Скворцов М.И., Скворцова А.В. Русско-чувашский словарь

Подождите немного. Документ загружается.

стый лед хÿлăн пăр; холбдный, как

лĕд

пăр пек

сйвĕ;

вĕчньге льды Ан-

тăрктики Антарктикăрй ĕмĕрхИ пăр-

сĕм;

скользйть по льду на конькăх

пăр тă'рăх конькипе ярăнсă пыр

лен (льна) сущ. муж. йĕ'тĕн; воз-

дĕлывать лĕн йĕ'тĕн аксă ту; изде-

лия из льна

йĕ

'тĕн пусмă тавăр

лĕтный прил. вĕçĕв -ĕ; лĕтная шкб-

ла

вĕçев

шкулĕ;

лĕтная погбда вĕç-

ме мăйлă çантăлăк

лĕтчик

(-а) сущ. муж., лĕтчица

(-ы) жен. (син. пил<5т) лĕтчик, вĕ-

çĕвçĕ;

лĕтчик-истребйтель истребИ-

тель лĕтчик; лĕтчик-спортсмен

спортсмĕн лĕтчик; воĕнный лĕтчик

çар лĕтчикĕ

лживый прил., лживо

нареч.

1. (ант.

правдйвый; йскренний) суя, суяллă,

ултăвлă;

лжйвый человек суеçĕ, суя-

кăн çын; лживая улыбка ултăвлă кÿлă

ли,

ль 1. частица вопросит. -и,

-ши;

Знăешь ли ты егб? Эсĕ ăнă

пĕлĕтĕн-и? 2. союз повторяющийся

-и ..., -и;

рăно

ли, пбздно ли мала-

рăх-и, каярăх-и

лйбо союз е; сегбдня лйбо зăвтра

паян е

ырăн;

лйбо я, лйбо ты е Эпĕ,

е Зсĕ

ливень (лйвня) сущ. муж. шăлкăм

çÿмăр,

вă'йлă çумăр

лйвер (лйвра) сущ. муж. ÿпке-пĕ-

в^р; пирбг с ливером ÿпке-пĕвер

кукăлĕ

ливерный прил. ÿпкĕ-пĕвер -ĕ; лй-

верная колбасă ÿпке-пĕвер кăлпас-

сййĕ

лидер (-а) сущ. муж. ертÿ'çĕ, пÿç-

лăх,

пуç; лидер пăртии

пăрти

ертÿçй

лизăть (наст. лижу, лйжешь, лй-

жут; иовел. ф. лижй; прич. действ.

наст.

лйжущий; лрош. лизăвший; де-

епр.

не

употр.)

глаг.

несов., кого-что

çулă;

лизăть языкбм лбжку кашăкă

чĕлхепе çулă;

кбшка

лйжет котĕнка

кушăк

хă'йĕн çуринĕ çулăть

ликвидăция (-и) сущ. жен. 1. (син.

упразднение) пĕтернй, хупнй, са-

латсă янй; ликвидăция фИрмы фир-

мăнă хупнй 2. (ант. уничтожĕние)

пĕтернй, тĕп тунй, тăнч тунй; сир-

нй;

ликвидăция негрăмотности хут

пĕлменлĕхе пĕтернИ; ликвидăция

послĕдствий авăрии авăри кÿ'нĕ ар-

канăвă сирнй

ликвидйровать

(наст.

будущ.

-рую,

-руешь, -руют) глаг. сов. и несов.,

кого-что (син. уничтбжить) пĕт^р,

тĕп ту, тăнч ту; ликвидировать дол-

гй парăмсене татсă

пĕтбр

лимйт (-а)

сущ.

муж. лимйт, чйкĕ

(укçа-тенкĕ, пурлйх илме е ĕç тума

палйртнă виçе); лимит на тбпливо

тбпливо лимйчĕ; превысить лимит

лимитрăн ирт

лимбн (-а)

сущ.

муж. лимбн (цит-

рус йышши йÿçек çимĕç); пить чай с

лимбном лимонпă чей ĕç

лимонăд (-а) сущ. муж. лимонăд

(лимонлă ĕçме); бутылка лимонăда

пĕр кĕленче лимонăд; пить лимонăд

лимонăд ĕç

лингвист (-а) сущ. муж., лин-

гвйстка (-и) жен. (син. языковĕд)

чĕлхеçĕ; выдающиеся рÿсские лин-

гвйсты чапă тÿхнă вЫрăс чĕлхеçи-

сем

лингвистика (-и) сущ. жен. (син.

языкознăние) чĕлхе

пĕ

'лĕвĕ;

чувăш-

ская лингвйстика чăвăш чĕлхе

пĕ

'лĕвĕ

линĕйка (-и) сущ. жен. 1. линейка

(тÿрĕ планка); провсстй прямÿю по

линĕйке линейкăпă тÿ'рĕ йĕр турт

(син. шеренга) йăрке, рет; выст-

роиться в линейку рĕтĕн тăрсă тух

(пĕр-пĕринпе юнашар) 3. (син. сбор)

линейка (стройра тăракансен уяв

пухăвĕ);

линĕйка по слÿчаю откры-

тия лăгеря лăгерь ÿçăлнă ятпă ирт-

т^рнĕ

линейка

лйния (-и) сущ. жен. 1. (сик. чер-

тă) йĕр, лйни; прямăя лйния тÿ'рĕ

йĕр; параллельные линии парал-

лельлĕ

йĕрсĕм; провестй линию йĕр

турт 2. çул, лйни; линия железной

дорбги чугÿн çул лйнийĕ; воздÿш-

ные лйнии сЫвлăш çулĕсĕм; лИнии

электропередăчи электрйчество ли-

нийĕсем 3. çул-йĕ'р, тĕллев; линия

поведения хăрпăр хăйнĕ тыткаламал-

лй тĕллев; линия на развитие ры-

ночных отношений рЫнок хутшăнă-

вĕсене аталантармаллй çул-йĕ'р 4

лйния горизбнта куç курăм чикки;

передовăя линия малтй позицисем

(фронтра);

родня по женской лйнии

ăрăм енчй хурăнтăш; он гнет свою"

лИнию вăл хăйĕннĕх перĕт; идтй по

лйнии наимĕньшего сопротивления

çă'мăл çул шырă

линкбр (-а) сущ. муж. (сокр:. ли-

нейный корăбль) линкбр (пысăк,

лайăх

хĕç-пăшалланнă

çар карапĕ)

линблеум (-а) сущ. муж. линбле-

ум (урайне

сармалли

яка

материал)

линь (-я) сущ. муж. хурă карăс

(кÿлĕ

пулли)

линять 1 и 2 л. не употр. (наст.

