿленй; своеврĕменный

платĕж вăхăтрă тÿленй; внестй пла-

тежИ тÿле, тÿлесĕ тат

плăтина (-ы) сущ. жен. плăтина

(шурă

тĕслĕ

паха металл)

платйть (наст. плачÿ, плăтишь,

плăтят; прич. действ. наст. платя-

щий,

прош. платйвший; прич. страд.

прош.

плăченный;

деепр.

платя)

глаг.

несов. 1. что тÿле, тÿлесĕ тат; пла-

тйть за товăр тавăршăн

тÿлĕ;

пла-

тйть налбги налбг тÿлĕ 2.

чем

за что

тăвăр,

саплă;

платйть добрбм за доб-

рб ыррйшĕн ыррипĕ

саплă;

пла-

тйть неблагодăрностью пархатăрсăр

пул

плăтный ирил., плăтно нареч. тÿ-

левлĕ;

плăтное обучение тÿлевлĕ

вĕренÿ'

платбк

(-ткă)

сущ. муж. тÿтăр,

явлăк; пухбвый платбк мăмăк тутăр;

носовбй платбк сăмсă тутрй; повя-

зать платбк тÿтăр çых

платфбрма (-ы) сущ. жен. 1. плат-

фбрма (чугун çул

станцийĕнче

поезд

патне пымалли площадка) 2. плат-

фбрма (хула çывйхĕнче çÿрекен

поездсем

чарăнакан вырăн) 3. плат-

фбрма, ÿçă вагбн; платфбрмы с

углем кă'мрăк тиенĕ платформăсем

платфбрма (политика

ĕçĕн

тĕлле-

вĕсем, программи); предвыборная

платфбрма пăртии пăртин суйлăв

умĕнхи платформй

плăтье (-я) сущ.

сред.;

множ. плă-

тья (-ьев, -ьями) 1. (син. одежда)

тум,

тумтйр, çи-пÿç; вĕрхнее пла-

тье çиелтй тумтИр (пальто, кĕрĕк

таврашĕ);

кĕпе

(хĕрарăмсен);

шелковое плăтье пÿрçăн кĕпĕ; под-

венĕчное плăтье венчĕт

кĕпй

плач (-а)

сущ.

муж. макăрÿ, йĕрÿ';

макăрнй,

йĕни; слышен

плач

ре-

бĕнка ачă макăрнй илтĕнет

плашмя

нареч.

лаппипĕ, лаптăк енĕ-

п^; упасть плашмЯ лап сарăлсă ÿк

плащ

(-ă)

сущ.

муж. плащ; брезен-

товый плащ брезĕнт плащ; ходйть

в плаще плащпă çÿрĕ

плевăть

(наст.

плкнб, плюешь, плю-

ют; иовел.

ф.

штай; ирич.

действ.

наст.

плкйбщий, ирош. плевăвший; ирич.

страд.

прош.

плĕванный;

деепр.

плюя)

глаг.

несов.

1. сур, сÿрчăк сур 2. на ко-

го-что

сур, ан хисеплĕ, ан уя * пле-

вăть

в потолбк кахалă

пер,

ĕ'çсĕр вырт

плĕйер (-а)

сущ.

муж. плĕйер (маг-

нит ленти

çине

çырнине

калаттар-

малли хатĕр)

племеннбй ирил. 1. йăх -ĕ, ăрÿ -ĕ,

йăх-ăрÿ -ĕ; племеннбе делĕние на-

рбда хăлăх йăх-ăрăвă пайланнй 2.

ăрăт -ĕ; ăрăтлă; племеннбй скот

ăрăтлă вьшьăх

плĕмя (-мени) сущ. сред.; множ.

племенă

(-мĕн, -менăм) йăх, ăрÿ;

вождь плĕмени ăрÿ

пÿçĕ