Скворцов М.И., Скворцова А.В. Русско-чувашский словарь

Подождите немного. Документ загружается.

(тĕрмере ларакансене йывăр ĕçпе

асаплантарни); сослать на каторгу

каторгăнă яр

кăторжник (-а) сущ. муж.,

кйтор-

жница (-ы) жен. кăторжник, катор-

гăрă ларакăн

кăторжный

прил.

1. кăторга -ĕ; ка-

торгăрй;

кăторжные раббты кăторга

ĕçĕсĕм 2. (син. мучйтельный) асăплă,

хĕ 'нлĕ, йЫвăр; кăторжная жизнь

асăплă

пÿрнăç

катÿшка (-и) пушкăр, туплашкă;

катÿшка ниток çип пушкăрĕ

каучÿк (-а) сущ. муж. каучÿк (ре-

зина шумалли чĕр пгавар); синтетй-

ческий

каучÿк хайлăвлă каучÿк, син-

тетик каучÿк

кафе"

сусц.

нескл.

сред.

кафе (пĕчĕк

ресторан); покÿшать в кафе кафере

апăт

çи

кăфедра (-ы)

сущ.

жен. 1.

(син.

три-

бÿна) кăфедра (халăх умĕнче сăмах

каламалли çÿллĕ вырăн); доклăдчик

поднялся на кăфедру доклăдçă кă-

федра умне тÿхрĕ 2. кăфедра (аслă

шкулта - пĕр

специальноçлă

препо-

давательсен

ушкăне); он работает на

кăфедре рÿсского языкă вăл вырăс

чĕлхй кафедринчĕ ĕçл^т

кăфель (-я) сущ. муж. (син. изра-

зец) кăфель (стена витмелли яка

плиткă)

кăфельный лрил. кăфель ...; кă-

фельлĕ,

кăфель вйтнĕ; кăфельная

печь кăфель вйтнĕ кăмакă

кафтăн (-а) сущ. муж. сăхмăн;

кафтăн из домăшнего сукнă килтй

тăларăн çĕленĕ сăхмăн

качăть (наст. -ăю, -ăешь, -ăют)

глаг.

несов.

1. кого-что суллă, силле,

сиктер, чÿхентер; качăть колыбель

сăпкă сиктĕр; качăть на качĕлях чуч-

чÿ

ярăнтăр; вблны качăют лбдку хум-

с^м кимме чÿхентереççĕ 2. кого (син.

подбрăсывать) çĕкле, уррă йăт (са-

ламласа) 3. что уçлă; качăть вбду

насбсом шывă насуспă уçлă * ка-

чăть

головбй пуçă пăркалă (килĕш-

месĕр)

качăться (наст. -ăюсь, -ăешься,

-ăются;

повел. ф. -ăйся, -ăйтесь;

прич.

действ.

наст.

-ăющийся, прош.

-ăвшийся;

деепр.

-ăясь)

глаг.

несов.

суллăн,

силлен, чÿхен, лăкăн, сик-

келен;

ветви качăются от

в^тра

ту-

ратсĕм çилпĕ сулланăççĕ 2. (син. ша-

тăться) тайкалăн, сулланкалă; ид-

тй качăясь тайкалансă ут

качели (-ей)

сущ.

множ. чуччÿ; ка-

чăться на качĕлях чуччÿ ярăн

кăчественный прил. 1. пахăлăх -ĕ;

кăчественные показăтели пахăлăх

кăтартăвĕсем 2. (син. хорбший) кă-

чественно

нареч.

лăйăх, пахă; кăче-

ственный товăр пахă тавăр; рембнт

произведен кăчественно юсăв ĕçĕсе-

не лăйăх тÿнă Ф кăчественные при-

лагăтельные мĕнлелĕх пăллă ячĕсем

кăчество (-а) сущ. сред. (ант. ко-

личество) пахăлăх; кăчество рабб-

ты ĕç пахăлăхĕ; продÿкция высбко-

го кăчества пахă продÿкци

кăша

(-и) сущ. жен. пă'тă; гр^ч-

невая

кăша

хурă тул пăттй; пшенная

кăша

вир пăттй; варИть кăшу пă'тă

пĕç^р

мăло

кăши ел айвăн-ха; за-

варить кăшу сçĕ чăкрашлăт; рас-

хлебьшать кăшу ĕçĕ уçăмлăт, йывăр-

лăхă сир; с ним кăши не сварить ун-

пă пĕр чĕлхе тупмă çук; сапогИ прб-

сят

кăши

ăтă тĕ'пĕ хăйпăнсă кăйнă;

Мăслом кăши не испортишь

посл.

Çу

янăшăн пă'тă пăсăлмăсть

кăшель (кăшля) сущ. муж. ÿ'слĕк;

ÿсĕрнй;

простÿдный кăшель шăнсă

ÿсĕрнй;

кăшель пристăл ÿ'слĕк ĕрчĕ

кăшлять (наст. -яю, -яешь, -яют;

прич. действ. наст. -яющий; деепр.

-яя)

глаг.

несов.

ÿ'сĕр; ребенок сйль-

но кăшляет ачă хьпă ÿсерĕт

кашнĕ

сущ.

нескл.

сред.

(син. шарф)

кашнĕ

(пальто

айне çыхакан шарф)

каюта (-ы)

сущ.

жен. как5та, пу"лĕм

(карап çинче); двухместная

кан5та

йкĕ çынлăх как5та

кăяться

(наст. кăюсъ, кăешься,

кăются; повел. ф. кăйся, кăйтесь;

прич.

действ.

наст.

кăющийся, прош.

кăявшийся; деепр.

кăясь)

глаг. не-

сов.

ÿ'кĕн,

айăпă йЫшăн, çылăхă йы-

шăн;

кăяться

в грехйх çьшăхă кă'нĕ-

шĕн ÿ'кĕн

квадрăт (-а) сущ. муж. тăваткăл,

квадрăт;

начертйть квадрăт тăваткăл

ÿкĕр

квадрăтный ирил. тăваткăл, квад-

рăтлă;

квадрăтная кбмната тăваткăл

пÿ'лĕм

квăкать (наст. -аю, -аешь, -ают)

глаг.

несов.

кваклăт (шапа

çинчен)

квалификация (-и)

сущ.

жен. 1. (сик.

