Контрольная работа - Беларусь пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года

Подождите немного. Документ загружается.

План

Уводзіны

1. Фарміраванне савецкага дзяржаўнага апарата

1.1. З'езд Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў і III з'езд сялянскіх дэпутатаў Мінскай і Віленскай

губерняў.

1.2. II з'езд армій Заходняга фронту

1.3. Выбар органаў улады ў Віцебскай і Магілёўскай губернях

1.4. Ацэнкі стварэння ў Беларусі органаў Савецкай улады.

2. Усебеларускі з’езд (кангрэс) у снежні 1917 г.

2.1. Нацыянальны рух у Беларусі напярэдадні з’езду.

2.2. Падрыхтоўка з’езда

2.3. Адкрыцце з’езда

2.4. Разгон Усебеларускага з’езда і яго значэнне

3. Мяцеж польскага корпусу Доўбар-Мусніцкага.

Заключэнне

Спіс літаратуры.

Уводзіны

Тэма развіцця Беларусі пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 года займае вельмі важнае месца ў

курсы гісторыі Беларусі. Справа ў тым, што да сеняшнега дня не існуе адзінай думкі наконт падзей таго

часу. Яшчэ з 20-х гадоў гэтая тэма па-рознаму асвятлялася ў публіцістычнай і гістарычній літаратуры.

Пісьменнікі і гісторыкі бальшавіцкага светапогляду ацэньвалі стварэнне савецкага дзяржаўнага апарата

станоўча, вызначалі яго вялікую прагрэсіўную ролю ва ўсталяванні Савецкай улады і развіцці

рэспублікі. 1 Ўсебеларускі з’езд яны называлі нацыяналістычным, сабраным з памешчыкаў і

чыноўнікаў, мяцеж Доўбар-Мусніцкага разглядалі як адкрытую контррэвалюцыю. Іншай думкі

прытрымліваліся непасрэдныя ўдзельнікі з’езду, якія характэрызавалі яго ўзнята, захоплена.

У савецкі перыяд існавала толькі адзін пункт погляду – камуністычны. Адзначаныя падзеі

падвяргаліся рэзкай крытыке. У час адраджэння ў беларускай прэсе пачалі перавыдавацца ўспаміны

удзельнікаў з’езду, і мы змаглі азнаеміцца і з іх пазіцыяй.

У сваей рабоце я паспрабую прывесці неаспрачальныя факты, якія змяшчаюцца ў падручніках па

гісторыі Беларусі, а каб быць аб’ектыўнай, прывяду іх ацэнку як савецкімі аўтарамі (І. М. Ігнаценка,

С.З. Пачанін, В.А. Круталевіч), так і прыхільнікамі нацыянальнай ідэі (Ст. Рудовіч). Для напісання

работы я выкарыстоўвала ўспаміны ўдзельнікаў з’езду В. Захаркі, М. Краўцова, падборку ўспамінаў і

пратаколы з’езду, апублікаваныя В. Скалабанам у “Беларускім гістарычным часопісе” ў 1993 годзе,

кнігі азначаных аўтараў, падручнікі Я.К. Новіка і Г.С. Марцуля, ІІ. Коўкеля, Нарысы гісторыі Беларусі і

некаторыя іншыя матэрыялы.

Неадназначнасць ацэнак таго перыяда гісторыі падкрэслівае актуальнасць тэмы.

1. Фарміраванне савецкага дзяржаўнага апарата

1.1. З'езд Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў і III з'езд сялянскіх дэпутатаў Мінскай і

Віленскай губерняў.

Перамога Кастрычніцкай рэвалюцыі на ўсей неакупіраванай тэрыторыі Беларусі выклікала

неабходнасць стварэння новага грамадскага і дзяржаўнага ладу. Асабліва актуальным было зліянне

Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў з Саветамі сялянскіх дэпутатаў. У кожнай адміністратыўна-

тэрытарыяльнай адзінцы павінен быў быць адзіны орган улады.

У лістападзе пасля канчатковай перамогі над Камітэтам выратавання рэвалюцыі расійскія

бальшавікі стварылі Ваенна-рэвалюцыйны камітэт (ВРК) Заходняй вобласці (Віцебская, Магі-лёўская і

неакупаваныя паветы Мінскай і Віленскай губерняў). Ён стаў вышэйшым надзвычайным органам

улады ў Беларусі і на фронце.

18 лістапада адбыўся з'езд Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў. 3 560 дэлегатаў 460 былі

бальшавікамі, што прадвызначыла яго ход, рашэнні, склад кіруючых органаў. Старшынёй з'езд абраў

члена Паўночна-Заходняга абласнога камітэта РСДРП (б) В. П. Краснова. З'езд вітаў рэвалюцыйных

рабочых і салдат Петраграда, чыё пераможнае паўстанне характарызавалася як адзіны сродак узяцця

Саветамі ўлады ў свае рукі, прызнаў савецкую ўладу, дэкрэты аб зямлі, міры і кантролі над

вытворчасцю. З'езд запатрабаваў безагаворачнага падпарадкавання старых дзяржустаноў савецкай

уладзе, зняцця з пасад афіцэраў, якія былі настроены контррэвалюцыйна і спрабавалі сарваць

залючэнне міру. У інтарэсах умацавання савецкай улады на месцах з'езд вырашыў правесці перавыбары

і ачысціць мясцовыя Саветы ад варожых элементаў. З'езд абраў Выканаўчы камітэт абласнога Савета ў

складзе 35 чалавек [10, 26].

У той жа дзень (18 лістапада) у Мінску адкрыўся III з'езд сялянскіх дэпутатаў Мінскай і Віленскай

губерняў. На ім кожная воласць была прадстаўлена чатырма дэлегатамі, а кожны Савет рабочых і

салдацкіх дэпутатаў і ВРК Заходняга фронту – адным. Усяго прысутнічала 335 дэлегатаў, большасць з

якіх былі прадстаўнікамі беднаты і сераднякоў. Склад з'езда сведчыў аб вялікім зруху ўлева. Старшыня

выканкома, абраны II з'ездам, правы эсэр Несцераў, кандыдатура якога была вылучана на пост

старшьші з'езда, пры выбарах атрымаў атрымаў толькі 8 галасоў, Старшынёй з'езда быў абраны

бальшавік М. I. Крывашэін.

З'езд сялянскіх дэпутатаў прызнаў савецкую ўладу і абавязаўся праводзіць у жыццё яе дэкрэты, а

таксама заклікаў усіх, хто вагаўся, не выступаць супраць Кастрычніцкай рэвалюцыі, падпарадкавацца

волі рабоча-сялянскіх і салдацкіх мас. У мэтах найбольш паслядоўнага ажыц-цяўлення Дэкрэта аб

зямлІ з'езд вырашыў перавыбраць усе валасныя камітэты, валасныя земскія ўправы, міліцыю.

Зямельным камітэтам было рэкамендавана вы-дзеліць камісіі для ўзяцця на ўлік усіх зямель, іншых

угоддзяў, інвентару і размеркавання іх сярод бяднейшых сялян.

