Скворцов М.И., Скворцова А.В. Русско-чувашский словарь

Подождите немного. Документ загружается.

лют лбдку хумсем кимме чÿхенте-

реççĕ

колебЯться (наст. колеблюсь, ко-

леблешься, колĕблются;

повел.

ф. ко-

леблись, колĕблитесь; прич. действ.

наст. колеблющийся, ирош. колебă-

вшийся;

деепр. колеблясь) глаг. не-

сов. 1. 1 и 2л. неупотр. (син. раскă-

чиваться) суллăн, чÿхен, вылян,

силлен;

плăмя колеблется от

вĕтра

çÿлăм

çилпе вылянăть 2. (син. сомне-

вăться) иккĕлĕн, хăюсăрлăн, икк-

ĕленсĕ тăр; ничуть не колеблясь пĕр

иккĕленсĕ тăмăсăр * цены на рын-

ке колеблются пасартй хаксĕм ул-

шăнсă тăрăççĕ

коленкбр (-а) сущ. муж. колен-

кбр (çирĕп сийпе витнĕ пусмă)

коленкбровый прил. коленкбр ...;

коленкбр -ĕ; коленкбровый пере-

плет кнИги кĕнекĕн коленкбр хуп-

лашкИ

колĕно (-а) сущ. сред.; множ. ко-

лĕни (-ей, до колĕн) и колĕнъя

(-ьев)

1. чĕркуççй; чĕрçй; стоЯть на

колĕнях чĕркуçленсĕ тăр; водЯ по ко-

лено шыв чĕркуççй тарăн; посадйть

ребĕнка на колени ачанă чĕрçй çине

ларт 2. (син. звенб, отрĕзок) сЫпăк;

коленья бамбукă бамбÿк сыпăкĕ-

сĕм

колесб (-ă) сущ. сред.; множ.

колеса (-ĕс) кустăрмă, урапă; ко-

лесб телеги урапă кустăрмй; зÿбча-

тое колесб шă'ллă урапă (машина

пайĕ) * вставлЯть пăлки в колĕса

юрй чăрмантăр, урă хур

колеЯ (-й) сущ. жен.; множ. ко-

лей (-ей, -еям) 1. урапă йĕ'рĕ, çул

пÿтăкĕ

(урапасем хывни) 2. рельс

çÿлĕ;

ÿзкая колей ăнсăр рельс çÿлĕ

кблики (-ик)

сущ.

множ.;

един.

кб-

лика (-и) чикĕн; чикĕн чикнй; сме-

яться до кблик чикен чикиччен кул

колйчество (-а)

сущ.

сред.

(ант. кă-

чество) хисĕп, йыш; колИчество

ученикбв в шкбле шкултă вĕренекен-

сĕн хисĕпĕ

коллектйв (-а) сущ. муж. коллек-

тйв,

йыш; коллектИв бригăды бри-

гăда

йЫшĕ; трудовбй коллектив ĕç

коллектйвĕ

коллектйвный прил. (ант. индиви-

дуăльный), коллективно

нареч.

кол-

лектйвлă,

ÿшкăнлă; коллективпă,

ушкăнпă,

йышпă; коллектйвное хо-

зЯйство ÿшкăнлă хуçăлăх; реш^ть

вопрбс коллектИвно ыйтăвă йышпă

татсă пар

коллекционер (-а) сущ. муж. кол-

лекционĕр,

коллĕкци пухакăн; кол-

лекционĕр значкбв значоксĕм пухакăн

коллĕкция (-и) сущ. жен. пÿхă,

пÿхăм,

коллекци; коллĕкция почтб-

вых мăрок пбчта маркисен пуххй

колоббк

(-бкă)

сущ. муж. йăва',

йăвачă; испĕчь колобкИ йăвă

пĕç^р

колбда

(-ы)

сущ.

жен. 1. (син. чур-

бăк) каскă; дуббвая колбда юмăн

каскă; рубйть мЯсо на колбде каскă

çинче аш кас 2. (син. корЫто) ку-

латă,

каскă курит^; водопбйная ко-

лбда вЫльăх шăвармаллй кулатă

колбда

(-ы)

сущ.

жен. колбда, карт

пуххй

колбдец

(-дца)

сущ. муж. çăл,

пÿсă; колбдец с журавлем тарасăллă

пÿсă; сруб колбдца çăл пурй * ар-

тезиăнский колбдец артезиăн çă'лĕ

(шыв хăйĕн пусăмĕпе тухса тăран

шăтăк)

колбдка (-и) сущ. жен. 1. кăлăп;

сапбжная колбдка ăтă кăлăпĕ 2. (син.

оснбва, бстов) кăлăп, кăшкăр; ко-

лбдка рубăнка савă кăлăпĕ; колбдка

хомутă хă'мăт клещй * брденская

колбдка брден планкисĕм; на однÿ

колбдку кăснă лăртнă, пĕр пек

кблокол (-а)

сущ.

муж.; множ. ко-

локолă

(-бв) чан; церкбвные коло-

кола чиркÿ' чанĕсĕм; бить в коло-

кола чан çап

колокбльный прил. чан -ĕ; коло-

кбльный звон чан сассй, чан янра-

нй

колокбльня (-и) сущ. жен. чан

вЫрăнĕ,

чиркÿ' тăррй; колокбльня

цĕркви чйркĕвĕн чан вЫрăнĕ

колокбльчик (-а)

сущ.

муж. 1. (син.