подготбвленность) пĕлÿ 'лĕх, ăстă-

лăх,

пĕлÿ' шăйĕ; тбкарь высбкой ква-

лификăции ăстă тбкарь 2. (син. спе-

циăльность) ĕç, квалификăци; приоб-

рестИ квалификăцию юриста юрИст

ĕçне

вĕренсе

аллă ил

квалифицированный прил. (син.

бпытный,

знăющий), квалифициро-

ванно нареч. ăстă, пЫсăк пĕлÿ'ллĕ,

пĕлекĕн; квалифицированньш раббчий

ăстă раббчи; решить вопрбс квалифи-

цйрованно ыйтăвă

пĕлсĕ

татсă пар

квартал (-а) сущ. муж. 1. квартăл

(çулталăкăн

тăваттăмĕш

пайĕ,

виçĕ

уйăх);

результаты раббты за квар-

тăл кварталтй ĕç тухăçĕ 2. квартăл,

тăваткăл (хулан е вăрманăн пайĕ);

квартăлы

нбвых

домбв çĕ'нĕ çурт-

с^н кварталĕсĕм

квартăльный прил. квартăл -ĕ;

кварталтй; квартăльный отчĕт квар-

талтй отчĕт

кварт^т (-а) сущ. муж. квартĕт

(тăватă юрăçă е музыкант); квар-

т^т баянИстов баянистсен квартĕчĕ

квартИра (-ы) сущ. жен. хваттĕр;

благоустрбенная

квартира

хă 'тлă

хваттер

(газ,

шыв, ăшă

кĕртни);

трех-

кбмнатная квартира вйçĕ пÿ'лĕмлă

хватгер; приватизировать квартиру

хваттерĕ приватизацилĕ

квартИрный ирил. хваттĕр -ĕ; квар-

тИрный вопрбс хваттер Ыйтăвĕ; за-

держăть квартИрных

ворбв

хваттĕр

вăррисене ярсă тыт

квартплăта (-ы) сущ. жен. (сокр.:

квартйрная плăта) хватт^р

укçй,

хватт^р тÿлевĕ; вбвремя вносИть

квартплЯту хваттер укçинĕ вăхăтрă

тÿлĕ

квас

(-а)

сущ.

муж. квас

(ÿсĕртмен

ĕçме);

хлебный

квас

ть/рă квăсĕ;

Ягодный

квас

çырлă квăсĕ

квăсить (наст. квăшу, квăсишь,

квăсят; прич. страд. прош. квăшен-

ный;

деепр. квăся) глаг. несов., что

йÿ'çĕт; квăсить молокб сĕт йÿ'çĕт

квăшеный ирил. йÿ'çĕ, йÿ'çĕтнĕ;

квăшеная капÿста йу'çĕтнĕ купăстă

квашня

(-й) сущ. жен. кăвăс чĕ-

рĕс (çăкăр чусти хумалли)

квитăнция (-и) сущ. жен. квитăн-

ци (укçа е япала пани-илнине çирĕп-

летекен хут); багăжная квитăнция

багăж

квитăнцийĕ; вьшисать квитăн-

цию квитăнци çырсă пар

кедр (-а) сущ. муж. кедр (хыр

евĕр

йывăç);

сибИрский

кедр

Çĕ'пĕр кĕдрĕ

кедрбвый ирил. кедр -ĕ; кедрбвые

орĕхи кедр мă'йăрĕ

кекс (-а) сущ. муж. кекс (иçĕмпе

пĕçернĕ

пĕчĕк

булка пек

çимĕç)

кĕпка

(-и) сущ. жен. карттус (лап-

чăкрах

формăлли)

керăмика (-и) сущ. жен. керăми-

ка (тймран туса хĕртнĕ япаласем);

худбжественная керăмика илĕмлĕ

керăмика

керосин

(-а) сущ. муж. краççьш;

налйть в фонăрь

керосйн

хунарă кра-

ççЫн яр

керосиновый ирил. краççьш -ĕ; ке-

росИновая лăмпа краççын лампИ

к^та (-ы) и кета(-Ы) сущ. жен.

кетă

(лосось

йышши пулă)

кефир (-а) сущ. муж. кефИр (ту-

рйх

тĕсĕ)

кибернĕтика (-и) сущ. жен. кибер-

нетика (управлени

ĕçĕн,

информацш

пĕтĕмĕшле

законĕсене

тата

меслечĕ-

сене

тĕпчекен

ăслăлăх)

кивăть (наст. -ăю, -ăешь, -ăют)

глаг.

несов.,

чем

тай, сĕлт,

суллă;

ки-

в^ть головбй пуçа сĕлт

кидăть (наст. -ăю, -ăешь, -ăют)

глаг.

несов., кого-что (син. бросăть)

пер, ывăт, пăрăх; кидăть кăмнем

чулпă

пер 2. пăрăх, хăвăр, пăрахсă

хăвăр;

кидăть друзбй туссенчен сй-

вĕн;

кидăть семыб кил-йышă пăрах-

сă хăвăр * кидăть взгляды пăхă-пăхă

ил,

куç куçлă

кидăться (наст. -ăюсь, -ăешься,

-ăются;

повел. ф. -ăйся, -ăйтесь;

ирич.

действ.

наст. -ăющийся, прош.

-ăвшийся;

деепр. -ăясь) глаг. несов.

(син. бросăться) 1. чем пер, перке-

лĕш;

дбти кидăются снежкăми ача-

с^м юрпă перкелешĕççĕ 2.

Ыткăн,

ă'нтăл,

вйрхĕн, сик; кидăться в вб-

ду шывă сик; кидăться в атăку тăш-

мăн çине Ыткăн Ф кидăться сло-

вăми

сăмахă шухăшламăсăр персĕ

яр

киловăтт (-а) сущ. муж.; множ.

киловăтты (-вăттов и -вăтт) кило-

вăтт

(хйватлăх

виçи,

1000 ватт)

килогрăмм (-а) сущ. муж.; множ.

килогрăммы (-грăмм и -грăммов)

килогрăмм (йывăрйш виçи, 1000

грамм);

купйть килогрăмм сăхару пĕр

килогрăмм сăхăр туян; пбйманная

рыба

потянÿла полторă килогрăмма

тЫтнă

ггулă килб çÿрă тăйрĕ

километр (-а) сущ. муж. километр

(вăрăмăш

виçи,

1000

метр);

до дерĕв-

нн пять километров ялă çитме пйлĕк

километр

килька (-и) кйлька

сущ.