Былі абраны 35 чалавек у склад выканкома сялянскіх дэпутатаў Мінскай і Віленскай губерняў і

прынята рашэнне аб аб'яднанні выканаўчага камітэта Савета сялянскіх дэпутатаў з выканаўчым

камітэтам Савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў.

1.2. II з'езд армій Заходняга фронту

20 лістапада адкрыўся II з'езд армій Заходняга фронту, які ў сваёй рэзалюцыі выказаў поўны

давер СНК і паабяцаў яму ўсю магчымую падтрымку. У яго рабоце прынялі ўдзел 714 дэлегатаў: 473

былі бальшавікі, 74 – левыя эсэры, 24 – меньшавікі і 103 беспартыйных. [Іг, 55]. На з’ездзе ад ЦК

РСДРП (б) прысутнічаў Г.К. Арджанікідзе.

Па пытанню аб сучасным моманце выступілі: дакладчык ад бальшавікоў — Валадарскі,

садакладчыкі — Злобін ад эсэраў і Горын ад меншавікоў. У прынятай рэзалюцыі з'езд вітаў

петраградскіх рабочых і салдат, якія ажыццявілі пераможнае паўстанне. Быў выказаны поўны давер

Савету Народных Камісараў і абяцана яму ўся магчымая падтрымка. Прадстаўнікі меншавікоў

прапанавалі стварыць урад на падставе аб'яднання ўсіх дэмакратычных партый, але іх праект

рэзалюцыі не быў падтрыманы з'ездам; ён сабраў толькі 73 галасы [10, 27].

З'езд распрацаваў сістэму арганізацыі савецкай улады на Заходнім фронце і ў вобласці. У

вобласці, губернях, паветах, валасцях ствараліся Саветы рабочых і салдацкіх дэпутатаў, Саветы

сялянскіх дэпутатаў, Саветы батрацкіх дэпутатаў. У выніку іх аб'яднання з прадстаўнікамі арміі,

прафесійных саюзаў, чыгуначнага саюза, паштова-тэлеграфных служачых былі створаны Саветы

рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў, якія з'яўляліся дзяржаўнай уладай у вобласці, губерні, арміі.

Для кіравання рознымі галінамі гаспадарча-палітычнага і культурнага жыцця Саветы стваралі

галіновыя аддзелы (ваенны, харчовы, працы, фінансавы, асветы, агульнага кіравання і г. д.).

Узначальвалі аддзелы народныя камісары. Гарадскія і земскія самаўправы, харчовыя камітэты і іншыя

арганізацыі падпарадкоўваліся Савету. У штабах, банках, казначэйствах камісары ўтваралі самаўправы

з ліку служачых, якія ажыццяўлялі кіраўніцтва дадзенымі ўстановамі.

Абласны і франтавы Савет рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў складаўся: па 35 дэпутатаў ад

з'езда рабочых і салдацкІх дэпутатаў і ад з'езда сялянскіх дэпутатаў, 100 дэпутатаў ад франтавога з'езда,

11 — ад прафсаюзаў, 4 — ад чыгуначнага саюза, 2 — ад паштова-тэлеграфнага саюза. Названы Савет

з'яўляўся вышэйшым органам заканадаўчай улады ў вобласці і на фронце.

Другі з'езд армій Заходняга фронту абраў 20 прадстаўнікоў у ЦВК (18 бальшавІкоў, два левыя

эсэры), 100 чалавек у Франтавы камітэт (80 бальшавікоў, 10 левых эсэраў, 4 меншавікі, 6 правых

эсэраў). Галоўнакамандуючым войсками Заходняга фронту з'езд абраў А. Ф. Мяснікова.

3 нагоды завяршэння работы трох з'ездаў у Мінску 25 лістапада адбылася шматтысячная

маніфестацыя рабочых, салдат і сялян у падтрымку савецкай улады. Праходзіла яна без прадстаўнікоў

ліберальных і памяркоўных сацыялістычных партый, без той стракатасці у лозунгах, якая мела месца

вясной. На гэты раз калоны ішлі пад бальшавіцкімі лозунгамі. Маніфестацыя завяршылася мітынгам,

на якім выступілі К. I. Ландар, М. I. Крывашэін.

27 лістапада выканаўчыя камітэты, абраныя з'ездамі Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў

Заходняй вобласці, Саветаў сялянскіх дэпутатаў Мінскай і Віленскай губерняў, Заходняга фронту,

аб'ядналіся і ўтварылі выканаўчы камітэт Заходняй вобласці і фронту (Аблвыканкомзах). Яго

старшынёй быў абраны бальшавік М.Рагазінскі. Для кіравання вобласцю і фронтам быў створаны

абласны Савет Народных Камісараў (СНК) на чале з балыпавіком К.Ландарам.

Разам з утварэннем на Беларусі новых савецкіх органаў улады былі ліквідаваны органы,

створаныя Часовым урадам, такія, як "Камітэт Заходняга фронту земскага саюза", "Саюз гарадоў

Заходняга фронту", закрыты канцылярыі губернскіх камісараў, губернскія, гарадскія, павятовыя,

валасныя і пасялковыя камітэты.

1.3. Выбар органаў улады ў Віцебскай і Магілёўскай губернях

Аднак фарміраванне новых органаў улады ў Заходняй вобласці не было завершана. Справа ў тым,

што ў стварэнні Аблвыканкомзаха і СНК вобласці і фронту Саветы рабочых і сялянскіх дэпутатау

Віцебскай і Магілёўскай губерняў не ўдзельнічалі, З'езды Саветаў указаных губерняў адбыліся ў снежні

1917 г — студзені 1918 г. і не прымалі рашэнняў аб злучэнні выбраных імі выканаўчых органаў з

Аблвыканкомзахам, не выбіралі сваіх прадстаўнікоў у выканаўчы камітэт Заходняй вобласці і ў склад

абласнога СНК.

У снежні 1917 г. завяршылася работа па арганізацыі савецкай улады ў Віцебскай і Магілёўскай

губернях. Віцебскі губернскі з'езд Саветаў рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў (11 — 17 снежня)

праходзіў пад бальшавіцкім уплывам. 3 500 дэлегатаў з'езда каля 70 % былі бальшавікі. Прызнаўшы

ўладу, устаноўленую II Усерасійскім з'ездам Саветаў, і ўтвораны ім урад — Савет Народных

Камісараў, з'езд аднадушна заявіў аб сваім імкненні ўсімі сіламі праводзіць у жыццё дэкрэты новай

улады і энергічна змагацца з усімі спробамі супрацьдзеяння гэтай уладзе з боку звергнутых класаў.

З'езд лічыў неабходным утварэнне спецыяльнага органа па кіраванню гаспадаркай у мэ-тах

правядзення ў жыццё рабочага кантролю над прамысловасцю губерні.