-яет, -яют; прич. действ. наст.

-яющий) глаг. несов. 1. тĕссĕрлен,

шупкăл,

тĕс çухăт; Зтот материал бы-

стро линЯет ку пусмă часăх тĕснĕ

çухатăть 2. йă'птăх тăк (чĕр чунсем

çинчен); тĕк тăк (каййксем çинчен);

тир улăштăр

(çĕленсем,

раксем

çинчен)

лйпа

(-ы)

сущ.

жен. çăкă; лИстья

лйпы

çăкă çулçисĕм; лйпа цветĕт

çăкă чечеке лăрнă

лйпкий ирил. çЫпçăнчăк,

çăрă;

лйп-

кая лента çЫпçăнчăк хăк5 (шăна

пĕтермелли);

лйпкая грязь

çăрă

пылчăк

лйповый прил. çăкă -ĕ; лИповый

цвет

çăкă чечĕкĕ; липовый мĕд çăкă

пЫлĕ

лйрика (-и)

сущ.

жен. лирика

(илем-

лĕ

литература

тĕсĕ;

вăл çын кăмăл-

туйăмне сăнарлăн палăртать); лю-

ббвная лйрика юрату лирикй

лирИческий прил., лирйчески на-

реч. 1. лйрика -ĕ; лйрикăллă; лири-

ческие

стихй лйрикăллă сăвăсем 2.

çĕпĕç,

ачăш,

çемçĕ; лирическое на-

строĕние

ачăш кă'мăл

лисЯ (-Ы) сущ. жен.; множ. лйсы

(лис, лйсам) и лисйца (-ы) жен. 1.

тйлĕ;

рыжая лис! хĕ'рлĕ

тйлĕ;

чер-

но-бÿрая лисă хурă хă'мăр

тйлĕ;

хйт-

рый,

как лиса тйлĕ пек чеĕ; охб-

титься на лис тйлĕ сунарнĕ çÿре

(син.

хитрĕц,

льстец) йăпăлтй, чеĕ çын

лисйчки

(-чек)

сущ. множ.; един.

лисичка (-и) жен. сар кăмпă; ж^-

рить лисйчки сар кăмпă ăшалă

лист

(-ă) сущ. муж.; множ. лй-

стья

(-ьев)

çÿлçă; листья березы

хÿрăн çулçисем; лист капÿсты ку-

пăстă çулçй; лйстья опадăют çÿлçă

тăкăнăть

лист

(-ă) сущ. муж.; множ. лис-

ты (-<5в) листă; лист бумăги хут ли-

стй;

лист крбвельного железа шуç

тймĕр

листй 4 похвăльный лист

мухтăв листй; печăтный лист пичĕт

листИ (кйларăмăн 60x90 см пысйкйш

виçи);

ăвторский лист ăвтор листй

(текст калăпăшĕн 40 пин сас палли

чухлĕ

виçи)

листЯть (наст. -ăю, -ăешь, -ăют)

глаг.

несов.

листалă, уç, уçкалă, уçсă

хуп;

листать кнйту кĕнекĕ уçкалă

лиственница (-ы) сущ. жен. ли-

ственница, çемçĕ чă'рăш (чăрăш

евĕрлĕ,

анчах

кĕркунне

лăссине

тăка-

кан йывăç)

лйственный прил. (ант. хвбйный)

çулçăллă;

лйственные порбды деревь-

ев çÿлçăллă йЫвăç тĕсĕсем

листбвка (-и) сущ. жен. листбвка

(агитаци материалĕ е хыпар çапнă

хут листи); предвыборные листбв-

ки суйлăв умĕнхИ листовкăсĕм

листопăд (-а) сущ. муж. çÿлçă тă-

кăнни; пора осеннего листопада

кĕркуннĕ çÿлçă тă'кăннă вă'хăт

литератÿра (-ы) сущ. жен. 1. ли-

тератÿра (сймахпа

сăнарлас

ăсталăх);

тебрия литератÿры литератУра теб-

рийĕ

2. литератÿра

(илемлĕ

сăмахлăх

хайлавĕсем:

поэзи, проза, драма); ху-

дбжественная литератÿра илĕмлĕ

литератÿра; детская литератÿра ачă-

пăчă литературй 3. литератÿра (пĕ-

лÿлĕхĕн

пĕр-пĕр енĕпе

çырнă

кĕнеке-

сем);

сельскохозяйственная литера-

тÿра ял хуçăлăх литературИ; поли-

тйческая литератÿра полйтика ли-

тературй;

наÿчно-популЯрная лите-

ратÿра ă'слăлăх саракăн литература

литератÿрный ирил.

литератÿра -ĕ;

çырăвçă -ĕ; литературное твбрчество

çырăвçă пултарÿлăхĕ; литератÿрный

инститÿт литератÿра инститÿчĕ 2. ли-

тератÿра -ĕ

(литература

чĕлхин

нор-

мисемпе килĕшсе тăракан); литера-

тÿрный язык литератÿра чĕлхй (халăх

чĕлхин

сăмах

ăстисем

якатса пуян-

латнă кйтартуллă тĕсĕ); он гово-

рйт

не на литератÿрном языкĕ, а на

диалекте вăл литератÿра чĕлхипе

мар,

диалектпă калаçăть

литр (-а) сущ. муж. литр (калăпăш

виçи - 1000 кубла см); полтора лйт-

ра литр çÿрă

литургня (-и) сущ. жен. литургй

(христиан чиркĕвĕнчи нумай пайран

тăракан чаплă кĕлĕ)

лить

(наст.

лью, льешь, льет; прош.

лил,

лилă,

лйло,

множ.

лйли; ио-

вел.

ф.

лей; прич.

действ.

наст.

лыб-

щий,

прош. лйвший; ирнч. страд.

прош.

лйтый;

деепр.

не употр.) глаг.

несов. 1. что

т&к,

яр, юхтăр, сап;

лить вбду из ведрă витререн шыв

юхтăр;

лить слĕзы куççÿль тăк 2. 1 и

2 л. не употр. (син. течь) тă'кăн,

тăк, юх, çу; дождь льет как из вед-

рă çÿмăр чĕреслетсе çăвăть

лйться 1 и 2 л. не употр. (наст.