жен. (вĕтĕ

пулă);

килька прЯного посбла те-

хĕмлетсе тăварлăнă кйлька

кинематогрăфия (-и)

сущ.

жен. ки-

нематогрăфи

(кинофилъмсем

ÿкерес

йсталăх)

кинескбп (-а) сущ. муж. кинескбп

(телевидени экранĕ

çине

ÿкерчĕк

кăларакан хатĕр)

кинжăл (-а) сущ. муж. кинжăл

(кĕске хĕç, икĕ

енĕ

те

касакан çĕçĕ)

кинб сущ. нескл. кинб (экран

çине

кинопленкăран пысăклатса филъмсем

кăтартни; çавăн пек фильм); смот-

р^ть кинб кинб кур

кинокăмера (-ы) сущ. жен. кино-

кăмера

(фильм ÿкермелли

аппарат)

кинофильм (-а) сущ. муж. кино-

фильм;

худбжественный кинофильм

илемлĕ

кинофИльм; демонстрйро-

вать кинофильм кинофйльм кăтăрт

кибск (-а) сущ. муж. кибск (сутă

тумалли пĕчĕк çурт); газетный ки-

бск хаçăт кибскĕ

кибт

(-а)

сущ.

муж. турăш вырăнĕ

(турăшсем

лартма

кĕленчелесе

тунă

пĕчĕк шкап)

кипеть (наст. киплк5, кипишь,

кипят; лрич.

действ.

наст.

кигошшй,

ирош.

кипевший;

деепр.

кипя) глаг.

несов.

1. 1 и 2

л.

неупотр. вĕре; водă

в чăйнике кипйт чейникрĕ шыв

вĕрĕт 2. 1 и 2л. неупотр. вĕре, вĕресе

тăр,

хĕрсе пыр; раббта кипйт ĕç

хĕрсе пырăть; злбба кипйт в сердце

чăрере çйлă вĕрăт 3.

чем

(син. прояв-

лять) пăлăрт; кипеть возмущĕнием

тарăхнине пăлăрт, хь!тă тăрăх

кипятить

(наст.

-ячÿ, -ятйшь, -ят-

ят;

ирич. действ. наст. -ятящий,

ирош.

-ятИвший; ирич. страд. прош.

-ячĕнный;

деепр. -ятя) глаг. несов.,

что вĕрет; кипятйть вбду в самовă-

ре сăмаварпă шыв вĕрет; кипятйть

бельĕ кĕпе-йĕм

вĕрет

(çума хатĕр-

лесе)

кипятбк

(-ткă)

сущ. муж. вĕрекен

шыв, вĕренĕ шыв;

крутбй

кипятбк

тин вĕрĕнĕ шыв; обдăть. кипяткбм

вĕрекен

шывпă çу (микробсене пĕ-

терме)

кипячĕный ирил. вĕрĕнĕ, вĕретнĕ;

пить кипяченую вбду вĕрĕтнĕ шыв

ĕç

киргиз (-а)

сущ.

муж., киргйзка (-и)

жен.;

множ.

киргйзы (-ов) кăркăссĕм

{тĕрĕксен йышне

кĕрекен

халăх)

киргйзский ирил. кă'ркăс -ĕ; Кир-

гйзи -ĕ; Киргазирй; киргйзский язьпс

кă'ркăс чĕлхй; киргизские

гбры

Кир-

гизирй сăрт-ту

кирилллица (-ы) сущ. жен. кирйл-

лица

(вырăс

алфавичĕн

никĕсне

хывнă

авалхи

славян

çырулăхĕ)

кирпйч

(-ă)

сущ.

муж. кйрпĕч; пол-

ый юфпйч хă'вăл кйрпĕч; обжигăть

кирпич кйрпĕч хĕрт

кирпйчный ирил. кйрпĕч ...; кйрпĕч

-ĕ;

кирпичная стенă кйрпĕч

стенă;

кирпйчный завбд кирпĕч

завбчĕ;

клăд-

ка в два кирпичă йкĕ кйрпĕч

хÿлă-

нăш хывнИ

кисель (-я) сущ. муж. кĕсĕл; Ягод-

ный кисель çырлă кĕсĕлĕ; кисĕль из

овсянки сĕ'лĕ çă'нăх кĕселĕ

кисет (-а) сущ. муж. ĕнчĕк (та-

бак

хумалли

хутаç)

кислорбд (-а) сущ. муж. кислорбд

(сывлама,

çунма

кирлĕ

газ);

кислорбд

вбздуха сывлăшрй кислорбд

кислотă (-ы) сущ. жен.;

множ.

кислбты (-бт) кислотă, йÿ'çĕк (во-

дородлă

хими

пĕрлешĕвĕ);

сĕрная кис-

лотă

кÿ'кĕрт

кислотй

кислый (кратк. ф. кйсел,

кислă,

кйсло,

множ.

кйслы и кислЫ; сравн.

ст.

кислее, кислĕй;

превосх.

ст. кис-

лейший) прил., кйсло

нареч.

1. йÿ'çĕ,

йÿçбк,

кăвасăк; кислые яблоки кăва-

сăк пан улмИ 2. йÿ'çĕ, йÿ'çĕтнĕ,

йÿ'çĕхнĕ;

кйслое

тесто

йÿ'çĕ

чустă

(çĕпрепе

хуни) 3. (син. уньЬгый, не-

довбльный) кичем, тунсăх, сÿ'рĕк,

кă'мăлсăр;

кйслый

взгляд кă'мăл-

сăррăн

пăхнй

кисть

(-и) сущ. жен. ăлă сыппй;

от кисти до плечă ăлă сыппинчĕн

хулпуççй тарăн

кисть

(-и) сущ. жен. 1. (син.

гроздь) сапакă, çÿпкăм; кисть ви-

ногрăда йçĕм çырлй çÿпкăмĕ 2. мил-

ке,

кйстĕк (укермелли, сăрламалли

хатĕр) 2.

ярапă,

шерепĕ; шаль с ки-

стями ярапăллă тутăр

кит (-ă)

сущ.

муж. кит

(тинĕсре

пу-

рăнакан питĕ пысăк чĕр чун)

китăец

(-ăйца)

сущ. муж.,

кита-

Янка (-и) жен.;

множ.