З'езд прызнаў неабходным справядлівае размеркаванне зямлі і ў мэтах павышэння ўзроўню

агратэхнікі рэкамендаваў стварыць новыя і падтрымаць існуючыя буйныя гаспадаркі, забяспечваць іх

сельскагаспадарчай тэхнікай і агранамічнымі кадрамі. Кіраванне работай па ажыццяўленню Дэкрэта аб

зямлі з'езд усклаў на мясцовыя Саветы сялянскіх і батрацкіх дэпутатаў і адначасова прыняў рашэнне аб

роспуску губернскага і павятовага зямельных камітэтаў, паколькі яны не стаялі на ахове інтарэсаў

працоўных.

Па пытанню аб мясцовых органах самакіравання з'езд прызнаў паўнаўладнымі органамі Саветы.

Гарадскія і земскія самакіраванні павінны былі пад кіраўніцтвам Саветаў займацца гаспадарчымі

справамі. З'езд выказаўся за поўнае знішчэнне старога суда, за неадкладнае стварэнне народных судоў і

рэвалюцыйных трыбуналаў.

Па сутнасці рашэнні з'езда ўтрымлівалі ў сабе тыя элементы, якія ў хуткім часе разаўюцца ў

сістэму, названую сістэмай «ваеннага камунізму». Гэтак жа рашэнні з'езда закладвалі элемен-ты

рэпрэсіўнага механізма, заснаванага не на праве, а, зноў жа, на прынцыпе рэвалюцыйнан мэтазгоднасці.

Назваць Саветы гэтага часу органамі сапраўднага народнага самакіравання не выпадае. Іх пераважна

бальшавіцкі склад не адлюстроўваў настроі ўсіх слаёў насельніцтва.

1.4. Ацэнкі стварэння ў Беларусі органаў Савецкай улады.

У сучаснай гістарычнай літаратуры, асабліва ў публіцыстыцы, выказваюцца розныя адносіны да

Кастрычніцкай рэвалюцыі. Адны лічаць яе Вялікай сацыялістычнай рэвалюцыяй, якая паклала пачатак

новай эры ў гісторыі ўсяго чалавецтва. Другія — наадварот, што гэта быў пераварот, бальшавіцкі

загавор і г.д.

У падручніку “Гісторыя Беларусі” пад рэдакцыяй Я.К. Новіка і Г.С. Марцуля выказваецца такаое

маркаванне: “гэта была бясспрэчна рэвалюцыя, таму што адбыліся карэнныя змены грамадска-

палітычнага і сацыяльна-эканамічнага ладу краіны знізу, рэвалюцыйным шляхам. Кастрычніцкую

рэвалюцыю ні ў якім разе нельга лічыць выпадковай з'явай, таму што яна з'явілася заканамерным

вынікам грамадскага развіцця Расіі. Адказ Часовага ўрада ад вырашэння кардынальных задач

буржуазна-дэмакратычнай рэвалюцыі, непаслядоўная палітыка буржуазных і дробнабуржуазных

партый прывялі іх да банкруцтва. Краіна апьшулася ў вострым палітычным і эканамічным крызісе.

Адзіным выйсцем з гэтага становішча ў тых умовах была сацыялістычная рэвалюцыя” [11, 24].

Іншыя аўтары інакш ацэньваюць стварэнне органаў савецкай улады ў Беларусі. Напрыклад, Ст.

Рудовіч піша: “Аблвыкамзах і падсправаздачны яму СНК былі пераважна франтавымі органамі,

укамплектаванымі вайскоўцамі, цывільных асоб у іх амаль што не было. Саветы Віцебскай і

Магілеўскай губерняў у абласных органах практычна не мелі прадстаўніцтва; у снежні 1917 года там

адбыліся губернскія з'езды саветаў, якія выбралі ўласныя органы ўлады. Нарэшце, заходнефрантавая

групоўка бальшавікоў, што ўсталёўвала сваю ўладу ў Беларусі, складалася з вайскоўцаў рускай,

латышскай, габрайскай, лольскай, армянскай нацыяыальнасцяў, але не мела ў сваім складзе беларусаў,

хоць пытанні, якія належала развязваць, датычылі найперш беларускай нацыі” [13, 150]

2. Усебеларускі з’езд (кангрэс) у снежні 1917 г.

2.1. Нацыянальны рух у Беларусі напярэдадні з’езду.

Пад уплывам Кастрычніцкай рэвалюцыі беларускі нацыянальны рух падзяліўся на дзве асноўныя

часткі. Адна падтрымлівала рэвалюцыю, другая выступала супраць Кастрычніка. Розныя пазіцыі

беларускага нацыянальнага руху ў адносінах да Кастрычніцкай рэвалюцыі былі абумоўлены яго

сацыяльнай неаднароднасцю, вострымі супярэчнасцямі паміж рознымі сацыяльнымі пластамі гэтага

руху.

Найбольш уплывовай нацыянальнай партыяй заставалася Беларуская сацыялістычная грамада

(БСГ). Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі раскол гэтай партыі на памяркоўных, прыхільнікаў

рэфармісцкага шляху, і левых радыкалаў, прыхільнікаў бальшавіцкага кірунку, паглыбіўся.

У пачатку лістапада 1917 г. у Мінску адбыўся з'езд беларусаў-вайскоўцаў Заходняга фронту з

удзелам прадстаўнікоў Балтыйскага флоту, Паўднёва-Заходняга, Румынскага і Паўночнага франтоў. На

з'ездзе была створана Цэнтральная беларуская вайсковая рада За-ходняга фронту на чале з С.Рак-

Міхайлоўскім (ЦБВР). Галоўнай задачай ЦБВР лічыла стварэнне беларускага войска і ажыццяўленне

кіраўніцтва вайсковымі радамі Паўночнага, Паўднёва-Заходняга і Румынскага франтоў, выбранымі на

франтавых з'ездах воінаў-беларусаў. Кастрычніцкую рэвалюцыю ЦБВР не прыняла.

Адмоўныя адносіны да Кастрычніка выказала і Беларуская народная партыя сацыялістаў, якая

лічыла рэвалюцыю анархіяй, стратай свабод, заваяваных Лютаўскай рэвалюцыяй.

Не прызналі рэвалюцыю і іншыя беларускія нацыянальныя партыі і арганізацыі. Кіраўнікі

беларускага нацыянальнага руху лічылі, што Кастрычніцкая рэвалюцыя няздольная вызначыць для

народа, змучанага працяглай вайной і асуджанага на голад, холад, галечу, шлях да пераадолення

разрухі, да паляпшэння яго матэрыяльнага жыцця ў будучым.

Асноўныя нацыянальныя партыі ў гэты час гуртаваліся вакол Цэнтральнай беларускай рады, якая

з кастрычніка 1917 г. стала называцца Вялікай беларускай радай (ВБР). Палітычная праграма ВБР

прадугледжвала: абвяшчэнне Беларускай дзмакратычнай рэспублікі; наданне ўсёй улады на Беларусі

краявой радзе, выбранай усеагульным, роўным, тайным галасаваннем; уключэнне ў кампетэнцыю

вышэйшага заканадаўчага органа Расійскай дэмакратычнай федэратыўнай рэспублікі пытанняў

уседзяржаўнага будаўніцтва, міжнародных зносін і гандлёвых дагавораў з іншаземнымі дзяржавамі;

выданне мясцовых законаў; вышэйшае распараджэнне зямельным, водным і лясным багаццем Беларусі;

аднясенне пытанняў народнай адукацыі і культурнага будаўніцтва і іншых да кампетэнцыі краявой

рады [11, 31].