звонбк) шăнкăрăв; звенит колокбль-

чик

шăнкăрăв шăнкăртатăть 2. шăн-

кăрăв кÿрăкĕ, шăнкăрăв чечĕкĕ

колониалИзм (-а) сущ. муж. ко-

лониалйзм, колбни

йĕркй

колбния (-и) сущ. жен. 1. колбни

{вййлăрах патшалăх çĕнсе пăхăн-

тарнй

çĕршыв);

бывшие колбнии Ан-

глИйской импĕрии А 'нгли импе-

рийĕн

колбнийĕ пÿлнă çĕршывсем

* исправительная колбния юсанмал-

лй колбни

колбнка (-и) сущ. жен. 1. колбнка

(техника хатĕрĕ); гăзовая колбнка

газ колонки (шыв

ăшăтмалли)

2. ко-

лбнка (машинăсене бензин ярса па-

раканни) 3. колбнка (шыв йсмалли

урама лартнă хатĕр) 4. (син. стол-

бĕц) колбнка, юпă (хаçат

йĕрки-

сен пуххи)

колбнна (-ы) сущ. жен. 1. колбн-

на,

юпă; гранйтная колбнна гранйт

юпă;

дом с колбннами колбннăллă

çурт

2. колбнна

(йĕркен-йĕркен

ута-

кан халăх е

вĕçе-вĕçĕн

пыракан ма-

шинăсен

ушкăнĕ); колбнны демонст-

рăнтов демонстрантсен колоннисем;

колбнна воĕнной тĕхники çар техни-

кйн колоннй

кблос (-а) сущ. муж.;

множ.

колб-

сья

(-ьев)

пучăх; кблос

пшеницы

тулă

пучăхĕ; налитЫе колбсья туллй

пучахсем

колосйться 1 и 2л. неупотр. (наст.

-йтся,

-ятся; прич. действ. наст.

-ящаяся,

ирош. -йвшаяся;

деепр.

-ясь)

глаг.

несов.

пучăх кăлăр, пучахă лар;

рожь колосится ырăш пучахă лăрнă

колоссăльный прил. (сик. огрбм-

ный) улăплă пЫсăк, пйтĕ пЫсăк,

капмăр;

колоссăльный успех пйтĕ

пЫсăк çитĕнÿ'

колотить (наст. -очУ, -бтишь, -бт-

ят;

деепр.

-отя)

глаг.

несов.

1. почему

и во что (син. бить, стучăть) шак-

кă, çап, тÿнклеттер, шанлаттăр; ко-

лотйть в дверь алăкă шаккă 2. (син.

избивăть) хĕне, ват,

кÿпк^;

коло-

тйть кулакбм по снинĕ çурăмрăн

чышкăпă

кÿпке

3. (син. разбивăть)

ват, çĕ'мĕр; колотйть посÿду сăвăт-

сапанă

çĕ'мĕр * меня кблотит дрожь

Зпă

чĕтрене ертĕм

колбть

(наст. колк5, кблешь, кб-

лют; ирич.

страд.

прош.

кблотый; де-

епр.

коля)

глаг.

несов.,

что (син. рас-

секăть) çур, чĕл,

ваклă;

колбть дро-

вă

вÿтă

çур; колбть орĕхи мă'йăр кат

колбть

(наст.

колк5, кблешь, кб-

лют; ирич.

страд.

прош.

кблотый; де-

епр. коля) глаг. несов. 1. кого-что

чик, тир, тăрăнтăр; колбть

иглбй

йĕппе

чик 2. кого пус, чик; колбть

свиныб сыснă пус 3. (син. язвйть)

йĕпле, тĕртсе ил (сăмахпа); колбть

насмĕшками тăрăхласă йĕплĕ ^

Прăвда глазă кблет иосл. Чăн сăмăх

килĕшмест; в

бокÿ

кблет чикен чи-

кбт; колбть глазă намăслантăр

колпăк (-ă) сущ. муж. калпăк; вЯ-

заный колпăк çЫхнă калпăк

колÿн (-ă) сущ. муж. калÿн (вутă

çурмалли

хулăн пуртă)

колхбз

(-а) суш. муж. (сокр.: кол-

лектйвное хозяйство) колхбз

колхбзник (-а) сущ. муж., колхбз-

ница

(-ы) жен. колхбзник

колхбзный ирил. колхбз -ĕ; колхбз-

ный строй колхбз

йĕрки

колыбĕль (-и) сущ. жен. (син.

лк5лька, зЫбка) сăпкă; качăть ре-

бенка в колыбĕли ачанă сăпкарă

сиктер

колыбĕльный ирил.

сăпкă

-ĕ;

колы-

бĕльные пĕсни

сăпкă

юррисĕм

кольцб

(-ă) сущ.

сред.;

множ.

кбль-

ца (колец, кбльцам) 1. (син. окрÿж-

ность) ÿнкă, кă'шăл, çаврашкă;

стальнбе кольцб хÿрçă кă'шăл; вы-

полнять упражнения на

кбльцах

ун-

кăсем

çинчĕ хăнăхтарусĕм ту 2.

çĕ'рĕ;

золотбе кольцб Ылтăн çĕ'рĕ 4 го-

дйчные

кбльца

дерева йЫвăçăн çул-

тăлăк ункисĕм; взять протйвника в

кольцб тăшмана çавăрсă ил

колючий прил. 1. йĕ 'плĕ, йĕп-

ленчĕк,

чикĕн,

чикенчĕк; колк>чие

растения йĕпленчĕк ÿсен-тăрăн 2.

(син.

язвйтельный) йĕ 'плĕ, йĕп-

левлĕ,

тăрăхлăвлă; йĕплекĕн, тăрăх-

лакăн;

колючие

слова' йĕ 'плĕ сă-

махсем

колЯска (-и) сущ. жен. 1.

урапă,

кÿме; детская

коляска

ачă

кÿми

сăпкă,

лармă;

мотоцикл с колЯской

сăпкăллă мотоцйкл

комăнда (-ы) сущ. жен. 1. (син.

прикăз,

повеление) хушÿ,

комăн-

да;

хушнй; дать комăнду остановйть-

ся чарăнмă хуш 2. (син. отряд)

ÿшкăн,

комăнда; пожăрная комăн-

да пушăр команди 3. (син. экипăж)

комăнда; комăнда корабля карăп ко-

манди 4. комăнда (спортсменсен

ушкăнĕ);

футббльная комăнда фут-

бс5л командИ

командйр (-а) сущ. муж. коман-

дйр,

пÿçлăх, ертÿ"çĕ; командир пол-

кă полк командйрĕ; командйры про-

извбдства произвбдство ертуçисем

комăндовать (наст. -дую, -дуешь,

-дуют)

глаг.

несов.

1. (син. прикăзы-

вать) хуш, хушÿ пар, командăлă,

комăнда пар; Комăндую: разойтИсь!