китăйцы (-ев)

китаецсĕм,

китайсĕм (Китайри ну-

май-нумай

халăхсемпе

йăхсен

пĕрле-

хи ячĕ)

китăйский лрил. китăй -ĕ; Кигăй -ĕ;

КитайрИ; китăйский язык китăй

чĕлхй; китăйская пйсьменность ки-

тăй çырÿлăхĕ

(иероглифсем);

китăй-

ская ăрмия Китăй

çăрĕ;

китăйские

рбки Китайрй юхăн шывсĕм

китель (-я) сущ. муж.;

множ.

ки-

телЯ (-ĕй) и кйтели (-ей) кйтель

(хупă

çухаллй

пиншак

евĕр

тум); во-

ĕнный китель çар çыннйн итгелĕ

кишеть 1 и 2 л. не употр. (наст.

кишйт, кишăт; лрич. действ. наст.

кишăщий,

ирош. кишĕвший) глаг.

несов. (син. шевелйться, копошйть-

ся) йăшăлтăт, кĕшĕлтĕт, хĕ 'вĕш,

вĕркĕ; в ÿлье кишăт пчĕлы вĕллерĕ

пьи хурчĕсĕм вĕркĕççĕ; ÿлицы ки-

шăт

нарбдом урамсенчĕ хăлăх хĕ-

вĕшĕт

кишечник (-а) сущ. муж. пЫр-

шăлăх, пыршăсĕм; расстрбйство ки-

шĕчника

вар виттй

кишкă (-й) сущ. жен.;

множ.

киш-

кй (кишбк, кишкăм) пЫршă; тбн-

кие кишкй çинçĕ пыршăсĕм; прямăя.

кишкă

кутанă;

заворот кишбк пЫршă

хутлансă ларнй

клавиатÿра (-ы) сущ. жен. клави-

атÿра,

пускăчсĕм; клавиатÿра рояля

рояль пускăчĕсĕм

клăвиша (-и) сущ. жен.;

множ.

клăвиши

(-виш)

пÿскăч;

клăвиши

компыбтера компьн5тер пускăчĕсем;

клăвиши

баяна баян пускăчĕсĕм

клад (-а) сущ. муж. мул, пытăрнă

мул;

найтИ

клад

пытăрнă мулă туп

клăдбище (-а) сущ. сред. масăр,

çăвă;

христиăнское клăдбище хрис-

тиансен масăрĕ; языческое клăдби-

ще ыр-усалă ăненекенсен çăвй

кладбйщенский ирил. масăр -ĕ, çăвă

-ĕ;

кладбищенская огрăда масăр кар-

тй

кладовăя (-бй) сущ. жен. кладо-

вбй,

усрăвлăх, усрăв пÿ'лĕмĕ; сло-

жить вĕщи в кладовÿю япаласене

усрăв

пÿлĕмне

хур

кладовщИк (-ă) сущ. муж., кла-

довщИца (-ы) жен. кладовщйк (кла-

довойра, складра

ĕçлекен)

кланяться (наст. -яюсь, -яешься,

-яются;

повел. ф. -яйся, -яйтесь;

прич.

действ.

наст.

-яющийся, прош.

-явшийся;

деепр. -яясь) глаг. несов.

с кем пуç тай, пуç

сĕлт

(саламласа,

сывлăх сунса); клăняться со знак<5-

мыми пĕлăшсене пуç тай 2. кому са-

ламлă,

салăм

калă;

Тебе кланяются

Петя и Вăня Санă Петьăпă

Вăня

са-

лăм

калăççĕ

клăпан (-а) сущ. муж. клăпан (пă-

рăхри

шĕвек,

газ

çулне

пÿлмелли,

вĕсен

куçăмне

йĕркелемелли

хатĕр); клапа-

ны музыкального инструмента мÿзы-

ка инструменчĕн клапанĕсем; сер-

дĕчный клăпан

чĕре

клăпанĕ

кларнет (-а) сущ. муж. кларнет

(йывăçран

тунă

вĕрсе

каламалли

музы-

ка

инструменчĕ)

класс

(-а) сущ. муж. класс (об-

ществăри

çынсен

пĕрешкел

интерес-

семпе

пĕрлешсе

тăракан пысăк уш-

кăнĕ);

раббчий класс раббчи класс

класс

(-а) сущ. муж. 1. класс

(вĕренекенсен

ушкăнĕ;

вĕсем

ларакан

пÿлĕм); учащиеся младших клăссов

кĕ'çĕн классенчĕ вĕренекенсĕм; пе-

реходйть из клăсса в класс класрăн

класă куç 2. (син. категбрия, подраз-

деление) класс, ÿшкăн; тĕс; клăс-

сы морскйх судбв тйнĕс карапĕсĕн

тăсĕсĕм;

класс млекопитăющих сĕт-

пе ÿстерекенсĕн ÿшкăнĕ (биологи-

ре)

клăссик (-а) сущ. муж. клăссик

(кулътурăра,

ăслăлăх

тĕпчевĕнче

чапа

тухнă çын); клăссики чувăшской ли-

тератÿры чăвăш литературйн клас-

сикĕсĕм

клăссика (-и) сущ. жен. клăсси-

ка

(литературйпа

ÿнерĕн чи чаплă,

кăтартуллй

хайлавĕсем)

классификăция (-и) сущ. жен.

классификăци, ушкăнлăв; ушкăнла-

нй; наÿчная классификăция ă'слăлăх

классификăцийĕ; произвестИ клас-

сификăцию гриббв кăмпасенĕ уш-

кăнласă

тух

классифицировать (наст. и

будущ.

-рую,

-руешь, -руют)

глаг.

сов. и не-

сов.

классификацилĕ, классификăци

ту, ушкăнлă; классифицИровать на-

секбмых хурт-кăпшанкă классифи-

кацилĕ

классический прил., классйчески

нареч. 1. классицизм -ĕ; классйчес-

кое искÿсство классицйзм ÿнĕрĕ 2.

клăссик -ĕ, клăссика -ĕ; классйчес-

кая литератÿра клăссика литерату-

рй 3. (син. типйчный, характĕрный)

кăтартÿллă; классический примĕр

кăтартÿллă тĕ'слĕх

клăссный прил. 1. класс -ĕ; клас-

сный журнăл класс журнăлĕ 2. (син.

замечăтельный) чăплă, пахă, питĕ

лăйăх; клăссный хоккейст чăплă хок-

кейст

клăссовый прил. класс; клăссовые

интерĕсы раббчих рабочисĕн класс

интересĕсĕм

класть

(наст.