Для рэалізацыі ідэі нацыянальнага самавызначэння Вялікая беларуская рада ўступіла ў кантакт з

выканаўчым камітэтам Беларускага абласнога камітэта (ВАК), які быў створаны з дэлегатаў ад

беларускіх губерняў на I Усерасійскім з'ездзе сялянскіх дэпутатаў у лістападзе 1917 г. у Петраградзе.

Вось як ацэньвае ў сваіх успамінах пазіцыю Камітэта сакратар ЦБВР В. Захарка (арфаграфія аўтара):

“Спраўкі пацьвердзілі, што Камітэт гэты цалкам склада-ецца з пюдзей яскрава русафільскага напрамку

і ў сваіх пзлітычных і нацыанальных поглядах вельмі ва многам розьніцца ад сапраўдных беларускіх

арганізацыяў.

У той час, як Вялікая Рада і іншыя нацыанальныя арганізацыі цьверда стаялі за ўтварэньне

Беларускай Дэмакратычнай Рэспублікі, Камітэт здавальняўся Беларускай Вобласьцю. Апрача таго, ен

непрыхільна адносіўся да нацыанальнай школы, беларускай лловы ў краёвых установах і да ўсяго таго,

што адрожнівала Беларусь ад Расеі” [3, 8].

I хаця пазіцыя БАК, які арыентаваўся на Расію, была процілеглай пазіцыі ВБР, іх аб'яднала

агульная мэта — захапіць палітычнае кіраўніцтва на Беларусі.

Беларускі абласны камітэт дакладна і выразна акрэсліў свае пазіцыі ў дэкларацыі, абвешчанай у

канцы лістапада 1917 г. У ёй сцвярджалася, што ў краіне пануе "атмасфера агульнага развалу", якая

выклікана "ўзмоцненай барацьбой класаў, партый і нацыянальнасцей". Вось чаму неабходна ў

нацыянальных раёнах стварыць уладу "народнай дэмакратыі". Лідэр БАК Я.Канчар заявіў, што ўвесь

беларускі народ павінен "аб'яднацца вакол ідэі ўтварэння аўтаномна-свабоднай Беларусі як часткі

Расійскай федэратыўнай рэспублікі" [11, 32].

2.2. Падрыхтоўка з’езда

Вялікая беларуская рада лічыла БАК надзейным саюзнікам у ажыццяўленні нацыянальных

ідэалаў. Яна прызнавала за ім перавагу як арганізацыі больш уплывовай і таму для ўстанаўлення з ім

кантакта і выпрацоўкі агульнай платформы накіравала ў Петраград сваіх прадстаўнікоў Я.Варонку,

Я.Мамоньку, якія 22—23 лістапада 1917 г. правялі нараду з членамі камітэта. БАК вымушаны быў

прызнаць за Радай ініцыятыву склікання Усебеларускага з'езда. “Аналіз храналогіі падзеяў, звязаных са

скліканнем з'езда, сведчыць, што арганізацыйную яго падрыхтоўку пачалі адразу некалькі беларускіх

асяродкаў практычна адначасова і, відаць, незалежна адзін ад аднаго” [13, 167]. Ст. Рудовіч назыве

такіх ініцыятараў скліканна з’езду: ВБР, БАК, Беларуская народная грамада і Краёвае арганізацыйнае

бюро, якое ўтварылася ў Менску ў лістападзе 1917 года з прадстаўнікоў Савета сялянскіх дэпутатаў

Менскай і Віленскай губерняў.

Асноўная падрыхтоўчая праца да з'езда была сканцэнтраваная ўрэшце ў двух цэнтрах — Вялікай

Беларускай радзе у Менску і Беларускім абласным камітэце ў Петраградзе. Паміж імі ўспыхнула даволі

вострае суперніцтва, якое працягвалася і на самім з'ездзе. Яно было вынікам таго, што дзве арганізацыі

рэпрэзентавалі плыні ў беларускім грамадстве з рознымі падыходамі да развязання нацыянальнага

пытання.

Вялікая Беларуская рада, народжаная беларускім нацыянальна-вызвольным рухам, гуртавала

вакол сябе носьбітаў нацыянальнай ідэі, галоўным чынам прыхільнікаў Беларускай сацыялістычнай

грамады, для якіх дзяржаўнасць Беларусі, яе нацыянальна-культурнае адраджэнне ўяўлялі

самадастатковую каштоўнасць, грамадскі ідэал, якому варта бьгло прысвяціць свае жыцці.

“Спехам аформлены Беларускі абласны камітэт увасабляў сілы, якія яшчэ зусім нядаўна

непрыхільна ставіліся да намаганняў адраджэнцаў. Палітычнае аблічча БАК было пераважна

неанародніцкім, бальшыня яго актывістаў былі сябрамі або спачувальнікамі агульнарасійскіх партый

эсэраў і энэсаў. Пааодле нацыянальнага складу ў камітэце пераважалі беларусы, якія трымаліся

"усходняй", прарасійскай арыентацыі. Іх нацыянальная самасвядомасць была замешаная на

стэрэатыпах заходнерусізму, аднак з большай (Я.Канчар, А.Кусэ-Цюз, Е.Макарэвіч) ці меншай

(П.Караткевіч, А.Аношка) хуткасцю эвалюцыянавала ў бок беларускай нацыянальнай ідэі. Асобныя

члены камітэта (М.Гольман) да 1917 года наагул не мелі беспасярэдняга дачынення да грамадскага

жыцця Беларусі” [13, 169].

У фокусе зацікаўленняў Беларускай рады была сама Беларусь, спосабы яе дзяржаўна-палітычнага,

гаспадарчага і культурнага ўладкавання. Дзеячы БАК аперавалі пераважыа агульнарасійскімі

катэгорыямі, адштурхоўвліся ад працэсаў, што адбывліся ў Расіі ў цэлым. Другая асаблівасць заяўленай

Беларускім абласным камітэтам платформы — наўпроставая і больш рашучая, чым у менскага цэнтра,

апеляцыя да сялянства. Нацыянальнае пытанне ў Беларусі "абласнікі" па сутнасці зводзілі да

сялянскага. Яны прапаноўвалі склікаць Усебеларускі з’езд, каб ўзняць беларускае пытанне, голасна

заявіць аб неадлучных правах беларускіх сялян. Зразумела, што такая матывацыя склікання

Усебеларускага з'езда не была цалкам спрыяльнай для стварэння беларускай дзяржаўыасці. Але, з

другога боку, аргументы на карысць з'езда, вылучаныя "абласнікамі", маглі быць пазітыўна

ўспрынятыя тымі ўплывовымі палітычнымі сіламі Беларусі, якія да апошняга моманту заставаліся за

рамкамІ дзяржаватворчага працэсу. Праведзеыая ў такім ключы прапаганда была больш даступнай і

для нацыянальна дэзарыен гаванага беларускага сялянства, паколькі прывязвалася да яго надзённых,

эканамічных інтарэсаў.