Салансă каймă комăнда парăтăп! 2.

(син. руководИть) командăлă, ертсĕ

пыр,

командйр пул; В войнÿ он ко-

мăндовал

рбтой Вăрçăрă вăл рбта

командйрĕ пÿлнă

комăндующий

(-его)

сущ.

муж. ко-

мăндуюши, ертÿ'çĕ (çарти аслă на-

чальник); командующий фрбнтом

фронт командующийĕ

комăр (-ă) сущ. муж. вă'рăм ту-

нă;

малярййньш комăр сив чир вă'-

рăм тунй

комбăйн (-а) сущ. муж. комбăйн;

зерноубброчный комбăйн тĕш тырă

комбăйнĕ;

картофелеубброчный ком-

бăйн

çĕр улми комбăйнĕ; раббтать

на комбăйне комбайнпă ĕçлĕ

комбинăт (-а) сущ. муж. комби-

нăт (темиçе

предприяти

пĕрлешĕвĕ);

хлопчатобумăжный комбинăт мăмăк

пир-ăвăр комбинăчĕ; металлургйчес-

кий комбинăт металлÿрги комби-

нăчĕ;

комбинăт бытовбго обслÿжи-

вания йăлă ыйтăвĕсене тивĕçтерекĕн

комбинăт

комбинезбн (-а)

сущ.

муж. комби-

незбн (шăлаварпа курткăна пĕрле

çĕлесе

тунă

ĕç

тумĕ)

комедия (-и) сущ. жен. комеди

(хаваслă,

мыскараллă драма

хайлавĕ);

музыкăльная комедня мÿзыкăллă ко-

м^ди; стăвить комедию комĕди ларт

* ломăть комедию Икĕ питлĕн

комендЯнт (-а)

сущ.

муж. 1. комен-

дăнт

(гарнизонри

йĕркене

пăхакан çар

пуçлăхĕ)

2. комендăнт

(хуçалăха

йĕр-

келесе

пыракан); комендăнт общежи-

тия общежИти комендăнчĕ

комендатÿра (-ы) сущ. жен. ко-

мендатÿра (комендант

ертсе

пыра-

кан учреждени); военная комендатÿ-

ра гброда хулăн çар

комендатурй

комĕта (-ы) сущ. жен. комета (Хĕ-

вел

тавра

çаврăнакан,

хÿреллĕ

çăлтăр

пек курăнакан япала); хвост кометы

ком^та хÿрй

кбми сущ.

нескл.

муж. и жен. кб-

ми;

множ.

нескл.

кбми

комисĕм

(финн-угрсен йышне кĕрекен халăх);

язык кбми кбми чĕлхи

комиссăр (-а)

сущ.

муж. комиссăр

(çар е полици службинчи çын); воен-

ный комиссăр респÿблики респÿб-

ликăн

çар комиссăрĕ; комиссăр по-

лиции полйци комиссăрĕ

комиссариăт (-а)

сущ.

муж. комис-

сариăт (тытăм органĕ); райбнный

военныă

комиссариăт райбнти çар

комиссариăчĕ

комиссибнный прил. комИсси -ĕ;

комиссибнная торгбвля

(çынсем

панă

япаласене

сутни); комиссибнное воз-

награждение комйсси тÿлевĕ (япала

сутса панăшăн тÿлени); комиссибн-

ный

магазИн

комисси магазинĕ

комйссия (-и) сущ. жен. 1. комйс-

си (пĕр-пĕр ĕç тума уйăрнă ушкăн);

комйссия по трудовым спбрам ĕçрй

тавлашусен комйссийĕ; избиратель-

ная комиссия суйлăв комйссийĕ 2.

комИсси (тавар сутта илни); сдатъ

вĕщи на комйссию япаласенĕ

сутмă

пар

комитет (-а) сущ. муж. комитĕт

(пĕр-пĕр ĕçе ертсе пыракан орган);

профсоюзный комитет профсоюз

комитечĕ;

исполнйтельный комитбт

бç тăвакăн комитст; комитбг солдăт-

ских

матерей

салтăк амăшĕсĕн ко-

митечб

комйческий, комичный прил., ко-

мически, комично

нареч.

(син. смеш-

нбй,

забăвный) камитлĕ, мыска-

рăллă, кулăшлă; комическая ситуа-

ция мыскарăллă ларÿ-тăрÿ; он ко-

мйчно гримăсничает вăл пит-куçне

камитлĕ

вылятăть

кбмкать (наст. -аю, -аешь, -ают)

глаг.

несов. (син. мять) лÿчĕрке, лу-

тăркă, тĕркеле, чăмаккалă; кбмкать

в рукăх платбк тутăрă алăпă лÿчĕрке

4 кбмкать расскăз çыхăнÿсăр кала-

сă пар

комментăрий (-я) сущ. муж. (син.

разъяснение) ăнлантарÿ, ăнлантарсă

панй;

комментăрии к ромăну ромăн

пиркИ ăнлантарсă панисем; ^тот

вопрбс в комментăриях не нуждДет-

ся ку ыйтăвă ăнлантарсă памă кйрлĕ

мар

комментйровать (наст. -рую, -ру-

ешь,

-руют) глаг. сов. и несов., что

(син. разъяснять) ăнлантăр, ăнлан-

тарÿ

хуш; газета комментйрует н6-

вый закбн хаçăт çĕ'нĕ законă ăнлан-

тарăть

коммерсăнт (-а) сущ. муж., ком-

мерсантка (-и) жен. коммерсăнт,

сутÿçă

коммерция (-и) сущ. жен. коммĕр-

ци,

сÿтă, сутÿ-илÿ'; занимăться ком-

мерцией суту-илÿ' ту

коммерческий прил. коммерци -ĕ;

сутУ-илÿ'

-ĕ; коммерческая деятель-

ность сутÿ-илÿ' ĕ'çĕ

коммунальный прил. коммунăллă

(хула

хуçалăхне тытассипе çыхăннă);

коммунăльные предприЯтия комму-

нăллă предприятисĕм 4 коммунăль-

ная квартйра коммунăллă хваттĕр

(темиçе

çемье

пурăнаканни)

коммунйзм (-а) сущ. муж. комму-

нйзм (çынсем пусмăрсăр, ирĕклĕ те

телейлĕ пурăнас

ĕмĕт,

çав

ĕмĕте

çи-

рĕплетекен

вĕрентÿ)

коммунйст (-а) сущ. муж., ком-

мунйстка (-и) жен. коммунйст (ком-

мунистсен партийĕнче

тăракан)

коммунистйческий прил. комму-

низм -ĕ; коммунйст -ĕ; коммунис-

тйческая идеолбгия коммунйзм иде-

олбгийĕ;

коммунистйческая

пăртия

коммунистсĕн пăртийĕ

коммутăтор (-а)

сущ.