льĕтся,

лькЗтся;

прош.

лйлся, лилăсь,

лилбсь и лйлось,

множ.

лилйсь и лй-

лись; иовел. ф. лейся, лейтесь; ирич.

действ.

наст.

лыбщийся, ирош. лйв-

шийся;

деепр.

не

употр.)

глаг.

несов.

юх, тă'кăн; вода льĕтся из крăна

кранрăн шыв юхăть 2.

янрă,

шăрăн;

песня льĕтся далекб к5рă инçете ян-

рăть

лифт (-а) сущ. муж. лифт (çуртăн

çÿлти хучĕсене хăпартакан меха-

низм);

пассажирский лифт пассажИр

лифчĕ

лихорăдка (-и) сущ. жен. сив чир;

страдăть лихорăдкой сив чирпе ап-

тăрă

лицевбй ирил. 1. пит

-ĕ;

пит-кÿç -ĕ;

лицевые

мÿскулы

пит-куç мускулĕ-

сĕм 2. лицевбй счĕт пăйăр счĕт, ятлă

счĕт

(банкра е

бухгалтерире

уйрăм

çын ячĕпе уçни); снять дĕньги с ли-

цевбго счĕта счĕтрăн укçă ил

лицб (-ă) сущ. сред.;

множ.

лица

(лиц, лйцам) 1. пит, сăн-пйт, пит-

кÿç; крÿглое лицб çаврă сăн-пйт;

мыть

лицб пит çу; мне знакбмо э"то

лицб ку сăн-пите ăпĕ пĕлĕтĕп 2. çын,

этĕм;

влиятельное лицб вйтĕмлĕ çын

3. сăпăт

(грамматикăра);

третье лицб

глагбла глагблăн вйççĕмĕш сăпăчĕ *

на однб лицб кăснă лăртнă, пĕр

сă'нлă;

показăть

товăр лицбм тавăрăн

чăн пахалăхне

кăтăрт;

к лицÿ

килĕ-

ш^т (тумтир); он лицбм в

грязь

не

ударит вăл нăмăс курăс çук

личИнка (-и) сущ. жен. хурт, ли-

чйнка;

личйнка

мÿхи

шăнă

хÿрчĕ;

личИнка бăбочки лĕ'пĕш хÿрчĕ

личный прил., лично нареч. 1.

пăйăр, хăй

гунă;

хăрпăр хăй

тÿнă;

под

вăшим

лИчным наблюдбнием

эсйр пăйăррăн асăрхасă тăнипе; я

лИчно проверил ^пĕ хам тĕрĕслерĕм

ÿйрăм, хăрпăр; лИчное имÿщество

хăрпăр

пÿрлăхĕ

3. лйчно в знач. час-

тицы пулсăн; -сан(-сен); я лйчно

так бы не поступйл Эпĕ пулсăн ун

пек тÿмăттăм * лйчное местоимĕние

сăпăт местоимĕнийĕ; лИчные фбр-

мы глагбла глагблăн сăпăт форми-

с^м

лишйть (будущ. лишÿ, лишйшь,

лшдăт;

прич. страд. прош. лишĕн-

ный) глаг. сов., кого-что, кого-чего

(син. отнять) туртсă ил; -сăр

(-сĕр)

хăвăр;

лишИть наслĕдства еткерĕ

туртсă ил; лишить своббды тытсă

хуп;

лишйть жизни вĕлĕр; егб ли-

шйли

слбва на собрăнии ăнă пухурă

сăмăх каламă чăрнă

лишйться

(будущ.

лишусь, лишйшь-

ся,

лишăтся;

повел.

ф. лишйсь, ли-

шйтесь; ирич.

действ.

прош. лишйв-

шийся;

деепр.

лишйвшись)

глаг.

сов.,

кого-чего (син. потерять, утрăтить)

çухат; -сăр

(-сĕр)

юл; лишИться

имущества пурлăхă çухăт; лишйться

зрения

кÿçсăр пул, курмй пул; ли-

шйться чувств тăнă çухăт

лйшний (кратк. ф. лйшен, лИш-

ня,

лИшне, множ. лйшни) прил.,

лйшне

нареч. 1. (син. избыточный)

Ытлă,

ытлашшй,

ытлă;

лйшние рас-

хбды Ытлă тăкăк; сто рублей с лйш-

ним çĕр тбнкĕ

ытлă;

У меня нет лйш-

них дĕнег! Мăнăн ытлашши укçă

çук! 2. (син. добăвочный) тĕпĕр, теп-

ре,

татă; напбмнить лишний раз тĕ-

пĕр хут асă илтĕр * сказăть лйш-

нее кйрлĕ маррине калă

лишь 1.

частица

огранич.

çеç, çех,

анчăх,

кăнă; зто лишь начăло ку пуç-

лăмăшĕ

кăнă-ха; он дÿмает лишь о

себе вăл хăй çинчĕн çеç шухăшлăть

союз -санах (-сенех); лишь он

вошĕл, все смблкли вăл пырсă кĕр-

сенех

пÿрте

шăплăнчĕç

лоб (лба, о лбе, на лбÿ, пб лбу и

по лбÿ)

сущ.

муж.; множ. лбы (лбов)

çамкă; высбкий лоб çÿтă çамкă; на-

мбрщить лоб çамканă пĕркелĕ * на

лбÿ

написано кĕретĕх курăнăть

(çын-

нăн шухăш-кăмăлĕ); сказăть в лоб

тÿ'ррăн калă

ловить (наст. ловлк5, лбвишь, лб-

вят; лрич. страд. наст. ловймый;

лрич.

страд.

прош.

лбвленный;

деепр.

ловя) глаг. несов., кого-что 1. (син.

хватăть) тыт, ярсă тыт, ярсă ил; ло-

вйть рукбй мяч мечĕкб алăпă тыт 2.

тыт, тытмă çÿрĕ; ловйть сăтью ры-

бу тетелпĕ пÿлă тыт; ловйть зăйцев

мулкăч тытмă çÿрĕ 4 ловйть удбб-

ный момĕнт мăйлă самăнт кĕт; ло-

вйть на лжи суяпă тыт

ловйться 1 и 2

л.