Усё гэта дазваляла разлічваць на шырокае прадстаўніцтва з'езда і надавала самаўпэўненасці

дзеячам Беларускага абласнога камітэта. Спачатку яны наважьшіся склікаць з'езд асобна ад ВБР і ЦБВР

у перыяд паміж 10 і 15 снежня 1917 года ў Рагачове — далей ад менскіх беларускіх арганізацый і ад

СНК Заходняй вобласці і фронту. У Рагачоў меркавалася запрасіць усіх дэпутатаў ад Беларусі ва

Усерасійскім Устаноўчым сходзе і ў Выканаўчым камітэце Усерасійскага савета сялянскіх дэпутатаў,

прадстаунікоў земстваў, гарадскіх дум, мясцовых саветаў сялянскіх, рабочых і салдацкІх дэпутатаў,

кааператыўных, прафесійных, бежанскіх арганізацый; для нацыянальных арганізацый на чале з ВБР

закладвалася намІнальнае прадстаўніцтва.

Тым часам Вялікая Беларуская рада таксама рассылала запрашэнні валасным і павятовым

земствам, гарадскім думам, кааператывам, прафесійным саюзам, нацыянальным цывільным і

вайсковым суполкам, бежанскім арганізацыям з прапановай накіроўваць дэлегатаў на 5 снежня ў

Менск.

Урэшце БАК пайшоў на кантакт з Радай, зразумеўшы, што праблематычна будзе скліканаму ў

перыферыйным Рагачове з'езду надаць патрзбны статус агульнанацыянальнага форуму. У выніку

сустрэч прадстаўнікоў ВБР і БАК удалося дамовіцца аб галоўным: Усебеларускі з'езд склікаецца

сумесна менскім і петраградскім цэнтрамі, а месцам яго правядзення можа быць Менск. Аднак наконт

даты з'езда пагаднення не дасягнулі: ВБР па-ранейшаму настойвала на 5-м, а БАК спыніўся на 15

снежня.

Падрыхтоўка да з'езда актывізавала грамадскасць Беларусі. У розных установах і арганізацыях

краю, на фронце адбываліся сходы, канферэнцыі па выбранні дэлегатаў.. Для многіх гістарычны лёс

Беларусі ўпершыню стаў тэмай для роздуму, сур'ёзнага асэнсавання.

2.3. Адкрыцце з’езда

У пачатку снежня ў Менск пачалі з'язджацца прадстаўнікі арганізацый, што адгукнуліся на

запрашэнні Вялікай Беларускай рады. “3 розных прычынаў на 5 снежня прыбыло толькі блізу 300

дэлегатаў з вырашальным голасам замест чаканых 900. Таму афіцыйнае адкрыццё з'езда было

адкладзена, а сход дэлегатаў, якія ўвечары 5 снежня сабраліся ў Менскім гарадскім тэатры, абвешчаны

папярэдняй нарадай. Яна доўжылася яшчэ два наступныя дні, на працягу якІх прыязджалі новыя групы

ўдзельнікаў. Паводле інфармацыі менскіх газет, 7 снежня было ўжо 500 чалавек з вырашальным

голасам і 200 — з дарадчым

[13, 174].

Наконт даты адкрыцця Усебеларускага з'езда ва ўспамінах удзельнікаў і публікацыях даследнікаў

пануе суцэльны разнабой: называюцца 5, 7, 8, 14, 15 снежня. Супаставіўшы розныя меркаванні, І.М.

Ігнаценка прыйшоў да высвовы, што Усебеларускі з'езд быў урачыста ад-крыты ўвечары 14 снежня

1917 года С.Рак-Міхайлоўскім [5, 58]. Ю.Весял-коўскі выказвае такую ж думку, але лічыць, што

ўступную прамову зрабіў Язэп Дыла

[1, 119]. Гэта ж піша ва ўспамінах і В. Захарка [3, 12]. Але Ст.

Рудовіч адзначае, што Я.Ярушэвіч змясціў у "Белорусской раде" 12 снежня апісанне працэдуры

адкрыцця з'езда, што было б немагчыма, калі б яна адбылася 14-га. Адназначна датуе гзтае дзейства 7-м

снежня і З.Бядуля ў сваім узнёслым нарысе [13, 175]. Дату 7 снежня і С. Рак-Міхайлоўскага называе В.

Скалабан у артыкуле “Усебеларускі з’езд 1917 г. Сведчанне сучасніка” [14, 64]. У гэтым артыкуле

наогул апісваецца адкрыцце з’езду, якое я хачу прывесці:

“Адкрыў з'езд Сымон Рак-Міайлоўскі. Ваенны аркестр зайграў "Марсельезу". "Няхай жыве

Беларуская Рэспубліка!", — гучна разнеслася па тэатру. Хор праспяваў беларускуго марсельезу "Ад

веку мы спалі", гімн "А хто там ідзе?" на словы Янкі Купалы. Пасля з'езд хвілінай маўчання ўшанаваў

памяць усіх змагароў-беларусаў, якія загінулі ў барацьбе за волю. Бьшо заслухана каля 40 прывітанняў”

[14, 64].

Наконт Усебеларускага з’езду таксама існуюць розныя меркаванні. С. Пачанін у кнізе “Историей

обреченные” называе з’езд “контрреволюционным сборищем националистов» і прыводзіць сведчанне

салдата-відавочцы, правяраючага мандаты: «С’ехались местные рестораторы, да купцы, да генералы.

Слышите – комедию ломают. Хор поет, – пояснил солдат и насмешливо улыбнулся. – Купечество

гуляет” [12., 166].

А В. Скалабан прыводзіць іншыя словы сучасніка: ” Увечар 5 снежня ў мінскім гарадскім тэатры

пачалі збірацца дэлегаты. Большасць — салдаты ў шынялях, шмат сялян у кажушках. Усіх хвалявала

думка, што скажа з'езд. Трапляліся і ворагі беларушчыны. Туляючыся па Кутках, яны вялі агітацыю

супраць з'езда, супраць Беларускай Рады і беларускага руху. Чуліся ўсім абрыдлыя словы аб польскай

інтрызе, аб падтрымцы беларускага руху панскімі грашыма і аб тым, што Беларуская Сацыялістычная

Грамада ідзе на повадзе ў князёў. Агітацыя поспеху не мела. Адны смяяліся, другія адмахваліся, а

некаторыя салдаты пачалі лагражаць арыштам агітатарам за распаўсюджанне цёмных чутак. Агітатары

змоўклі і схаваліся” [14, 64].

14 снежня з'езд выбраў новы прэзідыум. Старшынсй стаў Я.Серада.

Для аператыўнага разгляду палітычных пытанняў была сфармавана Рада старэйшын з'езда у

складзе блізу 60 чалавек. У яе увайшоў прэзідыум і прадстаўнікі ад розных групаў дэлегатаў і

арганізацый.