муж. комму-

тăтор (электричество приборĕсене,

сăм.,

телефонсене

пĕр-пĕринпе

çыхăн-

тармалли

хатĕр)

коммюнике сущ. нескл. сред. ком-

мюникĕ, пĕлтерÿ'; пĕлтернй; ком-

мюнике о переговбрах калаçусем

çинчĕн

пĕлтернй

кбмната (-ы) сущ. жен. пÿ 'лĕм;

светлая кбмната çÿтă пÿ'лĕм; кбм-

ната

мăтери

и ребенка на вокзăле

вокзалтй ачапă ăмăшĕн пÿ'лĕмĕ

кбмнатный прил. 1. пÿ 'лĕм -ĕ;

пÿлĕмрй; кбмнатная дверь пÿ"лĕм

ăлăкĕ

2. (син. домăшний) кил -ĕ;

килтй,

кил-çуртрй; кбмнатные рас-

тения килтй ÿсен-тăрăн; кбмнатная

температÿра кил-çуртрй температÿ-

ра

(виçеллĕ

шайри)

комбд (-а) сущ. муж. комбд (пĕр-

пĕрин

çине

вырнаçтарнă

ещĕксенчен

тăракан пĕчĕк шкап); хранить бельĕ

комбде

кĕпе-йĕме комодрă усрă

комбк (комкă) сущ. муж.

чăмак-

кă, чăмăрккă, муклашкă, кăтăк; ко-

мбк

глины

тăм чăмаккй ^ комбк в

гбрле

стойт пыр пÿ'лĕнчĕ (хумхан-

нипе)

комблый ирил. (син. безрбгий; ант.

рогăтый) мăклă, мăйракăсăр; комб-

лая

корбва

мăклă ĕне

компăктный прил., компăктно на-

реч. 1. (син. плбтный) çă'тă, пĕ'чĕк,

пуçтарÿллă;

компăктное расположе-

ние деталей машйны машйна

пайĕ-

сене çă'тă вырнаçтарнй 2. (син. крăт-

кий,

сжăтый) кĕскĕ; компăктно из-

ложйть вопрбс ыйтăвă

кĕскен

уçсă

пар

компăния (-и) сущ. жен. 1. ком-

пăни

(суту-илÿ е промышленность

пĕрлешĕве); акционерная компЯния

акционерсĕ"н компăнийĕ; стройтель-

ная компăния строИтельство

компă-

нийĕ

2. ÿшкăн, эртел, йыш; отды-

хЯть компЯнией ушкăнпă кан; он не

из

нăшей

компăнии вăл пИрĕн йыш-

рăн мар

компаньбн (-а) сущ. муж., ком-

паньбнка (-и) жен. (син. соучăстник)

юлтăш,

ĕçтеш; компаньбны по фйр-

ме фирмăрй ĕçтешсем

компăртия (-и) сущ. жен. (сокр.:

коммунистическая

пăртия)

компăрти

кбмпас (-а) сущ. муж. кбмпас

(тĕнче

енĕсене

кăтартакан хатĕр);

стр^лка кбмпаса кбмпас йĕппй;

двИгаться по кбмпасу кбмпас тă'рăх

пыр

компенсăция (-и) сущ. жен. (син.

возмещение) саплăв; сапланй, сап-

лаштарнй; компенсăция расхбдов

тăкаксене сапланй; выплатить ком-

пенсăнлю саплăв тÿле, укçăн саплă

компенсировать (наст. и будущ.

-рую,

-руешь, -руют) глаг. сов. и

несов., кого-что (син. возместйть)

саплă,

саплаштăр, саплăв

тÿлĕ;

компенсйровать убытки тăкаксенĕ

саплă

компетентный прил., компетентно

нареч. 1. (син. знăющий) пЫсăк пĕ-

лÿ'ллĕ,

ăстă; компетентный специа-

лйст ăстă специалйст 2. компетен-

циллĕ;

компетентное для рассмотре-

ния Зтого

вопрбса

лицб ку ыйтăвă

пăхсă

тухмă компетенци пур çын

компетĕнция (-и) сущ. жен. ком-

петĕнци 1. пĕлÿ'лĕх, ăстăлăх; чело-

вĕк с ширбкой компетенцией ăнлă

пĕлÿ'ллĕ çын 2. компетĕнци, тивĕç

(должноçри

çынна

органа

панă пра-

вăсем); 5то не в

моĕй

компетĕнции

ку мăнăн тйвĕç мар

кбмплекс (-а)

сущ.

муж. 1.

(син.

со-

вокÿпность) пĕ 'рлĕх, пÿхă, кбмп-

лекс; кбмплекс машин для обраббт-

ки

пбчвы

акă-сухă машинисен пух-

хИ 2. кбмплекс (экономикăн пысăк

пайĕ);

военно-промышленный кбмп-

лекс çар промЫшленность кбмп-

лексĕ 3. кбмплекс

(çурт-йĕрсен

çыхă-

нуллă ушкăнĕ); архитектурный кбм-

плекс архитектÿра кбмплексĕ; спор-

тйвный кбмплекс спорт кбмплексĕ

кбмплексный прил., кбмплексно

нареч.

кбмплекслă, пĕ'рлăхлĕ, çыхă-

нÿллă;

рассмăтривать

вопрбсы

кбмп-

лексно ыйтусене пĕ'рлĕхлĕн

пăхсă

тух

комплект (-а) сущ. муж. пÿхă,

комплĕкт; комплĕкт учебников учеб-

никсĕн пуххй; комплект мебели

сĕтел-пукăн комплекчĕ

композитор (-а) сущ. муж. компо-

зйтор (музыка хайлакан); композй-

тор-песенник к5рă хывакăн компо-

зйтор

комнозйция (-и)

сущ.