не

употр.

(наст.

лбвится,

лбвятся) глаг. несов. кĕр;

рыба

хорошб лбвится ÿтром пÿлă

ирхинĕ

лăйăх кĕрĕт

лбвкий (кратк. ф. лбвок, ловкă,

лбвко, множ. лбвки и ловки; сравн.

ст.

лбвче и ловчĕе; превосх. ст. не

употр.) прил., лбвко нареч. 1. (син.

провбрный, снорбвистый; ант. не-

уклк5жий) й'ăрă, çйвĕч, правÿр,

вăр-вăр, çаврăнăçÿллă; лбвкий мăль-

чик

вăр-вăр ачă 2. (син. хйтрый, из-

ворбтливый) чеĕ, хайлăвлă; лбвкая

проделка чеĕ хăтлăнăш

лбвкость (-и) сущ. жен. йă'рăлăх,

çйвĕчлĕх, правÿрлăх, вăр-вăрлăх,

çаврăнăçÿлăх; лбвкость гимнаста

гимнăст çаврăнăçÿлăхĕ

лбдка (-и) сущ. жен.

кймĕ;

пăрус-

ная

лбдка пăрăслă

кймĕ;

рыбăчья

лбдка пÿлăçă киммй; катăться на

лбдке кимĕпĕ

Ярăн

* подвбдная лбд-

ка шыв ай кймĕ

лбдырь (-я) сущ. муж. кахăл, на-

ян,

ÿркенчĕк

лбжа (-и) сущ. жен. лбжа (театр

залĕн

балконĕнчи

пÿлмек);

взять биле-

ты в лбжу ложăрă

лармă

билетсĕм ил

лбжка (-и) сущ. жен. кăшăк; чăй-

ная лбжка чей кăшăкĕ

лбжный прил. (син. непрăвильный;

ант. вĕрный), лбжно

нареч.

суя, ул-

тăвлă,

чăн мар; лбжное известие суя

хыпăр

ложь (лжи, лбжью, о лжи) сущ.

жен., только един. суя, удтăв, суеç-

терÿ';

говорИть ложь суеçтер; ули-

чйть во лжи суяпă тыт

лбзунг

(-а) сущ. муж. лбзунг (пер-

пĕр

тĕллеве

пурнйçлама чĕнекен сă-

мах

çаврăнăшĕ)

лбкоть (лбктя) сущ. муж.; множ.

лбкти (локтей) чавсă; ушибйть лб-

коть чавсанă ыраттăр; класть лбкти

на стол сĕтеле чавсалансă лар 4 ку-

сăть лбкти ĕç тухмăншăн пăшăрхăн

лом

(-а) сущ. муж.; множ. лбмы

(-ов) и ломы (-бв) лум; скăлывать

лĕд

лбмом пăрă лумпă кат

лом

(-а) сущ. муж. собир. вăнчăк;

шоколăдный лом шоколăд тĕпрен-

чĕкĕ, вăнчăк шоколăд; металлйчес-

кий лом тимĕр-тă'мăр (шăратма

ямалли)

ломăть (наст. -ăю, -ăешь, -ăют;

прич.

страд. прош. лбманный) глаг.

несов. 1. что хуç, ват; ломăть

пăлку

патакă хуç; ломăть лед пăр ват 2. что

(син. повреждăть) ват, пăс, çĕ'мĕр;

иш;

дети быстро ломăют игрÿшки

ачă-пăчă

теттесене часăх ватăть; ло-

мăть

стăрый дом кивĕ

пÿрте

иш 3.

кого-что (син. менять) улăштăр, ул-

шăнтăр; ломăть свон5 жизнь пурнăçă

улшăнтăр;

ломăть стăрые обычаи

кивĕ

йăлă-йĕркене пăрахăçлă 4- ло-

мăть

спИну тертленсе ĕçл^; ломăть

гблову пуçă ват (шухăшпа); ломăть

комĕдию камйт ту, пăлахая пер

ломăться

1 и 2л. неупотр. (наст.

-ăется,

-ăются)

глаг.

несов.

(син. раз-

рушăться)

хÿçăл,

ван; лед ломăет-

ся пăр ванăть; тблстый сук не ло-

мăется хÿлăн турăт хуçăлмăсть

ломăться

(наст. -ăюсь, -ăешься,

-ăются); повел. ф. -ăйся, -ăйтесь;

прич.

действ.

наст. -ăющийся, прош.

-ăвшийся;

деепр. -ăясь) глаг. несов.

(син. кривляться) курнăçлăн, хуçка-

лăн,

хутахайлăн; Хвăтит ломăться!

Çйтĕ курнăçланмă!

ломбть (ломтя) сущ. муж.; множ.

ломти (-ей) чĕ'лĕ, кăсăк; ломбть

хлбба çăкăр чĕллй; ломбть арбÿза

арбÿз кăсăкĕ

лопăта (-ы) сущ. жен. кĕреç^; де-

ревянная лопăта йЫвăç кĕреçе; ко-

пăть

лопăтой землю кĕреçепе çĕр чав

4 бородă лопăтой кĕреçĕ сухăл

лопăтка (-и) сущ. жен. 1. кĕреçе

(пĕчĕкки); детская лопăтка ачă кĕ-

реçй 2. хул калакки (çурăмри сарла-

ка шăмă); положйтъ на обе лопăтки

çавăрсă çап

(кĕрешсе)

лбпнуть (будущ. -ну, -нешь, -нут)

глаг. сов. 1. (син. разорвăться) çÿ-

рăл,

тăтăл; хаплăт; водопровбдная

трубă лбпнула шыв пă'рăхĕ çурăлсă

кăйнă 2. путлăн,

пĕтсе

лар; банк лбп-

нул банк путлăннă * моĕ терпение

лбпнуло мăнăн чă'тăм пĕ'трĕ; лбп-

нуть со смеха каçсă кайсă кул

лопÿх (-ă) сущ. муж. (син. репей-

ник) хупăх, куршанăк; лйстья ло-

пухă хупăх çулçисем

лоскÿт (-ă)

сущ.