На 14—15 снежня прыпадае самы інтэнсіўны прыезд яго ўдзельнікаў. Што да агульнай колькасці

дзлегатаў, дык найбольшага даверу заслугоўваюць звесткі, якія зыходзяць ад П.Крачэўскага —

старшыні мандатнай камісіі з'езда, і А.Прушынскага (А.Гаруна) — намесніка старшыні з'езда. Паводле

іх дадзеных, ад 5 да 17 снежня мандатная камісія выдала 1872 мандаты, у тым ліку 1167 — з правам

вырашаль-нага голасу і 705 — з правам дарадчага. ТакІмі ж лічбамі апераваў у 1918 годзе Народны

сакратарыят Беларусі ў афіцыйнай перапісцы. Яны замацаваліся ў гістарычнай літаратуры як

агульнапрызнаныя [13, 177].

Большасць з дэлегатаў прадстаўлялі валасныя, павятовыя і губернскія земствы, зямельныя

камітэты, настаўніцкія арганізацыі і інш. У палітычных адносінах гэта былі галоўным чынам эсэры і

члены БСГ. У сацыяльным плане сярод дэлегатаў пераважалі прадстаўнікі заможнага і сярэдняга

сялянства, сярэдніх і ніжэйшых пластоў інтэлігенцыі, чыноўнікі.

Па сваёй палітычнай накіраванасці дэлегаты падзяляліся на тры групоўкі: правых, левых і

цэнтрыстаў. Цэнтрысцкі накірунак прадстаўлялі дэлегаты БСГ. У ходзе работы з'езда да іх далучылася

значная частка правых эсэраў і т. зв. група "беспартыйных". Левы накірунак аб'яднаў у асноўным левых

эсэраў і быў нешматлікім. Правае крыло ўключала прадстаўнікоў розных буржуазных

нацыяналістычных, а таксама клерыкальных і памешчыцкіх арганізацый [11, 34].

У савецкія часы пільную ўвагу даследнікаў прыцягвала пытанне аб партыйнай прыналежнасці

дэлегатаў, палітычнай дыферэнцыяцыі на з'ездзе. Прааналізаваўшы наяўныя звесткі, І.М.Ігнаценка і

В.А.Круталевіч прыйшлі да слушных высноваў, што бальшыня дэлегатаў належалі або спачувалі

агульнарасійскім і беларускім неанародніцкім партыям (эсэры, народныя сацыялісты, БСГ)

[4, 90; 8,

39]. Разам з тым значная частка дэлегатаў мела прабальшавіцкія настроі — факт, які прызнаваўся

В.Г.Кнорыным, А.Р.Чарвяковым, але ў цэлым савецкай гістарыяграфіяй затушоўваўся, бо інакш цяжка

было апраўдаць разгон з'езда заходнефрантавымі бальшавікамі [13, 179].

3 першым дакладам па зямельным пытанні выступіў стары нарадаволец Анатоль Бонч-

Асмалоўскі. Далей работа з'езда працягвалася па групах, фракцыях і секцыях.

2.4. Рзгон Усебеларускага з’езда і яго значэнне

17 снежня ўвечары пачалося пленарнае пасяджэнне з'езда. На парадку дня — пытанне аб краёвай

уладзе. Канчатковы тэкст рэзалюцыі рыхтавала Рада з'езда. На з’ездзе вяліся жорскія спрэчкі наконт

улады. Позна ўвечары 17 снежня спрэчкі дасягнулі беспрэцэдэнтнай вастрыні. Каб збіць шалёны напал

жарсцяў, быў аб'яўлены перапынак, у час якога Рада з'езда коштам неверагодных высілкаў выпрацавала

кампрамісную формулу арганізацыі ўлады (аўтарам выратавальнай формулы крыніцы называюць

А.Цвікевіча).

На пачатку 2-й гадзіны ночы на 18 снежня 1917 года прагучала: "Замацоўваючы сваё права на

самавызначэнне, абвешчанае Расійскай рэвалюцыяй, і сцвярджаючы дэмакратычны рэспубліканскі лад

у межах Беларускай зямлі, для выратавання роднага краю і засцярогі яго ад падзелу і адрыву ад

Расійскай дэмакратычнай федэратыўнай рэспублікі, 1-шы Усебеларускі з'езд пастанаўляе: неадк-ладна

ўтварыць са свайго складу орган краёвай улады ў асобе Усебе-ларускага Савета сялянскіх, салдацкіх і

рабочых дэпутатаў, які часова становіцца на чале кіравання краем, уступаючы ў справавыя дачы-ненні

з цэнтральнай уладай, адказнай перад Саветам рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў” [13, 187].

Такая фармуліроўка была падтрымана ўсімі.

Але адразу пасля прыняццяпершага пункта рэзалюцыі з’езд быў разогнаны. Вось як апісвае гэта

В. Захарка:

“Яшчэ не пасьпеў Зьезд перайсьці да другога чытаньня гэтае рэзалюцыі, як будынак паседжаньня

Зьезду быў акружаны браневікамі і кулямётамі. У залю паседжаньня раптоўна ўходзяць, у 12 гадзін

ночы, з стрэльбамі ў руках, чырвонаармейцы на чале з камэндантам места Менска Крывашэіным.

Не пасьпеў Крывашэін сказаць слова, як узмахнулась у гару паўтары тысячы рук. Рэзалюцыя

прынята аднагалосна.

Стрэціўшыйся Крывашэін стаіць, як слуп, і ня ведае, што рабіць. Нарэшці, апамятаўшыся,

заяўляе: "Абвешчаю Зьезд зачыненым, а прэзыдыум яго арыштаваным".

Падымаецца страшэнная барацьба ў абарону прэзыдыуму. Дэлегатка Юр'ева за непрыстойны

жарт" б'е Крывашэіна па твары і зьбівае з яго папаху. Прэзыдыум арыш-товываецца. Выбіраецца новы

прэзыдыум.

Акружаны дэлегатамі, новы прэзыдыум ставіць на галасаваньне рэзалюцыю за рэзалюцыяй — з

пратэстам на гвалт бальшавікоў.

Арыштовываецца і другі прэзыдыум. Выбіраецца трэйці, але ў гэты момант пачынаецца агульная

барацьба ў залі паміж дэлегатамі Зьезду і чырвонаармейцамі, якая скончылася толькі ў 6 гадзін раніцы

18/31 сьнежня, калі былі акружаны і выціснуты з залі апошнія 30 дэлегатаў” [3, 12].

Словы сведкі пераконваюць нас у тым, што ўзброены атрад акружыў будынак Дваранскага дома

яшчэ да таго, як была прынята рэзалюцыя. Таму неправамочнымі з’яўляюцца словы ў падручніку Я. К.