жен.

тытăм

(кăткăс япалан

пайĕсем

пĕр-пĕринпе

шайлашса

тăни); композИция ромă-

на ромăн тытăмĕ 2. композйци (кйт-

кăс

тытăмлă ÿнер

хайлавĕ); скульп-

тÿрная композИция скульптÿра ком-

позйцийĕ

3. композйци, хайлăвлăх

(музыка хывас ĕçĕн теорийĕ); класс

композйции в консерватбрии консер-

ваторирй композйци клăсĕ

компбст (-а) сущ. муж. компбст

(торф,

тислĕк,

улăм, им-çам хутăш-

тарса хатĕрлекен удобрени)

компбт (-а) сущ. муж. компбт;

компбт из сухофруктов тйпĕтнĕ ул-

мă-çырлă компбчĕ

компресс (-а) сущ. муж. компресс

(ыратнă

çĕре

хуракан

нÿрĕ

çыхă);

хо-

лбдный компрĕсс сйвĕ компресс; на-

ложить компресс компресс хур

компыбтер (-а) сущ. муж. компь-

к5тер

(электронлă

шутлав машини);

персонăльный компыбтер хăрпăрлă

компьк5тер (уйрăм

халълĕн

ĕçлетте-

рекенни)

компыбтерный

прил.

компьк5тер -ĕ;

компыбтерная тĕхника компыбтер

техникИ;

компыбтерная база дЯнных

даннăйсен компьютертй пуххИ

комсомбл (-а) сущ. муж. (сокр.:

коммунистйческий сок5з молодĕжи)

комсомбл (совет саманинче пулнă

çамрйксен

организацийĕ)

комсомблец

(-льца)

сущ. муж.,

комсомблка (-и) жен. комсомблец,

комсомбл члĕнĕ

комфортăбельный ярил. (син. удбб-

ный,

уютный) хă 'тлă; комфортă-

бельная гостИница хă'тлă хăнă кйлă

конвĕйер (-а) сущ. муж. кон-

вейер (кăткăс

ĕçĕн

сыпăкĕсене

вĕçе-

вĕçĕн çыхăнтаракан транспорт ха-

тĕрĕ);

автосбброчный конвĕйер ав-

томобйль пухакăн конвейер

конверт (-а) сущ. муж. конверт;

написăть ăдрес на конвĕрте конвĕрт

çинĕ ăдрес çыр

конвбй (-я) сущ. муж. (син.

охрă-

на)

хурăл,

сыхлăв; хуралланй, сых-

ланй;

морскбй

конвбй

тйнĕс хурăлĕ

(тиевлĕ

карапсене

çар

карапĕсем

ху-

ралласа пыни); вестй под конвбем

хуралласă пыр

конгресс (-а) сущ. муж. 1. кон-

гресс (пысăк пухÿ); междунарбдный

конгрĕсс

истбриков историксен тĕн-

черй конгрĕсĕ 2. конгрĕсс (СШАра

т. ыт. хăш-пĕр çĕршывсенче- пар-

ламент)

кондитерский ярил.: кондИтерские

издĕлия пылăк çимĕçсĕм, канфĕт-

пĕрĕмĕк

кондиционер (-а) сущ. муж. кон-

диционĕр

(сывлăша тасатса

уçйлта-

ракан хатĕр)

конĕц (концă)

сущ.

муж. (ант. на-

чăло) 1. вĕç, пуç; конĕц ÿлицы урăм

вĕ'çĕ; конĕц доскй хăмă пуçĕ; в

концб

недели

эрнĕ вĕçĕнче; нет ни концă

ни кр^я вĕ'çĕ-хĕррй çук 2. пĕ'тмĕш;

пĕтнй; наступйл конĕц всемÿ йăлтăх

пĕ'трĕ ^ без концă вă'çĕмсĕр, тат-

тй-сыппйсĕр; в конце

концбв

юлаш-

кинчен;

и дĕ"ло с концбм ĕ'çĕ те

пĕ 'тнĕ; со всех

концбв

пур енчен

те;

положИть конĕц чарсă ларт; на

худбй конбц ытăх, ĕç тухмасăн; из

концă в конец вĕçрĕн вĕçĕ; и дĕ-

лу конĕц ĕ'çĕ те пĕ'трă;

Пăлка

двух концăх погов. Патăкăн вĕ 'çĕ

йккĕ;

едва свбдить концы с концă-

ми арăн йÿнеçтерсе пÿрăн

конĕчно (произн. шн) 1. вводн. сл.

паллăх;

Он, конĕчно, придĕт Вăл,

паллăх,

килĕт 2. частица, выража-

ет утверждение

паллăх, çаплă, ийя;

Вы лк5бите мÿзыку? - Конĕчно!

Эсйр

мÿзыка

юратăтăр-и? - Пал-

лăх!

консчности (-ей)

сущ.

множ.;

един.

конечность (-и) жен. ал-урă (эте-

мĕн); урасĕм (выльăхăн);

верхние

конĕчности человĕка эт^м аллисем;

зăдние конĕчности живбтных выль-

ăхс^н

кайрй урис^м

конИна (-ы) сущ. жен. лашă ăшĕ

конкрĕтный прил. (ант. абстрăкт-

ный),

конкрĕтно нареч. пăйăр, кУ-

рăмлă, кĕрĕт; конкрĕтный примĕр

кĕрĕт тĕ'слĕх; определйть конкрет-

но пăйăррăн палăртсă хур

конкурĕнт (-а) сущ. муж., конку-

рĕнтка

(-и) жен. тăвçă, ăмăртуçă

(иĕр

ĕçре ыттисемпе ăмăртакан);

фирмы-конкурĕлты пĕр-пĕринпе

ăмăртакăн фирмăсем

конкурĕнция (-и) сущ. жен. тăвлăх,

ăмăртÿ, тупăшÿ; тавă кĕнй, ăмăрт-

ни,

тупăшнй; конкуренция на рын-

ке рынокрИ тупăшу; он вне конку-

рĕнции

унпă тавă

кĕнй

ÿсăсăр

конкурИровать (наст. -рую, -ру-

ешь,

-руют) глаг. несов. тавă кĕр,

ă'мăрт, тÿпăш; конкурИрующие ком-

мерсăнты ăмăртсă ĕçлекен сутуçă-

сĕи

кбнкурс (-а) сущ. муж. (син. со-

ревновăние) кбнкурс, ăмăртÿ; кбн-

курс молодых вокалйстов çăмрăк

юрăçсен кбнкурсĕ; на кбнкурсной

оснбве кбнкурс йĕрките; лауреат

междунарбдного кбнкурса тĕнчерй

кбнкурс лауреăчĕ; кбнкурс средй

абитуриентов абитуриентсем хуш-

шинчй кбнкурс

кбнный

прил.