кладу, кладĕшь, кла-

дÿт;

повел. ф. кладй; прич. действ.

наст.

кладущий,

прош.

клăвший; де-

епр.

кладя)

глаг.

сов.

кого-что

(син.

помещăть) хур, хыв, вырттăр; нЯдо

класть вепщ на место япаласене вы-

рăнă хурăс пулăть; класть деньги в

банк укçанă банкă хур 2. что (син.

возводйть) хыв, купалă; класть кир-

пйчную стену кйрпĕч стенă купалă

* класть начăло

пуçлă,

пуçăр;

класть

жизнь пурнăçă пар, пуçă хур

(çапăçсă); класть Яйца çăмартă ту

(кайăксем

çинчен);

шăркă

хыв (хурт-

кăпшанкй

çинчен);

класть резолнщию

йышăнÿ

çыр

(документ

çине);

класть

все сИлы пĕ 'тĕм вăйрăн тă 'рăш;

класть поклбны пуççăп (турра

кĕлĕ

туса)

клевăть (наст. клюю, клюĕшь,

клюют;

повел.

ф. клюй; прич.

действ.

наст. клюк5щий, ирош. клевăвший;

деепр.

клюя)

глаг.

несов.

1. кого-что

сăх (сăмсапа); сăхсă çи;

кÿры

клю-

к5т зернб чăхсем тЫрă сăхсă çиеççĕ

турт, сăх (пулă çинчен);

рыба

хо-

рошб

клюет ÿтром пÿлă ирхине лăйăх

туртăть

клĕвер

(-а) сущ. муж. клевер,

кăйăк

пÿçĕ

(выльăх

апачĕлĕх

курăк);

пбле под клĕвером клевер пуссй

клеветă (-Ы)

сущ.

жен. эл^к, çăхăв,

чÿхă; распространЯть клеветÿ атек

сар;

возводйть клеветÿ элеклĕ, чух,

çăхăв

пар

клеветать (наст. -ещÿ, -ещешь,

-ĕщут;

повел.

ф. -ещй; прич.

действ.

наст. -бщущий,

прош.

-етăвший; де-

епр. -ещă) глаг. несов., на кого-что

элекле, çăх, чух, эл^к сар, çăхăв

ту; на

негб

клевĕщут напрăсно ун

çинчен сăлтавсăрăх эл^к сарăççĕ

клеветнИк (-ă) сущ. муж., клевет-

нйца (-ы) жен. элекçĕ, çăхăвçă, чÿ-

хăçă

клеенка (-и) сущ. жен. клеĕнка

(шыв яман

сĕтел

çитти); накрыть

стол клеĕнкой сĕтĕл

çине

клеĕнка

сар

клĕить

(наст.

клею, клеишъ, клĕят;

повел. ф. клей; ирич. действ. наст.

клĕящий,

ярош. клĕивший; лрич.

страд.

прош.

клĕенный;

деепр.

клĕя)

глаг.

несов., что çыпăçтăр, çилĕмле,

çйлĕм сĕр; çыпăçтарсă ту; клеить

конверты конвертсем çыпăçтарсă ту

клей (-я, о клее, на клек5) сущ.

муж. çйлĕм; столярный

клей

йЫвăç

çйлĕмĕ;

резиновый клей резина

çйлĕмĕ;

клеить клеем çилĕмпе çы-

пăçтăр

клĕйкий ирил. (син. лйпкий) çИ-

лĕмлĕ,

çЫпçăнчăк, çыпçăнакăн,

çыпăçакăн; клĕйкая лента çыпçăн-

чăк хăк5

клеймить (наст. -млк5, -мйшь,

-мят; ирич. действ. наст. -мящий,

прош. -мйвший; ирич. страд. прош.

-мĕнный;

деепр. -мя) глаг. несов.,

кого-что 1. клемеле, тăмхалă; пăллă

ту, клеме çап, тăмхă ларт; клеймИть

скот выльăхă клемĕ çап (палламал-

ли ÿкерчĕк хыв) 2. (син. обличăть)

питлĕ,

намăслантăр; клеймить по-

з<5ром нăмăс ту, намăсă кăлăр

клеймб (-ă)

сущ.

сред.;

множ.

клбй-

ма (клейм, клĕймам) клеме, тăмхă,

пăллă; клеймб на скотйне вьшьăх

çинчй

клеме; поставить клеймб кле-

ме çап, тăмхă ларт; клеймб позора

нăмăс паллй

клейстер (-а) сущ. муж. крахмăл

çйлĕмĕ

клетка

(-и) сущ. жен. 1. читлĕх;

посадить птйцу в клетку кайăкă чит-

лĕхе хуп 2. тăваткăл, кл^тка (йĕрле-

се тунă тйваткал ÿкерчĕк); тетрадь

в клбтку клеткăллă тетрăдь * груд-

н^я клетка кă'кăр кăшкăрĕ

клетка

(-и) сущ. жен. клетка (ор-

ганизмăн чи пĕчĕк пайĕ); растйтель-

ные клетки ÿсен-тăрăн клеткисĕм

клетчăтка (-и)

сущ.

жен. (син. цел-

люлбза) клетчăтка (ÿсен-тăран хуп-

пинчи тĕп япала)

клĕтчатый прил. клеткăллă, тăват-

кăл

куçлă;

клетчатая ткань тăваткăл

кÿçлă пусмă

клешня

(-й)

сущ.

жен.; множ. клеш-

нй (-ей)

хăчă,

хЫпкăч; клешнй

рă"ка

рак хаччисем

клещ

(-ă) сущ. муж. сă'вăс; в т^-

ло

впйлись клешй ÿгĕ сăвăссĕм тă'рăн-

нă

клещи (-ей) и клещИ (-ĕм) сущ.

множ. (син. щипцЫ) хЫпкăч, хĕ'с-

кĕч,

клещĕ;

кузнĕчные клеща

тймĕрçĕ

хĕ'скăчĕ

* клешăми слбва не вытя-

нешь пусахласă та калаттараймăстăн

клĕн

(-а) сущ. муж. вăрене;

клен

америкăнский Амĕрика вĕренй; лй-

стья клĕна вĕрене çулçисĕм

клест (клестă) сущ. муж. к^кăр

сăмсă (кайăк)

клĕцки

(-цек)

сущ. множ.; един.