Новіка і Г.С. Марцуля: “Гэта рашэнне з'езда (аб сазданні органа ўлады) СНК Заходняй вобласці і

фронту расцаніў як контррэвалюцыйную спробу звяржэння ўстаноўленага ў выніку перамогі

Кастрычніцкай рэвалюцыі грамадскага і дзяржаўнага ладу. Таму ноччу 18 снежня 1917 г. з'езд быў

разагнаны” [11, 35].

В.А. Круталевіч адзначае:”... да моманта роспуску з’езда і выдварэння яго ўдзельнікаў з залы

паседжання яшчэ не быў выбраны краевы орган улады. ... Такі орган яшчэ не быў аформлены з’ездам.

Выходзіць, беларуска з’езд быў распушчаны за намер утварыць орган улады” [8, 40].

В. Захарка піша: “Бальшавіцкая "прэса" разгон Зьезду тлумачыла яго памешчыцкім складам і

контррэвалюцыйнасьцю. Рэагаваць на гэту брахню нават ня трэба было, бо беларускі народ і так добра

ведаў, хто там быў і што рабіў” [3, 14].

Пасля разгону з'езда Савет старэйшын аб'явіў сябе Саветам з'езда. На сваім першым закрытым

пасяджэнні 18 снежня 1917 г. Савет з'езда пастанавіў: 1) лічыць I Усебеларускі з'езд гвалтоўна

разагнаным; 2) Савет з'езда прызнаць выканаўчым органам з'езда, абавязаць яго праводзіць у жыццё ўсе

яго рашэнні і пастановы; 3) папоўніць Савет з'езда дэлегатамі ад зям-ляцтваў і іншых груп, якія

дэлегавалі сваіх прадстаўнікоў са з'езда ў Савет, і даць ім права адводу, адклікання і кааптацыі. Савет

з'езда прыняў пастанову спыніць дзейнасць усіх нацыянальных фарміраванняў і перадаць іх справы і

маёмасць Савету, а таксама склікаць II Усебеларускі з'езд.

У гісторыі беларускага народа Усебеларускі з'езд стаў важнай гістарычнай падзеяй. Вось як

ацэньвае яго М. Краўцоў: “Першы беларускі з’езд быў адной з найважнейшых падзеяў у гісторыі

Беларусі. Спрэчкі аб яго ацэнках і значэнні для лесу беларускага народа ідуць і сення. Пошук шляхоў

незалежнасці – галоўная праблема, што абмяркоўвалася на з’ездзе. Рашэнні, выпрацаваныя ў 1917

годзе, сталі асновай для падрыхтоўкі і абвяшчэння БНР” [7, 194].

3. Мяцеж польскага корпусу Доўбар-Мусніцкага.

Разгон ўладамі Мінска Усебеларускага з’езду не вызваў узброенага проціборства. “Ні ў

Беларускай Рады, ні ў эсэраў не было ўзброеных сілаў. Спроба ўтварыць беларускі полк на Заходнім

фронце скончылася няўдачай” [9, 15].

У гэтых абставінах только Доўбар-Мусніцкі здолеў выступіць супраць Савецкай улады і 12

студззеня 1918 года афіцыйна аб’явіў вайну Савецкай Расіі.

Корпус польскіх легіянераў быў сфарміраваны яшчэ да Кастрычніцкак рэвалюцыі. Улічваючы

класавы склад польскай дывізіі, асабісты настрой камандавання, моцную дысцыпліну, Часовы ўрад

вырашыў выкарыстаць яго для барацьбы з рэвалюцыйнымі выступленнямі працоўных. Польскія часці

былі размешчаны ў раёне Віцебска—Мінска—Жлобіна і разгорнуты ў корпус. Вярхоўны

галоўнакамандуючы Л.Карнілаў назначыў генерал-лейтэнанта Ю.Доўбар-Мусніцкага камандуючым

польскім корпусам.

У дні Кастрьгчніцкага паўстання А.Керанскі спрабаваў выкарыстаць польскія часці для барацьбы

з рэвалюцыйным Петраградам. Але салдаты Заходняга фронту перагарадзілі шлях Ю.Доўбар-

Мусніцкаму. Пасля гэтага Доўбар-Мусніцкі заявіў аб сваім нейтралітэце ў адносінах да савецкай

улады.

14 снежня 1917 г. А.Мяснікоў выдаў загад, у якім зноў гаварылася пра падпарадкаванне

Ю.Доўбар-Мусніцкага камандаванню Заходнім фронтам і неабходнасць правесці дэмакратызацыю

польскага корпуса. Але і гэты загад не быў выкананы.

12 студзеня 1918 г. польскія легіянеры пачалі ваенныя дзеянні супраць савецкай улады. Былі

захоплены Рагачоў, Бабруйск і шэраг іншых населеных пунктаў. Часці Ю.Доўбар-Мусніцкага вялі

наступленне ў двух напрамках: на Мінск і Магілёў. Перад польскай дывізіяй была пастаўлена задача

захапіць Магілёў і ліквідаваць рэвалюцыйную Стаўку, 2-я кавалерыйская дывізія павінна была захапіць

Мінск, а 3-я — Жлобін. Тым самым контррэвалюцыя разлічвала нанесці ўдар па стратэгічных цэнтрах

на Беларусі. 3 моманту аб'яўлення вайны ўся тэрыторыя, на якой знаходзіліся часці корпуса, фактычна

аказалася імі акупаванай. Захоп чыгу-начных вузлоў даў магчымасць Доўбар-Мусніцкаму адрэзаць

цэнтральныя губерні Савецкай Расіі ад Беларусі і Украіны.

На часова захопленай тэрыторыі Беларусі быў усталяваны жорсткі, па сутнасці акупацый-ны

рэжым, скіраваны не толькі супраць савецкай улады, але і мясцовага насельніцтва. Ўсё каштоўнае,

галоўным чынам харчаванне і фураж, было вывезена польскімі легіянерамі. Ор-ганы савецкай улады

былі ра-загнаны, партыйныя і савецкія работнікі арыштаваны і пакараны смерцю або прыгавораны да

доўгатэрміновай катарп і турмы. Працоўнае насельніцтва жорстка тэрарызавалася, расстрэльваліся

жыхары цэлых сёл. Пад страхам біцця, падвойнага аблажэння і вялікага штрафу жыхары кожнай

воласці былі абавязаны ўнесці польскім уладам жыта 3000, аўса — 3000, ячменю — 1000, грэчкі —

4000, бульбы — 5000, сена — 1000 пудоў, яек — 4000 штук, а таксама 7 коней, 40 кароў і г. д.

Насельніцтва было абкладзена падаткам на вокны, дзверы, курэй, сабак, кошак і іншых хатніх жывёлін.

Была ўведзена баршчына: у адноўленых памешчыцкіх маёнтках сяляне абавязваліся два дні ўтыдзень

бясплатна працаваць на памешчыка [10, 35].

Савецкая ўлада, для якой корпус нёс смяротную пагрозу, прыняла меры па арганізацыі

супраціўлення. Выканком Магілёўскага губернскага Савета рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў

выдаў дэкрэт аб арышце прадстаўнікоў польскай буржуазіі, памешчыкаў і тых лідэраў кадэтаў і Саюза

зямель-ных уладальнікаў, якія дапамагалі корпусу Доўбар-Мусніцкага весці вайну супраць савецкай

улады. За прамую сувязь са штабам польскага корпуса Саюз зямельных уладальнікаў быў аб'яўлены па-

за законам.