1. (ант.

пĕший)

ÿтлă,

юлăн

ÿтлă;

кбнная

ăрмия ÿтлă çар 2.

ут -ĕ, лашă -ĕ;

кбнная

тяга лашапă

турттарни; кбнный двор ут картй,

лашă

витИ

конопля (-й)

сущ.

жен. кăнтăр; воз-

дĕлывать

коноплН)

кăнтăр аксă ту

коноплЯньга прил. кăнтăр -ĕ; коноп-

ляное семя кăнтăр вăррИ; коноплЯ-

ное мЯсло кăнтăр çă'вĕ

консервативный прил. (ант. про-

грессйвный) консерватИвлă, кйвĕ

шÿхăшлă

консерватйзм (-а) сущ. муж. кон-

сервативлăх, киввишĕн тăни

консерватбрия (-и) сущ. жен. кон-

серватбри

(музыкăна

вĕрентекен

аслă

шкул)

консервировать (наст. -рую, -ру-

ешь,

-руют) глаг. несов., что кон-

сервлă

(вăрах вăхăт усрама вĕриле-

се банкăна хуп); консервировать мя-

со аш-какăй консервлă; консервй-

рованные бвощи консервлăнă пахчă

çИмĕç

консĕрвы (-ов) сущ.

множ.

кон-

серв;

рыбные

консĕрвы пÿлă кон-

сĕрвĕ

кбнский

прил. ут -ĕ, лашă -ĕ; кбн-

ский вблос лашă хĕ'лĕхĕ * кбнский

щавĕль ут кăшкăрĕ (курăк)

конспĕкт (-а) сущ. муж. конспект

(текстăн,

лекцин содержанине

кĕскен

çырса

пыни); составить

конспект

книги

кĕнеке

конспектне çырсă ха-

тĕрлĕ

конспектйровать (наст. -рую, -ру-

ешь,

-руют) глаг. несов., что конс-

пектлă,

конспект çыр; конспектй-

ровать

статыб статьй конспектнĕ çыр

конституцибнный ирил. 1. консти-

тÿци -ĕ; конституцибнный закбн

конститÿци закбнă; конституцибнная

комйссия консттуци комиссиМ 2.

конститÿциллĕ;

конституцибнный

строй конституциллĕ

йĕркĕ

конститÿция (-и) сущ. жен. кон-

ститÿци (çĕршывăн тĕп законĕ);

Конституция Россййской Федерăции

Раççей Федерăцийĕн Конститÿцийĕ;

принЯть конститÿцию конститÿци

йышăн

констрÿктор (-а) сущ. муж. кон-

стрÿктор, хайлăвçă; констрÿктор

орÿжия хĕç-пăшăл констрÿкторĕ

констрÿкция (-и) сущ. жен. кон-

стрÿкци,

тытăм (çурт-йĕрĕн, ма-

шинăн

пайĕсем

пĕр-пĕринпе

килĕшуллĕ

çыхăнса

тйни); констрÿкция кораб-

лЯ карăп конструкцийĕ

кбнсульство (-а) сущ. сред. к<5н-

сульство (ют

çĕршывăн

пĕр-пĕр па-

йĕнчи

дипломатсен

представитель-

стви);

англИиское кбнсульство в

Санкт-Петербÿрге А'нглин Санкт-

Петербургрй консульствй

консультăция (-и)

сущ.

жен. 1. {син.

совет) консультăци,

канăш,

сĕнÿ'

{специалист

параканни) 2. консуль-

тăци

(учреждени); юридйческая кон-

сультăция юристсĕн консультăцийĕ

консультйровать {наст. -рую, -ру-

сшь,

-руют) глаг. несов., кого-что

консультăци ту, канăш пар

контăкт (-а)

сущ.

муж. 1. (син. со-

единĕние) перĕнÿ', çыхăнÿ, кон-

тăкт; электрйческий контакт элект-

ричество контăкчĕ 2. (сик. связь, об-

щение) çыхăнÿ; экономический кон-

тăкт

эконбмика çыхăнăвĕсем;

всту-

пйть в контăкт çыхăнÿ пуçăр, çЫхăн

контăктный ирил. çыхăнÿ -ĕ; кон-

тăктный

телефбн телестÿдии теле-

студин çыхăнÿ телефбнĕ

контейнер

(-а) сущ. муж. контей-

нер (тавар, япала турттармалли

пысăк

ещĕк);

железнодорбжный кон-

тейнер чугÿн çул контейнерĕ; отнрă-

вить

мĕбель

контейнером

сĕтел-пу-

канă

контейнерпă

ас&т

континĕнт (-а)

сущ.

муж. {син. ма-

терйк) континент {океансем хупăр-

ласа

тăракан

пысăк тип çĕр); евра-

зийский континĕнт Еврăзи конти-

ненчĕ

континентăльный прил. континент

-ĕ;

континентăльный клИмат конти-

нент климачĕ

{çулла

ăшă,

хĕлле

сивĕ

пулаканни)

контбра (-ы) сущ. жен. кантÿр;

контбра строительного управлĕния

стройтельство управленийĕн кантÿрĕ

контрабăнда (-ы) сущ. жен. кон-

трабăнда (чикĕ леш енчен вăрттăн

майпа

тавар

каçарни;

çапла

кунĕ та-

вар)

контрабандйст (-а) сущ. муж.,

контрабандйстка (-и) жен. контра-

бандйст, контрабăнда тăвакăн

контрабăндный прил. контрабăнда

-ĕ;

контрабăндный товăр контрабăн-

да тавăрĕ

контр-адмирăл (-а)

сущ.