муж.; множ. лос-

куты (-бв) и лоскÿтья (-ев) тăтăк,

кăсăк, çĕ'тĕк, тăтăк-кĕ'сĕк; лоскÿт

ткăни пусмă тăтăкĕ; лоскÿтья обла-

кбв таткалăнчăк пĕлĕтсбм

лось (-я) сущ. муж.; множ. лбси

(-6й и -ей( пăшй;

рогă

лбся

пăшй

мăйракй

лотерейный прил. лотерея -ĕ; ло-

терейный билет лотерея билечĕ

лотерея (-и) сущ. жен. лотерея

(укçа е япала

выляса илмелли

вăйă);

спортйвная лотерея спорт лотерейй;

безпрбигрышная лотерĕя çухатÿсăр

лотерея (кашни билет

çине

выляв

тухаканни)

лотб сущ. нескл.

сред.

лотб

(сĕтел

çинчи вййă); игрăть в лотб лотоллă

вьшя

лохмăтый ирил. (син. космăтый)

çăмламăс, çÿçлемес, лапсăрккă; лох-

мăтая шăпка

лапсăрккă çĕ'лбк

лбшадь (-и) сущ. жен.; множ. лб-

шади (лошадей, лошадям, лошадь-

мй и лошадями, о лошадях) лашă;

запрячь

лбшадь лашă кÿл

луг (лÿга, о лÿге, на лугÿ) сущ.

муж.; множ. лугЯ (лугбв) ÿлăх, çа-

рăн;

пбйменные луг4 йă'лăм ÿлăх-

çарăнĕ

луговбй лрил. ÿлăх -ĕ; çарăн -ĕ;

ÿлăх-çарăн -ĕ; луговбе сено çарăн

утй

лÿжа (-и) сущ. жен. кÿлленчĕк,

ланкашкă; пбсле дождя остăлись лÿ-

жи воды çÿмăр хЫççăн шыв кÿллен-

чĕкĕсем к5лчĕç

лужăйка (-и) сущ. жен. уçлăнкă;

ÿлăх;

леснăя лужăйка вăрмăн уçлан-

кй

лук

(-а) сущ. муж. сухăн; репча-

тый лук пÿçлă сухăн; зеленый лук

сймĕс

сухăн; стрелки лÿка сухăн пу-

шИ;

дИкий лук ыхрутй; жăрить лук

сухăн

ăшалă

лук

(-а) сущ. муж. ÿхă; спортйв-

ный лук спорт уххй; стрелЯть из лÿка

ухăрăн пер

лÿковица (-ы) сущ. жен. сухăн,

пуç; лÿковица тюльпăна тюльпăн

пÿçĕ; две лÿковицы йкĕ пуç сухăн

лукбшко (-а) сущ.

сред.;

множ. лу-

кбшки

(-шек,

-шкам) кунтăк, пу-

рăк, пĕрне; лукбшко для Ягод çыр-

лă

пурăкĕ

лунЯ и ЛунЯ (-Ы) сущ. жен.; множ.

лÿны

(лун, лÿнам) ÿйăх, У'йăх; пбл-

ная лунă туллй ÿйăх; свет луны ÿйăх

çутй; обрăтная сторонă Луны У йăхăн

тĕпĕр енĕ

(пире курăнманни)

лÿпа

(-ы) сущ. жен. лÿпа (авйр

лартнă

пысăклатакан

кĕленче);

рас-

смăтривать в лÿпу лупăпă тинкĕр

луч (-ă) сущ. муж. пайăркă; лучй

сблнца хĕвел пайăркисем; рентге-

новские лучй рентген пайăркисĕм *

луч надĕжды шăнчăк паллй

лучше 1. (сравн. ст. от прил. хо-

рбший и нареч. хорошб) лайăхрăх,

аванрăх; учиться лÿчше лайăхрăх

вĕрен

2. вводн. сл. и частица аван-

рăх пÿлĕ, тен; Говори, йли лÿчше я

расскажÿ

Калă,

е Эпĕ хам каласă

парсăн аванрăх пÿлĕ * как нельзЯ

лÿчше лайăхрăн лăйăх

лÿчший

прил.

чи лайăххй, чи аван-

нй;

лÿчшие товăры чи лăйăх тавар-

сем * в лÿчшем слÿчае чи авăн пул-

сăн та

льЬки (лыж, лЫжам) сущ. множ.;

един. льЬка (-и) жен. йĕ'лтĕр; ка-

т^ться на льгжах йĕлтĕрпе ярăн

льЬкник (-а) сущ. муж., льЬкница

(-ы) жен. йĕ'лтĕрçĕ; состязăния

лыжников йĕлтĕрçĕсен ă'мăртăвĕ

льЬкный прил. йĕ'лтĕр -ĕ; йĕ'лтĕр-

çĕ -ĕ; лыжный спорт йĕ'лтĕр спбрчĕ;

льЬкный костюм йĕ 'лтĕрçĕ тÿмĕ

лысина (-ы)

сущ.

жен. (син. плешь)

кукшă

лысый (кратк. ф. лыс, лысă, лЫ-

со,

множ. лЫсы; сравн. ст. лысее,

лысĕй;

превосх.

ст. не употр.) прил.

(син. плешИвый) кукшă; лысый

старйк кукшă старйк 2. (син. гблый)

çарă,

якă; лысая гора çарă сăрт

львĕнок

(-нка)

сущ. муж.; множ.

львята (львят) арăслăн çурй

львйца (-ы) сущ. жен. арăслăн амй

льгбта (-ы) сущ. жен. льгбта,

çă'мăллăх; льгбты, предоставляемые

ветеранам ветерансене паракăн çă-

мăллăхсем

льготный ирил. льгбтăллă, çă'мăл-

лăхлă;

кредИт на льгбтных услбвиях

льгбтăллă кивçен панй

льдИна (-ы) сущ. жен. пăр кăтăкĕ,

пăр катрăмĕ

любИмый прил. юрăтнă, сăвнă; ки-

лĕштерекĕн;

любимая раббта юрăтнă

ĕç;

любимая дйвушка сăвнă хĕр; про-

щăться с любимым савнипе сыв пул-

лăш

любйть (наст. люблю", лк5бишь,

лк5бят; нрич.

действ.

наст.

лкЗбящий,

прош.

любйвший; прич.

страд.

наст.

любимый;

деепр.

любя)

глаг.

несов.,

кого-что 1. (ант. ненавйдеть) юрат,

сав;

любйть девушку хĕрĕ сав; лю-

бйть рбдину тăвăн çĕршывă юрăт 2.