клĕцка (-и) çăмăх; пшенйчные клĕц-

ки тулă çăмăхĕ; суп с клĕцками çăмăх

яшкй

клиент (-а) сущ. муж., клиентка

(-и) жен. клиент (тавар туянакан

йăла

учрежденийĕсен пулăшăвĕпе

усă куракан); клиенты парикмăхер-

ской парикмăхерски клиенчĕсем

клймакс (-а) и климактĕрий (-я)

сущ. муж. клймакс (ватăлнă май

арлăх хевти сÿнсе пыни)

клймат (-а) сущ. муж. климат

(пĕр-пĕр вырăнти çанталăкăн ялан-

хи

уйрăмлăхĕсем);

континентальный

климат континентлă клймат (çулла

шăрăх,

хĕлле шартлама

сивĕ

пулакан-

ни);

умеренный климат виçăллĕ клй-

мат; здорбвый климат сЫвлăхшăн

ÿсăллă

клймат

климатИческий ирил. клймат -ĕ;

климатйческие поясă клймат тăрă-

хĕсем;

климатйческие осббенности

клймат уйрăмлăхĕсăм

клин (-а) сущ. муж.; множ. клй-

нья

(-ьев)

сăвăл; дуббвый клин

юмăн

сăвăл; вбить клин сăвăл çап

* бородă клйном шĕ'вĕр

сухăл;

свет

не клином сошĕлся тĕнчă хĕ'сĕр мар

(ĕçе

тĕрлĕ

майпа татса пама пулни

çинчен); Клин клИном

погов.

Савăлă

савăлпă

çапсă кăларăççĕ; озимый

клин

кĕрхй

тырă пуссй

клйника (-и) сущ. жен. клйника

(чирлĕ

çынсене

сыватнипе

пĕрлех

сту-

дентсене

те

вĕрентекен, тĕпчев

ĕçĕ

тăвакан

больница)

клир (-а) сущ. муж. чиркÿ' çын-

нисăм,

пуп таврăшĕ

клирос (-а)

сущ.

муж. клйрос (хри-

стиан^чиркĕвĕнче хор

тăракан

вырăн)

клйчка (-и) сущ. жен. ят (выльăха

параканни); хушмă ят (çынна пара-

канни);

собăка по клйчке Шăрик

Шăрик

йтлă ййтă; у вбра былă клй-

чка Вброн вă'ррăн хушмă ячĕ Çăхăн

пÿлнă

клок (-ă) сущ. муж.; множ. клйчья

(-ьев)

и клоки (-бв) 1. пайăркă,

тă'лăм;

клок шĕрсти çăм пайăрки,

тă'лăм 2. тăтăк, тăтăк-кĕ'сĕк; одеж-

да

разбрвана в клбчья тумтирă тăтăк-

кĕ'сĕк тÿнă

клоп (-ă) сущ. муж. хăнкăлă; вы-

водИть клопбв хăнкăлă

пĕт^р

клбун (-а) сущ. муж. клбун (цирк-

ри мыскараçă артист)

клуб

(-а) сущ. муж.; множ. клÿбы

(-ов) 1. клуб (культура учрежде-

нийĕ);

сельский клуб ялтй клуб 2.

клуб,

пĕрлешÿ"; клуб любителей

кнИги кĕнекĕ юратакансăн пĕрле-

шĕвĕ

клуб

(-а) сущ. муж.; множ. клубь!

(-бв) каплăм; поднимăются клубы

дыма тĕ'тĕм палкасă çĕкленăт

клубень

(-бня)

сущ.

муж. парăнкă,

çИмĕç (çĕр айĕнче чăмăртанни);

клÿбни картбфеля çĕр улмй паран-

кисăм

клубиться 1 и 2л.

не

употр.

(наст.

-йтся,

-ятся; прич. действ. наст.

-ящийся,

прош. -ившийся; деепр.

-ясь) глаг. несов. (син. вздымăться)

мăкăрлăн, капламлăн, палкасă тăр;

над дорогой клубится пыль çул

çййĕн тусăн мăкăрланăть

клубнйка (-и) сущ. жен. çĕр çыр-

лй;

садбвая клубнйка пахчă çĕр çыр-

лийĕ;

компбт нз клубнйки çĕр çыр-

лй компбчĕ

клубничный прил. çĕр çырлИ -ĕ;

клубнИчное варенье çĕр çырлй ва-

ренийĕ

клуббк

(-бкă)

сущ. муж. çăмхă;

клуббк шерстяных нйток çăм çип

çăмхй * свернуться клубкбм хутлан-

сă вырт

клÿмба (-ы) сущ. жен. чечĕк

йăрăнĕ; разбИть клумбы пĕред дбмом

çурт умĕнче чеч^к йăранĕсем ту

клык (-ă) сущ. муж. асăв шăл,

асăв;

клыкИ вблка кăшкăр асавĕсем

клюв (-а)

сущ.

муж. сăмсă (кайăк-

сен);

клюв петуха автăн сăмси; дя-

тел долбйт клкиюм дерево улă так-

кă сăмсипе йывăçă таккăть

клкква (-ы) сущ. жен. шур çыр-

ли;

идтй по юпбкву шур çырлй пуç-

тармă

кай

ключ

(-ă)

сущ.

муж. 1. ÿçă, çăраççй;

ключ от двербй ăлăк çăраççййĕ; свЯ-

зка ключей çăраççй çыххй 2. ÿçă,

ÿçкăч;

гăечный ключ

гăйка

ÿçкăчĕ 3.

(син. разгăдка) тÿпсăм,

тупкăч;

ключ

к шИфру шифр тÿпкăчĕ * ключ к

успбху ă'нăçлăх нйкĕсĕ; стрбить дом

под ключ çуртă пĕтĕмпĕх тусă çитĕр

ключ

(-ă)

сущ.

муж.

(син.

роднйк)

çăлкÿç; под горбй бьют ключИ сăрт

айĕнчĕ

çăлкуçсем юхсă тăрăççĕ

ключица (-ы) сущ. жен. йĕтĕс

шăммй (мăйпа кăкйр хушшинчи)

шнбшка (-и) сущ. жен. клк5шка

(хоккеистсен

вййă

хатĕрĕ)

клянчнть (наст. -чу, -чишь, -чат)

глаг.

несов.,

что (син. выпрăшивать)

кĕле, тархаслă, йăлăнсă ыйт; клЯн-

чить деньги укçă йăлăнсă ыйт

клясться (наст. клянÿсь, кля-

нĕшься, клянÿтся; прош. клялся,

клялăсь, клялбсь и клялось, множ.