муж. контр-

адмирăл

(адмиралсен

чи кĕçĕн чинĕ)

контрăкт (-а) сущ. муж. килĕшÿ',

контрăкт; торгбвый контрăкт сутÿ-

илу' контрăкчĕ; заключить контрăкт

килĕшÿ'

ту

контрăктный прил. килĕшÿ' -ĕ,

контрăкт -ĕ; раб<5тать на контракт-

ной оснбве контрăкт тă 'рăх ĕçл^;

контрăктная слÿжба в

ăрмии

кон-

трăктлă

çар службй

контрăст (-а)

сущ.

муж. (син. про-

тивополбжность) хйрĕçлĕх, хир^-

хирĕçлĕх;

пблный

контрăст туллй хй-

рĕçлĕх,

пĕтĕмпех

хирĕçле пулнй

контрăстный

прил.,

контрăстно на-

реч. хйрĕç, хирĕçле, хире-хирĕç;

контрăстные цветă хирĕçле тĕссĕм

контролĕр

(-а)

сущ.

муж. контролĕр,

тĕрĕслевçĕ; трăнспортный контролĕр

транспортрй контролĕр

контролйровать (наст. -рую, -ру-

ешь,

-руют) глаг. несов., кого-что

(син. проверять) контрольле, тĕ-

рĕсле;

контролировать раббту ĕçĕ

тĕрĕсле

контрбль (-я) сущ. муж., чего, за

кем-чем, над кем-чем

(син.

проверка)

контрбль, тĕрĕслев; осуществлЯть

контрбль тĕрĕслесе тăр

контрбльный

ирил. контрбль -ĕ,

тăрĕслев -ă; контрбльные брганы

тĕрĕслев органĕсем; контрбльная ра-

ббта тĕрĕслев ĕ'çĕ

контрразвĕдка (-и)

сущ.

жен. контр-

разведка (ют çĕршыв разведкисене

хирĕç

кĕрешекен

орган)

контрразведчик (-а) сущ. муж.

контрразведчик (контрразведкăра

ĕçлекен)

контузия (-и) сущ. жен. контÿзи,

минрев, анрăв; анранй, минренй

(çапăншпе,

взрыв пулнипе)

кбнтур (-а) сущ. муж. ĕлке; кбн-

туры здăния çурт ĕлкИ

кбнтурный прил:. кбнтурная

кăрта

ĕлкеллĕ кăрттă (вырăн

ячĕсене

çырса

кăтартманш)

кбнус (-а) сущ. муж. кбнус (ва-

ринкке

евĕрлĕ

геометри

кĕлеткц)

конферĕнция (-и) сущ. жен. кон-

ференци (пĕр-пĕр ыйтупа

ирттере-

кен анлă пуху); партйиная конферĕн-

ция

пăрти

конферĕнцийĕ; наÿчная

конференция ă'слăлăх конференцийĕ;

избрăть делегăтов на конференцию

конференцие делегатсем суйлă

конфета (-ы) сущ. жен. канфет;

шоколăдные конфĕты шоколăд кан-

фет, пить чай с конфĕтами канфет-

пă чей ĕç

конфискăция (-и) сущ. жен. (син.

изъятие) конфискăци, тытсă илнй

(укçа-тенке, пурлăха патшалăх хăй

аллине илни); осудйть с конфнскă-

цией

имÿщества пурлăхă тытсă илсе

тĕрмене лартмă йьплăн

конфисковăть

(наст.

будущ.

-кÿю,

-куешь, -кÿют;

повел.

ф. -куй; прич.

страд.

прош. -кбванный)

глаг.

сов. и

несов., что (син. изъять) конфиска-

цилĕ,

конфискăци ту, тытсă ил; кон-

фисковăть бăнковские счета банк-

рй счĕтсене конфискацилб

конфликт (-а) сущ. муж. (син.

столкновение, спор) хирĕçÿ', тав;

хирĕçнй,

тав4 кĕнй; семеиный кон-

фликт кил-йышрй тав; междунарбд-

ный конфлйкт çĕршывсем хушшин-

чИ хирĕçÿ"; вступить в конфлйкт тавă

кĕр, хирĕçсе кай

концентрăт (-а) сущ, муж. 1. кон-

центрăт

(пресласа

типĕтнĕ

çиме,

сăм.,

пăтă) 2. концентрăт (тутлăхлă

выльăх апачĕ) 3. концентрăт (та-

сатса

пахалатнă

минерал)

концерт (-а) сущ. муж. концĕрт;

эстрăдный концерт эстрăда кон-

ц^рчĕ;

давăть концĕрты на гастрб-

лях гастрольте концертсем ирттĕр

концĕртный

прил.

концбрт -ĕ; кон-

цĕртная прогрăмма концерт про-

граммй;

концертный зал концĕрт

зăлĕ

кбнчик (-а) сущ. муж. вĕç; кбнчи-

ки пăльцев

пÿрне

вĕçĕсбм

кбнчить (будущ. -чу, -чишь, -чат;

повел.

ф.

-чи;

прич.

страд.

прош.

-чен-

ный) глаг. сов., что 1. (син. завер-

шйть, прекратйть; ант. начăть) пĕ-

т^р,

вĕçле; кбнчить раббту ĕçĕ пĕтĕр;

кбнчить разговбр калаçăвă

вĕçле

пĕт^р, вĕренсе тух; кбнчить шкблу

шкултăн вĕренсе тух

кбнчиться 1 и 2 л. не употр. (бу-

дущ. -ится, -атся;

прич.

действ.

прош.

-ившийся;

деепр.

-ившись)

глаг.

сов.