юрăт,

кăмăллă, килĕштер; любИть

спорт спортă килĕштер; любймый

мнбю писăтель Зпĕ кăмăллакăн çы-

рăвçă

любовăться (наст. любУюсь, лю-

буешься,

любÿются; иовел.

ф.

любÿй-

ся,

любÿйтесь; прич. действ. наст.

любÿющийся,

прош.

любовăвшийся;

деепр.

любÿясь)

глаг.

несов.,

кем-чем

и на кого-что

пăхсă

сăвăн, курсă

килĕн;

любовăться картинами на

выставке

выставкăрИ ÿкерчĕксене

пăхсă

савăн

люббвь (любвй", люббвью) сущ.

жен. (ант. ненависть) юратÿ, савÿ;

юратнй,

савнй; матерИнская люббвь

амăшĕн юрăтăвĕ; люббвь к рбдине

тăвăн çĕршывă юратнй

мавзолей (-я) сущ. муж. мавзолĕй

(чаплă çын виллине упраса асйнма

лартнă

çурт)

магазйн (-а)

сущ.

муж. 1. магазйн;

продовбльственный

магазИн

апăт-

çймĕç магазйнĕ; универсăльный ма-

газйн универсăллă магазйн 2. мага-

зйн (мехашзмăн пĕр йышши пайĕсе-

не

вырнаçтармалли

арча); дйсковый

магазин

дйсклă магазйн; магазйн ру-

жья пăшăл магазИнĕ (патронсем

кĕртсе

хумалли)

магнИт (-а)

сущ.

муж. магнИт (ти-

мĕре

туртса илекен

япала)

магнитофбн (-а)

сущ.

муж. магнито-

фбн

(сасса магнитлй лента

çине

çыр-

са

калаттармалли

прибор)

люббй

местоим.

кир^к мĕнле, ки-

рек хăш; кир^к епле; в люббе вр^-

мя кирĕк хăш вăхăтрă; в люббм слу-

чае кирек

мĕнле

пулсăн та

любопытный прил. 1. (син. любо-

знăтельный) кă'сăклă; кăсăклана-

кăн,

пĕлме

тăрăшакăн 2. (син. ин-

тересный) кă'сăк, интереслĕ; лю-

бопытные сведения кăсăк хыпар-

сем

лю"ди (людей, лк5дям, людьмИ, о

людях) сущ.

множ.

çынсем; моло-

дые

лК»ди çăмрăк çынсем, çамрăк-

с^м * выйти в лк»ди çын шутне кĕр

люк (-а)

сущ.

муж. люк, ăлăк (ка-

рап, танк

т.

ыт.

çинче);

закрытъ люк

люкă хупсă ларт

люцерна (-ы) сущ. жен. люцерна

(выльăх

апачĕлĕх

курăк)

лягăть (наст. -ăю, -ăешь, -ăют)

глаг.

несов.,

кого-что

тап; лбшадь ля-

гает лашă тапăть

лягÿшка (-и) сущ. жен.

шапă;

ля-

гушки

квăкают шапасĕм кваклатăççĕ

магнитофбнный

прил.

магнитофбн

-ĕ;

магнитофбнная лĕнта магнито-

фбн лентИ; магнитофбнные зăписи

магнитофонпă çырсă илнисем

мăзать

(наст.

мăжу,

мăжешь, мă-

жут; повел. ф. мажь; прич. страд.

прош. мăзанный) глаг. несов., кого-

что сĕр; сăрлă;

мăзать

хлеб

мăслом

çă'кăр

çине

çу сĕр;

мăзать

крйской

дбску хăманă сăрăпă сăрлă

мазÿт (-а и -у) сущ. муж. мазÿт

(нефтĕн

çйра

юлашки)

мазь

(-и) сущ. жен. (син. крем) 1.

маç

(ÿте сĕрмелли) 2. маç, крем

(атă-пушмака

çутатмалли);

сапбж-

ная мазь ăтă

мăçĕ

май (мăя)

сущ.

муж. çу ÿйăхĕ, май

(çулталăкри

пиллĕкмĕш

уйăх); в кон-

цĕ мая çу ÿйăхăн вĕçĕнчĕ

мăйка

(-и) сущ. жен.

мăйка

(çа-

нйсăр,

çухасăр кĕпе); ходить в мăй-

ке майкăпă çÿрĕ

майонĕз (-а) сущ. муж. майонез

(тип

çупа

çăмарта сарринчен тунă

юрма);

запрăвить салăт майонĕзом

салатă майонезпă техĕмлет

майбр (-а) сущ. муж. майбр (ка-

штанран аслăрах

офицер

чинĕ); ма-

йбр милйции милйци майбрĕ

маиский

прил.

май -ĕ; çу уйăхĕнчй,

майрй;

мăйские дни май кунĕсем

мак

(-а) сущ. муж. мă'кăнь; ле-

песткй

мăка

мă'кăнь çеçкй; бÿлочка

с мăком мă'кăньлĕ бÿлка

макарбны (-бн) сущ. множ. мака-

рбн (чустаран тунă

çинçе

кĕпçе пек

çимĕç); отварИть макарбны макарбн

пĕçĕр; на вторбе - котлбты с ма-

карбнами йккĕмĕш апатă - мака-

ронпă

котлет

макбт (-а) сущ. муж. макĕт (япа-

лан кăтартмалйх тĕслĕхĕ); макĕт

здăния çурт макечĕ

макияж (-а)

сущ.

муж. писев, пи-

севлĕх

(сйн-пите

кремсемпе,

сăрăсем-

пе

илемлетни)

мăклер (-а)

сущ.

муж. мăклер (та-

вар, çурт-йĕр сутма, илме пулăша-

кан специалист); торгбвый мăклер

суту-илÿ'

мăклерĕ

макраме сущ. нескл.

сред.

макраме

(хулăн çипсенчен явса тунă илемлĕ

япала)

максимăльный прил. (ант. мини-

мăльный), максимăльно нареч. чи

пЫсăк, чи вă'йлă; чи

нумăй;

мак-

симăльный зăработок чи пысăк ĕç

укçй;

морбз

достйгнет максимăльно

тридцатй грăдусов сйвĕ чи нумăй

вă'тăр градусă çитĕт

мăксимум (-а)

сущ.