клялйсь и клялись; повел. ф. кля-

нйсь, клянйтесь; прич.

действ.

наст.

клянÿщийся,

прош.

клявшийся; де-

епр. клянясъ) глаг. несов., в чем, с

неопр. ф. шш с союзом «что» тупă

ту, сăмăх пар; клЯсться в верности

родине тăвăн çĕршывă парăнсă тăмă

тупă

ту; клЯсться в вечной любвИ

ĕ'мĕр юратмă сăмăх пар

клятва (-ы)

сущ.

жен. (син. обещă-

ние,

уверение)

тупă;

сăмăх панИ,

тупă

тунй; дать клятву тупă ту

книга

(-и)

сущ.

жен. 1. кĕнеке (ву-

ламалли); детские кнИги ачă-пăчă

кĕнекисем; книга стихбв сă'вă кĕне-

кИ;

сидеть за книгой кĕнекĕ тытсă

лар;

писăтель издăл нбвую кнйгу

çырăвçă çĕ'нĕ кĕнеке пичетлесĕ

кăлăрнă 2. кĕнеке (ĕç çинчен çырса

пымалли); бухгалтерские книги бух-

галтери кĕнекисĕм;

книга

жалоб и

предложений жалобăсемпĕ сăнÿсĕн

кĕнекИ * емÿ и кнИги в

рÿки

ку ăç

шăпăх ун валлй

книжный

прил.

кĕнекĕ -ĕ; кнйжная

пблка кĕнекĕ çÿ'лĕкĕ; книжный ма-

газйн

кĕнеке магазйнĕ

кнбпка (-и) сущ. жен. 1. кнбпка

(пысăк

шлепкеллĕ

кĕске пăта); кан-

целЯрские кнбпки канцеляри кноп-

кисĕм

2. (син. застĕжка) кнбпка,

тÿмĕ,

çĕкĕл;

перчăтки на кнбпках

кнбпкăллă перчеткĕ 3. кнбпка, пÿс-

кăч

(сигнал

памалли,

аппарата

ĕçлет-

термелли); кнбпка двернбго звонкă

ăлăк шăнкăрăвĕн пÿскăчĕ

кнут (-ă) сущ. муж. пÿшă, чă-

пăрккă; ремĕнный кнут чĕн пÿшă;

подгонЯть лбшадь кнутбм лашанă

пушăпă

хăвалă

княжество (-а) сущ. сред. княже-

ство (князь тытса тăракан

çĕршыв)

князь (-я) сущ. муж.;

множ.

кня-

зьЯ

(-зĕй)

князь (патшалăха е унйн

пайне

тытса

тăнă

феодал

титулĕ)

кобель (-я) сущ. муж. (ант.

сÿка)

аçă йЫтă

кобыла (-ы) сущ. жен. (ант. же-

ребец)

кĕсрĕ; порбдистая кобыла

ăрăтлă кĕсре; кобыла ожеребИлась

кĕсре

хăмлăнă

ковăрный

прил.

(син. веролбмный),

ковăрно нареч. чеĕ, ултăвлă; ковăр-

ные зăмыслы чеĕ шухăшсем; ковăр-

ные дĕйствия ултăвлă ĕçсĕм

ковăть (наст. кук5, куĕшь, кук5т;

повел.

ф. куй; прич.

действ.

наст.

ку-

кяций,

прош.

ковăвший; ярич. страд.

прош.

кбванный;

деепр.

куя)

глаг.

не-

сов. 1.

что

туптă, шаккă; ковăть же-

лбзо на наковăльне тимăре сунтăл

çинче

туптă 2. кого таканлă, такăн

çап;

лбшади не кбваны лашасенĕ та-

канламăн

ковер (коврă) сущ. муж. кавйр,

палăс;

домоткăньш ковер килте тĕ'рт-

нĕ кавйр; постелйть на пол ковĕр

урайнĕ

кавйр сар

ковш (-ă)

сущ.

муж. ăлтăр; зачерп-

нÿть

ковшбм вбду алтăрпă шыв ăссă

ил;

ковш экскавăтора экскавăтор

ă'скăчĕ

ковыль

(-я) сущ. муж. кăлкăн

(çеçен

хир курйкĕ)

когдă

нареч.

союзн.

сл.

хăçăн;

чух,

чухнĕ;

вăхăтрă; -сан (-сен);

Когдă

Зто бЫло? Хăçăн пулнă ку?; когдă

растЯет снег юр ирĕлсĕн; Был уже

вечер, когдă мы пришли из леса

Эпйр вăрмантăн тăврăннă чухнĕ каç

пÿлнăччĕ ĕ'нтĕ * когдă еще бÿдет

э"то ку тахçăн пулăть-ха; когдă так

агшă

пулсăн; когдă как хăçăн мĕнлĕ

когдă-нибудь, когдă-либо нареч.

хăçăн та пулИн; когдă-нибудь он

поймĕт

своК)

ошИбку хăçăн та пу-

лйн вăл хă'йĕн йăнăшнĕ ăнлансă

илĕ

когдЯ-то

нареч.

тахçăн ĕ'лĕк; ког-

д^-то здесь был лес тахçăн ĕ 'лĕк

кунтă вăрмăн пÿлнă

кбготь (кбгтя) сущ. муж.;

множ.

кбгти (когтĕй) чĕрне (чĕр чунăн,

кайăкăн);

кб"гти

Ястреба хурчкă чĕр-

нй

код (-а) сущ. муж. код (информа-

цие вăрттăн

пĕлтермелли

ятарлă

паллăсем); сообщить кбдом кодпă

пĕлтĕр; сменйть код кодă улăштăр

кбдовый прил. код -ĕ;

кбдлă;

кб-

довый замбк кбдлă çăрă

кбе-где

нареч.

унтă-кунтă, тĕл-тĕл,

вьГрăн-вырăн;

кбе-гдĕ еще лежйт

снег тăл-тĕ'л юр выртăть-ха

кбе-кăк

нареч.

1. (син. плбхо, не-

брĕжно) вăлИ-шалй, япăхрăх, тйм-

сĕр,

тирпĕйсĕр; раббтать кбе-кЯк

вăлИ-шалИ ĕçлĕ 2. (син. ĕле-ĕле)

арăн,

арăн-арăн,

хĕнпĕ;

мы кбе-кăк

перебрăлись

чăрез

рбку эпИр юхăн

шыв ÿрлă арăн-арăн каçкалăрăмăр

кбе-какбй

(кбе о какбм) место-

им. неопр.