На падставе гэтага дэкрэта былі арыштаваны буйныя магнаты, а самі арганізацыі распушчаны.

Дэкрэтам СНК Заходняй вобласці і фронту ад 30 студзеня 1918 г. была распушчана Беларуская

вайсковая рада, якая адкрыта падтрымала выступленне корпуса, разлічваючы на яго як узброеную сілу

ў справе ства-рэння беларускай незалежнай дзяржавы. РазлІк не быў апраўданы, I сам генерал-

лейтэнант рускай арміі (пазней генерал броні польскай арміі) Доўбар-Мусніцкі, і большасць з яго

акружэння арыентаваліся на тыя палітычныя колы, якія імкнуліся адрадзіць польскую дзяржаву і

ўключыць у яе склад Беларусь.

Поруч з карнымі мерамі савецкія органы ўлады разгарнулі прапаганду, скіраваную на салдат

корпуса. МагілёўскІ губернскі Савет 19 студзеня 1918 г. заклікаў польскіх салдат арыштоўваць

генералаў іафіцэраў і пераходзіць на бок рэвалюцыі.

Галоўнакамандуючы Заходнім фронтам А. Ф. Мяснікоў 21 студзеня 1918 г. аддаў загад

расфарміраваць 1-ы польскі корпус. Генерал Доўбар-Мусніцкі быў аб'яўлены ворагам рэвалюцыі і па-за

законам.

На тэрыторыі, занятай корпусам, разгортваўся партызанскі рух. У Быхаўскім, Рагачоўскім і іншых

паветах ён набыў масавы характар. Партызанскія атрады былі сфарміраваны ў Чачэрску, Раўкавічах і

Рагіне Буда-Каціалёўскай воласці.

Рашаючы ўдар па часцях польскага корпуса савецкія войскі і партызаны нанеслі пад Ра-гачовам і

Жлобінам. Каля станцыі Жлобін упарты бой, аж да рукапашных стычак, працягваўся 6, а гарматны

агонь — 30 гадзін. Атрымаўшы перамогу ў гэтым баі, чырвонаармейскія атрады ўвайшлі ў Жлобін, а ў

ноч на 31 студзеня 1918 г. — у Рагачоў. У гэтых баях была поўнасцю разгромлена 1-ая польская

дывізія. Польскія салдаты кідалі зброю, здаваліся ў палон.

Пачаліся павальныя ўцёкі легіяыераў з часцей польскага корпуса. Многія яго салдаты ўступалі ў

рады рэвалюцыйных войск.

Распад войск Доўбар-Мусніцкага стаў неабарачальным. Чырвонагвардзейскія атрады і партызаны

паўсюдна раззбройвалі легіянераў. Некалькі эскадронаў кавалерыі і пяхотных часцей былі акружаны і

здаліся ў палон пад Бабруйскам. Такім чынам, першы пасля кастрычніка 1917 г. пажар вайны ў

Беларусі быў патушаны. На ўсёй тэрыторыі, часова акупаванай корпусам, была адноўлена савецкая

ўлада.

Контррэвалюцыйнае выступленне польскага корпуса стварыла сур'ёзную небяспеку для савецкай

улады. Мяцеж пачаўся ў той момант, калі асноўныя сілы Савецкай дзяржавы вялі баі на Доне з

войскамі А.Каледзіна і Цэнтральнай радай на Украіне. СНК РСФСР даў указанне камандаванню

Заходнім фронтам падавіць мяцеж. Генерал Ю.Доўбар-Мусніцкі быў аб'яўлены ворагам рэвалюцыі. У

ноч на 31 студзеня 1918 г. была разбіта 1-я польская дывізія і вызвалены Рагачоў. У пачатку лютага

савецкія войскі перайшлі ў настушіенне ў раёне Жлобіна. Не вытрымаўшы націску, польская дывізія

пачала адступаць на Бабруйск да цэнтра контррэвалюцыйнага мяцяжу, дзе была акружана і разбіта.

Мяцеж корпуса Доўбар-Мусніцкага нельга лічыць у поўным сэнсе грамадзянскай вайной. 3 аднаго

боку, гэта было ўзброенае выступленне супраць савецкай улады, а з другога — гэта акцыя

прадугледжвала далучэнне Беларусі да Польшчы.

Заключэнне

Праналізаваў вучэбную, публіцыстычную і мастацкую літаратуру па тэма, я прыйшла да выніку,

што гэты перыяд у гісторыі Беларусі з’яўляецца надзвычай складаным і патрабуе далейшага

даследвання, яко немагчыма зрабіць у рамках кантрольнай працы. Даць адназначную адзнаку падзей

канца 1917-пачатку 1918 года немагчыма. Відавочна толькі, што падзеі таго часу адыгралі вельмі

значную ролю ў гісторыі краіны і азначылі ўвесь далейшы яе ход, накірунак у развіцці.

Менавіта ў гэты перыяд закладаліся асновы нацыянальнай дзяржаўнасці беларусаў. І сення для

вырашэння далейшага лесу і шляху развіцця рэспублікі мы павінны глыбока вывучыць асноўныя падзеі

таго часу.

Спіс літаратуры.

1. Весялкоўскі Ю. Беларусь у Першай сусветнай вайне Гіст. нарыс). Беласток, 1996.

2. Гісторыя Беларусі. Вучэбны дапаможнік. Мн.: Экаперспектыва, 1997.

3. Захарка В. Галоўныя моманты беларускага руху. //Спадчына. 1997, № 5.

4. Игнатенко И.М. Великий октябрь в судьбах белорусского народа. Мн.: Беларусь, 1987.

5. Игнатенко И.М. Октябрьская революцня и самоопределенне Белорусснн. Мн, 1992.

6. Ковкель И.И., Ярмусик Э.С. История Беларуси с древнейших времен до нашего времени. Мн.:

Аверсэв, 2004.

7. Краўцоў М. Успаміны пра беларускі з’езд 1917 года. //Спадчына. 1996, № 1.

8. Круталевич В.А. История Беларуси. Становление национальной державности. Мн.:Право и

экономика, 2003.

9. Круталевич В.А. На путях национального самоопределения. Мн.: Право и экономика, 1995.

10. Нарысы гісторыі Беларусі. У 2 частках. Ч. 2. Мн.: Беларусь, 1995.

11. Новік Я.К., Марцуль Г.С. Гісторыя Беларусі ў 2-х частках. Ч. 2, Мн.: Вышэйшая школа, 2003.

12. Почанин С.З. Историей обреченные. Мн.: Беларусь, 1977.

13. Рудовіч Ст. Час выбару. Мн.: Тэхналогія, 2001.

14. Скалабан В. Усебеларускі з’езд 1917 г. //Беларускі гістарычны часопіс. 1997, №№ 1-4.