муж. (ант. мй-

нимум) чи нумаййй, чи пысăккй;

температÿрный мăксимум чи пысăк

температÿра (ăшă е сивĕ); зта вещь

стбит максимум сто рублĕй ку япа-

лă

чи нумăй çĕр тĕнкĕ тăрăть

макулатÿра (-ы) сущ. жен. кйвĕ

хут; шкбльники собирăют макулатÿру

шкул ачисем кИвĕ хут пуçтарăççă

макÿшка (-и) сущ. жен. 1. тă'рă,

тăррй,

тÿпĕ;

макÿшка дбрева йывăç

тăррИ 2. пуç

тупИ;

шăпка

на макÿш-

ке çĕ'лĕк пуç тÿпинчĕ

мăленький

(сравн.

ст.

мĕньше) ирил.

(син.

небольшбй; ант. большбй) пĕ'-

чĕк; маленькая девочка пĕ'чĕк хĕр

ачă;

мăленькнй дбмик пĕчĕкçĕç çурт

малĕнько нареч. (син. немнбжко;

ант. мнбго) кăшт, кăштăх, пăртăк;

Подождите менЯ малĕнько! Манă

кăштăх кĕ'тĕр-ха!

малина (-ы) сущ. жен. хăмлă çыр-

лИ;

леснăя малИна вăрмăн хăмлă

çырлй; собирăть малйну хăмлă çыр-

лй пуçтăр

малиновый прил. 1. хăмлă çырлй

-ĕ;

малйновое варĕнье хăмлă çырлй

варăнийĕ

2. шупкă

хĕ'рлĕ;

малйно-

вое плăтье шупкă хĕ'рлĕ кĕпĕ

мăло

1. (сравн. ст. мĕньше) нареч.

(ант. мнбго)

сахăл;

çитĕлĕксĕр, çит-

мĕст; я

мăло

егб знăю ăпĕ ăнă са-

хăл

пăлĕтĕп; емÿ все

мăло

дĕнег ăнă

укçă çаплăх çитмĕст 2. числит. не-

опред.

сахăл;

мăло

кто читăл ăту кнй-

гу ку кĕнекенĕ вулăнă çын сахăл ^

мăло

тогб

вводн.

сл. çитменнинĕ; ку

çеç те мар-ха

малогрăмотный прил. сахăл вĕ-

рĕннĕ,

сахăл пĕлÿ'ллĕ

мăло-помăлу

нареч.

(син. понемнб-

гу) пĕ'чĕккĕн, майăпĕн, пĕ'чĕккĕн-

майĕпĕн;

мăло-помăлу больнбй стал

выздорăвливать чйрлĕ çын майĕпĕн

сывалмă

пуçлăрĕ

малосбльный прил.

кăшт

тăварлăнă,

тăвăр кастармăн; малосбльные огур-

цы

кăшт

тăварлăнă хăяр

мăлый (кратк. ф. мал,

малă,

мă-

ло и малб, множ.

мăлы

и малЫ;

сравн. ст. меньше и меньший; ире-

восх. ст. малейший) ирил. пĕ'чĕк,

сахăл;

мăлыми сйлами пĕ'чĕк вăйпă;

с мăлых лет мĕн пĕчĕкрен; сапогй

мне малы ăтă манă тă'вăр; д^ти у

них мал малă меньше вĕсĕн ачи-

с^м пĕринчен тепрИ пĕ'чĕк Ф с^-

мое мăлое сахалтăн та; без малого

яхăнăх

мăльчик (-а) сущ. муж. (ант. д^-

вочка) ачă, арçЫн ачă, ывăл ачă;

мăльчики любят игрăть в футббл

арçын ачас^м футболлă вылямă

юратăççĕ; у них родИлся мăльчик

вĕсĕн Ывăл ачă çурăлнă

малЯр (-ă) сущ. муж. маляр (сте-

на-урай сăрлакан); бригăда малярдв

малярсен бригади

малярйя (-и) сущ. жен. сив чир;

болеть малярИей сив чирпе чирлĕ

мăма (-ы) сущ. жен. (ант. пăпа):

моя (нăша) мăма аннĕ; твоя (вăша)

мăма аннÿ'; егб (ее, их) мăма ăмăшĕ;

Передăй

твоĕй

мăме

привĕт! Аннÿ-

не салăм

калă!

мăмонт (-а) сущ. муж. мăмонт

(ĕлĕк-авал пурăннй слон

евĕр

чĕр

чун);

клыкИ мăмонта мăмонт асавĕсĕм

мандарин (-а)

сущ.

муж. мандарйн

(цитрус йышши

çимĕç,

унăн йывăççи);

купить килогрăмм мандарИнов пĕр

килогрăмм мандарИн туян

мандăт (-а) сущ. муж. мандăт

{ĕнентерÿ

докуменчĕ); мандăт депу-

т^та депутăт мандăчĕ

мандолйна (-ы) сущ. жен. мандо-

лйна

(хĕлĕхсене

чĕпĕтсе каламалли

инструмент); игрăть на мандолйне

мандолйна калă

манИть (наст. машб, мăнишь, мă-

нят; ирич. действ. наст. манящий,

ирош.

манйвший; прич.

страд.

прош.

мăненный и манĕнный; деепр. ма-

ня)

глаг.

несов., кого 1. (син. подзы-

вăть)

йЫхăр, чĕн, йлĕрт; манйть

рукбй

кă 'чăк турт; манйть щенкă

йЫтă çурине йЫхăр; манйть кур зер-

нбм

чăхсенĕ тырăпă йлĕрт 2. (син.

привлекăть) турт, йлĕрт, ăмсантăр;

меня

мăнит

музыка Чайкбвского ма-

нă Чайкбвский музыкй илĕртĕт

мăнный прил. мăнна -ĕ; мăнная

крупă

мăнна кĕрпй; варить мăнную

кашу с молокбм сĕтпе мăнна

пăттй

пĕçбр

марафбн (-а) сущ. муж. марафбн

(42 км та

195

тăршшĕ

дистанцие

чупса ăмăртни; вăрйм дистанцире

ăмăртни); лыжный марафбн йĕл-

тĕрçĕсен марафбнĕ

марафбнский ирил. марафбн -ĕ; ма-

рафонский бег марафбн чупăвĕ, ма-

рафбн чупнИ

мăри

сущ. нескл. един. и множ.,

муж. и жен. мăри, марисем (финн-

угрсен

йăхне

кĕрекен

халйх)

марйец

(-йца)

сущ. муж., марийка

(-и) жен.; множ. марййцы

(-дев)

ма-

рисĕм;

горные марийцы туçй марисем;

луговые марййцы йă'лăм марисĕм; во-

стбчные мариицы тухăçрй марисем

марИйский ирил.