(син. завершИться, прекратйться;

ант. начăться) пĕт, вĕçлен,

Иксĕл;

деньги все кбнчились укçă пĕтĕмпех

пĕ 'тнĕ; урбк кбнчился урбк вĕç-

ленчĕ

конь (-я) сущ. муж.; множ. кбни

(-ей) 1. (син. лбшадь) ут,

лашă;

гне-

дбй конь тур

лашă;

сесть на

коий

ут

утлăн

2. лашă (шахматри кĕлетке);

ходИть конем лашапă тух 3. лашă

(гимнастика хатĕрĕ) * не в коня

корм тăкакланнйн усси çук; сделать

ход конĕм

хайлă,

чеелĕн; Погоняй

коия не кнутбм, а овсбм Лашанă пу-

шăпă мар, сĕлĕпĕ хăвалăççĕ

конькИ (-бв) сущ. множ.; един.

конĕк

(конькă) коньки; катăться на

конькăх конькипĕ ярăн * рблико-

вые коньки кăлтăрмăчлă конькИ

конькобежный ирил. конькИ -ĕ;

конькипе чупмаллй; конькобĕжный

спорт конькй спбрче

коньяк (-ă)

сущ.

муж. коньяк (иçем

спиртĕнчен

пгунă

хаяр эрех)

кбнюх (-а) сущ. муж. кбнюх, ла-

шă пăхакăн

кошбшня (-и)

сущ.

жен. лашă витй

кооператйв (-а) сущ. муж. коопе-

ратйв (ушкăнпа

ĕçлеме

пĕрлешнĕ

çын-

сен хуçалăхĕ); стройтельный коопе-

ратйв

стройтельство кооператйвĕ;

сельскохозяйственный кооператйв ял

хуçăлăх кооператйвĕ

кооператйвный лрил. кооперăци

-ĕ;

кооператйв -ĕ; кооперативный

инстнтут кооперăци институчĕ; ко-

оператИвное имÿщество кооператйв

пÿрлăхĕ

кооперăция (-и) сущ. жен. 1. коо-

перăци

(пĕрлешÿллĕ,

ушкăнлă

ĕç

фор-

ми);

потребйтельская кооперăцйя по-

требительсĕн кооперăцийĕ; произ-

вбдственная кооперăция произвбд-

ство кооперăцийĕ 2. (син. связь, ко-

ординăция) çыхăнÿ; çыхăннй, çых-

ăнтарнИ; кооперăция предприятий

предприятисене çыхăнтарнй

координировать (наст. и будущ.

-рую,

-руешь, -руют) глаг. сов. и

несов.

(син. согласбвывать) çыхăнтăр,

килĕштер, çураçтăр; координировать

раббту смежных предприятий пĕр-

пĕринпĕ çЫхăннă предприятисĕн

ĕçнĕ

килĕштерсе пыр

копăть (наст. -ăю, -ăешь, -ăют)

глаг.

несов.,

что

1. чав, чакалă, хусăк-

лă;

копăть землю çĕр хусăклă; ко-

пăть колбдец çăл чав 2. кăлăр; ко-

пăть

картбфель çĕр улмй кăлăр

копăться (наст. -ăюсь, -аешься,

-ăютя;

повел.

ф. -ăйся, -ăйтесь; ирич.

действ.

наст. -ăющийся,

прош.

-ăв-

шийся;

деепр. -ăясь) глаг. несов. 1.

в чем чавалăн, чакалан; копăться в

огорбде пахчарă чакалăн 2. с чем

(син. возйться) аппалăн, мĕшĕлтет,

çă'рăл;

Что ты дблго копăешься? Ма

Зсĕ пит вăрăх мĕшĕлтетĕтĕн?

копĕйка (-и) сущ. жен.;

множ.

ко-

пейки

(-еек,

-ейкам) пус; монета в

двăдцать копеек çирĕм пÿслăх укçă

* копĕйка в копĕйку тĕп-тĕ'рĕс, шăп

та лăп; сидеть без копейки пĕр пус

укçăсăр лар; в копеечку влетело хак-

лă

лăрчĕ; Копейка рубль бережĕт

посл.

Пусшăрăн тĕнкĕ пухăнăть

копилка (-и)

сущ.

жен. пухкăч (вак

укçа

пухмалли

савăт);

копйлка в фор-

ме кбшки кушăк кĕлеткйллĕ пухкăч

копировать (наст. -рую, -руешь,

-руют) глаг. несов. 1. что кбпи ту,

ÿкерсе ил; копйровать чертеж чер-

тĕж копине ту; копйровать на ксб-

роксе

ксерокспă ÿкерсĕ ил 2. кого-

что (син. подражăть) евĕрлĕ; ... пек

ту; копировать похбдку пьяного че-

ловека ÿ'сăр çын пек утсă

кăтăрт

копйть

(наст.

коплк5, кбпишь, кб-

пят; прич.

действ.

наст. кбпящий и

копящий,

прош. копйвший; деепр.

копя) глаг. несов., что пух, пуçтăр,

каплантăр;

копйть деньги на автома-

шину автомашйна туянмă укçă пух

кбпия (-и) сущ. жен. кбпи (япа-

лан тепĕр

тĕслĕхĕ);

кбпия докумен-

та документ кбпийĕ; изготбвить кб-

пию с картйны картйнăн копине ÿкĕр

копнă

(-ы) сущ. жен.;

множ.

кбп-

ны (копĕн и кбпен, копнăм и кбп-

нам)

капăн;

копнă сбна ÿтă капăнĕ;

рăныне снопы склăдывали в кбпны

ĕ'лĕк кĕлтесене капанă хь!внă

кбпоть (-и) сущ. жен. (син.

сăжа)

хă'рăм;

на стĕны осĕла кбпоть сте-

нă

çине

хă'рăм лăрнă

коптйть (наст. копчÿ, коптйшь,

коптят; лрич. страд. прош. копчĕн-

ный)

глаг.

несов.

1. кого-что тĕ'тĕр,

тĕтĕмлĕ;

коптйть

рыбу

пÿлă тĕтĕмлб

мăкăрлăн, тĕ 'тĕм кăлăр; лăмпа

коптит лампăрăн тĕ'тĕм тухăть

копчĕный

ирил. тĕ

'тĕрнĕ,

тĕтĕм-

ленĕ;

копчĕная колбасă тĕтĕмленĕ

кăлпассй