вăл-кÿ,

хăш-пĕ'р; купйть

кбе-какйх товăров

вăл-кÿ

таварă

туян

кбе-когда

нареч.

(син. иногдă, из-

редкă) хушăрăн, сайрарăн, тĕпĕр

чухнĕ;

и бсенью кбе-когдă выпадăют

Ясные дни кĕркуннă те хушăрăн уяр

кунсĕм пулăççĕ

кбе-ктб

(кбе-когб, кбе к комÿ)

местоим.

неопр.

хă'шĕ-пĕрИ,

хă'шĕ-

хă'шĕ;

кбе-кому мы об ^том сооб-

шили хă'шĕ-пĕрисенĕ эпйр кун çин-

чăн пĕлтернĕ

кбе-куда нареч. унтă-кунтă; мне

надо съездить кбе-куда мăнăн ун-

тă-кунтă кайсă килес пулăть

кбе-чтб (кбе-чегб, коĕ в чĕм) ме-

стоим.

неопр.

вăл-кÿ;

поговорйть кбе

о чем

вăл-ку

çинчĕн калаçсă ил

кбжа

(-и) сущ. жен. 1. тир (чĕрĕ

ÿт çинчи), ÿт-тйр; глăдкая

кбжа

якă

ÿт-тИр; цвет

кбжи

тир тĕ'сĕ;

рăнка

на

кбже

ÿт-тйр çинчй сурăн 2. сăрăн,

тир,

тÿнă тир; телЯчья

кб~жа

пăрÿ

тирĕ;

чемодăн из свинбй кбжи сыс-

нă сăрăн чăматăнĕ *

кбжа

да кбсти

тирĕпе шăммИ кăнă

юлнă;

лезть из

кбжи питĕ тă'рăш

кбжаный прил. сăрăн ...; сăрăн -ĕ;

кбжаный портфель сăрăн портфель

кожура (-Ы) сущ. жен.

хÿпă,

хуп-

пИ (çимĕçсен); картбфельная кожу-

ра çĕр улмй хуппИ

козЯ (-Ы) сущ. жен.; множ. кбзы

(коз,

кбзам) качакă; дикие

кбзы

хир

качакисĕм;

держ^ть коз качакă ус-

ра

козел (козлă) сущ. муж. 1. качакă

такИ,

каçтакй (килти);

рога

козлă

каçтакй мăйракй 2. качакă (ирĕкри);

гбрный козĕл ту качакй 3. качакă

(вăйă);

забивăть козлă качакаллă

выля (домино вăййинче) 4 от негб

как от козла молокб унрăн ним ус-

сИ те çук; козĕл отпущения çын

ăйăпĕшĕн хур куракăн

кбзий прил. качакă -ĕ; кбзье моло-

кб качакă сĕ'чĕ

козленок

(-нка)

сущ. муж.; множ.

козлЯта (-ят) качакă путеккй

козырĕк

(-рькă) сущ. муж. карт-

тÿс сăмсй 4 взять под козырек са-

ламлă,

чыс ту (алла карттус сăмси

патне тытса)

козырнбй лрил. кбзырь ...; кбзырь

-ĕ;

козырнбй валет кбзырь валет

кбзырь (-я) сущ. муж. кбзырь

(карт вăййинчи аслă тĕс); крĕсти

кбзыри хĕр^с кбзырь; бить кбзырем

козырьпе вит 4 ходйть кбзырем ян-

кăслăн, каçрашкалăн

кбйка (-и) сущ. жен.; множ. кбй-

ки (кбек, кбйкам) кбйка,

вЫрăн,

кравăть; больничные кбйки больни-

цăрй

вырăнсĕм

кокăрда (-ы) сущ. жен. кокăрда

(формăллă

карттус,

çĕлĕк

умне

çирĕп-

летекен

значок)

кокбс (-а) сущ. муж. кокбс (кăн-

тăрти йывăç тата унăн пысăк мă-

йăр

евĕр

çимĕçĕ)

коктĕйль (-я) сущ. муж. коктейль

(тĕрлĕ çимĕç сĕткенĕ е тĕрлĕ эрех

хутăштарса

тунă ĕçме)

кол (-а) сущ. муж.; множ. кблья

(-ьев)

и колы (-бв)

шалчă;

вбить в

землю кол çĕре шалчă çапсă ларт

4 ни кола ни дворă çап-çарă, нймĕн

те çук (чухăн çыннăн)

кблба (-ы) сущ. жен. кблба (хими

сăнавĕсем

тумалли вйрăм мăйлă кĕ-

ленче

савăт)

колбасă (-Ы)

сущ.

жен.; множ. кол-

басы (-ăс, -ăсам) кăлпассй; варĕная

колбасă пĕçĕрнĕ кăлпассй; копчĕная

колбасă тĕ'тĕрнĕ кăлпассй; поджă-

рить яйчницу с колбасбй кăлпасси-

пе çăмартă ăшалă

колбăсный лрил. кăлпассй -ĕ; кол-

бăсный цех кăлпассй цĕхĕ; колбăсные

издĕлия кăлпассй йышшй çимĕçсĕм

колгбтки

(-ток)

сущ. множ. кол-

гбтка (йĕмпе

пĕрле

çыхса тунă чăл-

ха);

детские колгбтки ачă-пăчă кол-

готкИ

колдовать (наст. -дÿю, -дÿешь,

-дÿют) глаг. несов. тухăт, асамлă,

асăм

ту * колдовăть над часăми се-

хĕт

юсасă аппалăн

колдовствб (-ă) сущ. сред. тухатÿ,

асăм;

тухатнй, асамланй; занимăться

колдовствбм тухатсă аппалăн

колдун (-ă) сущ. муж., колдунья

(-и) жен. тухăтмăш, асăмçă; стăрая

колдунья тухăтмăш кăрчăк

колебăть (наст. колеблю, колеб-

лешь, колĕблют;

повел.

ф. колебли;

прич.

действ. наст. колĕблющий,

прош.

колебăвший; нрич.

страд.

наст.

колĕблемый; о^ееир. колĕбля) глаг.

несов.

суллă,

суллантăр, чÿхентер,

вылянтăр,

силлентĕр; вблны колеб-