мăри

-ĕ; марИй-

ский язык

мăри

чĕлхи; исторйчес-

кие марййско-чувăшские свЯзи ма-

рисемпе чăвашсен историрй çыхă-

нăвĕсем

маринăд (-а) сущ. муж. маринăд

(тип çуиа уксус,

техĕмлĕхсем

хушса

тунă соус); рыба под маринăдом ма-

ринăдлă

пулă

мариновăть (наст. -нÿю, -нÿешь,

-нÿют; иовел. ф. -нÿй; ирич. страд.

прош. -нбванный) глаг. несов., что

маринадлă;

маринбванные грибы ма-

ринадлăнă кăмпă

мăрка

(-и)

сущ.

жен. 1.

мăрка

(кон-

верт

çине

çыпăçтараканни); почтб-

вая

мăрка

пбчта маркй; коллекцио-

нировать

мăрки

мăрка

пух 2. (сик.

клеймб) пăллă, тăмхă, клеме (та-

вар

çине

çапаканни); фабричная мăр-

ка фăбрика маркИ 3.

мăрка

(Герма-

нире,

Финляндире

т.

ыт.

хăш-пĕр

çĕр-

шывсенче

пулнă

укçа)

мăрля

(-и) сущ. жен. мăрля (çÿхе

пусма)

мармелăд (-а) сущ. муж. марме-

лăд

(улма-çырларан

пĕçерсе

тунă пы-

лак çимĕç); Яблочный мармелăд пан

улмй мармелăчĕ

март

(-а) сущ. муж. пуш ÿйăхĕ,

март (çулталăкри виççĕмĕш уйăх);

Восьмое

мăрта

Мăртăн сăккăрмĕшĕ

(хĕрарăмсен

уявĕ)

мăртовский лрил. март -ĕ; пуш уйă-

хĕнчй,

мартрй; мăртовская капĕль

пуш уйăхĕнче тумлă юхнй

мартышка (-и) сущ. жен. мартЫш-

ка (пĕчĕк упăте ăрачĕ)

марш (-а)

сущ.

муж. 1. марш (сал-

таксем стройпа утни) 2. марш

(стройпа утнă чух калакан ритмлă

кĕвĕ);

оркбстр игрăет

марш

орк^стр

марш калăть * Шăгом марш! Утмă

пÿçлăр! (команда пани);

Марш

от-

сн5да! Тасăлăр

кунтăн!

мăршал (-а)

сущ.

муж. мăршал (чи

аслă çар чинĕ); мăршал авиăции ави-

ăци мăршалĕ

маршрÿт (-а) сущ. муж. маршрут

(палăртса хунă çул); двИгаться по

заданному маршрÿту палăртсă пăнă

маршрутпă куçсă пыр

мăска

(-и) сущ. жен. мăска, пйт-

лĕх

(пите хуплакан

çыхă

е сăнар

ĕлки);

мăска

зăйца мулкăч маскй;

надеть маску

мăска

тă'хăн Ф кис-

лорбдная

мăска

кислорбд маскй

(чирлисене

сывлаттармалли);

мăска

хоккĕйного вратаря хокк^й хапха-

çИн пуç хÿ'тлĕхĕ

маскарăд (-а) сущ. муж. маска-

рăд (маскăллă уяв); новогбдний мас-

карăд Çĕ'нĕ çул маскарăчĕ

маскировăть (наст. -рÿю, -рÿешь,

-рÿют; ярич. страд. прош. -рбван-

ный) глаг. несов., кого-что маски-

ровкăлă,

маскирбвка ту, курăнмаллă

мар ту; маскировăть орÿдия тупăсе-

не курăнмаллă мар ту

мăсленица (-ы) сущ. жен. çăвар-

нй

(хĕле

ăсатнй

май

ирттерекен

ха-

лăх

уявĕ)

мăсло (-а) сущ.

сред.

1. çу; слйвоч-

ное масло услăм çу; топленое мăсло

шăрăтнă çу, сар çу; растительное

масло ÿсен-тăрăн

çă'вĕ;

есть хлеб с

маслом çупă çă'кăр çи 2. çÿллă сă'рă;

писать картйну мăслом çÿллă сăрăпă

картйна ÿк^р

маслЯта (-ят) сущ. множ.; един.

масленок

(-нка)

муж. маслă кăмпй;

мариновать маслЯта маслă кăмпи

маринадлă

мăсса

(-ы) сущ. жен. I. (син. вес)

мăсса, йЫвăрăш, виçе, тăйăм; мăс-

са Землй Çĕр тăйăмĕ 2. (син. смесь)

хÿтăш,

çă'рăм,

чустă; цементная мăс-

са цемент хÿтăшĕ 3. кого-чего (син.

мнбжество) каплăнчăк, йьпллăх, ну-

мăйлăх; на ÿлицах

мăсса

нарбду урам-

сенче хăлăх шÿтсăр нумăй

массăж (-а)

сущ.

муж. массăж (ÿт-

тире

сĕркелесе,

лутйркаса

çемçетни,

сиплени); делать массăж массăж ту

мăссовый прил. мăссăллă, йЫшлă,

нумăй,

ăнлă; мăссовое спортйвное

движение мăссăллă спорт

юхăмĕ;

мăссовое произвбдство товăров та-

варă

нумайшăр тусă кăларнИ; кнИга

йздана

мăссовым тиражбм кĕнеке-

не пЫсăк тиражпă кăлăрнă

мăстер (-а) сущ. муж.; множ. ма-

стерă (-бв), мастерйца (-ы) жен. 1.

ăстă, ăстăçă, мăçтăр; мăстер столЯр-

ного дела сĕтел-пукăн ăстй; Кăтя -

мастерйца вышивăть

Кăтя

- тĕ'рĕ

ăстй 2. мăстер

(производствăри

спе-

циалист); смĕнный мăстер смĕна

мăстерĕ 3. мăстер (спортри пусăм);

мăстер спбрта по лыжам спорт мă-

стерĕ

- йĕ'лтĕрçĕ; кандидăт в мас-

терă спбрта спорт мăстерĕн канди-